Przejdź do zawartości

Codex Sangallensis 48

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Codex Sangallensis 48
Ilustracja
Początek Ewangelii Jana (1,1-13)
Oznaczenie

Δ

Data powstania

IX wiek

Rodzaj

Kodeks majuskułowy

Numer

037

Zawartość

Ewangelie

Język

grecko-łaciński

Rozmiary

23 × 18,5 cm

Typ tekstu

tekst bizantyjski/aleksandryjski

Kategoria

III

Miejsce przechowywania

Biblioteka Opactwa św. Galla

Kodeks Sangalleński, łac. Codex Sangallensis (Gregory-Aland no. Δ albo 037), ε 76 (von Soden)[1]grecko-łaciński kodeks uncjalny Nowego Testamentu z tekstem czterech Ewangelii, paleograficznie datowany na IX wiek. Tekst rękopisu jest niejednolity, w różnych partiach reprezentuje dwie różne tradycje tekstualne, które czasem są z sobą mieszane. Ma noty marginalne i pozabiblijne dodatki. Skryba był słabo obeznany z językiem greckim. Tekst grecki rękopisu jest cytowany we współczesnych krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu, natomiast tekst łaciński nie ma wartości dla krytyków tekstu.

List Hieronima do Damazego I

Kodeks zawiera 198 pergaminowych kart (23 na 18,5 cm), z tekstem czterech Ewangelii. Tekst pisany jest jedną kolumną na stronę, 17-28 linijek w kolumnie[2], wielką półuncjałą. Karty ułożone są w formie quarto[3]. Tekst ewangelii jest niemal kompletny, z jedną tylko luką w J 19,17-35[3][4].

Skopiowany prawdopodobnie został z rękopisu pisanego stychometrycznie. Na początku każdego stychu stoi kolorowany inicjał. Skryba bieglej pisał po łacinie niż po grecku i dlatego część liter greckich uzyskuje niestandardowe kształty. Zwraca uwagę wzajemne podobieństwo niektórych liter, zwłaszcza Ν i Π, Ζ i Ξ, Τ i Θ oraz Ρ do łacińskiego R. W rezultacie litery te mogą być mylone. Generalnie brak przydechów i akcentów[3], które są stosowane tylko w niektórych miejscach (np. Mk 3,20). Litery delta oraz theta prezentują ostatnie stadium uncjały[5]. Luki w tekście skryba oznakował przy pomocy znaku >>> (podobnie jak w jak w Kodeksie Boerneriańskim)[3].

Tekst łaciński pisany jest ponad greckim (jak w Kodeksie Boerneriańskim) i jest pismem minuskułowym. Jest dekorowany, ale przez nieuzdolnioną artystycznie rękę[4]. Dekoracje, sposób aranżacji oraz noty marginalne przypominają Kodeks Boernerianus[6]. Część not marginalnych pochodzi od oryginalnego skryby, część została dodana później (osiem cytatów Aganona, biskupa diecezji Chartres, który zmarł w 941)[7][6].

Na początku, przed Ewangelią Mateusza, zawiera prolegomenę. Tekst dzielony jest według Sekcji Ammoniusza, odniesienia do Kanonów Euzebiusza podane zostały przy pomocy rzymskich cyfr, listy κεφαλαια (spis treści) sporządzone zostały zarówno w języku greckim jak i łacińskim (patrz ilustracja)[6]. Zawiera List Hieronima do Damazego I[3].

Skryba popełniał błędy. W Ewangelii Mateusza 1,12 imię Ζοροβαβελ (Zorobabel) oddane zostało w formie Ζορομβαβαβελ[8]. Popełniał także błędy haplografii, jak np. w J 1,15, gdzie ο οπισω oddane zostało w formie ο πισω[9]. Tregelles zarzucił skrybie wielką ignorancję[10].

Charakter tekstualny

[edytuj | edytuj kod]
Lista κεφαλαια do Ew. Jana

W Ewangelii Marka rękopis przekazuje tekst aleksandryjski (podobny do Kodeksu Regius), w pozostałych zaś ewangeliach przekazuje tekst bizantyński (podobnie jak w Kodeks Athous Lavrensis)[11]. Tekst aleksandryjski rękopisu reprezentuje późne stadium i jest nawet niższej jakości niż tekst w kodeksie Regius[12].

