Iwa (roślina)
 Iva frutescens | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj |
iwa |
| Nazwa systematyczna | |
| Iva L. Sp. Pl. 988. 1 Mai 1753[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
I. frutescens L.[3] | |
Iwa (Iva L.) – rodzaj roślin należący do rodziny astrowatych. Obejmuje 9 gatunków. Rośliny te występują w Ameryce Północnej (7 gatunków w USA i Kanadzie), na południe sięgając do południowego Meksyku i Kuby[4][5][6]. Przedstawiciele rodzaju jako rośliny introdukowane rosną także w krajach Europy Zachodniej oraz w południowej Australii[5][4]. Notowany w Polsce gatunek znany jako iwa rzepieniolistna I. xanthifolia[7] klasyfikowany jest współcześnie do innego rodzaju jako Euphrosyne xanthiifolia[8]. Szereg gatunków dawniej zaliczanych do rodzaju iwa zostało przeniesionych do innych rodzajów ze względu na parafiletyczny charakter dawnego, tradycyjnego ujęcia[5][6].
Znaczenie użytkowe ma Iva annua stanowiąca od najdawniejszych czasów pożywienie Indian Ameryki Północnej[6]. Rośliny z tego rodzaju należą do stosunkowo nielicznych przedstawicieli astrowatych zapylanych przez ruchy powietrza (zob. anemogamia)[5].
Geneza nazwy rodzajowej ustalonej przez Karola Linneusza nie jest pewna, prawdopodobnie pochodzi od nazwy dąbrówki Ajuga iva, która ma podobny zapach jak rośliny z rodzaju Iva[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Rośliny zielne (jednoroczne i byliny), jak i drewniejące (półkrzewy i krzewy) osiągające od 10 do 350 cm wysokości. Pędy zwykle luźno rozgałęzione i podniesione, rzadziej podnoszące się lub płożące[5].
- Liście
- Naprzeciwległe i tylko czasem na końcach pędów skrętoległe, ogonkowe lub siedzące, o zróżnicowanym kształcie – od równowąskich i nitkowatych do jajowatych, rombowatych i łopatkowatych, całobrzegie i ząbkowane, nagie lub szorstkie, często gruczołowate[5].
- Kwiaty
- Zebrane w dyskowate kwiatostany główkowate, a te z kolei w złożone kwiatostany kłosopodobne lub groniaste. Okrywy koszyczków półkuliste, rzadziej stożkowate, dzwonkowate lub urnowate o średnicy od 2 do ponad 10 mm. Dno koszyczka (osadnik) płaskie lub wypukłe, z błoniastymi plewinkami różnych kształtów. Kwiaty słupkowe w liczbie od zera do 8, rzadziej więcej, rurkowate, z koroną zredukowaną, białawą. Kwiaty męskie w liczbie od 3 do ponad 20, o koronach lejkowatych, białawych do różowych, z 5 łatkami na szczycie[5].
- Owoce
- Niełupki jajowate do gruszkowatych, bez puchu kielichowego[5].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Tradycyjna klasyfikacja na rodzaje okazała się w odniesieniu do tego rodzaju i z nim spokrewnionych nie łączyć gatunków w monofiletyczne grupy. W drugiej połowie XX wieku zaproponowano zarówno szerokie ujęcie rodzaju, tak by zebrać w nim wszystkie spokrewnione gatunki, jak i podział na kilka mniejszych, monofiletycznych rodzajów. We Flora of North America oraz w bazach taksonomicznych takich jak Plants of the World online przyjęto to drugie rozwiązanie, stąd część zaliczanych tu dawniej gatunków trafiło do rodzajów Euphrosyne i Hedosyne[5][6][4].
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Heliantheae w obrębie podrodziny Asteroideae[9][6].
- Wykaz gatunków[4]
- Iva annua L.
- Iva asperifolia Less.
- Iva axillaris Pursh
- Iva cheiranthifolia Kunth
- Iva corbinii B.L.Turner
- Iva frutescens L.
- Iva hayesiana A.Gray
- Iva imbricata Walter
- Iva microcephala Nutt.
- Iva texensis R.C.Jacks.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-11-12] (ang.).
- ↑ a b Iva Linnaeus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-11-12].
- ↑ a b c d Iva L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-11-12].
- ↑ a b c d e f g h i j John L. Strother: Iva Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2020-11-12].
- ↑ a b c d e David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 472, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 102, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Euphrosyne DC., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-11-16].
- ↑ Genus: Iva L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-11-12].