Pałac w Judytach
 nr rej. 774 z 8 lutego 1968
| |
.jpg)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Kondygnacje |
2 |
| Ukończenie budowy |
1862–1863 |
| Pierwszy właściciel |
ród von Kuenheim |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bartoszyckiego  | |
Położenie na mapie gminy Sępopol  | |
 54°19′26,915″N 20°53′40,693″E/54,324143 20,894637
| |
Pałac w Judytach rodu von Kunheim – pałac wraz z zespołem parkowym, oraz dawniej licznymi zabudowaniami gospodarczymi, znajdujący się we wsi Judyty (niem. Juditten) w gminie Sępopol w powiecie bartoszyckim w województwie warmińsko-mazurskim.
Pałac położony jest we wsi Judyty, około 18 km na północny wschód od Bartoszyc i 6 km od granicy z obwodem królewieckim, przy lokalnej drodze, nieopodal drogi wojewódzkiej nr 512 na odcinku Bartoszyce-Szczurkowo. Wybudowany w latach 1862–1863 w stylu neogotyckim i klasycystycznym jako siedziba rodu von Kunheim.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Majątek w Judytach pierwotnie należał do szlacheckiego rodu von Lesgewangów, natomiast od XVI wieku przeszedł na własność rodu von Kunheim[1]. Przedstawiciele tego rodu wznieśli w latach 1862–1863 pałac w Judytach. Służył on im jako siedziba rodowa aż do wojny, lecz o losach samego pałacu nie zachowało się wiele informacji.
Wiadomo, iż w majątku znajdowała się jedna z najstarszych stadnin koni w Prusach Wschodnich, a Judyty słynęły z hodowli koni czystej rasy trakeńskiej[2]. Wiadomo także, iż w pałacu, aż do zakończenia II wojny światowej, znajdował się wykonany w końcu XVIII wieku, portret jednego z przedstawicielu rodu – Jana Ernesta von Kunheima (1730–1818). Obraz został pocięty i podziurawiony podczas przejęcia pałacu przez armię radziecką, prawdopodobnie podczas ofensywy na początku 1945[3]. W ostatnich latach portret został odrestaurowany i jest pokazywany w zbiorach w Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie[3].
Do pałacu, w 1889 r. na wystawie światowej w Paryżu, zakupiono dwie rzeźby leżących lwów[4].
W 1928 roku w majątku urodził się Eberhard von Kuenheim, który w latach 1970-1993 zajmował stanowisko generalnego dyrektora zarządzającego, a w okresie 1993-1999 prezesa rady nadzorczej koncernu BMW. 23 letni okres jego zarządzania firmą nazywany jest erą Kuenheima, a sam koncern stał się jednym z największych przedsiębiorstw motoryzacyjnych na świecie. Eberhard jest uważany także za jednego z pionierów nowoczesnej gospodarki Niemiec[5].
Pałac przetrwał wojnę i w 1998, wraz z parkiem i zabudowaniami gospodarczymi, został zakupiony przez prywatnego właściciela, w którego rękach pozostaje do dzisiaj[1]. Jest utrzymany w dość dobrym stanie.
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Zespół pałacowy składa się z pałacu, rozległego kompleksu zabudowań gospodarczo-inwentarskich (obecnie będącego własnością Stadniny Koni Liski) oraz parku ze stawem, na który otwiera się front i główne wejście do wnętrz. Park posiada duży ogród, nieco zatarty układ starych alejek o zróżnicowanym drzewostanie i roślinności oraz starą dębową aleję[2].
Sam pałac, wzniesiony w stylu neogotyckim i klasycystycznym, został wybudowany na planie prostokąta. Jest to budowla dwukondygnacyjna, wysoko podpiwniczona z dwoma tarasami[6]. Dach niemal płaski, czterospadowy, a elewacje obłożone są cegłą klinkierową[6]. Przy głównym podjeździe do pałacu znajdują się dwa odlewy lwów naturalnej wielkości, odlane z brązu, zakupione na wystawie w Paryżu w 1889 roku. Lwy zostały wykonane według projektu Christiana Daniela Raucha z Berlina, a odlane w Gliwicach w 1822 r. Lew czuwający sześć szt., z czego trzy znajdują się w Polsce: Starościńskie Skały oraz muzeum Villa Caro w Gliwicach pozostałe w Niemczech. Lew śpiący; według projektu Christian Daniel Rauch z Berlina przy współpracy z Theodor Kalide 15 szt. W ostatnim czasie, z woli właściciela pałacu, na krótko zostały przeniesione do stadniny koni w Liskach, aby były chronione przez zarządcę Lisek przed kradzieżą. Po tym jak zagrożenie minęło, lwy przeniesiono na miejsce[4]. Fasada z rzeźbionym kartuszem z datą 1733. Liczne portrety von Kunheimów z XVII, XVIII i XIX w. w 1946 r. przekazano do Muzeum Mazurskiego w Olsztynie (obecnie Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie).
Zabytek
[edytuj | edytuj kod]Zespół pałacowy jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków jako zespół oraz oddzielnie park: zespół figuruje pod nr 774 z 8 lutego 1968, natomiast park pod nr 3612 z 11 września 1984[7].
Urodzeni
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic. Wyd. drugie zmienione. Wyd. Pojezierze, Olsztyn 1987, 480 str., ISBN 83-7002-239-1
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Judyty. [w:] BIL Bartoszyce; informacje o miejscowościach [on-line]. [dostęp 2009-08-28]. (pol.).
- ↑ a b Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Piotr Matwiejczuk: Mapa miejsc odnalezionych: Judyty i Liski. [w:] Mapa miejsc odnalezionych. Górne Prusy, Warmia, Mazury [on-line]. PR 2. [dostęp 2009-08-28]. (pol.).
- ↑ a b Portret Jana Ernesta von Kunheim. [w:] Cymelia Muzealne; Muzeum w Kętrzynie [on-line]. [dostęp 2009-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (31 lipca 2007)]. (pol.).
- ↑ a b Ekspertyza na temat bytomskiego lwa. [w:] Ruch Autonomii Śląska [on-line]. [dostęp 2009-08-28]. (pol.).
- ↑ Bernd Ziesemer: Eberhard Kuenheim. [w:] Pioniere der deutschen Wirtschaft [on-line]. s. 210. [dostęp 2009-09-09]. (niem.).
- ↑ a b Pałac w Judytach k. Bartoszyc. [w:] Wirtualne Mazury [on-line]. [dostęp 2009-08-28]. (pol.).
- ↑ Zabytki nieruchome woj.warm-maz– pow. bartoszycki. [w:] Rejestr zabytków nieruchomych [on-line]. [dostęp 2015-05-16]. (pol.).