Dywizjon Jazdy Ochotniczej

Dywizjon Jazdy Ochotniczej
Dywizjon Huzarów Śmierci
	; Emblemat Dywizjonu Jazdy Ochotniczej
	Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1920
Rozformowanie	1921
	Tradycje
Kontynuacja	Polski Korpus Ochotniczy
	Dowódcy
Pierwszy	ppor. Stanisław Nowicki
Ostatni	por. Józef Siła-Nowicki
	Działania zbrojne
	wojna polsko-bolszewicka
	Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	kawaleria
Podległość	1 Armia

Dywizjon Jazdy Ochotniczej (Dywizjon Huzarów Śmierci) – pododdział kawalerii Wojska Polskiego II RP i Wojska Litwy Środkowej.

Historia

23 lipca 1920 r., w czasie wojny polsko-bolszewickiej, rozpoczęto w Białymstoku formowanie jednostki Dywizjonu Jazdy Ochotniczej (była to oficjalna nazwa tego pododdziału) w składzie dwóch szwadronów: konnego i pieszego. W jego skład weszli żołnierze Jazdy majora Jaworskiego i Pułku Jazdy Tatarskiej oraz ochotnicy^[1].

30 lipca tego roku pod wsią Dzierzbany jednostka przeszła swój chrzest bojowy. Zdobyto wówczas dwa karabiny maszynowe, które dały podstawy do formowania szwadronu karabinów maszynowych. Zaprzysiężenie dywizjonu odbyło się w Prostyni. 2 sierpnia oddział podporządkowany został dowódcy XXIX Brygady Piechoty. 10 sierpnia pod Warszawą w jego skład włączony został szwadron łódzkiej policji konnej pod dowództwem komisarza Andrzeja Jezierskiego. Następnego dnia dowódca 1 Armii podporządkował dywizjon płk. Małachowskiemu, dowódcy Grupy „Zegrze”. 14 sierpnia w czasie Bitwy Warszawskiej huzarzy podporządkowani zostali dowódcy IV batalionu 157 pułku piechoty i wraz z nim przez dwa kolejne dni walczyli pod Nieporętem. 16 sierpnia dywizjon ubezpieczał VI Brygadę Piechoty Legionów nad Narwią, a następnego dnia razem z batalionem lotniczym obsadzał odcinek „Beniaminów”, do drogi ze wsi Borki. Tego samego dnia w południe dywizjon podporządkowany został gen. Żeligowskiemu, a wieczorem pod wsią Borki wykonał szarżę siłami półszwadronu, w wyniku której odzyskane zostały cztery polskie działa z jaszczami. Pod Mińskiem Mazowieckim ze składu dywizjonu wyłączony został szwadron łódzkiej policji konnej. 21 sierpnia pod Myszyńcem dywizjon dwa razy szarżował na tabory sowieckie. W czasie drugiej szarży zdobył 9 armat.

Rozejm 18 października zastał oddział pod Lidą. Przez kolejne dwa miesiące jednostka wypoczywała w Teresinie, po czym skierowana została do Wilna. Tam dywizjon podporządkowany został dowódcy 210 Ochotniczego Pułku Ułanów, uzupełnił stany osobowe i obsadził odcinek polsko-litewskiej linii demarkacyjnej Rudniki-Olkieniki. W tym okresie jednostka występowała pod nazwą 1 Dywizjon Huzarów Wojsk Litwy Środkowej.

1 lutego 1921 roku oddział wycofany został do Gudunaj i wcielony do 23 pułku ułanów Nadniemeńskich jako 5 i 6 szwadron. Jednocześnie z dywizjonu wyłączono pluton łączności i pluton karabinów maszynowych, które włączono w skład szwadronu sztabowego Dywizji Jazdy Wojsk Litwy Środkowej. W marcu oba szwadrony skierowane zostały do Wilna, ówczesnej stolicy Litwy Środkowej. 20 marca szwadrony wydzielone zostały z 23 pułku ułanów Nadniemeńskich i przydzielone w charakterze kawalerii dywizyjnej do 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej (5 szwadron) i 2 Dywizji Litewsko-Białoruskiej (6 szwadron). 22 lipca 1921 Minister Spraw Wojskowych nakazał włączyć szwadrony do 3 pułku strzelców konnych. 5 szwadron początkowo przemianowany został na 3, a później na 2 szwadron 3 psk natomiast 6 szwadron po wcieleniu do 3 psk został 7, a później 3 szwadronem. 27 kwietnia 1922 r. oba szwadrony przybyły do Białegostoku – pokojowego garnizonu 3 pułku strzelców konnych. 8 grudnia 1922 cały pułk przeniósł się do garnizonu Wołkowysk.

Dywizjon Huzarów Śmierci nigdy nie poniósł porażki^[2].

Huzarzy nosili proporczyki biało-czarne z przypiętą trupią główką lub czarne z białym trójkątem^[3]. W składzie Wojska Litwy Środkowej huzarzy nosili proporczyki trójkątne biało-czarne^[4].

