Kot (rodzaj ssaków)
| Felis | |||
| Linnaeus, 1758[1] | |||
 Przedstawiciel rodzaju – kot błotny (F. chaus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
kot | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Felis catus Linnaeus, 1758 | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Gatunki | |||
| |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Kot[11] (Felis) – rodzaj drapieżnych ssaków z podrodziny kotów (Felinae) w obrębie rodziny kotowatych (Felidae).
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Europie (Wielka Brytania, Portugalia, Gibraltar, Hiszpania, Andora, Francja, Belgia, Luksemburg, Niemcy, Łotwa, Litwa, Białoruś, Ukraina, Polska, Słowacja, Austria, Szwajcaria, Włochy, Słowenia, Węgry, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Albania, Grecja, Macedonia Północna, Bułgaria, Serbia, Rumunia i Mołdawia), Azji (Rosja, Gruzja, Armenia, Azerbejdżan, Turcja, Syria, Liban, Izrael, Jordania, Arabia Saudyjska, Jemen, Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Katar, Kuwejt, Irak, Iran, Turkmenistan, Uzbekistan, Kazachstan, Mongolia, Chińska Republika Ludowa, Kirgistan, Tadżykistan, Afganistan, Pakistan, Indie, Sri Lanka, Nepal, Bhutan, Bangladesz, Mjanma, Laos, Wietnam, Kambodża i Tajlandia) i Afryce (Egipt, Libia, Tunezja, Algieria, Maroko, Sahara Zachodnia, Mauretania, Senegal, Gambia, Gwinea Bissau, Gwinea, Sierra Leone, Mali, Burkinie Faso, Ghana, Togo, Benin, Niger, Nigeria, Kamerun, Czad, Sudan, Erytrea, Dżibuti, Somalia, Etiopia, Sudan Południowy, Republika Środkowoafrykańska, Kongo, Demokratyczna Republika Konga, Rwanda, Burundi, Uganda, Kenia, Tanzania, Malawi, Zambia, Angola, Namibia, Botswana, Zimbabwe, Mozambik, Eswatini, Lesotho i Południowa Afryka)[12][13][10].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) 36–85 cm, długość ogona 12,6–36,8 cm; masa ciała 1,2–12 kg (samce są większe i cięższe od samic)[13][14].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 10 wydaniu publikacji swojego autorstwa poświęconej systematyce zwierząt[1]. Linneusz wymienił siedem gatunków – Felis catus Linnaeus, 1758, Felis pardalis Linnaeus, 1758, Felis lynx Linnaeus, 1758, Felis onca Linnaeus, 1758, Felis leo Linnaeus, 1758, Felis pardus Linnaeus, 1758 i Felis tigris Linnaeus, 1758 – z których gatunkiem typowym jest (Linneuszowska tautonimia) Felis catus Linnaeus, 1758.
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Felis: łac. feles lub felis ‘kot’[15][16].
- Chaus: rodzima nazwa dla kota błotnego[17]. Gatunek typowy (Linneuszowska tautonimia): Felis chaus von Schreber, 1777.
- Catolynx: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Catus Frisch, 1775 (kot) oraz Lynx Kerr, 1792 (ryś)[18]. Gatunek typowy: Siewiercow wymienił cztery gatunki – Felis catus Linnaeus, 1758, Felis chaus von Schreber, 1777, Felis torquata F. Cuvier, 1842 i Felis caligata Temminck, 1825 – nie wskazując gatunku typowego; typ nomenklatoryczny (późniejsze oznaczenie) – Felis chaus von Schreber, 1777[19].
- Otailurus: gr. ους ous, ωτος ōtos ‘ucho’; αιλουρος ailouros ‘kot’[20]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Felis megalotis Müller, 1839 (= Felis catus Linnaeus, 1758).
- Catus: łac. catus ‘kot’[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Felis catus Linnaeus, 1758.
- Mamfelisus: modyfikacja zaproponowana przez meksykańskiego przyrodnika Alfonso Luisa Herrerę w 1899 roku, polegająca na dodaniu do nazwy rodzaju przedrostka Mam (od Mammalia)[22].
- Poliailurus: gr. πολιος polios „szary”[23]; αιλουρος ailouros ‘kot’[24]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Felis pallida Büchner, 1892 (= Felis bieti Milne-Edwards, 1892).
- Microfelis: gr. μικρος mikros ‘mały’[25]; rodzaj Felis Linnaeus, 1758 (kot). Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Felis nigripes Burchell, 1824.
- Eremaelurus: gr. ερημια erēmia ‘pustynia’[26]; αιλουρος ailouros ‘kot’[24]. Gatunek typowy: Eremaelurus thinobius Ognev, 1927 (= Felis margarita Loche, 1858).
- Avitofelis: łac. avitus ‘pochodzący od przodków, dziedziczny’, od avus ‘dziadek’[27]; rodzaj Felis Linnaeus, 1758 (kot). Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Avitofelis zitteli Kretzoi, 1930 (= Felis silvestris von Schreber, 1777).