Kurt Aland dał mu następujący profil tekstualny: 1201, 881/2, 692, 47S, co oznacza, że 120 razy wspiera tekst bizantyński przeciwko oryginalnemu, 88 razy zgodny jest z tekstem bizantyńskim i oryginalnym, 69 razy wspiera tekst oryginalny przeciwko bizantyńskiemu, ma ponadto 47 sobie właściwych wariantów. W oparciu o ten profil zaklasyfikował go do Kategorii III[2], w której umieścił wyłącznie rękopisy reprezentujące standardowy tekst bizantyjski. Oznacza to, że zdaniem Alanda rękopis zawiera starożytne warianty, bywa przydatny w rekonstrukcji oryginalnego tekstu Nowego Testamentu, jest ważny dla poznania jego historii[13].

Według Claremont Profile Method, tj. metody wielokrotnych wariantów, przekazuje tekst mieszany w Łk 1 oraz standardowy tekst bizantyński w Łk 10 i Łk 20. Metodą tą przebadano jednak tylko trzy rozdziały Ewangelii Łukasza (1; 10; 20)[14].

Interlinearny tekst łaciński jest kompozycją tekstu starołacińskiego z tekstem Wulgaty i był uzgadniany z tekstem greckim. Nie jest to tekst przepisany z konkretnego rękopisu i dlatego nie ma krytycznej wartości[7][5][12]. Tekst łaciński jest niejednolity, na ogół jest zgodny z tekstem greckim, ale nie zawsze, jak np. uxorem vel coniugem zamiast την γυναικα w Mateuszu 1,20[15].

Profil tekstualny w Mt 1

[edytuj | edytuj kod]
Pusta przestrzeń dla tekstu J 7,53-8,11

W Mt 1,7-8 przekazuje wariant Ασα, Ασα (Asa, Asa), zgodnie z rękopisami bizantyjskiej tradycji. Rękopisy tradycji aleksandryjskiej (, , B) przekazują wariant Ασαφ, Ασαφ (Asaf, Asaf)[16].

W Mt 1,10 przekazuje wariant Αμως, Αμως (Amos, Amos), zgodnie z Kodeksem Synajskim i Watykańskim, natomiast rękopisy tradycji bizantyńskiej mają Αμμων Αμμων (Ammon, Ammon)[17].

Wariant εγεννησεν z Mt 1,11 jest zgodny zarówno z tradycją aleksandryjską, jak i bizantyjską[18].

Wariant Ιησου Χριστου (Jezusa Chrystusa) z Mt 1,18a jest zgodny zarówno z tradycją aleksandryjską, jak i bizantyjską[19].

W Mt 1,18b wspiera aleksandryjską tradycję przeciwko bizantyjskiej (γενεσις/γεννησις)[19].

W Mt 1,25 ponownie wspiera tradycję bizantyjską przeciwko aleksandryjskiej (υιον ] τον υιον αυτης τον πρωτοτοκον). Wariant bizantyjski powstał w wyniku harmonizacji z Łk 2,7[20].

Inne osobliwości tekstualne

[edytuj | edytuj kod]

Spośród tekstów wątpliwych bądź kwestionowanych przez starożytne rękopisy zawiera: Mt 16,2b-3 („Znaki czasu”)[21]; Mt 17,21; 18,11[22]; 23,14[23]; Łk 23,17[24] oraz J 5,4[25]. Brak natomiast wierszy Mk 7,16[26][23]; 9,44.46 i 11,26[27]. Brak Pericope adulterae (J 7,53-8,11)[28], jednak skryba pozostawił dla niej pustą przestrzeń[29].

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Martin Gerbert, odkrywca kodeksu

Kodeks datowany jest zwykle na IX wiek[2]. Nie może być datowany wcześniej ze względu na odniesienia do nieortodoksyjnych poglądów Gotszalka przy Łk 13,24 i J 12,40[a]. Owe adnotacje uczynione zostały przez oryginalnego skrybę. Z kolei noty cytujące Aganona dodane zostały przez inną, prawdopodobnie późniejszą rękę. Gregory datował rękopis na wiek IX lub X[7]. Wiek IX jest powszechnie przyjmowany przez badaczy tekstu łacińskiego (Marazuela, Beuron, Bover, Kilpatrick, Tischendorf, Wordsworth)[30]. Wiek IX jest oficjalną datą jaką podaje INTF[31]. Tylko nieliczni badacze preferują wiek X jako wiek powstania kodeksu[12]. Sporządził go prawdopodobnie iroszkocki mnich w Sankt Gallen[7].

