Przejdź do zawartości

Ferdinand Stoliczka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ferdinand Stoliczka
Ilustracja
Ferdinand Stoliczka ok. 1870
Data i miejsce urodzenia

7 czerwca 1838
Zámeček

Data i miejsce śmierci

19 czerwca 1874
Murghí, Ladakh

Zawód, zajęcie

przyrodnik, paleontolog, zoolog, geolog, podróżnik i himalaista

Geological Survey of India w 1870. Stoją: F. Stoliczka, R.B. Foote, W. Theobald, F.R. Mallet, V. Ball, W. Waagen, W.L. Willson; siedzą A. Tween, W. King, T. Oldham, H.B. Medlicott, C.A. Hackett

Ferdinand Stoliczka (Ferdinand Stolička, ur. 7 czerwca 1838 w Zámečku, zm. 19 czerwca 1874 w Murghí, Ladakh) – morawski przyrodnik, paleontolog, zoolog, geolog, podróżnik i himalaista.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Stoliczka urodził się w Zámečku nieopodal Kromieryżu na Morawach. Jego ojciec był leśnikiem, opiekującym się majątkiem arcybiskupa Ołomuńca. Studiował geologię i paleontologię na Uniwersytecie Karola w Pradze i na Uniwersytecie Wiedeńskim, gdzie jego nauczycielami byli Eduard Suess i Rudolf Hoernes. Tytuł doktora otrzymał 14 listopada 1861 na Uniwersytecie Eberharda Karola w Tybindze[1].

Jego pierwsze prace dotyczyły skamieniałości słodkowodnych mięczaków ze skał kredowych północno-wschodniej części Alp. W 1862 dołączył, na zaproszenie Thomasa Oldhama, do Geological Survey of India. W Kalkucie zajął się dokumentacją skamieniałości kredowych z południowych Indii, a wyniki swoich prac opublikował w „Palaeontologia indica”. Rezultaty tych prac, ukończonych w 1873, zajęły cztery tomy, łącznie prawie 1500 stron in quarto ze 178 tablicami. Badał geologię zachodnich Himalajów i Tybetu. Przez krótki czas był kustoszem Muzeum Indyjskiego. Pełnił też funkcję sekretarza Asiatic Society of Bengal.

Zwiedził Birmę, Malaje i Singapur, odbył też dwie wyprawy na Andamany i Nikobary oraz do Wielkiego Rannu. W 1864 razem z Frederickiem Richardem Malletem z GSI po raz pierwszy odbył podróż w Himalaje. W 1865 przedsięwziął drugą wyprawę, razem z przyjacielem i swoim psem. W latach 1871–1872 prowadził prace geologiczne w Kaććh. W 1873 dołączył do wyprawy Hume’a i Valentine Balla na Andamany i Nikobary.

Trzecia ekspedycja himalajska w której brał udział wyruszyła z Rawalpindi, przez Pangong Tso do Yarkand. W grudniu 1873 wyprawa dotarła do Kaszgaru. W drodze powrotnej, 19 czerwca 1874 w Ladakh, Stoliczka zmarł z powodu ostrego obrzęku płuc spowodowanego chorobą wysokogórską. Miał 36 lat. Ciało przyrodnika pochowano z honorami 24 czerwca w Leh; do dziś znajduje się tam ufundowany przez rząd brytyjski granitowy obelisk z pamiątkową tablicą[1][2]. W „Nature” ukazał się nekrolog autorstwa Williama Blanforda[3]. Informacja o jego śmierci ukazała się też w praskim czasopiśmie „Vesmír[4].

W 1864 roku podczas wyprawy w Himalaje zaczął interesować się ptakami. Spotkał się ze wsparciem ze strony Allana Octaviana Hume’a, „ojca indyjskiej ornitologii”. Pierwszą ornitologiczną pracą Stoliczki było zebranie dużego zbioru ptaków w dolinie Sutlej[5]. Jego pracę wysoko ocenił Arthur Hay, jednak nie zgodził się on z kryteriami wyróżniania nowych gatunków na podstawie jedynie drobnych różnic w upierzeniu. Hume poparł Stoliczkę i opublikował notatkę, krytykującą pracujących w londyńskich muzeach przyrodników, niemających pojęcia o geografii Indii. Wkrótce potem Hume założył czasopismo ornitologiczne „Stray Feathers” i zachęcał pracujących w Indiach ornitologów do publikowania w nim.

