Klemens I

Święty
Klemens I Rzymski
	apostoł pokoju; męczennik
Czczony przez	Kościół katolicki; Cerkiew prawosławną
Wspomnienie	23 listopada (kat.); 25 listopada/7 grudnia (praw.)
Atrybuty	kotwica, ryba, Baranek Apokalipsy, księga, krzyż, paliusz
Patron	narody słowiańskie, dzieci, górnicy, kamieniarze, kapelusznicy i marynarze.

Klemens I
Clemens
	Klemens Rzymski
	Papież; Biskup Rzymu
Data i miejsce urodzenia	I wiek ; Rzym
Data i miejsce śmierci	ok. 101 ; Rzym
Miejsce pochówku	Bazylika św. Klemensa
	Papież
Okres sprawowania	ok. 91–101
Wyznanie	chrześcijańskie
Kościół	rzymskokatolicki
Pontyfikat	ok. 91
	Multimedia w Wikimedia Commons

Klemens I lub Klemens Rzymski (łac. Clemens Romanus, gr. Κλήμης Ῥώμης; ur. w Rzymie, zm. ok. 101 tamże^[1]) – zwany Apostołem pokoju, przełożony gminy rzymskiej, 4. papież w latach ok. 91–101^[2], święty Kościoła katolickiego i Cerkwi prawosławnej. Według tradycji męczennik. Zaliczany do ojców Kościoła. Najstarszy znany z imienia pisarz starochrześcijański. Według tradycji był czwartym biskupem Rzymu, po Linusie i Anaklecie^[3]. Podobnie jak jego dwaj poprzednicy był uczniem apostołów Piotra i Pawła. Urząd po nim objął Ewaryst.

Życiorys

Zachowało się niewiele sprawdzonych informacji na temat życia św. Klemensa. Jego ojciec miał na imię Faustyn^[4]. Miał żydowskie pochodzenie i był niewolnikiem. Został uwolniony przez rzymskiego patrycjusza i na jego cześć nadał sobie imię Klemens. Jednak na podstawie autentycznego listu jego autorstwa wnioskuje się, że był zhellenizowanym Żydem, wykształconym w retoryce oraz administracji.

Według Liber Pontificalis^[5], Linus był drugim biskupem Rzymu; ale jednocześnie stwierdza, że Piotr wyświęcił dwóch biskupów: Linusa i papieża Anakleta, do kapłańskiej posługi wspólnoty, poświęcając się zamiast tego modlitwie i kaznodziejstwu, oraz że Anaklet powierzył Klemensowi cały Kościół, mianując swoim następcą. Według Tertuliana chrzest i święcenia kapłańskie otrzymał z rąk św. Piotra^[6]; Teolog ten ponadto uważał Klemensa za bezpośredniego następcę apostoła^[7]. W jednym ze swoich dzieł Hieronim ze Strydonu wymienił Klemensa jako „czwartego biskupa Rzymu po Piotrze, jeśli rzeczywiście drugim był Linus, a trzecim Anaklet, chociaż większość Łacinników uważa, że Klemens był drugi z kolei po apostole”^[8]. W najwcześniejszym (ok. 180) opisie Ireneusza z Lyonu^[9], Klemens jest umieszczony po Linusie oraz Kletusie/ Anaklecie (kolejny opis był autorstwa Euzebiusza z Cezarei.)^[10]

Chrześcijańscy pisarze (m.in. Euzebiusz z Cezarei oraz św. Hieronim) z III w. i IV w. utożsamiają go ze współpracownikiem św. Pawła, o którym pisał on w liście do Filipian:

Proszę też i cię, towarzyszu wierny! bądź tym na pomoc, które w Ewangielii wespół ze mną pracowały, i z Klemensem i z innymi pomocnikami moimi, których imiona są w księgach żywota

Flp 4,2-3

Według tradycji męczennik, ale nie należy jednak mylić go z męczennikiem Tytusem Flawiuszem Klemensem, jak mylnie podają dzieła przypisywane Klemensowi. Około IV w. była obecna tradycja mówiąca o tym, że cesarz Trajan zesłał go na wygnanie do Pontu i kazał go wrzucić do morza z kotwicą zawieszoną u szyi. Tradycja pochodząca z IX w. ustaliła, że miejscem męczeńskiej śmierci świętego był Krym (Chersonez Taurydzki)^[6] i wyznaczyła datę na rok 102. Stąd ze względu na wygnanie rok zakończenia pontyfikatu (97) i rok śmierci (102) nie pokrywają się. Obecnie tradycja ta jest podawana w wątpliwość. O męczeństwie ani wygnaniu Klemensa nie wspomina bowiem żaden z wczesnych autorów (Ireneusz z Lyonu, Euzebiusz z Cezarei). Euzebiusz z Cezarei sugeruje, że przed śmiercią zrezygnował z biskupstwa na rzecz Ewarysta.^{[potrzebny przypis]}

Za czasów papieża Mikołaja I (858–867) święci Cyryl i Metody przenieśli jego relikwie do Rzymu i pochowali w bazylice pod jego wezwaniem (San Clemente)^[6].

