Bergen-Belsen

Bergen-Belsen
Stalag-311 (XI C),
Konzentrationslager Bergen
	; Pomnik na miejscu masowych grobów na terenie KL Bergen-Belsen
Typ	obóz jeniecki,; obóz koncentracyjny
Odpowiedzialny	III Rzesza
Rozpoczęcie działalności	1940
Zakończenie działalności	15 kwietnia 1945
Terytorium	III Rzesza
Miejsce	Bergen (Dolna Saksonia)
Narodowość więźniów	Żydzi, Rosjanie, Francuzi, Belgowie, Polacy
Liczba ofiar	~ 70 tysięcy
Komendanci	Adolf Haas,; Josef Kramer
Wyzwolony przez	British Army
	15 kwietnia 1945
Upamiętnienie	pomnik
	Położenie na mapie Rzeszy Niemieckiej Bergen-Belsen
	52,758899°N 9,907099°E/52,758899 9,907099
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Ten artykuł od 2022-05 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Konzentrationslager Bergen-Belsen – niemiecki obóz koncentracyjny istniejący w latach 1940–1945 w III Rzeszy w pobliżu miasta Bergen.

Historia obozu

Obóz został założony w pierwszej połowie 1940 jako obóz dla jeńców wojennych (Stalag 311(XI C)). Po zajęciu Belgii i Francji przetrzymano tu ok. 600 jeńców wojennych z tych państw. Od lipca 1941, czyli po rozpoczęciu operacji „Barbarossa” zostało w nim umieszczonych ok. 21 000 jeńców radzieckich. Jeńcy byli przetrzymywani pod gołym niebem, stąd podczas pierwszej zimy (1941/1942) 14 000 spośród nich zmarło na skutek głodu i zimna, jak i epidemii tyfusu plamistego. Następnie obóz rozrósł się do dużych rozmiarów i zawierał kilka różniących się od siebie części:

Obóz Gwiazdy, w którym przetrzymywano ok. 4000 Żydów, głównie holenderskich, zmuszanych do pracy.
W kwietniu 1943 część obozu została przekazana SS i przekształcona w Aufenthaltslager (pl. obóz pobytowy) będący obozem zbiorczym dla kilku tysięcy Żydów przeznaczonych do ewentualnej wymiany za internowanych Niemców.
Obóz specjalny, zawierający od 1943 kilka tysięcy Żydów z Polski, posiadających dokumenty południowoamerykańskie (zob. Hotel Polski), wyizolowanych ze względu na swą wiedzę o zagładzie. Niepracujący.
Obóz neutralnych, w którym znalazły się setki Żydów – obywateli państw neutralnych w II wojnie światowej (np. ze Szwajcarii). Warunki były lżejsze, głównie ze względu na brak pracy w komandach.
Obóz węgierski, powstały w 1944 r. Więźniów w nim przebywających Niemcy chcieli wymienić za pieniądze i dobra z zagranicznymi organizacjami żydowskimi.
Olbrzymi lazaret dla więźniów, miejsce śmierci wielu z nich.

Dodatkowo duże przestrzenie obozu służyły do przetrzymywania więźniów transferowanych z innych obozów do III Rzeszy, wśród nich wiele polskich kobiet.

Bergen-Belsen odegrał ważną rolę w dziejach tzw. marszów śmierci, czyli ewakuacji obozów w miarę posuwania się na Berlin wojsk alianckich. W grudniu 1944 zakończono przekształcanie Bergen-Belsen w obóz koncentracyjny. Napływ więźniów z innych obozów bardzo pogorszył warunki życia więźniów i doprowadził do wzrostu umieralności na skalę masową na przełomie 1944 i 1945 r. (głód, brak wody, choroby, warunki sanitarne).

Komendantami obozu byli:

Hauptsturmführer SS Adolf Haas do grudnia 1944,
Hauptsturmführer SS Josef Kramer od grudnia 1944.

Przed wyzwoleniem więźniów wywożono pociągami, jednym z nich był tzw. zaginiony pociąg. Obóz został wyzwolony 15 kwietnia 1945 przez 63. Pułk Artylerii Przeciwpancernej ppłk. Richarda Taylora z brytyjskiej 11. Dywizji Pancernej. Mimo wielkich wysiłków, aby uratować tych, którzy przeżyli, do końca kwietnia zmarło 9000, a do końca czerwca dalsze 4000 osób.

Więźniowie i ofiary

Więźniowie pracowali w komandach roboczych w samym obozie i na zewnątrz niego. W KZ Bergen-Belsen zginęło ok. 50 000 więźniów obozu koncentracyjnego i ok. 20 000 jeńców wojennych – wśród nich przede wszystkim sowieckich, francuskich i belgijskich. Żołnierze, którzy wyzwalali obóz, znaleźli tysiące zwłok, których nie zdążono poddać kremacji. W obozie tym zmarła Anne Frank.

Zobacz też kategorię: Więźniowie KL Bergen-Belsen.

Dzieje powojenne

Pierwszy pomnik (żydowski) powstał na terenie obozu w 1946 r. W tym samym roku umieszczono pomnik ku czci jeńców sowieckich. W 1966 r. powstała pierwsza wystawa stała na terenie obozu, odnowiona w 1990 r. Obecnie teren obozu jest udostępniony dla zwiedzających. Na terenie obozu znajduje się duży pomnik.

Zobacz też: Procesy załogi Bergen-Belsen.