Luchino Visconti

Luchino Visconti
	; Luchino Visconti (1972)
Prawdziwe imię i nazwisko	Luchino Visconti di Modrone
Data i miejsce urodzenia	2 listopada 1906 ; Mediolan
Data i miejsce śmierci	17 marca 1976 ; Rzym
Zawód	reżyser, scenarzysta, pisarz
Lata aktywności	1941–1976
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Strona internetowa

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 5 paź 2024, była oparta na tej wersji.

Luchino Visconti di Modrone, hrabia di Lonate Pozzolo (ur. 2 listopada 1906 w Mediolanie, zm. 17 marca 1976 w Rzymie) – włoski scenarzysta i reżyser teatralny, filmowy i operowy oraz pisarz. We wczesnym okresie twórczości przedstawiciel neorealizmu^[1].

Życiorys

Urodził się w znanej arystokratycznej rodzinie Viscontich, jako czwarty syn księcia Giuseppe Visconti di Modrone i Carli Visconti, z domu Erba^[2]. W 1936 wyjechał do Paryża, gdzie rozpoczął swoją karierę filmową pod opieką reżysera Jeana Renoira^[3], którego poznał dzięki ich wspólnej znajomej – dyktatorce mody Coco Chanel. Współpracował z nim przy filmach Une partie de campagne, Les bas fonds i Tosca.

Mimo swych korzeni, częściowo pod wpływem Renoira oraz na przekór doświadczeniom włoskiego faszyzmu, Visconti wybrał ideologię marksizmu, której pozostał wierny do końca życia. Samodzielną pracę jako reżyser rozpoczął we Włoszech w 1941, realizując według amerykańskiej powieści kryminalnej Listonosz zawsze dzwoni dwa razy (The Postman Always Rings Twice) Jamesa Caina film Opętanie (Ossesione). Film ten, będąc dramatem miłosnym rozgrywającym się na tle pokazanej w sposób realistyczny prowincji włoskiej, odbiegał znacznie od pompatycznej kinematografii okresu faszyzmu; dzięki swojemu autentyzmowi w reprezentowaniu życia niższych warstw społecznych stał się jednym ze zwiastunów powojennego nurtu neorealistycznego. Film ten wywołał oburzenie faszystowskich cenzorów, którzy nakazali zniszczyć wszystkie jego kopie^[4].

W 1948 Visconti przystąpił do realizacji trylogii filmowej na temat Sycylii, z której zrealizowana została tylko pierwsza część – Ziemia drży (La terra trema), częściowo za własne pieniądze reżysera. Pozostałe dwie nie doszły do skutku z powodów finansowych. Ziemia drży jest prawie dosłownym wprowadzeniem w życie postulatów teoretycznych Cesare Zavattiniego. Bohaterami filmu są autentyczni rybacy sycylijscy, odtwarzający na ekranie swoje własne życie codzienne^[5]. Visconti pokazuje się w tym filmie jako rygorystyczny neorealista, dając jedno z najbardziej konsekwentnych i najwybitniejszych dzieł tego kierunku^[6].

Następny jego film Najpiękniejsza (Bellissima) z 1951 jest historią małej dziewczynki, z której matka stara się uczynić małą gwiazdę filmową. Film utrzymany jest w tonie realistycznym i sentymentalnym. W 1954 Visconti zrealizował barwny film Zmysły (Il senso), malarsko ujęty obraz historyczny osnuty na tle walk o zjednoczenie Włoch w XIX wieku. Jest to film panoramiczny o wspaniałych scenach batalistycznych. Visconti jako pierwszy z neorealistów włoskich wkroczył na teren filmu historyczno-kostiumowego, zrywając w ten sposób z rygorystycznie pojmowanymi kanonami kierunku.

Reakcją na stwierdzany przez krytykę kryzys założeń neorealizmu jest, według oświadczenia reżysera, film Białe noce (Notti bianche, 1957), osnuty na dość dowolnej adaptacji opowiadania Fiodora Dostojewskiego pod tym samym tytułem. Białe noce są opowieścią o miłości młodej dziewczyny do nieznanego mężczyzny, rozgrywającą się na pograniczu rzeczywistości i fantastyki. Film ten zdobył drugą nagrodę Srebrnego Lwa na 18. MFF w Wenecji.

W historii światowego filmu dzieła Viscontiego stanowią przykład kina artystycznego – i to w bardzo szerokim zakresie: od surowego realizmu po subtelne melodramaty, wszystko to przeplatane elementami estetyzmu i turpizmu. Przez ponad trzydzieści lat artystycznej kariery zrealizował czternaście filmów i ponad czterdzieści przedstawień teatralnych i operowych^[7].Krytycy podkreślają stałe wyznaczniki wizualnej strony jego filmów: imponującą scenografię i wysublimowane, malarskie kadry, oraz tematyczne: estetyzowanie śmierci i starości^[8].

