Barionyks

Barionyks
	Baryonyx walkeri
	Charig & Milner, 1986
	; Model barionyksa w NHM
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Infrarząd	tetanury
Rodzina	spinozaury
Podrodzina	barionyksy
Rodzaj	barionyks
Gatunek	Baryonyx walkeri
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Barionyks (Baryonyx walkeri) – dwunożny, mięsożerny dinozaur, teropod z rodziny spinozaurów^[1] żyjący w okresie wczesnej kredy 130–125 milionów lat temu na terenach dzisiejszej Europy.

Odkrycia

Skamieniałości barionyksa zostały po raz pierwszy odkryte w styczniu 1983 przez kolekcjonera skamielin Williama Walkera w odkrywce gliny w hrabstwie Surrey w północnej Anglii. Walker odkrył potężny pazur, po czym skontaktował się z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie^[2]^[1]. Z muzeum została wysłana ekipa paleontologów pod kierownictwem Alana J. Charig i Angeli C. Milner, aby przeszukać odkrywkę w celu znalezienia reszty skamieniałości^[2]^[3]. Po pewnym czasie ekipa odkopała w połowie kompletny szkielet młodego osobnika. Przypisano do niego wiele pojedynczych fragmentów czaszki, zębów i pazurów oraz fragmentaryczny szkielet odkryty w Portugalii, jednak w 2018 roku obalono przekonanie, jakoby to miał on należeć do barionyksa, gdyż u znaleziska z Portugalii nie występował silnie zakrzywiony do góry przedni koniec żuchwy, jaki występował u okazu z Anglii^[4]^[5].

Etymologia

Barionyks oznacza z greki „ciężki pazur” (βαρύς/barys = „ciężki” + ὄνυξ/onyx = pazur) i odnosi się do pazura na pierwszym palcu kończyn przednich, mierzącego 35 cm^[1], który prawdopodobnie służył mu do łapania ryb^[1]. Epitet walkeri wywodzi się od nazwiska jego odkrywcy – Williama Walkera^[1].

Budowa

Szacuje się, że barionyks mierzył około 8,5 m i osiągał wagę 1,7 ton. Miał smukłą sylwetkę i silne nogi, zdolne do uniesienia całego ciężaru ciała. Wyróżniał się spośród teropodów swoją długą, niską i wąską czaszką. Esowaty profil górnej szczęki i łyżkowate rozszerzenie na czubku pyska ułatwiało barionyksowi chwytanie ryb. Jego nozdrza oddalone były od czubka pyska o 10 cm. W szczękach znajdowało się około 96 drobnych, ostrych zębów^[6]. Kształt jego czaszki przypomina kształt pyska gawiala. Na grzbiecie pyska znajdował się grzebieniasty wyrostek, którego rola nie jest znana (możliwe, że pełnił funkcję godową lub odstraszającą rywala)^[3]. Jego szczątki znaleziono w deltach dawnych rzek, co wskazywać by mogło na rybożerność^[1].

