Czas przeszły w języku angielskim

Czas przeszły w języku angielskim – opis sposobów wyrażania przeszłości i konstrukcji oddających przeszłość w języku angielskim. W tym języku istnieje kilka sposobów opisywania przeszłości. Do opisu wydarzeń, które rzutują na obecną rzeczywistość, używa się czasu teraźniejszego Present Perfect, a do zdarzeń, które zaczęły się w przeszłości, a trwają obecnie – Present Perfect Progressive. Najczęściej używanym czasem jest Past Simple. Opisuje on czynności przeszłe niemające związku z teraźniejszością. Do opisu wydarzeń trwających w danym momencie bądź też rozgrywających się przez dłuższy okres używa się Past Progressive. Wreszcie w języku angielskim istnieje czas zaprzeszły opisujący uprzedniość jednego zdarzenia wobec innego.

Sposoby opisywania przeszłości

Przeszłość można w języku angielskim wyrazić w następujący sposób:

• Jednym z czasów formalnie przeszłych: Past simple, Past progressive, Past perfect, Past perfect progressive
• Jeśli opisywane zdarzenie bądź stan koreluje z teraźniejszością, czasem Present Perfect lub Present perfect progressive. Używa się go dla opisu zdarzeń, które, choć wydarzyły się w przeszłości, mają wpływ na teraźniejszość: She has spilled her coffee → Ona rozlała kawę (zatem musi wytrzeć plamę).
• Czynność, która rozpoczęła się w przeszłości, a toczy się w chwili obecnej, wyraża czas Present Perfect Progressive: I've been waiting for you since 3 o`clock → Czekam na ciebie od trzeciej.
• Jeśli jest opisywana przeszłość z punktu widzenia w przyszłości, używa się czasu Future perfect.
• Pewność odnośnie do wydarzeń przeszłych może wyrażać jeden z czasów przeszłych, najczęściej czas zaprzyszły: As you will have noticed, we have a new manager → Jak zapewne zauważyliście, mamy nowego dyrektora.

Past simple (Czas przeszły prosty)

Czas tworzy się dodając końcówkę -d lub -ed do formy bezokolicznika. Pytania tworzy się przy pomocy operatora did: He went there early. Did he go there early? W przypadku czasowników nieregularnych używa się odpowiedniej formy.

Wymawia się następująco:

• /d/ po głoskach dźwięcznych i samogłoskach: played /ˈpleɪd/
• /t/ po spółgłoskach bezdźwięcznych: helped /helpt/
• /ɪd/ po d i t: visited /ˈvɪzɪtɪd/.

Osoba	forma twierdząca	forma twierdząca emfatyczna	forma pytająca	forma przecząca	skrócona odpowiedź twierdząca	skrócona odpowiedź przecząca
1 sg	I watched	I did watch	did I watch	I did not watch	Yes, I did	No, I did not
2 sg + pl	You watched	You did watch	did you watch	you did not watch	Yes, you did	No, you did not
3 sg	he/she/it watched	he/she/it did watch	did he/she/it watch	he/she/it does not watch	Yes, he/she/it did	No, he/she/it did not
1 pl	we watched	we did watch	did we watch	we did not watch	Yes, we did	No, we did not
3 pl	they watched	they did watch	did they watch	they did not watch	Yes, they did	No, they did not

Wyjątek stanowi czasownik "to be".

Osoba	forma twierdząca	forma przecząca	forma pytająca	skrócona odpowiedż twierdząca	skrócona odpowiedż przecząca
1 sg	I was happy.	I was not happy.	Was I happy?	Yes, I was	No, I was not
2 sg + pl	You were happy.	You were not happy.	Were you happy?	Yes, you were	No, you were not
3 sg	He/She/It was happy.	He/She/It was not happy.	Was he/she/it happy?	Yes, he/she/it was	No, he/she/it was not
1 pl	We were happy.	We were not happy.	Were we happy?	Yes, we were	No, we were not
3 pl	They were happy.	They were not happy.	Were they happy?	Yes, they were	No, they were not

Czas Past Simple używany jest:

Czas przeszły prosty służy do opisu wydarzeń historycznych: The nuclear bomb destroyed Hiroshima.

