Konferencja w San Remo
| |||
| Data | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Przyczyna |
konieczność podziału terytorium byłego Imperium osmańskiego na Bliskim Wschodzie | ||
| Wynik |
decyzja o utworzeniu francuskiego Mandatu Syrii i Libanu i brytyjskiego Mandatu Palestyny | ||
| Strony rozmów | |||
| |||
| Przywódcy | |||
| |||
Konferencja w San Remo – międzynarodowa konferencja zorganizowana przez ententę po I wojnie światowej w dniach 19-26 kwietnia 1920 roku w mieście San Remo we Włoszech.
Wzięli w niej udział przedstawiciele czterech głównych sprzymierzonych mocarstw biorących udział w I wojnie światowej. Wielką Brytanię reprezentował premier David Lloyd George, Francję reprezentował premier Alexandre Millerand, Włochy reprezentował premier Francesco Saverio Nitti, Grecję reprezentował premier Elefterios Wenizelos, a Japonię ambasador K. Matsui. Celem konferencji było określenie mandatów Ligi Narodów w celu administrowania byłymi ziemiami Imperium osmańskiego na Bliskim Wschodzie.
W wyniku rozmów nie zdołano określić dokładnych granic dla wszystkich terytoriów i praca ta została dokończona dopiero cztery lata później. Decyzje podjęte na konferencji w San Remo zostały dołączone w sierpniu 1920 do treści traktatu pokojowego z Sèvres zawartego z Turcją (Sekcja VII, Art 94-97). Ponieważ Turcja odrzuciła ten traktat, decyzje konferencji zostały ostatecznie potwierdzone przez Ligę Narodów 24 lipca 1922. Turcja przyjęła te warunki, podpisując traktat w Lozannie w 1923.
Tło wydarzeń
[edytuj | edytuj kod]
Podczas I wojny światowej w 1917 Brytyjczycy pokonali wojska tureckie, zajmując całość terytorium Palestyny, Syrii i Libanu. Do końca wojny obszar ten pozostawał pod brytyjską administracją wojskową. Po wojnie istniała pilna potrzeba uregulowania stref wpływów i granic państwowych na całym Bliskim Wschodzie. Podczas spotkania alianckiej „Rady Czterech” w 1919, brytyjski premier David Lloyd George oświadczył, że podstawą porozumienia musi być umowa Fajsal-Weizman zawarta pomiędzy przywódcą ruchu syjonistycznego Chaimem Weizmanem i emirem Fajsalem I. Przy czym dla społeczności żydowskiej na Bliskim Wschodzie niezwykle ważnym były brytyjskie obietnice utworzenia w Palestynie „żydowskiej siedziby narodowej” zawarte w deklaracji Balfoura z 1917[1]. Natomiast dla społeczności arabskiej niezwykle ważną była korespondencja prowadzona podczas I wojny światowej pomiędzy brytyjskim Wysokim Komisarzem Egiptu sir Henry McMahonem a szarifem Mekki Husajnem. Korona brytyjska zgodziła się wówczas „poprzeć arabskie dążenia niepodległościowe” w Imperium osmańskim. W zamian Arabowie przyłączyli się do wojny przeciwko Turkom[2]. Na podstawie tych dwóch, częściowo sprzecznych z sobą obietnic, zarówno Żydzi, jak i Arabowie byli przekonani, że Wielka Brytania obiecała im utworzenie niepodległego państwa w Palestynie. Mocarstwa zachodnie były jednak związane odrębną umową Sykes-Picot zawartą w 1916 pomiędzy Wielką Brytania a Francją. Dzieliła ona Bliski Wschód na pięć stref wpływów należących do Brytyjczyków i Francuzów, przy czym zakładano utworzenie obszaru, na którym miało powstać niezależne państwa arabskie. Postępując w zgodzie z tym porozumieniem wojska brytyjskie nie zajęły syryjskich miast: Damaszku, Hims, Hama i Aleppo[3]. Otworzyło to drogę do wzrostu nastrojów panarabskich i aspiracji do utworzenia niepodległego państwa arabskiego. W lipcu 1919 syryjski Kongres Narodowy odmówił uznania jakiegokolwiek prawa francuskiego rządu nad którąkolwiek częścią terytorium Syrii[4]. Wezwał Francję do uznania niepodległości Syrii, gdyby zaś mocarstwa uznały, że konieczne jest powierzenie jednemu z aliantów mandatu nad tym terytorium, prosił, by były to Stany Zjednoczone lub Wielka Brytania[5]. Francja i Wielka Brytania były jednak zdecydowane podzielić strefy wpływów na Bliskim Wschodzie zgodnie z umową Sykes-Picot[6].