Nawiązania do tradycji Dywizjonu

Jednostka Strzelecka 5001 im. Dywizjonu Huzarów Śmierci w Warszawie - oddział terenowy Związku Strzeleckiego "Strzelec" Józefa Piłsudskiego. Organizacja o charakterze proobronnym, będąca bezpośrednią kontynuacją przedwojennego Związku Strzeleckiego. JS5001 powstała już w latach 90 XX wieku. Obecnie jest prowadzona przez Fundację Edukacji dla Bezpieczeństwa.
Polski Korpus Ochotniczy, walczący na Ukrainie^[5].

Obsada personalna

Obsada personalna dywizjonu w sierpniu 1920^[6]

dowódca – por. Józef Siła-Nowicki^[a]
adiutant – pchor. Goszczyński
dowódca 1 szwadronu – ppor. Stanisław Nowicki
dowódca 2 szwadronu – pchor. Pniewski
dowódca szwadronu karabinów maszynowych – chor. Baran

Uwagi

↑ Józef Siła-Nowicki ur. 23 marca^[7] lub 5 listopada 1894^[8]. 6 września 1921 dowódca 8 Dywizji Piechoty pułkownik Stanisław Burhardt-Bukacki ponownie złożył wniosek o odznaczenie porucznika Siła-Nowickiego Orderem Virtuti Militari za dowodzenie szarżą pod Myszyńcem 26 sierpnia 1920^[9]. Rozpatrzenie wniosku zostało wstrzymane z powodu prowadzonej przeciwko niemu sprawy sądowej^[10]. W 1922 został przeniesiony do rezerwy i przydzielony w rezerwie do 4 pułku ułanów^[7]^[8]. 29 kwietnia 1922 Oficerski Trybunał Orzekający pod przewodnictwem generała porucznika Jana Rządkowskiego orzekł, że porucznik Józef Siła-Nowicki nie może być oficerem Wojska Polskiego, a w uzasadnieniu stwierdził, że „ujawnił zupełny brak zasad etyki oficerskiej, jak również i pojęcia o podstawach wojskowej dyscypliny, co go całkowicie dyskwalifikuje jako oficera Wojska Polskiego”^[11]. Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz dekretem z 18 maja 1922 pozbawił go stopnia oficerskiego na mocy orzeczenia OTO^[12].

Przypisy

↑ Gajewski 1999 ↓, s. 9–10.
↑ Paweł Rzewuski: Kawaleria spod znaku trupiej czaszki. rp.pl, 13 sierpnia 2013.
↑ Kukawski i Leżeński 1991 ↓, s. 350–351.
↑ Kukawski i Leżeński 1991 ↓, s. 352–353.
↑ Wyjątkowa rekrutacja: Huzarzy Śmierci szykują się do walki [online], wgospodarce.pl [dostęp 2023-04-23] (pol.).
↑ Gajewski 1999 ↓, s. 10.
↑ ^a ^b Druga lista 1922 ↓, s. 25.
↑ ^a ^b Spis oficerów rezerwy 1922 ↓, s. 202.
↑ Kolekcja ↓, s. 1–3.
↑ Kolekcja ↓, s. 4.
↑ Kolekcja ↓, s. 7.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 12 czerwca 1922, s. 432.

Bibliografia

Siła-Nowicki Józef. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.86-8186 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-03-18].
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
Druga lista oficerów rezerwowych WP. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922-01-26.
Alfabetyczny spis oficerów rezerwy. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922-05-01.
Marek Gajewski: Huzarzy śmierci wojny 1920 r.. Białystok: Muzeum Wojska w Białymstoku, 1999. ISBN 83-86232-06-4.
Lesław Kukawski, Cezary Leżeński: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991. ISBN 978-83-04-03364-1.
Bohdan Piotrowski: Zarys historji wojennej 3-go pułku strzelców konnych. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Piotr Galik, Czerwone chmury nad Polską. Partyzanci i policjanci spod znaku trupiej czaszki. Polscy Huzarzy Śmierci w 1920 r., www.rozrywka.onet.pl, dostęp od 29 czerwca 2005 r.. rozrywka.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-10-29)].
Piotr Kołodziej, Huzarzy Śmierci, www.historia.org.pl, dostęp od 1 września 2010 r.
Jerzy Paciorkowski, Zew na front - wojna 1920 r., "Policja 997", 2009 r., nr 53, str. 28-30.

[13] Józef Siła-Nowicki ur. 23 marca^[7] lub 5 listopada 1894^[8]. 6 września 1921 dowódca 8 Dywizji Piechoty pułkownik Stanisław Burhardt-Bukacki ponownie złożył wniosek o odznaczenie porucznika Siła-Nowickiego Orderem Virtuti Militari za dowodzenie szarżą pod Myszyńcem 26 sierpnia 1920^[9]. Rozpatrzenie wniosku zostało wstrzymane z powodu prowadzonej przeciwko niemu sprawy sądowej^[10]. W 1922 został przeniesiony do rezerwy i przydzielony w rezerwie do 4 pułku ułanów^[7]^[8]. 29 kwietnia 1922 Oficerski Trybunał Orzekający pod przewodnictwem generała porucznika Jana Rządkowskiego orzekł, że porucznik Józef Siła-Nowicki nie może być oficerem Wojska Polskiego, a w uzasadnieniu stwierdził, że „ujawnił zupełny brak zasad etyki oficerskiej, jak również i pojęcia o podstawach wojskowej dyscypliny, co go całkowicie dyskwalifikuje jako oficera Wojska Polskiego”^[11]. Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz dekretem z 18 maja 1922 pozbawił go stopnia oficerskiego na mocy orzeczenia OTO^[12].

