Przejdź do zawartości

Prudnik (rzeka)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wersja do druku nie jest już wspierana i może powodować błędy w wyświetlaniu. Zaktualizuj swoje zakładki i zamiast funkcji strony do druku użyj domyślnej funkcji drukowania w swojej przeglądarce.
Ten artykuł dotyczy rzeki na Opolszczyźnie. Zobacz też: Prudnik (ujednoznacznienie) i Prądnik.
Prudnik
Wielka Prądna
Ilustracja
Rzeka na terenie miasta Prudnik
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska
 Czechy

Rzeka
Długość 36,07 km
Źródło
Miejsce zbocza góry Czapka
Wysokość

ok. 380 m n.p.m.

Współrzędne

50°17′39″N 17°24′36″E/50,294167 17,410000

Ujście
Recypient Osobłoga
Miejsce

na południe od Racławic Śląskich

Wysokość

ok. 210 m n.p.m.

Współrzędne

50°17′54″N 17°44′47″E/50,298333 17,746389

Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast na dole znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „źródło”, po prawej znajduje się również punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Sudetów
Mapa konturowa Sudetów, po prawej znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko prawej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „ujście”
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Prudnik (również Wielka Prądna, cz. Prudník, niem. Prudnik, Braune) – rzeka w południowo-zachodniej Polsce i północno-wschodnich Czechach, lewobrzeżny dopływ Osobłogi, długości 36,07 km[1]. Jedna z czterech głównych rzek Gór Opawskich odwadniająca północne stoki pasma[2].

W 1255 czeski szlachcic Wok z Rożemberka wzniósł w zakolu rzeki Prudnik gotycki zamek, wokół którego powstało miasto Prudnik[3]. Linią rzeki Prudnik do 1337 roku przebiegała granica Śląska i Moraw. Obecnie rzeka rozgranicza Nizinę Śląską od Gór Opawskich[4]. Przepływa przez województwo opolskie i kraj morawsko-śląski.

Etymologia

Obecna nazwa jest zbohemizowaną postacią pierwotnej formy Prądnik, która pochodzi od rzeczownika prąd (prąd rzeczny, strumień, przepływ, wartkość – cz. proud, śl. prund) i oznaczającej rzekę o wartkim nurcie. Nazwa rzeki stała się również nazwą miasta leżącego nad jej brzegami (zob. miasto Prudnik)[5]. Nazwa rzeki i miasta była od średniowiecza zapisywana z u będącym czeskim i morawskim odpowiednikiem ą (1262 Pruthenos, 1331 Prudnik). W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił rzekę w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Prudnica fl.[6]. W swoim górnym biegu zwana także Wielką Prądną[7].

Przebieg

Źródła rzeki Prudnik znajdują się na północnych zboczach góry Czapka w Górach Opawskich na wschód od wsi Konradów. Na początkowym odcinku stanowi granicę Parku Krajobrazowego Góry Opawskie[8]. Przepływa przez wschodnią część Głuchołaz między Osiedlem Pionierów i Osiedlem Pasterówka. Następnie wpływa na obszar Obniżenia Prudnickiego i przepływa przez wsie Charbielin i Wierzbiec. Wpływa do miasta Prudnik, gdzie wpływa do niej jej największy dopływ Złoty Potok[a][9]. W Prudniku przepływa w okolicy Jasionowego Wzgórza, Górki, Młyna Czyżyka i Lipna. W pobliżu ul. Bolesława Chrobrego nad rzeką zbudowany został jaz z przepławką. Następnie przebiega przez Jasionę, Skrzypiec i Dytmarów, po czym wpływa na teren Czech. Przepływa obok miejscowości Slezské Pavlovice[10] i wpływa do rzeki Osobłogi pomiędzy Racławicami Śląskimi i Pomorzowicami, w pobliżu tak zwanej „czeskiej tamy”[11].

Mapa przebiegu rzeki Prudnik
Mapa przebiegu rzeki Prudnik

Przyroda

Dolina Prudnika i stawy w okolicach Slezskich Pavlovic są obszarem lęgowym żurawi i innego ptactwa wodnego. Teren ten objęty jest ochroną rezerwatową[12].