Emir Fajsal starał się prowadzić umiejętną i wyważoną politykę zagraniczną, dlatego 6 stycznia 1920 parafował umowę z francuskim premierem Georges Clemenceau, który uznał „prawo Syryjczyków do zjednoczenia się, aby rządzić swoim niepodległym państwem”[7]. Kongres ogłosił 8 marca 1920 w Damaszku powstanie niepodległego Królestwa Wielkiej Syrii. Emir Fajsal I został ogłoszony królem Wielkiej Syrii, w skład której miały wejść: Syria, Palestyna, Liban i północna część Mezopotamii[8]. Brat Fajsala, Zajd został ogłoszony regentem Mezopotamii.
Przebieg konferencji
[edytuj | edytuj kod]W dniach 19-26 kwietnia 1920 w mieście San Remo we Włoszech odbyła się konferencja. Wzięli w niej udział przedstawiciele czterech głównych sprzymierzonych mocarstw biorących udział w I wojnie światowej. Wielką Brytanię reprezentował premier David Lloyd George, Francję reprezentował premier Alexandre Millerand, Włochy reprezentował premier Francesco Saverio Nitti, a Japonię ambasador K. Matsui. Celem konferencji było określenie mandatów Ligi Narodów w celu pokojowego administrowania byłymi ziemiami Imperium osmańskiego na Bliskim Wschodzie.
Wielka Brytania i Francja zgodziły się uznać tymczasową niepodległość Syrii i Mezopotamii, przy czym Francja miała objąć mandat w Syrii, a Wielka Brytania w Mezopotamii i Palestynie. Władze mandatowe miały udzielić pomocy administracyjnej do czasu osiągnięcia pełnej samowystarczalności przez nowe państwa.
Tekst rezolucji
[edytuj | edytuj kod]Rezolucja San Remo – 25 kwietnia 1920
Osiągnięto następujące porozumienia:
(A) Akceptujemy warunki Artykułów Mandatów, jak to określono poniżej w odniesieniu do Palestyny, przy założeniu, że proces dalszej dyskusji nad utworzeniem Władz Mandatowych nie pociągnie za sobą ograniczenie praw dotychczas posiadanych przez nie-żydowskie społeczności w Palestynie; dyskusja ta nie będzie odnosić się do kwestii protektoratu Francji, który został utworzony wcześniej i zatwierdzony przez rząd Francji.
(B) Warunki Artykułów Mandatów powinny być następujące:
Umawiające się Strony zgadzają się, że Syria i Mezopotamia, zgodnie z czwartym paragrafem Artykułu 22, Część I (Karta Ligi Narodów), powinny być tymczasowo uznane za niepodległe Państwa, potrzebujące pomocy administracyjnej i porad ze strony władz mandatowych do czasu, aż będą w stanie funkcjonować samodzielnie. Granice tych Państw zostaną ustalone, a wybór Mandatów dokonają Główne Siły Sprzymierzone.
Umawiające się Strony zgadzają się powierzyć, stosując postanowienia Artykułu 22, administrację Palestyny wybranemu Mandatowi, w granicach ustalonych przez Główne Siły Sprzymierzone. Mandat będzie odpowiedzialny za wprowadzenie w życie postanowień deklaracji ogłoszonej 8 listopada 1917 roku przez rząd brytyjski, a przyjętych przez Siły Sprzymierzone, na rzecz ustanowienia w Palestynie siedziby narodowej dla narodu Żydowskiego, przy czym jest zrozumiałe, że nie zostanie nic zrobionego, co mogłoby naruszyć prawa obywatelskie i religijne nie-Żydowskiej społeczności Palestyny, albo prawa i status polityczny Żydów, z którego korzystają w jakimkolwiek innym kraju.