• Do wyrażenia czynności przeszłej wykonanej w ściśle określonym czasie: I came back at ten o’clock yesterday. = Wróciłem wczoraj o dziesiątej.
• Do wyrażenia czynności przeszłej zakończonej, bez skutków w teraźniejszości.
• W opisach sekwencji wydarzeń przeszłych. Jest często używany do narracji o wydarzeniach przeszłych, używany w opowiadaniach itp.: I woke up, got up and left. And suddenly, I spotted him in the crowd. → Obudziłem się, wstałem i wyszedłem. I nagle dostrzegłem go w tłumie. Również: When he came, I gave him some money. → Kiedy przyszedł, dałem mu trochę pieniędzy.
• Do opisu czynności przeszłej krótkotrwałej i jednorazowej, przerywającej inną czynność w przeszłości: The telephone rang, when I was watching TV = Telefon zadzwonił, kiedy oglądałem telewizję.
• Do opisywanych stanów w przeszłości: Once there was a fisherman, who lived in a little house by the sea → Był raz rybak, który mieszkał w domku nad morzem.
• Do sygnalizowania czynności zwyczajowych lub powtarzalnych: Every morning he got up and ate breakfast before he went to work.
• Do opisu zdarzenia uprzedniego, jeśli jest oczywiste, że dane zdarzenie zaszło przed innym, zamiast czasu zaprzeszłego: ''When the play finished, the audience left quickly → Kiedy sztuka się skończyła, publiczność szybko wyszła.
• W mowie zależnej w miejsce Present Simple: She thought I needed help → Myślała, że potrzebuję pomocy.
• Do opisania zdarzenia nierzeczywistego lub mało prawdopodobnego w teraźniejszości (tryb warunkowy II): If you bought the car, you couldn’t afford much more → Gdybyś kupił ten samochód, na wiele więcej nie byłoby cię stać.

Past perfect (Czas zaprzeszły)

Czas zaprzeszły tworzy się za pomocą czasownika posiłkowego have w czasie przeszłym prostym oraz imiesłowu biernego czasownika głównego, np. I had listened → Słuchałem (był).

Osoba	forma twierdząca	forma pytająca	forma przecząca	skrócona odpowiedź twierdząca	skrócona odpowiedź przecząca
1 sg	I had watched	had I watched?	I had not watched	Yes, I had	No, I had not
2 sg + pl	You had watched	had you watched?	you had not watched	Yes, you had	No, you had not
3 sg	he/she/it had watched	had he/she/it watched?	he/she/it had not watched	Yes, he/she/it had	No, he/she/it had not
1 pl	we had watched	had we watched?	we had not watched	Yes, we had	No, we had not
3 pl	they had watched	had they watched?	they had not watched	Yes, they had	No, they had not

Czas zaprzeszły używany jest do wyrażenia:

• Czynności wykonanej w przeszłości przed inną czynnością przeszłą: When they came to see me, I had' already left. → Kiedy przyszli się ze mną zobaczyć, ja już wyszedłem (już mnie nie było). The army had won the battle, before they crossed the river → Armia wygrała bitwę zanim przeszła rzekę.
• Z przyimkami after, when, as soon as: He went to Paris as soon as he had passed his exams → Wyjechał do Paryża, skoro tylko zdał egzaminy.
• Po zwrocie it was the first time: It was the first time I had heard her sing → To był pierwszy raz, kiedy usłyszałem, jak śpiewa.
• Do opisu życzeń i nadziei, które się nie spełniły: I had hoped we would leave tomorrow → Miałem nadzieję, że wyjedziemy jutor. I had intended to see the film, but then you came → Zamierzałem obejrzeć film, ale wtedy ty przyszedłeś.
• Do opisu zdarzenia nierzeczywistego w przeszłości, będącego warunkiem do zaistnienia zdarzenia, które nie zaszło (III okres warunkowy): If you had bought a car, you couldn’t have afforded a holiday abroad → Gdybyś kupił auto, nie stać by cię było na wakacje za granicą.
• W mowie zależnej w miejsce czasów Past Simple i Present Perfect: She announced that the rain had stopped → Obwieściła, że przestało padać.

Past progressive (Czas przeszły postępujący)

Czas przeszły postępujący jest tworzony za pomocą operatora to be w czasie Past Simple (was, were) i czasownika głównego w formie gerund, np. I was listening → Słuchałem.

Osoba	forma twierdząca	forma pytająca	forma przecząca	skrócona odpowiedź twierdząca	skrócona odpowiedź przecząca
1 sg	I was reading	was I reading?	I was not reading	Yes, I was	No, I was not
2 sg + pl	You were reading	were you reading	you were not reading	Yes, you were	No, you were not
3 sg	he/she/it was reading	was he/she/it reading	he/she/it was not reading	Yes, he/she/it was	No, he/she/it was not
1 pl	we were reading	were we reading?	we were not reading	Yes, we were	No, we were not
3 pl	they were reading	were they reading?	they were not reading	Yes, they were	No, they were not

Czas Past progressive jest używany w następujących sytuacjach:

• Dla podkreślenia, że w danym momencie czynność byłą w trakcie trwania: At 9 p.m. we were having dinner → O dziewiątej wieczorem byliśmy w trakcie kolacji.
• Do wyrażenia czynności przeszłej będącej tłem dla innej czynności przeszłej, której czas istnienia był krótszy The war was raging around us, when we saw each other last time. → Wojna szalała wokół, kiedy widzieliśmy się po raz ostatni.
• Do wyrażenia czynności przeszłej, długotrwałej, przerwanej przez inną: The telephone rang when I was having a bath → Telefon zadzwonił, jak się kąpałem.
• Do wyrażenia zdarzenia, które trwało przez pewien okres, dla podkreślenia jego długotrwałości. Często oznacza to, że opisywana czynność nie zakończyła się: They were talking in a loud voice all over the night and I couldn’t sleep. → Rozmawiali głośno przez całą noc i nie mogłem spać.
• Do wyrażenia czynności wykonywanych równolegle przez pewien czas w przeszłości: John was playing football while she was doing her homework. → John grał w piłkę, podczas gdy ona odrabiała pracę domową.
• Do opisu krótkich, czasowych zdarzeń: When I got home, water was running down the kitchen walls → Kiedy wróciłem do domu, woda w kuchni ciekła po ścianach.
• Jeśli mówiący chce zaznaczyć, że coś było tłem, a nie zdarzeniem, na którym chce się skupić: I was having lunch with the President yesterday and he said... → Byłem na lunchu z prezydentem i on powiedział...
• Do wyrażenia faktu, że czynność zdarzała się często, choć nagle i niespodziewanie: Ann was always coming unanounced → Ann zawsze przychodziła niezapowiedziana.
• Dla opisania nierealnego warunku w teraźniejszości, zwłaszcza jeśli miałby on trwać jakiś czas: I’d be happier if I were loosing weight → Byłbym szczęśliwszy, gdybym chudł.
• Dla opisu relacjonowanej czynności w mowie zależnej w miejsce czasu Present Progressive, zwłaszcza jeśli miałaby się wydarzyć w najbliższym czasie bądź byłąby długotrwała: She told me she was getting maried → Powiedziała, że wychodzi za mąż. He said he was reading Dostoyevski → Powiedział, że czyta Dostojewskiego.

Past perfect progressive (Czas zaprzeszły postępujący)

Czas zaprzeszły ciągły tworzy się za pomocą operatora have w formie had, imiesłowu biernego czasownika be (been) oraz formy gerund czasownika głównego: I had been listening.

Osoba	forma twierdząca	forma pytająca	forma przecząca	skrócona odpowiedź twierdząca	skrócona odpowiedź przecząca
1 sg	I had been reading	had I been reading?	I had not been reading	Yes, I had	No, I had not
2 sg + pl	You had been reading	had you been reading?	you had not been reading	Yes, you had	No, you had not
3 sg	he/she/it had been reading	had he/she/it been reading?	he/she/it had not been reading	Yes, he/she/it had	No, he/she/it had not
1 pl	we had been reading	had we been reading?	we had not been reading	Yes, we had	No, we had not
3 pl	they had been reading	had they been reading?	they had not been reading	Yes, they had	No, they had not

Czas zaprzeszły ciągły jest używany:

• Do wyrażenia czynności przeszłej wykonywanej od jakiegoś czasu przed inną czynnością przeszłą: They had been reading a book (for some time), when John entered the room. → Od jakiegoś czasu czytali książkę, kiedy John wszedł do pokoju.
• Dla powiedzenia, jak długo trwało zdarzenie do pewnego momentu: We had been walking since the sunrise and we were hungry → Spacerowaliśmy od wschodu słońca, a byliśmy głodni.
• Do podkreślenia raczej ciągłości niż zakończenia zdarzenia: I had been reading science fiction and my mind was full of strange images → Czytałem science fiction i mój umysł wypełniały dziwne obrazy. Ale: I had read all the magazines and got bored → Przeczytałem wszystkie czasopisma i znudziłem się.
• Czas zaprzeszły ciągły mówi raczej o bardziej krótkotrwałych sytuacjach: My legs were stiffed, because I had been standing still for a long time → Zesztywniały mi nogi, bo stałem nieruchomo przez długi czas. Ale: The tree that blew down had stood there for 500 years → Drzewo, które zdmuchnął wiatr, stało tam 500 lat.
• W mowie zależnej w miejsce czasów Past Progressive i Present Perfect Progressive: Mary’s mother said she’d been having a wonderful time in Italy → Matka Mary powiedziała, że świetnie się bawiła we Włoszech.

Bibliografia

• Geoffrey Leech: An A – Z of English Grammar and Usage. Harlow: Longman, 2001, s. 61. ISBN 0-582-40574-2.
• Michael Swan: Practical English Usage. Oxford: Oxford University Press, 2015, s. 81. ISBN 978-0-19-442098-3.
• Antoni Prejbisz, B. Jasińska, S. Kryński, R. Gozdawa-Gołębiowski: Nowa gramatyka angielska w ćwiczeniach. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN, 1997. ISBN 83-7195-192-2.