Sposób odżywiania

O rybożerności świadczą znalezione wraz ze skamieniałościami rybie łuski oraz liczne małe, cienkie i spiczaste zęby, nadające się do chwytania śliskiej zdobyczy. Polował w sposób podobny do dzisiejszych niedźwiedzi brunatnych, łapiąc ryby w swoje potężne pazury^[1]. Dietę prawdopodobnie uzupełniał zwierzętami lądowymi, gdyż w okolicy żołądka znaleziono także kość należącą do młodego iguanodona. Nie jest jednak oczywiste czy sam polował na młode zwierzęta, czy też odżywiał się padliną^[3].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Charig, A.J. and Milner, A.C. (1997). „Baryonyx walkeri, a fish-eating dinosaur from the Wealden of Surrey”. Bulletin of the Natural History Museum of London, 53: 11–70.
↑ ^a ^b EmilyE. Osterloff EmilyE., How did Baryonyx change what we knew about spinosaurs?, Natural History Museum of London, 2019 [dostęp 2019-08-10] (ang.).
↑ ^a ^b ^c A.J.A.J. Charig A.J.A.J., A.C.A.C. Milner A.C.A.C., „Baryonyx, a remarkable new theropod dinosaur”, „Nature”, 1986 .
↑ O.O. Mateus O.O. i inni, „A new specimen of the theropod dinosaur Baryonyx from the early Cretaceous of Portugal and taxonomic validity of Suchosaurus”, 2011, s. 54–68 [dostęp 2019-08-10] .
↑ T.M.S.T.M.S. Arden T.M.S.T.M.S. i inni, „Aquatic adaptation in the skull of carnivorous dinosaurs (Theropoda: Spinosauridae) and the evolution of aquatic habits in spinosaurus”, „Cretaceous Research”, 2018, s. 14, DOI: 10.1016/j.cretres.2018.06.013. .
↑ J. Malam, S. Parker, Encyklopedia dinozaurów i innych zwierząt prehistorycznych, Bath, Parragon Books, 2005, s.55, ISBN 978-1-4054-8197-7.

Bibliografia

Charig, A.J. and Milner, A.C. (1997). „Baryonyx walkeri, a fish-eating dinosaur from the Wealden of Surrey”. Bulletin of the Natural History Museum of London, 53: 11–70.
Malam J., Parker S., Encyklopedia dinozaurów i innych zwierząt prehistorycznych, Bath, Parragon Books, 2005, s.54-55, ISBN 978-1-4054-8197-7.
Mateus, O., Araújo, R., Natário, C. & Castanhinha, R. (2011) „A new specimen of the theropod dinosaur Baryonyx from the early Cretaceous of Portugal and taxonomic validity of Suchosaurus” Zootaxa, 2827, 54–68.
Arden, T.M.S., Klein, C.G., Zouhri, S. & Longrich, N.R. (2018). „Aquatic adaptation in the skull of carnivorous dinosaurs (Theropoda: Spinosauridae) and the evolution of aquatic habits in spinosaurus”. Cretaceous Research.
Charig, A.J. & Milner, A.C. (1986) „Baryonyx, a remarkable new theropod dinosaur” Nature
Emily Osterloff „How did Baryonyx change what we knew about spinosaurs?”

Linki zewnętrzne

[:3-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Charig, A.J. and Milner, A.C. (1997). „Baryonyx walkeri, a fish-eating dinosaur from the Wealden of Surrey”. Bulletin of the Natural History Museum of London, 53: 11–70.

[:1-2] EmilyE. Osterloff EmilyE., How did Baryonyx change what we knew about spinosaurs?, Natural History Museum of London, 2019 [dostęp 2019-08-10] (ang.).

[:0-3] A.J.A.J. Charig A.J.A.J., A.C.A.C. Milner A.C.A.C., „Baryonyx, a remarkable new theropod dinosaur”, „Nature”, 1986 .

[4] O.O. Mateus O.O. i inni, „A new specimen of the theropod dinosaur Baryonyx from the early Cretaceous of Portugal and taxonomic validity of Suchosaurus”, 2011, s. 54–68 [dostęp 2019-08-10] .

[5] T.M.S.T.M.S. Arden T.M.S.T.M.S. i inni, „Aquatic adaptation in the skull of carnivorous dinosaurs (Theropoda: Spinosauridae) and the evolution of aquatic habits in spinosaurus”, „Cretaceous Research”, 2018, s. 14, DOI: 10.1016/j.cretres.2018.06.013. .

[6] J. Malam, S. Parker, Encyklopedia dinozaurów i innych zwierząt prehistorycznych, Bath, Parragon Books, 2005, s.55, ISBN 978-1-4054-8197-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Infrarzędy dinozaurów	ankylozaury ceratopsy ceratozaury ornitopody pachycefalozaury prozauropody stegozaury tetanury zauropody
Era dinozaurów	era mezozoiczna trias wymieranie triasowe jura kreda wymieranie kredowe
Dyscypliny powiązane	biologia paleontologia paleobotanika geologia ewolucja