Dno doliny rzeki to czwartorzędowe osady rzeczne tarasów holoceńskich w postaci namułów, iłów, mułków i madów. W strefach przykorytowych są to również piaski, żwiry i namuły den dolinnych najmłodsze wiekowo. W strefie górskiej dna dolin budują głównie gliny deluwialne. Na terenie miasta Prudnika dolina jest silnie przekształcona i uregulowana. W skali opracowania dolina tej rzeki ma znaczenie jako ponadlokalny korytarz ekologiczny. Jakość wód rzeki Prudnik w 2014 na przekroju pomiarowym w Dytmarowie pozwoliła zaliczyć rzekę do III klasy jakości[13].

Ochrona

Dolina Prudnika przebiega przez wiele kompleksów leśnych (na przykład Las Niemysłowicki i Las Prudnicki). Rzeka przepływa przez różne obszary chronione.

Obejmujące Prudnik obszary chronione to między innymi:

Dopływy

Miejsce wpływu Złotego Potoku do Prudnika

Powodzie i regulacja rzeki

1903

Zalana fabryka Fränkla podczas powodzi w 1903
 Osobny artykuł: Powódź na Śląsku (1903).

9 i 10 lipca 1903 na południu Śląska doszło do fali opadów nawalnych, wyjątkowo intensywnych m.in. w dorzeczu Prudnika. W Prudniku woda zawaliła kilka domów na Taborach, a także zalała zakłady włókiennicze. W wyniku powodzi w Prudniku zginęła jedna osoba[17].

1977

 Osobny artykuł: Powódź w Prudniku (1977).

W dniach 2–8 sierpnia 1977 miała miejsce pierwsza, mała powódź w zlewni rzeki Prudnik. Od 18 sierpnia opady nasiliły się, przybierając formę „oberwania chmury” po południu 21 sierpnia. Rekordowy przepływ wody na rzece Prudnik miał miejsce po południu i wieczorem 21 sierpnia oraz rano 22 sierpnia. Gwałtowny przybór wody odnotowano na dopływach rzeki Prudnik, głównie na Potoczynie. 21 sierpnia o godzinie 16-tej został przekroczony stan alarmowy na wodowskazie w Prudniku. O godzinie 20-tej odnotowano najwyższy stan na tym wodowskazie w dotychczasowej historii – 476 cm. Część wody wystąpiła z koryta rzeki i popłynęła ulicami miasta, wracając w koryto rzeki ok. pół kilometra dalej[18]. Fala wezbraniowa znacznie uszkodziła wiadukt kolejowy w Prudniku przy ul. Słowiczej. W Szybowicach zginęła jedna osoba. Odnotowano straty w zwierzętach hodowlanych. Uszkodzone zostały budynki mieszkalne i gospodarcze[19].

1997

 Osobny artykuł: Powódź tysiąclecia.

Rzeka Prudnik wylała 7 lipca 1997. Prudnik był pierwszym zalanym miastem w Polsce[20].

2010

Podwyższony poziom rzeki w Prudniku (2 czerwca 2010)
 Osobny artykuł: Powódź w Europie Środkowej (2010).

2 czerwca 2010 woda zalała wsie w okolicy Prudnika (w tym m.in. Szybowice i Skrzypiec). Na terenie Prudnika poziom rzeki Prudnik podniósł się do 3 metrów, jednak woda nie wylała się poza koryto[21].

2020

13 października 2020 na wodowskazie w Prudniku został przekroczony stan alarmowy. Wojewoda opolski ogłosił alarm przeciwpowodziowy na terenie powiatu prudnickiego. Rzeka wylała w rejonie Skrzypca i Dytmarowa[22].

2024

Zalana rejon ronda Żołnierzy Wyklętych w Prudniku (15 września 2024)
 Osobny artykuł: Powódź w Europie Środkowej (2024).

Poziom rzeki Prudnik przekroczył stan alarmowy 13 września 2024[23]. Następnego dnia rzeka zalała wsie Wierzbiec, Skrzypiec, Trzebina i Krzyżkowice[24][25]. W Prudniku ewakuowano mieszkańców ulic: Chrobrego, Kochanowskiego, Kołłątaja i Morcinka[26]. 15 września 2024 rzeka zalała centrum Prudnika[27].

Urbanizacja

Rzeka Prudnik w Dytmarowie

Miejscowości położone nad Prudnikiem:

Nawiązania i odniesienia w kulturze

Bohaterowie powieści Lato umarłych snów autorstwa niemieckiego pisarza Harry’ego Thürka, przedstawiającej sytuację Niemców w Prudniku tuż po II wojnie światowej, wielokrotnie przechodzili przez „garbaty mostek” nad rzeką Prudnik[28]. Wspomniany w powieści został również jaz w pobliżu ul. Chrobrego[29].