Martin Gerbert, teolog i historyk, widział rękopis w 1773 roku i od tego czasu stał się znany dla krytyków tekstu. W 1830 roku Scholz nadał mu nazwę Sangallensis[32]. Rettig w 1836 roku sporządził jego opis oraz wydał faksymile dla każdej strony rękopisu. Faksymile jest dokładna i według oceny Gregory'ego stanowi najlepsze wydanie rękopisu zanim pojawiły się wydania Tischendorfa[7]. Pomimo tego popełnił jednak nieco błędów, jak np. w Łk 21,32, gdzie οφθαλμους (oczy) zamienił na αδελφους (bracia)[33]. Rettig sądził, że wespół z kodeksem Boernerianus tworzył jeden rękopis. Uważał też, że rękopis sporządzony został przez kilku skrybów. Opinia ta została odrzucona przez innych badaczy[6]. Rettig zauważył podobieństwa tekstualne do Kodeksu Watykańskiego[34].

Tregelles i Tischendorf skolacjonowali tekst rękopisu porównując go z wydaniem Rettiga[7]. Tregelles w 1850 roku porównał w Dreźnie kodeks Boernerianus z wydaniem faksymile Rettiga i potwierdził tezę Rettiga o daleko idących podobieństwach obu rękopisów[35]. Krótki opis rękopisu sporządził Gustav Scherrer, który opisał wszystkie rękopisy przechowywane w Sankt Gallen. J. Rendel Harris badał łaciński tekst kodeksu i stwierdził, że jest bliższy dla Wulgaty niż Vetus Latina. Harris zauważył też obecność niektórych afrykańskich wariantów[36]. Gregory widział go w roku 1898[7].

Na listę rękopisów Nowego Testamentu wciągnął go Tischendorf nadając mu siglum Δ[37]. Gregory w 1908 roku nadał mu siglum 037[1]. Łaciński tekst kodeksu oznaczany jest przy pomocy siglum δ (system tradycyjny) oraz 27 (system Beuron)[30].

Od czasów Tischendorfa rękopis wykorzystywany jest we wszystkich wydaniach greckiego Nowego Testamentu[12].

Obecnie kodeks przechowywany jest w Bibliotece Opactwa św. Galla, pod numerem katalogowym 48[2][31].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. Gotszalk został potępiony w roku 849 przez Synod karysyacki w związku z głoszonymi przez siebie poglądami o predestynacji. Jego pisma zostały wydane na spalenie, a on sam został pozbawiony praw i przywilejów kapłańskich, a następnie wychłostany publicznie i wtrącony do lochów. Zmarł w roku 866.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Gregory 1908 ↓, s. 36.
  2. a b c d Aland i Aland 1989 ↓, s. 123.
  3. a b c d e Gregory 1900 ↓, s. 86.
  4. a b Metzger i Ehrman 2005 ↓, s. 82.
  5. a b Scrivener 1894 ↓, s. 158.
  6. a b c d Scrivener 1894 ↓, s. 157.
  7. a b c d e f g Gregory 1900 ↓, s. 87.
  8. Editio Octava Critica Maior, s. 3.
  9. UBS3 1983 ↓, s. 321.
  10. Tregelles 1856 ↓, s. 196.
  11. Metzger i Ehrman 2005 ↓, s. 82-83.
  12. a b c d Waltz 2007 ↓.
  13. Aland i Aland 1989 ↓, s. 342-348.
  14. Wisse 1982 ↓, s. 52.
  15. Scrivener 1894 ↓, s. 51.
  16. UBS3 1983 ↓, s. 1.
  17. UBS3 1983 ↓, s. 1-2.
  18. UBS3 1983 ↓, s. 2.
  19. a b UBS3 1983 ↓, s. 3.
  20. UBS3 1983 ↓, s. 3, 4.
  21. UBS3 1983 ↓, s. 61.
  22. Aland i Aland 1989 ↓, s. 301.
  23. a b Aland i Aland 1989 ↓, s. 302.
  24. NA28 2012 ↓, s. 282.
  25. Aland i Aland 1989 ↓, s. 304.
  26. Metzger 2001 ↓, s. 81.
  27. Aland i Aland 1989 ↓, s. 303.
  28. Metzger 2001 ↓, s. 187.
  29. NA28 2012 ↓, s. 322.
  30. a b Metzger 1977 ↓, s. 297.
  31. a b INTF i Cod. 037 ↓.
  32. Scrivener 1894 ↓, s. 156.
  33. Metzger i Ehrman 2005 ↓, s. 83.
  34. Rettig 1836 ↓, s. 466.
  35. Tregelles 1856 ↓, s. 197.
  36. Harris 1891 ↓.
  37. Tischendorf 1859 ↓, s. CLXXIV.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Wydania testu
Listy rękopisów
Introdukcje do krytyki tekstu NT
Krytyczne wydania tekstu NT
Inne