Fryburg (miasto w Szwajcarii)

Fryburg

Fribourg
Freiburg im Üechtland

Panorama miasta
Herb Flaga
Państwo	Szwajcaria
Kanton	Fryburg
Okręg	Sarine
BFS Nummer	2196
Zarządzający	Thierry Steiert↗
Powierzchnia	9,28 km²
Wysokość	587 m n.p.m.
Populacja (31 grudnia 2020) • liczba ludności • gęstość	38 039 4 099 os./km²
Nr kierunkowy	026
Kod pocztowy	1700-1709
Tablice rejestracyjne	FR
Położenie na mapie Szwajcarii Fryburg
46°48′N 7°09′E
Strona internetowa

Wieża katedry we Fryburgu

Fryburg (fr. Fribourg; niem. Freiburg im Üechtland, Freiburg i. Ü., Freiburg i. Üe.; wł Friburgo, Friborgo; gsw. Frybùrg; frp. Friboua) – miasto oraz gmina (fr. commune; niem. Gemeinde) w Szwajcarii, siedziba administracyjna kantonu Fryburg oraz okręgu Sarine.

Położenie

Fryburg położony jest nad rzeką Sarine, płynącą tu głęboką, krętą doliną. Średniowieczne centrum zabudowy miejskiej leży na lewym brzegu rzeki; jego teren opada od ok. 630 m n.p.m. na zachodzie (w rejonie linii kolejowej) do ok. 540 m n.p.m. w zakolu Sarine. Najwyżej położone tereny miejskie sięgają 680–690 m n.p.m. Na terenie miasta znajduje się m.in. zapora wodna Maigrauge na Sarine oraz utworzony przez nią zbiornik zaporowy Pérolles.

Fryburg leży na styku dwóch regionów etnicznych i językowych w Szwajcarii, których granicę wyznacza rzeka Sarine. Wiele miejscowości leżących nad tą rzeką poniżej Fryburga posiada podwójne nazwy: na lewym brzegu francuskie, a na prawym niemieckie.

Historia

Wzmiankowany po raz pierwszy w 1162 r. jako Friborc, później Friborch, Friburch, Friburg. Nazwa pochodzi z niemieckiego frei- (wolny) i -burg (miasto). Najstarsza część miasta usadowiona jest na skalistym cyplu, opadającym stromymi stokami ku głęboko wciętej dolinie Sarine, opływającej dawne Cité z trzech stron. Założycielem Fryburga był w 1157 r. Bertold IV, książę Zähringen. Miasto, którego zaczątkiem był gród obronny przy jednym z niewielu brodów na rzece Sarine, kontrolowało później to ważne przejście. Najstarsza pieczęć miejska pochodzi z 1225 r. Po wygaśnięciu rodziny Zähringen (1218) Fryburg wielokrotnie zmieniał właścicieli. Jego panami były kolejno dynastie Kyburgów (drogą spadku) i Habsburgów (zakup w 1277). Później mieszkańcy Fryburga woleli znosić zwierzchnictwo sabaudzkie (od 1452 r.) niż dominację Berna.

Podstawą organizacji życia politycznego i gospodarczego Fryburga w średniowieczu stały się prawa miejskie, ustalone jeszcze przez Bertolda IV (najstarsza znana wersja pochodzi z 1249 r.). Określały one ramy prawne i urbanistyczne funkcjonowania miasta, nadając jego mieszkańcom liczne przywileje. Mieszczanie posiadali m.in. prawo wyboru baliwa (zwanego tu avoyer), proboszcza i poborców ceł. Dysponując swobodnie swymi majątkami mogli kupować ziemię, trudnić się handlem i rzemiosłem. Z końcem XIII w. gmina miejska liczyła 2 - 3 tysiące mieszkańców. W 1309 r. mieszkańcy odzyskali od panującego patronat nad kościołem parafialnym pw. św. Mikołaja, co było ważnym krokiem w kierunku samodzielności miasta. Po wojnach burgundzkich Fryburg stał się niezależnym miastem-państwem, a w 1478 – wolnym miastem cesarstwa.

Marginalne położenie Fryburga w państwie Habsburgów, ciągła rywalizacja między tymi ostatnimi a Sabaudią oraz sąsiedztwo Konfederacji Szwajcarskiej i ciągłe walki niepodległościowe na przyległych ziemiach sprzyjały formowaniu się i rozwojowi nowego miasta-państwa. Fryburg korzystał z dawnych aliansów, zawartych z sąsiednimi miastami: Avenches (w 1239 r.), Bernem (w 1243 r.) i Morat (w 1245 r.). Jednocześnie miasto rozwijało się terytorialnie, rozciągając swą dominację polityczną nad okolicznymi ziemiami. Do najstarszych posiadłości, nazywanych później „starymi ziemiami” (fr. Anciennes Terres, niem. Alte Landschaft; 24 parafie, podległe bezpośrednio władzom miejskim) dochodziły nowe tereny. Ok. 1450 r. miasto miało ok. 6 tys. mieszkańców. W 1481 r. Fryburg, po nabyciu rozległych terenów od Pays de Vaud, zdecydował się przystąpić do Konfederacji Szwajcarskiej. Był pierwszym kantonem dwujęzycznym w Konfederacji, chociaż jego władze wybrały język niemiecki jako urzędowy. Od 1435 r. Fryburg bił własne monety (od 1509 r. – również złote).