Zobowiązuje się Mandat do powołania w jak najkrótszym czasie specjalnej komisji do zbadania wszelkich kwestii i wszelkich pytań dotyczących różnych wspólnot religijnych, i wypracowanie porozumienia. Skład tej komisji będzie odzwierciedlać interesy religijne stron. Przewodniczący Komisji zostanie mianowany przez Radę Ligi Narodów.
Warunki funkcjonowania mandatów na tych terytoriach zostaną sformułowane przez Główne Siły Sprzymierzone i przedłożone Radzie Ligi Narodów do zatwierdzenia.
Turcja niniejszym zobowiązuje się, zgodnie z postanowieniami Artykułu [132 Traktatu z Sèvres], przyjąć wszystkie decyzje, jakie zostaną podjęte w tym zakresie.
(C) Główne Siły Sprzymierzone powierzyły mandaty: Syrię dla Francji, a Mezopotamię i Palestynę dla Wielkiej Brytanii.
W odniesieniu do powyższej decyzji Najwyższa Rada zapoznała się z następującym zastrzeżeniem włoskiej delegacji:
Delegacja Włoch, w uwzględnieniu dużych interesów gospodarczych Włoch prowadzonych w basenie Morza Śródziemnego w Azji Mniejszej, zastrzega sobie zatwierdzenie tej rezolucji do czasu uregulowania Włoskich interesów w Azjatyckiej Turcji[9].
Konsekwencje
[edytuj | edytuj kod]Decyzje konferencji w San Remo najsilniej uderzyły w Syryjczyków, niszcząc ich nadzieje na niepodległość i jedność narodową. Wywołało to falę protestów i demonstracji. Mimo to w czerwcu 1920 wojska francuskie wkroczyły do Królestwa Wielkiej Syrii, rozbijając wojska syryjskie w bitwie pod Majsalun (23 lipca 1920)[6]. W konsekwencji tego nastąpiło podzielenie terytorium Wielkiej Syrii pomiędzy francuski Mandat Syrii i Libanu i brytyjski Mandat Palestyny. Arabski rząd w Damaszku został obalony, a król Fajsal I zmuszony do wyjazdu do Palestyny, a stamtąd do Europy. Walki z syryjskimi oddziałami powstańczymi trwały jeszcze do 1923. Brytyjczycy postanowili następnie, że Fajsal będzie rządził brytyjskim terytorium mandatowym w Iraku[6][10].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ From the Balfour Declaration to Partition … to Two States?. [w:] Palestine - Mandate [on-line]. [dostęp 2012-03-03]. (ang.).
- ↑ International Boundary Study: Jordan – Syria Boundary. [w:] United States Department of State [on-line]. [dostęp 2012-03-03]. (ang.).
- ↑ The Council of Four: minutes of meetings March 20 to May 24, 1919. [w:] Foreign Relations of the United States [on-line]. [dostęp 2012-03-03]. (ang.).
- ↑ Randall Baker: King Husain and the Kingdom of Hejaz. Oleander Press, 1979, s. 161. ISBN 0-900891-48-3. [dostęp 2012-03-03]. (ang.).
- ↑ McHugo J.: Syria. From the Great War to the Civil War. Londyn: Saqi Books, 2014, s. 63. ISBN 978-0-86356-753-7.
- ↑ a b c McHugo J.: Syria. From the Great War to the Civil War. Londyn: Saqi Books, 2014, s. 64-65. ISBN 978-0-86356-753-7.
- ↑ J. Timothy: Britain, the Hashemites and Arab Rule, 1920-1925. Paris: Routledge, 2003, s. 69. ISBN 0-7146-5451-5.
- ↑ Zdanowski J., Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2010, ISBN 978-83-04-05039-6., s. 64.
- ↑ The Treaty of Peace between the Allied and Associated Powers and Turkey signed at Sèvres. [w:] Hellenic Resources Network [on-line]. [dostęp 2012-03-05]. (ang.).
- ↑ Janusz Żebrowski, Dzieje Syrii od czasów najdawniejszych do współczesności, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2011, s. 167-168, ISBN 978-83-61203-75-9, OCLC 833859637.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Tekst rezolucji z San Remo. [w:] Hellenic Resources Network [on-line]. [dostęp 2012-03-05]. (ang.).