W latach 1859–1874 Stoliczka napisał 79 artykułów, jednak żaden z nich nie był w języku czeskim. Uważa się, że w domu rodzinnym mówił po niemiecku. W czasie gdy żył w Kalkucie, był ważną postacią tamtejszej niemieckojęzycznej społeczności[5].

Memoria

[edytuj | edytuj kod]
Pomnik upamiętniający Skoliczkę w Leh w Indiach

Na cześć Stoliczki nazwano szereg gatunków zwierząt:

Mała wyspa należąca do archipelagu Ziemi Franciszka Józefa została nazwana przez austriacko-węgierską ekspedycję polarną Wyspą Stoliczki. Leży na wschód od Wyspy Payera, jej współrzędne to 81°11′N, 058°16′E.

18 czerwca 2008 czeska poczta wyemitowała znaczki o nominale 12 koron, przedstawiające Ferdinanda Stoliczkę[6]. W miejscu jego urodzin znajduje się pamiątkowa tablica[7].

Gatunki opisane przez Stoliczkę

[edytuj | edytuj kod]
  • Über die Gastropoden und Acephalen der Hierlatz-Schichten. Wien, Aus der k.k. hof-und Staatsdruckerei, 1861
  • Fossile Bryozoen aus dem tertiären Grünsandsteine der Orakei-Bay bei Auckland mit Betrachtungen über neue oder weniger bekannte Bryozoen-Sippen und deren Classification (1864)
  • Eine Revision der Gastropoden der Gosauschicht in den Ostalpen. Wien, Eigenverlag, 1865
  • Letters to the Editor. „Stray Feathers” 1, 5, s. 425–427 (1873)
  • Letters to the Editor. „Stray Feathers” 2, 4&5, s. 461–463 (1874)
  • Letters to the Editor. „Stray Feathers” 2, 4&5, s. 463–465 (1874)
  • The avifauna of Kashgar in winter. „Stray Feathers” 3(1,2&3), 215-220 (1875)
  • Notice of the mammals and birds inhabiting Kachh [Cutch]. „Jour. Asiatic Soc. Bengal” 41(2), 211-258 (1872)
  • The gastropoda of the Cretaceous rocks of southern India (1867)
  • Ornithological observations in the Sutlej valley, N.W. Himalayas. „Jour. Asiatic Soc. Bengal” 37(2), 1-70 (1868)
  • On Jurassic Deposits in the North-west Himalaya[8]. (1868)
  • The fossil Cephalopoda of the Cretaceous rocks of southern India (1864)
  • Cretaceous fauna of southern India (1872)
  • Scientific results of the second Yarkand Mission Calcutta, 1879
  • Diary of the late dr. Ferdinand Stoliczka. Yarkand mission, 1873-74. Calcutta, 1875?

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Giess H: Early modern European explorers at the mountain jade quarries in the Kun Lun Mountains in Xinjiang, China. 2003.
  2. The Pamirs (1894) s. 189.
  3. Blanford WT. Ferdinand Stoliczka, Ph.D. „Nature”. 245 (10), s. 185–186, 1874. 
  4. STOLIČKA (též STOLICZKA), Ferdinand. hiu.cas.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]..
  5. a b Hruby J. Ferdinand Stoliczka. „Birding Asia”, s. 50–56, 2005. 
  6. Vydání dvou příležitostných poštovních známek cestovatelé. „Poštovní věstník” 6, s. 148–149 (2008).
  7. Cestovatel Ferdinand Stolička. 2004-04-17. (cz.).
  8. Ferdinand Stoliczka, On Jurassic Deposits in the North-west Himalaya, „Quarterly Journal of the Geological Society”, 24 (1–2), 1868, s. 506–509, DOI10.1144/GSL.JGS.1868.024.01-02.59, ISSN 0370-291X.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Herbert Giess (2003) Early modern European explorers at the mountain jade quarries in the Kun Lun Mountains in Xinjiang, China.
  • Hrubý J., Jak zemřel Ferdinand Stolička aneb Proč nenosit po velehorách portské. „Vesmír” 83, 381, 2004/7 PDF.
  • Ferdinand Stolička, PDF.
  • Contributions to the History of Herpetology, Volume 2. Society for the Study of Amphibians and Reptiles ISBN 0-916984-71-0, s. 94–95.