Chomikomyszka

Chomikomyszka
	Chaetodipus
	Merriam, 1889
	; Chomikomyszka arizońska (Ch. baileyi)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	bobrokształtne
Rodzina	karłomyszowate
Podrodzina	szczuroskoczniki
Rodzaj	chomikomyszka
	Typ nomenklatoryczny
	Perognathus spinatus Merriam, 1889
Synonimy
	Burtognathus Hoffmeister, 1986;
	Burtognathus Hoffmeister, 1986;
Gatunki
	21 gatunków – zobacz opis w tekście
	21 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Chomikomyszka^[3] (Chaetodipus) – rodzaj ssaków z podrodziny szczuroskoczników (Perognathinae) w obrębie rodziny karłomyszowatych (Heteromyidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Stanach Zjednoczonych i Meksyku^[4]^[5]^[6].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 67–115 mm, długość ogona 77–143 mm, długość ucha 7–13 mm, długość tylnej stopy 21–27 mm; masa ciała 11–47 g^[6]^[7].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1889 roku amerykański zoolog Clinton Hart Merriam w artykule poświęconym wstępnej rewizji północnoamerykańskich karłomyszowatych, wraz z opisami nowych gatunków i podgatunków oraz kluczem do znanych form, opublikowanym na łamach North American Fauna^[1]. Na gatunek typowy Merriam wyznaczył (oryginalne oznaczenie) chomikomyszkę kolczastą (P. spinatus).