Dzieła autentyczne i przypisywane

1. List Klemensa do Koryntian

Osobny artykuł: 1. List Klemensa do Koryntian.

Pozostał po nim List do Koryntian^[1]. Choć sam list jest anonimowy, to jednak dzięki świadectwu Dionizego z Koryntu można przypisać jego autorstwo Klemensowi. Stanowi on najstarszy (ok. 96 r. – w liście istnieje wzmianka o prześladowaniach Domicjana) oprócz Didache dokument chrześcijański spoza kanonu Pisma Świętego. Pisze w nim Koryntianom o potrzebie zachowania jedności. Powodem napisania tego listu był bunt części młodych, która odrzucała zwierzchnictwo starszych (gr. πρεσβύτερος). Klemens nawołuje do zgody i pokuty, wskazując na Sukcesję Apostolską, że tak jak Chrystus otrzymał władzę od Ojca, tak później przekazał ją Apostołom, natomiast oni przekazali ją dalej tym, których uznali za godnych. W dalszej części listu opowiada w jaki sposób Bóg działa w historii. Na końcu listu umieszczona jest wielka „kosmiczna” modlitwa, która stanowi wzór modlitwy liturgicznej improwizowanej przez prezbitera.

Dokument włączono przez jakiś czas do kanonu Nowego Testamentu i długo był czytany w kościołach^[1]. Wspomina o tym Euzebiusz z Cezarei w swojej Historii Kościelnej^[11].

List do Koryntian Klemensa w czasach nowożytnych został opublikowany w 1633 przez Patricka Younga^[12], na bazie manuskryptu zwanego Kodeksem Aleksandryjskim (Codex Alexandrinus), w którym na końcu brakuje jednej strony, tak że wielka modlitwa (akapit 55–64) pozostała nieznana.

W 1875 Philotheus Bryennius opublikował kompletny tekst, bazując na kodeksie pochodzącym z Konstantynopola (datowanym na 1055), z którego w 1883 wydał także Didachè.

Pozostałe dzieła

Klemensowi są przypisywane także inne pisma: II List do Koryntian (powstały prawdopodobnie w połowie II w.) i dwa Listy do mężów dziewic poświęconych Bogu (z połowy III w.). Legenda o życiu i działalności Klemensa związana jest z powstaniem dzieła znanego jako Pseudoklementyny, lub Homilie pseudoklementyńskie gdzie jest bohaterem: opisuje ona jego spotkanie ze św. Piotrem, wspólne podróże misyjne oraz walkę z Magiem Szymonem. Jednakże nie można tych dzieł uznać za autentyczne.

Kult i ikonografia

Kościół prawosławny wspomina męczennika 25 listopada/7 grudnia^[a]^[13], tj. 7 grudnia według kalendarza gregoriańskiego, natomiast w Kościele katolickim 23 listopada^[2].

W ikonografii Klemens jest przedstawiany w papieskim stroju pontyfikalnym^[14] z kotwicą i rybą. Czasami dodany jest kamień milowy, klucze, fontanna lub książka^[6].

