Latoszyn

Latoszyn
	wieś
	; Widok na Uzdrowisko
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	dębicki
Gmina	Dębica
Liczba ludności (2020)	1557
Strefa numeracyjna	14
Kod pocztowy	39-200
Tablice rejestracyjne	RDE
SIMC	0818255
	Położenie na mapie Polski Latoszyn
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Latoszyn
	Położenie na mapie powiatu dębickiego Latoszyn
	Położenie na mapie gminy wiejskiej Dębica Latoszyn
	50°01′36″N 21°23′03″E/50,026667 21,384167
	Multimedia w Wikimedia Commons

Latoszyn – wieś uzdrowiskowa w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie dębickim, w gminie Dębica^[4].

Jest miejscowością położoną na pograniczu dwóch jednostek fizyko-geograficznych: Kotliny Sandomierskiej i Pogórza Karpackiego. Geologicznie Latoszyn leży na granicy dwóch jednostek tektonicznych Zapadliska Przedkarpackiego oraz Karpat Zewnętrznych. Przez miejscowość Latoszyn przepływa potok Ostra. Jest to prawobrzeżny dopływ Wisłoki, którego źródła znajdują się w lasach Głobikowej. Podstawowy układ drogowy w Latoszynie stanowi droga krajowa nr 94 – zaliczana do szlaku międzynarodowego. Drugim pod względem ważności ciągiem komunikacyjnym w Latoszynie jest droga powiatowa nr 1301 "Dębica – Latoszyn – Braciejowa"^[5].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Latoszyn. W latach 1975–1998 administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.

Historia

W 1287 książę krakowski Leszek Czarny nadał Latoszyn komesowi Czadrowi z rodu Gryfitów, który stał się protoplastą rodu Latoszyńskich^[6].

Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Lathoschyn wymienia w latach (1470–1480) Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis^[7] Długosz wymienia również właściciela miejscowości Mikołaja Latoszyckiego.

Latoszyńscy byli w posiadaniu wsi do początku XVII w. W 1611 zmarł Józef Latoszyński, poseł na sejmy, właściciel wsi od 1581. W XVIII w. i w pierwszej połowie XIX stulecia Latoszyn był w posiadaniu Morskich, a w latach 80. XIX w. i na początku XX w. Morawskich. W końcu lat 20. XX w. majątek liczył 262 ha i jego właścicielem był Roman Balko^[6].

Uzdrowisko

Naturalne źródła mineralne były znane od bardzo dawna. Pisali o nich m.in. XVI-wieczny poeta Henryk Leciejewski czy też Ewaryst Andrzej Kuropatnicki w wydanej w 1786 książce o Galicji. W połowie XIX wieku powstał przy źródłach, zniszczony podczas I wojny światowej, zakład zdrojowo-kąpielowy^[8].

W 1932 za sprawą Wacława Krawczyka z Dębicy powstał nowy zakład leczniczy, a później kilka pensjonatów. Był to początek uzdrowiska, cieszącego się dużą popularnością. Leczono tu przede wszystkim choroby reumatyczne poprzez kąpiele siarczane i okłady borowinowe^[8].

Kres uzdrowiska nastąpił w latach 1944–1945, w wyniku działań wojennych łazienki zostały zniszczone a źródła zasypane. Po wojnie wykonano nowe odwierty. Badania wykazały, iż latoszyńskie zdroje są wartościowe pod względem zawartości składników mineralnych. W 1990 tutejsze wody zostały oficjalnie uznane za lecznicze^[8]. W 2012 sołectwu Latoszyn i sołectwu Podgrodzie został nadany status obszaru ochrony uzdrowiskowej ("Obszar Ochrony Uzdrowiskowej Latoszyn")^[9]. W 2018 wznowiono tutaj lecznictwo i eksploatację wód mineralnych^[10].

Dom Zdrojowy
Pijalnia wód mineralnych
Tężnia

Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 października 2022 sołectwu Latoszyn oraz sołectwu Podgrodzie został nadany status uzdrowiska, które otrzymało nazwę „Uzdrowisko Latoszyn”^[11].