Ważnym zdarzeniem w historii miasta był wybuch reformacji w I połowie XVI w., która nie odniosła tu jednak spodziewanego sukcesu. Pomimo tego, że i tu idee reformatorskie i humanistyczne miały pewien oddźwięk, ogromna większość ludności pozostała przy dawnej konfesji. W 1582 r. powstało tu słynne kolegium św. Michała (Collège Saint-Michel; Kollegium St. Michael), założone przy poparciu miasta przez jezuitów i kierowane przez Piotra Kanizjusza. Głęboka restauracja katolicyzmu, zainicjowana przez Kanizjusza, potwierdziła atrakcyjność tego wyznania. W 1613 r. przeniesiono z Lozanny do Fryburga siedzibę biskupstwa Lozanny, Genewy i Fryburga. Do kilku domów zakonnych, funkcjonujących w mieście nad Sarine już od średniowiecza, w XVII w. dołączały następne. Obok La Maigrauge – klasztoru cystersów, wybudowanego w XIII w. w zakolu Sarine, powstały tu klasztory franciszkanów, kapucynów (1608) i kapucynek (Montorge w zakolu Sarine; 1621), urszulanek (1634) i wizytek (1635). Wszystko to uczyniło z Fryburga stolicę szwajcarskiego katolicyzmu. Objawem trwałej i znaczącej roli szkolnictwa kościelnego w mieście było założenie znacznie później, bo w 1889 r. państwowego uniwersytetu o charakterze katolickim, który szybko stał się znaczącym ośrodkiem nauki i kultury (od 1941 r. w nowej siedzibie). Przez 27 lat profesorem tegoż uniwersytetu, a w latach 1964–1966 rektorem był Józef Maria Bocheński OP.

Transport

W średniowieczu Fryburg wykorzystywał swe położenie nad rzeką Sarine. Była ona wykorzystywana do żeglugi. Wywożono stąd m.in. płótna i skóry, które trafiały do ośrodków położonych nad rzekami Aare i Ren, aż do Alzacji. Port na Sarine we Fryburgu znajdował się w pobliżu Mostu Berneńskiego. Miasto posiadało wówczas nawet własną stocznię rzeczną.

Obecnie Fryburg jest ważnym węzłem kolejowym, łączącym m.in. Berno, Lozannę, Neuchâtel i in. Przez teren miasta przebiegają drogi główne nr 12, nr 157, nr 178, nr 180, nr 181, nr 182 i nr 183. W latach 1897–1965 w mieście działała sieć tramwajowa o łącznej długości linii ok. 6 km. Poczynając od 1949 r. linie tramwajowe zaczęły być sukcesywnie zastępowane liniami trolejbusowymi.

Od 1899 r. w mieście funkcjonuje kolej linowo-terenowa, łącząca Dolne Miasto (fr. Basse-Ville) ze Śródmieściem (fr. Centre-Ville). Ten funikular jest ewenementem w skali europejskiej, ponieważ do obciążania przeciwwag stosowane są ścieki miejskie.

Demografia

Przez wiele wieków miasto rozwijało się wolno. Jeszcze w 1811 r. liczyło ok. 6,2 tys. mieszkańców. Szybszy rozwój nastąpił dopiero w drugiej połowie XIX w. m.in. wraz z rozwojem komunikacji i przemysłu. W 1870 r. miasto liczyło 10,9 tys. mieszkańców, w 1900 - 15,9 tys., w 1950 - 29,0 tys., w 1970 - 39,7 tys., w 2000 r. - 35,55 tys. Na początku XX w. było ośrodkiem aglomeracji miejskiej, liczącej ok. 70 tys. mieszkańców.

W 2000 r. 63,6 % mieszkańców miasta deklarowało jako język narodowy język francuski, 21,2 % - język niemiecki, 3,8 % - włoski, pozostali - inne języki. W tym samym roku 74,9 % mieszkańców deklarowało wyznanie katolickie, 8,7 % - protestanckie, pozostali - inne.

Obecnie we Fryburgu mieszka 38 039 osób. W 2020 roku 36,8% populacji gminy stanowiły osoby urodzone poza Szwajcarią.

Zabytki

We Fryburgu znajduje się bardzo dobrze zachowane średniowieczne Stare Miasto, otoczone pozostałościami dawnych murów obronnych. Uwagę zwracają również trzy mosty na rzece Sarine, o średniowiecznym rodowodzie: Pont de Saint-Jean, Pont du Milieu i kryty Pont de Berne. W mieście szereg cennych przykładów architektury mieszkalnej i sakralnej, m.in. gotycka katedra św. Mikołaja (Cathédrale Saint-Nicolas; Kathedrale St. Nikolaus) zbudowana w latach 1283–1490, znana z witraży Józefa Mehoffera.

• 
  Trzej królowie
• 
  Św. Jerzy, archanioł Michał, św. Anna i Maria Magdalena
• 
  Mikołaj z Flüe
• 
  Apostołowie
• 
  Eucharystia
• 
  Biskupi i diakoni
• 
  Męczennicy
• 
  Wiktoria (Matka Boska Zwycięska

Sport

• Fribourg-Gottéron – klub hokejowy

8 września 2017 roku we Fryburgu rozpoczęły się 61 zawody balonów wolnych z cyklu Pucharu Gordona Bennetta.

W mieście znajduje się BCF Arena – wielofunkcyjna hala widowiskowo-sportowa i lodowisko, gdzie zorganizowano m.in. mistrzostwa świata w hokeju na lodzie mężczyzn w 1990 oraz 2026.

Współpraca

Miejscowości partnerskie:

• Nova Friburgo, Brazylia
• Rueil-Malmaison, Francja

Linki zewnętrzne

• Galeria zdjęć