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Do rodzaju należą następujące gatunki[28][14][12]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[11] | Podgatunki[13][12][14] | Rozmieszczenie geograficzne[13][12][14] | Podstawowe wymiary[13][14][a] | Status IUCN[29] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) |
Felis chaus | von Schreber, 1777 | kot błotny | 3 podgatunki | Egipt, Kaukaz, Bliski Wschód, Azja Środkowa (na północ do Kazachstanu), subkontynent indyjski, Sri Lanka, kontynentalna południowo-wschodnia Azja oraz zachodnia i południowa Chińska Republika Ludowa | DC: 61–85 cm DO: 20–31 cm MC: 2,6–12 kg |
LC |
 |
Felis nigripes | Burchell, 1824 | kot czarnołapy | gatunek monotypowy | obszar Karru i Kalahari w Namibii, Południowej Afryce i Botswanie, marginalnie w Zimbabwe; być może południowa Angola | DC: 36–52 cm DO: 12,6–20 cm MC: 1–2,4 kg |
VU |
 |
Felis margarita | Loche, 1858 | kot pustynny | 2 podgatunki | rozproszone i fragmentaryczne populacje na pustyniach północnej Afryki (Sahara), Półwyspu Arabskiego i południowo-wschodniej Azji; zasięg niepewny | DC: 39–52 cm DO: 23–31 cm MC: 1,3–3,4 kg |
LC |
_in_XiNing_Wild_Zoo_2.jpg) |
Felis bieti | Milne-Edwards, 1892 | kot tybetański | gatunek monotypowy | raportowany z Qinghai, Gansu i Syczuanu w Chińskiej Republice Ludowej; granice zasięgu nieokreślone | DC: 68–84 cm DO: 32–35 cm MC: 6,5–9 kg |
VU |
 |
Felis lybica | Forster, 1780 | kot nubijski | 3 podgatunki | większość Afryki (z wyjątkiem lasów deszczowych i części Sahary), Korsyka, Sardynia, Kreta, południowo-zachodnia i środkowa Azja do Indii, Chińskiej Republiki Lodowej i Mongolii | DC: 40–66 cm DO: 24–37 cm MC: 2,4–6,4 kg |
LC |
 |
Felis catus | Linnaeus, 1758 | kot domowy | gatunek monotypowy | cały świat | DC: 46–51 cm DO: 25–38 cm MC: 4,1–5,4 kg |
Gatunek udomowiony |
 |
Felis silvestris | von Schreber, 1777 | żbik europejski | 2 podgatunki | Europa na wschód do Karpat i rzeki Dniepr, Szkocja, Sycylia, Turcja i Kaukaz; introdukowany na Sardynii i Korsyce, prawdopodobnie również na Krecie | DC: 47–74 cm DO: 22–26 cm MC: 2–7 kg |
LC |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, VU – gatunek narażony.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 41. (łac.).
- ↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 44. (ang.).
- ↑ Severtzov 1858 ↓, s. 387.
- ↑ Severtzov 1858 ↓, s. 388.
- ↑ L.J.F.J. Fitzinger: Wissenschaftlich-populäre Naturgeschichte der Säugethiere in ihren sämmtlichen Hauptformen: nebst einer Einleitung in die Naturgeschichte uberhaupt und in die Lehre von den Thieren insbesondere. Cz. 1. Wien: Aus der Kaiserlich-königlichen hof- und staatsdrucherei, 1861, s. 265. (niem.).
- ↑ A.L. Herrera: Sinonimia vulgar y cientifica de los principales vertebrados mexicanos. Mexico: Officina Tipografica de la Secretan’a de Foment, 1899, s. 26. (hiszp.).
- ↑ E. Lönnberg. Notes on some Cats frorn Eastern Asia with description of a New Subgenus. „Arkiv för Zoologi”. 18A, s. 2, 1827. (ang.).
- ↑ A. Roberts. Some new S. African mammals and some changes in nomenclature. „Annals of the Transvaal Museum”. 11 (4), s. 250, 1926. (ang.).
- ↑ S. Ognev. A new genus and species of cat from the Transcaspian region. „Труды Зоологического института”. 27, s. 356, 1927. (ros.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Felis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-03-10].
- ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 135. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 406. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ a b c d e M.E. & F.C. Sunquist: Family Felidae (Cats). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 165–168. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
- ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 649–650. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 284.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 102.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 179.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 164.
- ↑ R.I. Pocock: Catalogue of the genus Felis. London: The Trustees of the British Museum, 1951, s. 4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 486.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 48.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 25.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 204.
- ↑ a b Jaeger 1959 ↓, s. 8.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 155.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 95.
- ↑ R.W. Brown: Composition of scientific words; a manual of methods and a lexicon of materials for the practice of logotechnics. Washington: Published by the author, 1954, s. 112. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-14]. (ang.).
- ↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-02]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- N. Severtzov. Notice sur la classification multisériale des Carnivores, spécialement des Félidés, et les études de zoologie générale qui s’y rattachent. „Revue et magasin de zoologie pure et appliquée”. 2e Série. 10, s. 385–393, 1858. (fr.).
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).