Etymologia

Chaetodipus (rodz. męski): gr. χαιτη khaitē ‘długie włosy’; rodzaj Dipus Zimmermann, 1780^[8].
Burtognathus (rodz. męski): William Henry Burt (1903–1987), amerykański zoolog; gr. γναθος gnathos ‘żuchwa’^[9]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Perognathus hispidus S.F. Baird, 1858.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[10]^[7]^[4]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[3]	Podgatunki^[6]^[4]^[7]	Rozmieszczenie geograficzne^[6]^[4]^[7]	Podstawowe wymiary^[6]^[7]^[a]	Status IUCN^[11]
Chaetodipus hispidus	(S.F. Baird, 1858)	chomikomyszka kłująca	3 podgatunki	środkowe Stany Zjednoczone (Wielkie Równiny na południe od południowej Dakoty Północnej) na południe do środkowego Meksyku	DC: 9,8–11,5 cm DO: 9–11,3 cm MC: 30–47 g	LC
Chaetodipus formosus	(Merriam, 1889)	chomikomyszka ogoniasta	7 podgatunków	południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (Kalifornia, Nevada, Utah i Arizona) i północno-zachodni Meksyk (wschodnia Kalifornia Dolna)	DC: 7,9–8,6 cm DO: 8,6–12,5 cm MC: 17–25 g	LC
Chaetodipus baileyi	(Merriam, 1889)	chomikomyszka arizońska	2 podgatunki	południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (południowa Arizona i południowo-zachodni Nowy Meksyk) i północno-zachodni Meksyk (Sonora, północna Sinaloa i wyspa Tiburón)	DC: 8,5–9,9 cm DO: 10,3–12,4 cm MC: 24–28 g	LC
Chaetodipus rudinoris	(D.G. Elliot, 1903)	chomikomyszka półwyspowa	5 podgatunków	południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (południowo-wschodnia Kalifornia) i północno-zachodni Meksyk (Półwysep Kalifornijski, wyspy Monserrate, Coronado, Pata i Mitlán)	DC: 8,5–9,9 cm DO: 10,3–12,4 cm MC: 24–28 g	LC
Chaetodipus spinatus	(Merriam, 1889)	chomikomyszka kolczasta	18 podgatunków	południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (południowo-wschodnia Kalifornia i południowa Nevada) i północno-zachodni Meksyk (Półwysep Kalifornijski oraz pobliskie wyspy)	DC: 7,5–9,5 cm DO: 8,9–12,8 cm MC: 13–18 g	LC
Chaetodipus californicus	(Merriam, 1889)	chomikomyszka kalifornijska	8 podgatunków	zachodnie Stany Zjednoczone (środkowa i południowa Kalifornia) i północno-zachodni Meksyk (północna Kalifornia Dolna)	DC: 8,6–9,2 cm DO: 10,3–14,3 cm MC: 18–29 g	LC
Chaetodipus fallax	(Merriam, 1889)	chomikomyszka zaroślowa	6 podgatunków	południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (południowo-zachodnia Kalifornia) i północno-zachodni Meksyk (zachodnie wybrzeże Kalifornii Dolnej oraz wyspa Cedros)	DC: 8,2–8,7 cm DO: 8,8–11,8 cm MC: brak danych	LC
Chaetodipus arenarius	(Merriam, 1894)	chomikomyszka mała	9 podgatunków	Meksyk (Półwysep Kalifornijski wraz z wyspą Magdalena)	DC: 6,7–7 cm DO: 8,5–8,6 cm MC: około 11 g	LC
Chaetodipus ammophilus	(Osgood, 1907)	chomikomyszka zwinna	gatunek monotypowy	Meksyk (południowa Kalifornia Dolna Południowa z wyspą Santa Margarita)	DC: około 7,2 cm DO: około 9,1 cm MC: około 14 g	NT
Chaetodipus siccus	(Osgood, 1907)		gatunek monotypowy	Meksyk (południowo-wschodnia Kalifornia Dolna Południowa (kotlina Los Planes i wyspa Jacques Cousteau)	DC: około 7,2 cm DO: około 9,1 cm MC: około 14 g	LC
Chaetodipus penicillatus	(Woodhouse, 1852)	chomikomyszka pędzelkowata	6 podgatunków	Stany Zjednoczone (od południowej Nevady i południowo-zachodniego Utah) na południe do Meksyku (północno-wschodnia Kalifornia Dolna, Sonora i wyspa Tiburón)	DC: 7,9–8,7 cm DO: 8,3–12,9 cm MC: 15–19 g	LC
Chaetodipus eremicus	(Mearns, 1898)	chomikomyszka pustynna	2 podgatunki	południowe Stany Zjednoczone (od południowego Nowego Meksyku i południowo-zachodniego Teksasu) na południe do północnego Meksyku (do północnego San Luis Potosí)	DC: 7–8,1 cm DO: 7,7–9,8 cm MC: 13–19 g	LC
Chaetodipus pernix	(J.A. Allen, 1898)	chomikomyszka opuncjowa	gatunek monotypowy	północno-zachodni Meksyk (środkowa i południowa Sinaloa i północny Nayarit)	DC: około 7,5 cm DO: około 8,3 cm MC: około 17 g	LC
Chaetodipus rostratus	(Osgood, 1900)		gatunek monotypowy	północno-zachodni Meksyk (południowa Sonora i północna Sinaloa)	DC: około 7,5 cm DO: około 8,3 cm MC: około 17 g	NE
Chaetodipus intermedius	(Merriam, 1889)	chomikomyszka skalna	8 podgatunków	południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (od południowego Utah i Nowego Meksyku) na południe do Meksyku (północna Sonora, północna Chihuahua i wyspa Turners)	DC: 7,3–7,6 cm DO: 8,4–11,2 cm MC: 11–20 g	LC
Chaetodipus durangae	Neiswenter, D.J. Hafner, Light, Cepeda, Kinzer, L.F. Alexander & Riddle, 2019		gatunek monotypowy	Meksyk (Chihuahua (górne dorzecze rzek Presidio–Río San Pedro Mezquital) i Durango (rzeka Nazas))	DC: około 20 cm DO: około 11,6 cm MC: brak danych	NE
Chaetodipus collis	(Blair, 1938)		2 podgatunki	południowe Stany Zjednoczone (skrajnie południowo-zachodni Nowy Meksyk i zachodni Teksas) i północny Meksyk (Bolsón de Mapimí)	DC: 7,8–8,1 cm DO: 8,8–11,5 cm MC: 14–18 g	NE
Chaetodipus nelsoni	(Merriam, 1894)	chomikomyszka kamienista	gatunek monotypowy	Meksyk (skaliste i piaszczyste gleby od południowej Coahuili na południe do Jalisco)	DC: 7,8–8,1 cm DO: 8,8–11,5 cm MC: 14–18 g	LC
Chaetodipus lineatus	Dalquest, 1951	chomikomyszka prążkowana	gatunek monotypowy	Meksyk (równiny pustynne w południowo-wschodnim Zacatecas i południowo-zachodnim San Luis Potosí)	DC: około 7,4 cm DO: około 9,2 cm MC: około 17 g	DD
Chaetodipus goldmani	(Osgood, 1900)	chomikomyszka piaskowa	gatunek monotypowy	Meksyk (pustynia Sonora w południowej Sonorze, zachodnim Chihuahua i północnym Sinaloa)	DC: około 8,3 cm DO: około 10,7 cm MC: 19–23 g	NT
Chaetodipus artus	(Osgood, 1900)	chomikomyszka wąskogłowa	gatunek monotypowy	Meksyk (wybrzeża Oceanu Spokojnego (południowa Sonora i południowo-zachodnia Chihuahua do północno-zachodniego Durango, Sinaloi i północnego Nayarit)	DC: 8,6–9,2 cm DO: 9,5–9,9 cm MC: 13–27 g	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Uwagi

↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b C.H. Merriam. Preliminary Revision of the North American Pocket Mice (genera Perognathus et Cricetodipus auct.), with descriptions ot new species and subspecies, and a Key to the known forms. „North American Fauna”. 1, s. 5, 1889. (ang.).
↑ D.F. Hoffmeister: Mammals of Arizona. Tucson: University of Arizona Press, 1986, s. 247. ISBN 0-8165-0873-9. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 219, 220. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 296–300. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Chaetodipus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e D. Hafner: Family Heteromyidae (Pocket Mice, Kangaroo Mice and Kangaroo Rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 211–219. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 194–196. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 177, 1904. (ang.).
↑ D.F. Williams, H.H. Genoways & J.K. Braun: Taxonomy and systematics. Taxonomic History of the Family Heteromyidae. W: H.H. Genoways & J.H. Brown (redaktorzy): Biology of the Heteromyidae. Provo, Utah: American Society of Mammalogists, 1993, s. 124, seria: Special publication (American Society of Mammalogists); nr 10. ISBN 0-935868-66-6. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-18]. (ang.).
↑ Taxonomy: Chaetodipus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-18]. (ang.).

[11] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Merriam-1] C.H. Merriam. Preliminary Revision of the North American Pocket Mice (genera Perognathus et Cricetodipus auct.), with descriptions ot new species and subspecies, and a Key to the known forms. „North American Fauna”. 1, s. 5, 1889. (ang.).

[Hoffmeister-2] D.F. Hoffmeister: Mammals of Arizona. Tucson: University of Arizona Press, 1986, s. 247. ISBN 0-8165-0873-9. (ang.).

[Cichocki&inni-3] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 219, 220. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-4] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 296–300. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-5] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Chaetodipus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].

[hmw-6] D. Hafner: Family Heteromyidae (Pocket Mice, Kangaroo Mice and Kangaroo Rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 211–219. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[amw-7] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 194–196. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Palmer-8] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 177, 1904. (ang.).

[Williams&inni-9] D.F. Williams, H.H. Genoways & J.K. Braun: Taxonomy and systematics. Taxonomic History of the Family Heteromyidae. W: H.H. Genoways & J.H. Brown (redaktorzy): Biology of the Heteromyidae. Provo, Utah: American Society of Mammalogists, 1993, s. 124, seria: Special publication (American Society of Mammalogists); nr 10. ISBN 0-935868-66-6. (ang.).

[mdd-10] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-18]. (ang.).

[12] Taxonomy: Chaetodipus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-18]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[a]

[11]