[CITEREFGajewski19999–10-1] Gajewski 1999 ↓, s. 9–10.

[:0-2] Paweł Rzewuski: Kawaleria spod znaku trupiej czaszki. rp.pl, 13 sierpnia 2013.

[CITEREFKukawskiLeżeński1991350–351-3] Kukawski i Leżeński 1991 ↓, s. 350–351.

[CITEREFKukawskiLeżeński1991352–353-4] Kukawski i Leżeński 1991 ↓, s. 352–353.

[5] Wyjątkowa rekrutacja: Huzarzy Śmierci szykują się do walki [online], wgospodarce.pl [dostęp 2023-04-23] (pol.).

[CITEREFGajewski199910-6] Gajewski 1999 ↓, s. 10.

[CITEREFDruga_lista192225-7] Druga lista 1922 ↓, s. 25.

[CITEREFSpis_oficerów_rezerwy1922202-8] Spis oficerów rezerwy 1922 ↓, s. 202.

[CITEREFKolekcjas._1–3-9] Kolekcja ↓, s. 1–3.

[CITEREFKolekcjas._4-10] Kolekcja ↓, s. 4.

[CITEREFKolekcjas._7-11] Kolekcja ↓, s. 7.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_15_z_12_czerwca_1922,_s._432-12] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 12 czerwca 1922, s. 432.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[a]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Korpus, dywizje, GO Jazdy	KJ DJ 1 DJ 2 DJ DJ WLŚ GOJ
Brygady jazdy (wojenne)	1 BJ 2 BJ 3 BJ 4 BJ 5 BJ 6 BJ 7 BJ 8 BJ 9 BJ
Brygady jazdy	I BJ II BJ III BJ IV BJ V BJ VI BJ VII BJ VIII BJ IX BJ X BJ
Dywizje kawalerii	1 DK 2 DK 3 DK 4 DK
Samodzielne brygady kawalerii	2 SBK 3 SBK 5 SBK 6 SBK 8 SBK 9 SBK
Brygady kawalerii	I BK IV BK VII BK VIII BK X BK XI BK XII BK XIII BK XIV BK XV BK XVI BK XVII BK XVIII BK
Brygady kawalerii (1929–1937)	Brygady 2 DK BK „Brody” BK „Wilno” BK „Kraków” BK „Stanisławów” BK „Rzeszów” BK „Hrubieszów” BK „Baranowicze” BK „Białystok” BK „Poznań” BK „Równe” BK „Suwałki” BK „Toruń” 10 BK
Grupy Operacyjne Kawalerii 1939	GOKaw. nr 1 GOKaw. nr 2
Brygady kawalerii 1939	Mazowiecka BK Kresowa BK Wileńska BK Suwalska BK Krakowska BK Podolska BK Wielkopolska BK Pomorska BK Nowogródzka BK Wołyńska BK Podlaska BK
Jednostki improwizowane w 1939	DK „Zaza” Zbiorcza BK Rezerwowa BK Kombinowana BK BK „Edward” BK „Plis” Zgr. kaw. ppłk. K. Halickiego Grupa Kawalerii Spieszonej ppłk. E. Wani
Pułki ułanów (szwoleżerów)	1 pszw 2 pszw 3 pszw 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
Pułki strzelców konnych (dragonów)	1 pd 2 pd 3 pd 4 pd 1 psk 2 psk 3 psk 4 psk 5 psk 6 psk 7 psk 8 psk 9 psk 10 psk
Dywizjony artylerii konnej	1 dak 2 dak 3 dak 4 dak 5 dak 6 dak 7 dak 9 dak 10 dak 11 dak 12 dak 13 dak (8)14 dak 15 bak
szwadrony pionierów	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
szwadrony łączności	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 10 BK WBPM
Inne	pułk jazdy tatarskiej 1 szwadron tatarski 1 p kaw. KOP
Kawaleria zmotoryzowana	24 p.uł 1 psk 10 psk dppanc 10 BK dr 10 BK dr WBPanc.-Mot.
Ośrodki zapasowe kawalerii	OZ Suw. i Podl. BK OZ Wkp. BK OZ Krak. BK OZ Maz. BK OZ Pom. BK OZ Woł. BK OZ Now. BK OZ Pod. BK OZ Wil. BK OZ Kres. BK
Improwizowane (rezerwowe) oddziały kawalerii (1939)	101 puł. 102 puł. 110 puł. 103 pszw. p kaw. osłonowej „Wołkowysk” Warszawski puł. p marszowy Kresowej BK p marszowy Podolskiej BK p zbiorczy Pomorskiej BK 1 psk (spieszony) dyw. kaw. KOP „Niewirków”