Siderka
53°35′36″N 23°27′34″E/53,593333 23,459444| wieś | |
 Kościół Opatrzności Bożej w Siderce | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
83[2] |
| Strefa numeracyjna |
85 |
| Kod pocztowy |
16-124[3] |
| Tablice rejestracyjne |
BSK |
| SIMC |
0039261[4] |
Położenie na mapie gminy Sidra  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu sokólskiego  | |
| 53°35′36″N 23°27′34″E/53,593333 23,459444[1]
| |
Siderka – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie sokólskim, w gminie Sidra[4][5].
Sidra jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Parafia Opatrzności Bożej[6].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W 1863 podczas powstania styczniowego został rozstrzelany kapitan Zawistowski, właściciel dóbr w Siderce.
W 1921 roku wieś liczyła 47 domów i 251 mieszkańców, w tym 185 prawosławnych i 66 katolików rzymskich[7].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.
Wieś w 2011 roku zamieszkiwały 172 osoby[8].
Historia dworu w Siderce
[edytuj | edytuj kod]Siedziba dworska w Siderce została założona na początku XVI w. przez Michała Haleckiego, któremu przed 1536 r. nadano tu ziemie puszczańskie. Pierwotnie siedziba dworska składała się z dwóch części – dziedzińca otoczonego zabudowaniami i ogrodu. Do dziedzińca prowadziła droga ze wsi (położonej za polami kilkaset metrów od założenia). Na osi tej drogi usytuowany był murowany z cegły dwór. Po 1775 r. Siderka zmieniła właścicieli i przeszła w ręce Zawistowskich. Szymon Zawistowski rozbudował założenie, nadając mu klasycystyczną kompozycję. W obręb kompozycji wciągnięto istniejący już przed 1784 r. duży staw położony przy drodze do Sidry oraz kamienny młyn na rzece Sidrze i kamienny folusz. Wzniesiono nowy, modrzewiowy dwór, któremu podporządkowano nową oś kompozycyjną biegnącą teraz ze wschodu na zachód, prostopadle do dawnej osi. Zofia Łubieńska sprzedała w 1871 r. majętność Arseniuszowi Winogradowowi. Ten w 1897 r. podarował go swojej córce Oldze, żonie Józefa Matuszyńskiego, właściciela Siderki aż do 1939 r. Po parcelacji majątku w 1944 r. siedzibą dworską zarządzała Gminna Spółdzielnia w Sokółce, we dworze i w innych budynkach zamieszkiwali repatrianci oraz nowi właściciele części siedliska, a w zabudowaniach gospodarczych trzymano maszyny rolnicze. W 1948 r. Olga Matuszyńska odwoływała się bezskutecznie od decyzji o przejęciu Siderki na cele reformy rolnej, toteż ostatecznie w 1957 i 1958 r. powstały w obrębie założenia cztery indywidualne gospodarstwa chłopskie. W latach 1956–1957 rozebrany został modrzewiowy dwór, a w 1977 r. rozebrano oficynę (przebudowany budynek szesnastowiecznego dworu), zaś w latach 1960-1962 tuż obok miejsca, w którym stał drewniany dwó w Sidercer wzniesiono budynek szkoły podstawowej i teren ogrodu ozdobnego ogrodzono[9].
Obiekty zabytkowe
[edytuj | edytuj kod]- kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Opatrzności Bożej z 1825 fundacji Ignacego Zawistowskiego (początkowo cerkiew unicka, od 1839 prawosławna, od 1920 kościół rzymskokatolicki), nr rej.:255 z 4.11.1966[10].
- pozostałości zespołu dworskiego Zawistowskich
- cmentarz katolicki i prawosławny z XIX wieku[11]. W 1932 r. na cmentarzu przykościelnym wzniesiono obelisk „latarnię zmarłych” ustawiony na osi dworu. Latarnia ta upamiętniała tragiczną śmierć Wandy Matuszyńskiej (zm. w 1932 r.), żony jednego z synów Olgi Matuszyńskiej.
Inne obiekty
[edytuj | edytuj kod]- kaplica prawosławna pod wezwaniem Narodzenia św. Jana Chrzciciela – zbudowana w 1971 na cmentarzu prawosławnym, świątynia filialna parafii w Jacznie
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 121720
- ↑ Raport o stanie gminy za rok 2019. Stan ludności 31.12.2020 str.9 [dostęp 2021-10-26]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1137 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 85 (76).
- ↑ Wieś Siderka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-09-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Drożyner Paweł, Werpachowska Janina, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Siderce, Białystok 1985, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku, Informacje ustne mieszkańców wsi Siderka i terenu założenia; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 124, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 44.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Siderka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 479.
- Siderka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 579.
- Historia miejscowości. kamunikat.fontel.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-20)].