Visconti nie ukrywał swej homoseksualnej orientacji. Jego ostatnim partnerem był austriacki aktor Helmut Berger, grający rolę Martina w Zmierzchu bogów. Berger zagrał u Viscontiego również główne role w filmach Ludwig (1972) oraz Portret rodzinny we wnętrzu (1974)^[9].

Przewodniczył jury konkursu głównego na 22. MFF w Cannes (1969).

Filmografia

1943: Opętanie (Ossessione) – scenariusz i reżyseria
1948: Ziemia drży (La terra trema: Episodio del mare) – scenariusz i reżyseria
1951: Najpiękniejsza (Bellissima) – scenariusz i reżyseria
1953: Jesteśmy kobietami (Siamo donne) – scenariusz i reżyseria
1954: Zmysły (Senso) – scenariusz i reżyseria
1957: Białe noce (Le notti bianche) – scenariusz i reżyseria
1960: Rocco i jego bracia (Rocco e i suoi fratelli) – scenariusz i reżyseria
1962: Boccaccio ’70 – jeden z reżyserów i scenarzystów
1963: Lampart (Il gattopardo) – scenariusz i reżyseria
1965: Błędne gwiazdy Wielkiej Niedźwiedzicy (Vaghe stelle dell’Orsa) – scenariusz i reżyseria
1966: Czarownice (Le streghe) – scenariusz i reżyseria
1967: Obcy (Lo Straniero) – scenariusz i reżyseria
1969: Zmierzch bogów (La caduta degli dei) – scenariusz i reżyseria
1970: Alla ricerca di Tadzio – scenariusz i reżyseria oraz aktor
1971: Śmierć w Wenecji (Morte a Venezia) – produkcja, scenariusz i reżyseria
1972: Ludwig – scenariusz i reżyseria
1974: Portret rodzinny we wnętrzu (Gruppo di famiglia in un interno) – scenariusz i reżyseria
1976: Niewinne (L’innocente) – scenariusz i reżyseria

Nagrody

1972: Śmierć w Wenecji – Złota Palma na 25. MFF w Cannes (nominacja), Nagroda Specjalna, BAFTA najlepszy reżyser (nominacja)
1970: Zmierzch bogów – Oscar za najlepszy scenariusz oryginalny (nominacja)
1967: Obcy – Złoty Lew na 28. MFF w Wenecji (nominacja)
1965: Błędne gwiazdy Wielkiej Niedźwiedzicy – Złoty Lew na 26. MFF w Wenecji
1963: Lampart – Złota Palma na 16. MFF w Cannes
1960: Rocco i jego bracia – Złoty Lew (nominacja), Nagroda FIPRESCI i Nagroda Specjalna Jury na 21. MFF w Wenecji
1957: Białe noce – Złoty Lew (nominacja), Srebrny Lew na 18. MFF w Wenecji
1954: Zmysły – Złoty Lew na 15. MFF w Wenecji (nominacja)

Przypisy

↑ Nowa Gwiazda Popkultury: Luchino Visconti. Stopklatka. [dostęp 2020-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-01)]. (pol.).
↑ Magdalena Skorus: Luchino Visconti (1906-1976). Klub Miłośników Filmu. [dostęp 2020-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-17)]. (pol.).
↑ Luchino Visconti, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-04-17] [zarchiwizowane z adresu] (ang.).
↑ Życie Luchino Viscontiego. vivaluchino.com. [dostęp 2020-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-08)]. (wł.).
↑ JoannaJ. Wojnicka JoannaJ., OlgaO. Katafiasz OlgaO., Słownik wiedzy o filmie, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Park, 2005, s. 247, ISBN 978-83-7266-325-2 [dostęp 2024-05-18] .
↑ Luchino Visconti. MYmovies. [dostęp 2020-04-17]. (wł.).
↑ JoannaJ. Wojnicka JoannaJ., OlgaO. Katafiasz OlgaO., Słownik wiedzy o filmie, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Park, 2005, s. 246, ISBN 978-83-7266-325-2 [dostęp 2024-05-18] .
↑ Jordan Cronk (2019-05-02): Critic's Picks: A February To-Do List for Films Buffs in L.A.. „The Hollywood Reporter”. [dostęp 2020-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-17)]. (ang.).
↑ Horacio Silva (2006-09-17): The Aristocrat. „The New York Times”. [dostęp 2020-04-17]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Luchino Visconti w bazie IMDb (ang.)
Luchino Visconti w bazie Notable Names Database (ang.)
Luchino Visconti w bazie Filmweb
Plakaty do filmów Luchino Viscontiego w galerii plakatu filmowego Filmoteki Narodowej „Gapla”

[stopklatka-1] Nowa Gwiazda Popkultury: Luchino Visconti. Stopklatka. [dostęp 2020-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-01)]. (pol.).

