Przejdź do zawartości

Ludwik Kalkstein

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Bingola (dyskusja | edycje) o 19:13, 13 sie 2023. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 13 sie 2023, była oparta na tej wersji.
Ludwik Kalkstein
Hanka, Granica
{{{alt grafiki}}}
Fotografia sprzed 1939 r.
Data i miejsce urodzenia

13 marca 1920
Warszawa

Data i miejsce śmierci

26 października 1994
Monachium

Przyczyna śmierci

nowotwór

Miejsce spoczynku

Cmentarz Leśny w Monachium

Zawód, zajęcie

literat, żołnierz konspiracji, agent Gestapo

Narodowość

polska

Małżeństwo

Blanka Kaczorowska
(1942–1945)

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (od 1941)
Multimedia w Wikimedia Commons
Ludwik Kalkstein po aresztowaniu przez MBP (1953).

Ludwik Kalkstein, pseudonimy Hanka, Granica (ur. 13 marca 1920 w Warszawie, zm. 26 października 1994 w Monachium[1]) – polski literat, żołnierz konspiracji, agent Gestapo w Armii Krajowej.

Życiorys

Urodzony 13 marca 1920 w Warszawie jako syn Edwarda Kalksteina i Ludwiki z Kucińskich[2], właścicieli sklepu z tekstyliami. Ludwik Kalkstein utrzymywał, że jest potomkiem pułkownika Krystiana Kalksteina, który żył w XVII wieku, lecz nie ma na to potwierdzenia w dokumentach[3]. W 1939 ukończył gimnazjum[4], we wrześniu wyjechał do Wilna, gdzie prawdopodobnie działał w konspiracji. W styczniu 1940 powrócił do Warszawy, gdzie wszedł w skład wywiadu ofensywnego ZWZ-AK[5]. Działał w sieci wywiadowczej Stragan[4].

Wiosną 1941 zorganizował własną grupę Hanka (tzw. siatka „H”), rozwijając własną siatkę informatorów. Po roku działalności wywiadowczej awansowany na stopień podporucznika i odznaczony Krzyżem Walecznych za kradzież niemieckiego planu sytuacyjnego lądowisk w okupowanej Europie oraz receptury nowego stopu aluminium[4]. Aresztowany przez Niemców w kwietniu 1942, po wielomiesięcznym śledztwie i aresztowaniu rodziców, zgodził się z nimi współpracować[1], przypominając sobie swoje niemieckie pochodzenie[6]. Z więzienia w alei Szucha w Warszawie wyszedł w październiku 1942, jako agent nr 97 – nosił nazwiska Paul Heuchel i Konrad Stark[6]. W tym czasie wywiad AK otrzymał informacje o jego straceniu[4]. Do siatki wywiadowczej Gestapo wciągnął Eugeniusza Świerczewskiego (męża swojej siostry) i swoją przyszłą żonę Blankę Kaczorowską (poślubioną 14 listopada 1942). Jego grupa przyczyniła się do aresztowania 30 czerwca 1943 gen. Stefana Roweckiego. Bilans działalności Kalksteina w okresie 1942–1943 to ponad 500[6] aresztowanych dowódców i współpracowników wywiadu Armii Krajowej (który okresowo został rozbity w Warszawie).

W grudniu 1943 kontrwywiad AK zdemaskował Ludwika Kalksteina i Eugeniusza Świerczewskiego jako agentów Gestapo. 25 marca 1944 Wojskowy Sąd Specjalny AK wydał na nich wyrok śmierci za zdradę. Świerczewski został trzy miesiące potem zlikwidowany[4], natomiast Kalkstein schronił się w strzeżonej, zamkniętej dzielnicy niemieckiej[6]. Po śmierci szwagra wstąpił do SS[4]. W powstaniu warszawskim pozostawał w szeregach SS, ale nie walczył. Po powstaniu pracował w SS w Grójcu[6]. Po 1945 uciekł z Niemcami na Zachód, po czym powrócił do Łodzi z misją dywersyjną (z której prawdopodobnie zrezygnował)[7].

