Graf Zeppelin (1938)

Graf Zeppelin
Klasa	lotniskowiec
	Historia
Stocznia	Deutsche Werke Kiel A.G., Kilonia
Położenie stępki	28 grudnia 1936
Wodowanie	8 grudnia 1938
	Zamówiony dla Kriegsmarine
Los okrętu	nigdy nieukończony, zatopiony w 1947 jako okręt-cel
	Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 23 200 t; konstrukcyjna: 28 090 t; pełna: 33 550 t
Długość	całkowita: 262,5 m; pokładu lotniczego: 240,0 m
Szerokość	kadłuba: 31,5 m; pokładu lotniczego: 36,2 m
Zanurzenie	8,5 m
	Napęd
	4 turbiny, 4 śruby, 16 kotłów typu Le Mont, moc maszyn: 200000 KM
Prędkość	33,8 węzła
Zasięg	8000 Mm (14 816 km) przy 19 węzłach (35 km/h)
	Uzbrojenie
	16 dział 150 mm, 12 dział przeciwlotniczych 105 mm, 22 działa 37 mm, 28 działek 20 mm; Opancerzenie: pancerz burtowy powyżej linii wodnej – 100 mm, pancerz w części rufowej – 60 mm; pancerz w części dziobowej – 60 mm; pancerz zbiorników paliwa lotniczego, magazyny bomb i torped poniżej linii wodnej – 40 mm, pancerz między pokładem lotniczym a górnym hangarem – 20 mm, pokład startowy – 37,5 mm
	Wyposażenie lotnicze
	Pokład lotniczy: 240 m (długość), 36,2 m (szerokość); Katapulty: 2; Windy: 3 (15,2 m – długość, 14,3 m – szerokość); Hangary: hangar dolny – 170 m (długość), 16 m (szerokość); hangar górny – 183 m (długość), 16 m (szerokość); 42 samoloty podzielone na trzy eskadry. Dwie eskadry myśliwców Messerschmitt Bf 109T i jedna eskadra samolotów bombowo-torpedowych Fieseler Fi 167 lub Junkers Ju 87C
Załoga	1760 + 300
	Multimedia w Wikimedia Commons

Graf Zeppelin (Flugzeugträger A) – nieukończony lotniskowiec III Rzeszy z okresu II wojny światowej. Jedyny lotniskowiec w historii Niemiec.

Historia

Prace projektowe nad niemieckimi lotniskowcami rozpoczęto na wiosnę 1934 roku. Podjęto decyzję o budowie dwóch jednostek Flugzeugträger A („Graf Zeppelin”) i Flugzeugträger B („Peter Strasser” – ku czci twórcy niemieckiego lotnictwa morskiego) o wyporności 23 430 ton. Prace nad okrętem trwały od 28 grudnia 1936. 8 grudnia 1938 w Kilonii w obecności Adolfa Hitlera i Hermanna Göringa dokonano wodowania pierwszego lotniskowca, któremu nadano imię na cześć konstruktora lotniczego Ferdinanda von Zeppelina. Prace nad obiema jednostkami trwały do wiosny 1940. Mimo znacznego zaawansowania w budowie zostały one jednak nagle przerwane na rozkaz Adolfa Hitlera. Prace pozwolono wznowić dopiero w 1941, ale tylko w odniesieniu do zwodowanego trzy lata wcześniej „Graf Zeppelina”. W tym czasie kadłub okrętu był przeholowywany najpierw do Gotenhafen (okupacyjna nazwa Gdyni), a później z powrotem do Kilonii. 2 lutego 1943 budowę ostatecznie wstrzymano, na skutek rozkazu Hitlera o wycofaniu ze służby wszystkich dużych jednostek, po bitwie na Morzu Barentsa^[3]. Ukończony w ponad 90% lotniskowiec „Graf Zeppelin” został w kwietniu odholowany do Szczecina. Tam została zdemontowana z niego większa część maszyn i uzbrojenia.

24 kwietnia 1945 w obliczu postępów wojsk radzieckich okręt został samozatopiony przez otwarcie zaworów dennych, a ładunkami wybuchowymi zniszczono jego elementy wyposażenia, w tym turbiny i windy lotnicze; został także uszkodzony przez artylerię^[4]. Po zdobyciu, latem 1945 lotniskowiec został podniesiony i 19 sierpnia 1945 formalnie wcielony do marynarki ZSRR^[4]. Nie podjęto jednak działań w kierunku jego ukończenia, a jedynie prowizorycznie zapewniono jego pływalność. Na skutek porozumienia brytyjsko-radzieckiego z grudnia 1946, przypadł on ZSRR, jednakże zaliczony do okrętów grupy C (okrętów, których przywrócenie do służby trwałoby ponad 6 miesięcy), które miały zostać zatopione lub złomowane^[4]. Władze ZSRR zdecydowały zatopić lotniskowiec na Morzu Bałtyckim, po przeprowadzeniu testów wytrzymałości na eksplozje ładunków wybuchowych, bombardowanie i ostrzał. „Graf Zeppelin” został wyholowany ze Świnoujścia 14 sierpnia 1947 i od 16 sierpnia prowadzono na nim próby wybuchów na jego pokładzie. Połączono to z bombardowaniem go przez bombowce Pe-2 jako okręt-cel, lecz z 88 bomb 50 kg trafiło 6^[4]. Ostatecznie okręt, znoszony przez wiatr na płyciznę, został dobity torpedami niszczyciela „Sławnyj” 17 sierpnia 1947^[4]. Niewykluczone jest, że został zatopiony przez marynarkę radziecką pod naciskiem armii sojuszniczych, które nie chciały dopuścić do tego, aby ZSRR miał w swoim posiadaniu lotniskowiec.

