Wuzetka
| deser | |
| |
| Inne nazwy |
ciastko „W-Z”, torcik W-Z, WZ, WZK, radomianka |
|---|---|
| Rodzaj |
ciastko |
| Data i miejsce powstania |
przełom lat 40. i 50. XX wieku
lub lata 30 XX. wieku |
| Składniki | |
|
śmietana, jaja, cukier, mąka pszenna, kakao | |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dane liczbowe na podstawie: Medycyna praktyczna[1] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wuzetka, ciastko „W-Z”, torcik W-Z, WZ, WZK[3] – rodzaj słodkiego ciastka[4][5][3] (torciku[3]); wyrób cukierniczy w postaci dwóch blatów kakaowego biszkoptu przełożonych marmoladą, bitą śmietaną, wykończony pomadą czekoladową i udekorowany bitą śmietaną[6]. W praktyce w wielu lokalach gastronomicznych bitą śmietanę zastępuje się rozmaitymi kremami[7].
Nazwa i historia powstania
Nazwa deseru powstała na przełomie lat 40. i 50. XX wieku, prawdopodobnie od warszawskiej trasy W-Z, w pobliżu której znajdowała się jedna z cukierni[8][9][3]. Przypuszcza się, że ma związek z konkursem na ciastko zorganizowanym pod koniec lat 40. XX wieku przez Cech Rzemiosł Spożywczych[3].
Według innej teorii nazwa „wuzetka” pochodzi od skrótowca: „WZC”, którego rozwinięcie to „wypiek z czekoladą”[8][3] albo „WZK” czyli „wypiek z kremem”[9][3]. Inna sugeruje, że nazwa deseru pochodziła od nazwy pierwszego producenta – Warszawskich Zakładów Ciastkarskich (WZC)[8][3]. Według Jarosława Zielińskiego, deser ten powstał w 1949 roku, jego nazwę zaś wymyślono w 1953, w jednej z kawiarni w pobliżu kina „Muranów”[9]. Według Danuty Szmit-Zawieruchy ciastko zostało nazwane na cześć trasy W-Z, podobnie jak kawiarnia „W-Z”, mieszcząca się w budynku kina „Muranów”[10].
W rejonie Radomia, ciastko znane jest jako radomianka[11]. Według tamtejszego oryginalnego przedwojennego przepisu było przyrządzane z kremem na bazie zsiadłego mleka[potrzebny przypis] i podawane w restauracji Stanisława Wierzbickiego, lokalu modnego wśród elit Warszawy wybierających się na niedzielne przejażdżki do Radomia po oddaniu do ruchu asfaltowej szosy łączącej oba miasta.[potrzebny przypis] Po wojnie wielu radomskich cukierników przyjechało pracować do Warszawy skąd mogli przywieźć recepturę na popularną dzisiaj wuzetkę[potrzebny przypis][12]. Radomiankę upamiętnia jeden z odlewów wykonanych w ramach szlaku Symbole Radomia, umieszczony na chodniku przed radomską łaźnią przy ul. Żeromskiego[13].
Na początku lat 50. wyłączność na produkcję wuzetek miały wspomniane wyżej Warszawskie Zakłady Ciastkarskie[3]. Wtedy WZC sprzedawały to ciastko wyłącznie w kawiarniach i cukierniach firmowych sieci „Camargo”[3]. Przepis na wuzetkę nigdy nie został zastrzeżony, dzięki czemu w latach 70. została spopularyzowana także poza Warszawą[14][3].
W-Z jako produkt tradycyjny
23 maja 2023 wuzetka została wpisana na listę produktów tradycyjnych w województwie mazowieckim – pod nazwą „ciastko «W-Z» (zwane też: WZ, torcik W-Z, WZK, wuzetka)”[3][15]. Według oficjalnej specyfikacji torcik ma kształt prostopadłościanu, czasem nawet sześcianu o krawędzi o długości ok. 7 cm[3]. Przełożony jest marmoladą i bitą śmietaną, a z wierzchu udekorowany polewą czekoladową i kleksem z bitej śmietany[3]. Biszkopt ma barwę czekoladowego brązu, jest miękki, wilgotny i sprężysty, a polewa jest ciemniejsza i błyszcząca[3].