[europa-2] Magdalena Skorus: Luchino Visconti (1906-1976). Klub Miłośników Filmu. [dostęp 2020-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-17)]. (pol.).

[britannica-3] Luchino Visconti, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-04-17] [zarchiwizowane z adresu] (ang.).

[vivaluchino-4] Życie Luchino Viscontiego. vivaluchino.com. [dostęp 2020-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-08)]. (wł.).

[5] JoannaJ. Wojnicka JoannaJ., OlgaO. Katafiasz OlgaO., Słownik wiedzy o filmie, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Park, 2005, s. 247, ISBN 978-83-7266-325-2 [dostęp 2024-05-18] .

[mymovies-6] Luchino Visconti. MYmovies. [dostęp 2020-04-17]. (wł.).

[7] JoannaJ. Wojnicka JoannaJ., OlgaO. Katafiasz OlgaO., Słownik wiedzy o filmie, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Park, 2005, s. 246, ISBN 978-83-7266-325-2 [dostęp 2024-05-18] .

[hollywood-8] Jordan Cronk (2019-05-02): Critic's Picks: A February To-Do List for Films Buffs in L.A.. „The Hollywood Reporter”. [dostęp 2020-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-17)]. (ang.).

[nytimes-9] Horacio Silva (2006-09-17): The Aristocrat. „The New York Times”. [dostęp 2020-04-17]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Lata 40.	Opętanie (1943) Dni chwały (1945) Ziemia drży (1948)
Lata 50.	Najpiękniejsza (1951) Jesteśmy kobietami (1953, segment) Zmysły (1954) Białe noce (1957)
Lata 60.	Rocco i jego bracia (1960) Boccaccio ’70 (1962, segment) Lampart (1963) Błędne gwiazdy Wielkiej Niedźwiedzicy (1965) Obcy (1967) Zmierzch bogów (1969)
Lata 70.	Tadzio (1970) Śmierć w Wenecji (1971) Ludwig (1972) Portret rodzinny we wnętrzu (1974) Niewinne (1976)

1946–1975	Georges Huisman (1946) Georges Huisman (1947) Georges Huisman (1949) André Maurois (1951) Maurice Genevoix (1952) Jean Cocteau (1953) Jean Cocteau (1954) Marcel Pagnol (1955) Maurice Lehmann (1956) André Maurois (1957) Marcel Achard (1958) Marcel Achard (1959) Georges Simenon (1960) Jean Giono (1961) Tetsurō Furukaki (1962) Armand Salacrou (1963) Fritz Lang (1964) Olivia de Havilland (1965) Sophia Loren (1966) Alessandro Blasetti (1967) André Chamson (1968) Luchino Visconti (1969) Miguel Ángel Asturias (1970) Michèle Morgan (1971) Joseph Losey (1972) Ingrid Bergman (1973) René Clair (1974) Jeanne Moreau (1975)
1976–2000	Tennessee Williams (1976) Roberto Rossellini (1977) Alan J. Pakula (1978) Françoise Sagan (1979) Kirk Douglas (1980) Jacques Deray (1981) Giorgio Strehler (1982) William Styron (1983) Dirk Bogarde (1984) Miloš Forman (1985) Sydney Pollack (1986) Yves Montand (1987) Ettore Scola (1988) Wim Wenders (1989) Bernardo Bertolucci (1990) Roman Polański (1991) Gérard Depardieu (1992) Louis Malle (1993) Clint Eastwood (1994) Jeanne Moreau (1995) Francis Ford Coppola (1996) Isabelle Adjani (1997) Martin Scorsese (1998) David Cronenberg (1999) Luc Besson (2000)
2001–2025	Liv Ullmann (2001) David Lynch (2002) Patrice Chéreau (2003) Quentin Tarantino (2004) Emir Kusturica (2005) Wong Kar-Wai (2006) Stephen Frears (2007) Sean Penn (2008) Isabelle Huppert (2009) Tim Burton (2010) Robert De Niro (2011) Nanni Moretti (2012) Steven Spielberg (2013) Jane Campion (2014) Joel i Ethan Coenowie (2015) George Miller (2016) Pedro Almodóvar (2017) Cate Blanchett (2018) Alejandro González Iñárritu (2019) Spike Lee (2021) Vincent Lindon (2022) Ruben Östlund (2023) Greta Gerwig (2024)