Zobacz też

Uwagi

↑ Podwójne datowanie.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c John N.D. Kelly: Encyklopedia papieży. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997, s. 18–19. ISBN 83-06-02633-0.
↑ ^a ^b Rudolf Fischer-Wollpert: Leksykon papieży. Kraków: Znak, 1996, s. 15. ISBN 83-7006-437-X.
↑ Hieronim ze Strydonu: De Viris Illustribus, XV. Documenta Catholica Omnia. [dostęp 2012-12-22]. (łac.).
↑ Karin Zetterholm: Jewish Teachings for Gentiles in the Pseudo-Clementine Homilies. [w:] Journal of the Jesus Movement in its Jewish Setting [on-line]. University Library of Lund University, 2019. [dostęp 2021-02-06]. (ang.).
↑ Liber Pontificalis 2.
↑ ^a ^b ^c ^d Święty Klemens I, papież i męczennik. Brewiarz. [dostęp 2012-06-04]. (pol.).
↑ Prescription against Heretics. W: Tertullian: The Ante-Nicene Fathers: Translations of the Writings of the Fathers Down to A.D. 325.. T. Volume III, Part II, Section I, Ch XXXII. C. Scribner’s Sons, 1903, s. 258. (ang.).
↑ Alexander Roberts, James Donaldson: Clemens the bishop. W: Hieronim ze Strydonu: Nicene and Post-Nicene Fathers: Series II. Wyd. III.
↑ Against Heresies3:3.3 „In the third place from the apostles, Clement was allotted the bishopric.”.
↑ Church History 3.4.10 „Clement ... was appointed third bishop of the church at Rome”.
↑ Euzebiusz z Cezarei: Historia Kościelna. s. III.4, V.6.
↑ Misako Himuro. The Phoenix in’ The First Epistle of Clement to the Corinthians. „Renaissance Studies”. 12 (4), s. 523, 1998. JSTOR: 24412577. (ang.).
↑ Kazimierz Dopierała: Księga papieży. Poznań: Pallottinum, 1996, s. 13. ISBN 83-7014-248-6.
↑ Wiesław Aleksander Niewęgłowski: Leksykon świętych. Warszawa: Świat Książki, 2006, s. 188. ISBN 978-83-247-0574-0.

Bibliografia

Kazimierz Dopierała: Księga papieży. Poznań: Pallottinum, 1996. ISBN 83-70-14248-6.
Katecheza Benedykta XVI o św. Klemensie. Opoka. [dostęp 2012-06-04]. (pol.).
Pope St. Clement I. Catholic Encyclopedia. [dostęp 2012-06-04]. (ang.).
Marek Starowieyski, Jan Maria Szymusiak: Słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa. Poznań: 1971, s. 251–252.
Watykan. Historia Papiestwa od św. Piotra do Benedykta XVI, Święty Klemens. 2005.

Linki zewnętrzne

Klemens Rzymski, List Klemensa do Koryntian. Web Archive. [dostęp 2012-06-04]. (pol.).

[uwaga2-13] Podwójne datowanie.

[Kelly-1] John N.D. Kelly: Encyklopedia papieży. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997, s. 18–19. ISBN 83-06-02633-0.

[Wollpert-2] Rudolf Fischer-Wollpert: Leksykon papieży. Kraków: Znak, 1996, s. 15. ISBN 83-7006-437-X.

[Hieronim-3] Hieronim ze Strydonu: De Viris Illustribus, XV. Documenta Catholica Omnia. [dostęp 2012-12-22]. (łac.).

[4] Karin Zetterholm: Jewish Teachings for Gentiles in the Pseudo-Clementine Homilies. [w:] Journal of the Jesus Movement in its Jewish Setting [on-line]. University Library of Lund University, 2019. [dostęp 2021-02-06]. (ang.).

[5] Liber Pontificalis 2.

[brewiarz-6] Święty Klemens I, papież i męczennik. Brewiarz. [dostęp 2012-06-04]. (pol.).

[7] Prescription against Heretics. W: Tertullian: The Ante-Nicene Fathers: Translations of the Writings of the Fathers Down to A.D. 325.. T. Volume III, Part II, Section I, Ch XXXII. C. Scribner’s Sons, 1903, s. 258. (ang.).

[Jerome-8] Alexander Roberts, James Donaldson: Clemens the bishop. W: Hieronim ze Strydonu: Nicene and Post-Nicene Fathers: Series II. Wyd. III.

[9] Against Heresies3:3.3 „In the third place from the apostles, Clement was allotted the bishopric.”.

[10] Church History 3.4.10 „Clement ... was appointed third bishop of the church at Rome”.

[Euzebiusz-11] Euzebiusz z Cezarei: Historia Kościelna. s. III.4, V.6.

[12] Misako Himuro. The Phoenix in’ The First Epistle of Clement to the Corinthians. „Renaissance Studies”. 12 (4), s. 523, 1998. JSTOR: 24412577. (ang.).

[25XI-14] Kazimierz Dopierała: Księga papieży. Poznań: Pallottinum, 1996, s. 13. ISBN 83-7014-248-6.

[15] Wiesław Aleksander Niewęgłowski: Leksykon świętych. Warszawa: Świat Książki, 2006, s. 188. ISBN 978-83-247-0574-0.

[17] Na powyższej liście każdy papież wyniesiony na ołtarze zostaje wpisany według pontyfikatu

[18] Kanonizowany bez zatwierdzenia cudu

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[a]

[13]

[14]

[A]

[B]