12 lipca 2006 kadłub lotniskowca odnalazła zajmująca się poszukiwaniem i wydobyciem ropy naftowej firma Petrobaltic w wodach Bałtyku 55 km na północ od Władysławowa na głębokości 87 m. Wykorzystywany przez nią statek badawczy m/v „St. Barbara”^[5] zaopatrzony w specjalistyczny sprzęt do sondowań podwodnych namierzył i zarejestrował wrak, jako pierwszy. 26 lipca 2006 okręt hydrograficzny ORP „Arctowski” przeprowadził podwodne badania zatopionej jednostki^[4]. 27 lipca 2006 polska Marynarka Wojenna oficjalnie potwierdziła, że zatopiony wrak to „Graf Zeppelin”.

Galeria

Model lotniskowca „Graf Zeppelin”
Model lotniskowca „Graf Zeppelin”
Model lotniskowca „Graf Zeppelin”, Muzeum Techniki w Speyer
Tablica rozpoznawcza lotniskowca
Lotniskowiec „Graf Zeppelin” po wodowaniu
Stępka dla lotniskowca „Graf Zeppelin” w grudniu 1936 r.
Lotniskowiec „Graf Zeppelin” zacumowany w Szczecinie w połowie 1941 r.
Lotniskowiec „Graf Zeppelin” widziany z powietrza 6 lutego 1942 r. w Gdyni, wówczas zwanej Gotenhafen
Lotniskowiec „Graf Zeppelin” w suchym doku w marcu 1943 r.
Lotniskowiec „Graf Zeppelin” w Świnoujściu 5 kwietnia 1945 r. po podniesieniu wraku z dna i zapewnieniu pływalności w marcu 1946 pod sowieckim zarządem, zatopiony ponownie jako cel ćwiczebny na Bałtyku 16 sierpnia 1947 r.
Lotniskowiec „Graf Zeppelin” w czerwcu 1939 r.
Lotniskowiec „Graf Zeppelin” w trakcie prac konstrukcyjnych 21 września 1938 r. w stoczni Deutsche Werke w Kilonii
Lotniskowiec „Graf Zeppelin” w trakcie prac konstrukcyjnych, widziane od strony bakburty rufa i pokład lotniczy
Lotniskowiec „Graf Zeppelin” w trakcie prac konstrukcyjnych, widziany od strony sterburty
Lotniskowiec „Graf Zeppelin” w trakcie prac konstrukcyjnych, widziane od strony bakburty dziób i pokład lotniczy

Zobacz też

„Seydlitz”

Przypisy

↑ Spotyka się też prędkość 35 węzłów: Steve Crawford: Pancerniki i lotniskowce, Bellona, Warszawa 2010.
↑ Pierwotnie planowano stacjonowanie 12 bombowców nurkujących Ju 87D i 30 myśliwców Bf 109F; później proporcje zmieniono na 28:12 – zob. Steve Crawford: Pancerniki i lotniskowce, Bellona, Warszawa 2010.
↑ Murawski 2017 ↓, s. 61.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Murawski 2017 ↓, s. 62-63.
↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2007-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-23)].

Bibliografia

StephenS. Burke StephenS., Without wings. The Story of Hitler's Aircraft Carrier, Victoria, BC: Trafford, 2007, ISBN 1-4251-2216-7, OCLC 191759130 .
Krzysztof Zalewski. Lotniskowce II wojny światowej. Tom 1. ISBN 83-901273-6-9
Marek J. Murawski. Lotniskowiec Graf Zeppelin i jego samoloty pokładowe. „Wojsko i Technika – Historia”. 3/2017. III (11), maj-czerwiec 2017. Warszawa. ISSN 2450-2480.

Linki zewnętrzne

Graf Zeppelin Class (ang.)
Lotniskowiec Graf Zeppelin. mars.slupsk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-19)].
Niemiecki lotniskowiec Graf Zeppelin
Ostatnie dni niemieckiego lotniskowca Graf Zeppelin
Flugzeugträger Graf Zeppelin. unterwasserwelt.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-04)]. (niem.)
Dziennik Bałtycki Wrak wzbudził sensację w Niemczech
Graf Zeppelin Info [online], www.german-navy.de [dostęp 2021-04-17] .

[1] Spotyka się też prędkość 35 węzłów: Steve Crawford: Pancerniki i lotniskowce, Bellona, Warszawa 2010.

[2] Pierwotnie planowano stacjonowanie 12 bombowców nurkujących Ju 87D i 30 myśliwców Bf 109F; później proporcje zmieniono na 28:12 – zob. Steve Crawford: Pancerniki i lotniskowce, Bellona, Warszawa 2010.

[CITEREFMurawski201761-3] Murawski 2017 ↓, s. 61.

[CITEREFMurawski201762-63-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Murawski 2017 ↓, s. 62-63.

[5] Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2007-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-23)].

[X-6] Budowa anulowana.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[A]