Opis
Bazę pod ciasto biszkoptowe stanowią mąka pszenna, jajka, cukier i kakao[9]. Po dokładnym wymieszaniu składników ciasto jest poddawane obróbce termicznej w temperaturze ok. 180 °C[9]. Po upieczeniu i ostygnięciu ciasto jest nasączane ponczem[9]. Może to być syrop z cukru, cytryny, zapachu rumowego i spirytusu[6]. Górne powierzchnie dolnego (opcjonalnie) i górnego blatu smaruje się cienko marmoladą[9][6] lub dżemem, a całość przekłada się bitą śmietaną. Górny blat pokrywany jest dodatkowo pomadą czekoladową[9]. Po zastygnięciu pomada powinna być chrupiąca[7], będzie to więc np. lukier z czekoladą[6][8]. Według innej metody przygotowania wuzetki, biszkopt nasącza się czekoladą[8]. Na końcu wuzetkę kroi się na kwadratowe kawałki uzyskując w ten sposób ciastka, które dekoruje się „kleksami” z bitej śmietany[9] wyciśniętej ze szprycy.
W kulturze masowej
Ciastko było stałą pozycją w menu warszawskich kawiarni okresu PRL, co pokazano m.in. w komedii Miś (1980) Stanisława Barei[16][3]. W scenie spotkania Ryszarda Ochódzkiego i jego kochanki w kawiarni obsługująca ich kelnerka oświadcza: „Kawa i wuzetka są obowiązkowe dla każdego. Bijemy się o złotą patelnię“[16].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Paulina Augustyn, Pierogi, naleśniki, kluski śląskie – czy chory na cukrzycę musi z nich rezygnować?, „Medycyna Praktyczna”, www.mp.pl, 2015 [dostęp 2016-05-21].
- ↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Ciastko „W-Z” (zwane też: WZ, torcik W-Z, WZK, wuzetka). [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. mazowieckie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 29 maja 2023. [dostęp 2023-12-28].
- ↑ Ewa Dereń, Tomasz Nowak, Edward Polański, Słownik języka polskiego z frazeologizmami i przysłowiami, Arti, 2008, s. 476, ISBN 978-83-89725-31-8 [dostęp 2016-08-13].
- ↑
wuzetka [w:] Słownik języka polskiego [online], PWN [dostęp 2021-05-28].
- ↑ a b c d Maciej Nowak: Wuzetka - zagadkowe arcyciastko specjałem Warszawy?. [w:] warszawa.wyborcza.pl [on-line]. Agora SA, 22 sierpnia 2010. [dostęp 2021-05-28].
- ↑ a b Magda Gessler, Smaczna Polska. Kulinarny przewodnik regionalny, Otwarte, 7 listopada 2013, s. 162, ISBN 978-83-240-2494-0 [dostęp 2016-08-13].
- ↑ a b c d e Jerzy S. Majewski: Słodka tajemnica warszawskiego torcika W-Z. [w:] warszawa.wyborcza.pl [on-line]. Agora SA, 22 lutego 2009. [dostęp 2021-05-28].
- ↑ a b c d e f g h i Wuzetka: królowa warszawskich kawiarni. Komplet Polska sp. z o.o, 12 listopada 2013. [dostęp 2018-11-08]. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2019-12-29)].
- ↑ Danuta Szmit-Zawierucha: Ludzie i pejzaże Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Veda, 2005, s. 192. ISBN 83-85584-90-0.
- ↑ Rafał Natorski, Radomianka czy wuzetka? Historia słynnego ciastka [online], kuchnia.wp.pl, 6 marca 2018 (pol.).
- ↑ MAPA-radomianka [online], muzeumdomkow (pol.).
- ↑ Stolik okolicznościowy – Symbole Radomia [online], symbole.radom.pl (pol.).
- ↑ Paweł Płaczek. Wuzetka. „Skarpa Warszawska”, s. 50, marzec 2021.
- ↑ Michał Wojtczuk. Najbardziej warszawskie ciastko. „Gazeta Stołeczna”, s. 2, 26 lipca 2023.
- ↑ a b Jerzy S. Majewski. Czterdziestka stuknęła temu Misiu. „Gazeta Stołeczna”, s. 10, 30 kwietnia – 3 maja 2021.