Polski malarz Mieczysław Saar w 1991 namalował obraz Dolina Prudnika.

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Według czeskich map to rzeka Prudnik jest dopływem rzeki Złoty Potok.

Przypisy

  1. ↑ Prudnik (1) [online], Elektroniczny słownik hydronimów Polski [dostęp 2023-06-13].
  2. ↑ Góry Opawskie: ABC miejsc [online] [dostęp 2020-04-22].
  3. ↑ Augustin Bogislaus Weltzel: Historia miasta Prudnika na Górnym Śląsku. Opole: Wydawnictwo MS, 2005. ISBN 83-8894-560-2.
  4. ↑ Marcin Husak: Niecodziennik! Prudnik mniej znany... Agencja Promocji i Rozwoju Gminy Prudnik, 2018, s. 34. ISBN 83-65916-45-2.
  5. ↑ Jan Poniatyszyn, Prądnik, czy Brudnik był nazwą, od której wywodzi się Prudnik? [online], 15 marca 2016.
  6. ↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 180. ISBN 978-83-910595-2-4.
  7. ↑ Tygodnik Prudnicki – Kiedy powstanie obwodnica odciążająca centrum miasta? [online], www.tygodnikprudnicki.pl [dostęp 2020-04-22].
  8. ↑ Ekofizjografia Gminy Prudnik. bip.biuletyn.info.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-01)]..
  9. ↑ Wodnym Szlakiem Nyskiego Księstwa Jezior i Gór [online], www.szlakiemwodnym.pl [dostęp 2020-04-22].
  10. ↑ Prudnik – Řeka [online], www.turistika.cz [dostęp 2020-04-22] (cz.).
  11. ↑ Dolina rzeki Osobłogi [online], raclawice.net [dostęp 2020-04-22].
  12. ↑ Andrzej Dereń, Żurawie koło Szybowic [online] [dostęp 2020-04-22] (pol.).
  13. ↑ Zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Prudnik.
  14. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 331.
  15. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 219.
  16. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 298.
  17. ↑ Krzysztof Strauchmann, Wielka powódź w lipcu 1903. Czy szkody były większe niż w 1997 roku? [online], Nowa Trybuna Opolska, 21 czerwca 2020 [dostęp 2023-06-13] (pol.).
  18. ↑ Wielka woda ćwierć wieku temu, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 34 (612), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 21 sierpnia 2002, s. 8, ISSN 1231-904X.
  19. ↑ Kamila Jamioł, Wielka woda, „Gazeta Pogranicza”, Jarosław Okrągły – redaktor naczelny, 10 (12), Prudnik: TelArt Studio, 19 lipca 2017, s. 13, ISSN 2543-9081.
  20. ↑ Dwa i pół tysiąca poszkodowanych, [w:] Wielka powódź '97, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń, 27 (861), 4 lipca 2007, s. 12.
  21. ↑ Andrzej Dereń, Powódź na koniec [online], tygodnikprudnicki.pl, 9 czerwca 2010 [dostęp 2023-06-13].
  22. ↑ Andrzej Dereń, Rzeki wylały: Aktualny stan powodziowy w powiecie prudnickim [online], Teraz Prudnik!, 14 października 2020 [dostęp 2023-06-13] (pol.).
  23. ↑ Andrzej Dereń, Po Głuchołazach Prudnik. Przekroczone stany alarmowe [online], Teraz Prudnik!, 13 września 2024 [dostęp 2024-09-16] (pol.).
  24. ↑ Andrzej Dereń, Zalanie części wsi w gminie Lubrza [online], Teraz Prudnik!, 14 września 2024 [dostęp 2024-09-16] (pol.).
  25. ↑ Maciej Dobrzański, W Prudniku bez podtopień, niebezpieczna sytuacja na wsiach. Starosta ogłasza stan alarmowy [online], Prudnik24, 14 września 2024 [dostęp 2024-09-16] (pol.).
  26. ↑ Bogusław Kalisz, Postępuje akcja ewakuacyjna w gminie Prudnik [online], Radio Opole, 14 września 2024 [dostęp 2024-09-16] (pol.).
  27. ↑ Konrad Bińczyk, Prudnik wylewa. Trwa pilna ewakuacja [online], wiadomosci.radiozet.pl, 15 września 2024 [dostęp 2024-09-16] (pol.).
  28. ↑ Thürk 2020 ↓, s. 63.
  29. ↑ Thürk 2020 ↓, s. 76.

Bibliografia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Prudnik_(rzeka)&oldid=75129858”