Części wsi

Integralne części wsi Latoszyn^[12]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0818261	Dół	część wsi
0818278	Góra	część wsi
0818284	Łazienki	część wsi
0818290	Wolica	część wsi

Zabytki

Ruiny renesansowej wieży mieszkalnej z XVI w. wzniesionej na skarpie nad Wisłoką na terenie dawnego zespołu dworskiego. Wieża przetrwała jako piętrowy budynek zbudowany z cegły na planie prostokąta, przykryty dwuspadowym dachem. Na każdej kondygnacji znajdowało się jedno pomieszczenie. Parter posiada sklepienia kolebkowe. Po wybudowaniu nowego dworu wieża pełniła rolę lamusa. W połowie XX w. wokół wieży były dostrzegalne jeszcze fortyfikacje ziemne, ale obecnie są one nieczytelne. Nr rej.: A-231 z 14.10.1980 i z 20.10.1994
Dwór z końca XIX w. z dobudowanym skrzydłem w 2 poł. XX w.
Park krajobrazowy z końca XVIII w. z aleją grabową
Kapliczka z napisem Roman Balka i data 1909

Znane osoby

Z Latoszyna pochodził Jan Latoszyński kanonik krakowski, doktor dekretów i rektor Akademii Krakowskiej, zmarły w 1494^[6].
15 stycznia 1880 w Latoszynie urodził się Alfred Spett, pułkownik saperów Wojska Polskiego.

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 66810
↑ Raport o stanie Gminy Dębica za 2020 rok s. 9
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 641 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
↑ Plan Odnowy Miejscowości Latoszyn na lata 2010-2018
↑ ^a ^b ^c Piotr Libicki: Dwory i pałace wiejskie w Małopolsce i na Podkarpaciu. Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2012, s. 232. ISBN 978-83-7510-597-1.
↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, "Liber Beneficiorum", Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, str.296.
↑ ^a ^b ^c Stanisław Kłos: Osobliwości Podkarpacia 2. Rzeszów: Księgarnia Akademicka LIBRA, 2003, s. 22-23. ISBN 83-916089-9-9.
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2012 w sprawie nadania statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej sołectwu Latoszyn i sołectwu Podgrodzie położonym na obszarze gminy Dębica (Dz.U. z 2012 r. poz. 783)
↑ Nowe uzdrowisko na Podkarpaciu. To Latoszyn-Zdrój w gm. Dębica - plus.nowiny24.pl [online], plus.nowiny24.pl [dostęp 2018-07-11] (pol.).
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 października 2022 r. w sprawie nadania statusu uzdrowiska sołectwom Latoszyn i Podgrodzie, położonym na obszarze gminy Dębica (Dz.U. z 2022 r. poz. 2397)
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].

Linki zewnętrzne

Latoszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 212 .
Latoszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 98 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 66810

[rap-2] Raport o stanie Gminy Dębica za 2020 rok s. 9

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 641 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].

[5] Plan Odnowy Miejscowości Latoszyn na lata 2010-2018

[Libicki-6] Piotr Libicki: Dwory i pałace wiejskie w Małopolsce i na Podkarpaciu. Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2012, s. 232. ISBN 978-83-7510-597-1.

[7] Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, "Liber Beneficiorum", Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, str.296.

[Klos-8] Stanisław Kłos: Osobliwości Podkarpacia 2. Rzeszów: Księgarnia Akademicka LIBRA, 2003, s. 22-23. ISBN 83-916089-9-9.

[9] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2012 w sprawie nadania statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej sołectwu Latoszyn i sołectwu Podgrodzie położonym na obszarze gminy Dębica (Dz.U. z 2012 r. poz. 783)

[10] Nowe uzdrowisko na Podkarpaciu. To Latoszyn-Zdrój w gm. Dębica - plus.nowiny24.pl [online], plus.nowiny24.pl [dostęp 2018-07-11] (pol.).

[11] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 października 2022 r. w sprawie nadania statusu uzdrowiska sołectwom Latoszyn i Podgrodzie, położonym na obszarze gminy Dębica (Dz.U. z 2022 r. poz. 2397)

[Dz.U._29/2013-12] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]