Na przestrzeni powojennych miesięcy zmienił nazwisko, kolejno na Święcki, Świerk[7], Świerkiewicz[6]. Początkowo mieszkał w Krakowie, później był kierownikiem szkoły podstawowej w Chorzewie, a w Niechorzu został szefem spółdzielni rybackiej[4]. Jesienią 1945 zamieszkał w Szczecinie. Pracował tam jako dziennikarz dziennika „Kurier Szczeciński”, pisząc socrealistyczne teksty o rybakach i marynarzach. Polskie Radio Szczecin emitowało jego słuchowiska[7]. W 1949 zatrzymany za próbę nielegalnego przekroczenia granicy, zgodził się współpracować ze Służbą Bezpieczeństwa (ps. „Granica”), po czym został zwolniony, jednak jego prawdziwej tożsamości nie odkryto. Zaangażował się w organizację życia literackiego w Szczecinie, chcąc założyć na wyspie Karsibór osadę literacko-marynistyczną[4]. Został również przyjęty przez Jerzego Andrzejewskiego do Związku Literatów Polskich w Szczecinie[7], co nastąpiło w 1951. Reprezentował również ZLP na zjeździe czechosłowackich literatów. W wolnym czasie pisał szkice scenariuszy filmowych, którymi usiłował zainteresować wytwórnie[4].

Został rozpoznany i aresztowany przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego w sierpniu 1953. 13 listopada 1954 Sąd Wojewódzki dla m.st. Warszawy skazał go „na łączną karę dożywotniego więzienia z pozbawieniem praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze”. Jednakże w wyniku obniżenia kary w 1956 do 12 lat – termin zakończenia odbywania kary ustalono na 20 sierpnia 1965[8]. W więzieniu pracował w bibliotece, redagował ogólnopolskie pismo więźniów Prześwit, pisał słuchowisko radiowe i zbierał nagrody za wzorowe zachowanie[4]. Po wyjściu na wolność wrócił do Szczecina, ale po odebraniu pogróżek wyjechał do Warszawy. 3 sierpnia 1966 zmienił nazwisko na Ludwik Kalkstein-Stoliński, a w 1968 na Ludwik Stoliński. Wkrótce potem związał się z właścicielką prywatnego sklepu z Pomorza, a potem przeniósł się do Zielonej Góry[4].

W 1973 zamieszkał pod Piasecznem, gdzie z partnerką, Teresą Ciesielską, prowadził kurzą fermę[7]. Został tam jednak odnaleziony przez dawnego żołnierza konspiracji, wobec czego wyprowadził się do miejscowości Utrata pod Jarocinem[4], gdzie miał wielką fermę świń[7]. Tam został ponownie odnaleziony przez dawnego członka podziemia i w 1980 ponownie zmienił nazwisko, przyjmując po poślubionej rok wcześniej żonie nazwisko Ciesielski. W 1981[4] wyjechał do Francji, gdzie zamieszkał jego syn (ze związku z Blanką Kaczorowską). Rodzina twierdziła, że zmarł we Francji w latach 80.[7] Faktycznie w połowie lat 80. pojawił się w Monachium, gdzie pod nazwiskiem Edward Ciesielski (nazwisko pierwszego męża jego ówczesnej partnerki, byłego więźnia KL Auschwitz, znanego z ucieczki z Witoldem Pileckim) pracował w bibliotece Polskiej Misji Katolickiej. Według badań historyka Witolda Pronobisa związanych ze zdradą komendanta AK gen. Stefana Roweckiego - "Grota" Kalkstein pracował dla SB MSW PRL. Łącznikowało go MfS DDR (STASI) i w roku 1989 osobiście gen. Cz. Kiszczak zabrał teczkę dotyczącą tej współpracy z archiwum MfS DDR (STASI). Witold Pronobis nakręcił program dokumentalny "Na tropie zdrady" który ukazał sie w roku 2014, napisał również książkę na ten sam temat. Kalkstein zmarł 26 października 1994 w Monachium, a przyczyną śmierci był nowotwór. 29 października 1994 odbył się jego pogrzeb. Został pochowany na Cmentarzu Leśnym w Monachium[9]. Przed śmiercią wystąpił do monachijskiego sądu o przywrócenie nazwiska Kalkstein, zaś jego grób w 2005 został zlikwidowany z uwagi na nieuiszczanie opłat[1].

Według niepotwierdzonej wersji, w latach 70. miał być prawdziwym autorem scenariusza serialu Czarne chmury[10], w którym przygody głównego bohatera nawiązują do losów autentycznej postaci pułkownika Krystiana Ludwika Kalksteina, żyjącego w XVII wieku.

Publikacje

Przypisy

  1. ↑ a b c Adam Zadworny, Ostatnia misja Kalksteina [online], Wyborcza.pl, 12 grudnia 2009 [dostęp 2015-02-02] [zarchiwizowane z adresu 2009-12-14].
  2. ↑ TYGODNIK DO RZECZY NR 42/447 18–24 października 2021, s. 6.
  3. ↑ TYGODNIK DO RZECZY NR 41/447 11–17 października 2021, s. 62–64.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m Adam Zadworny, Kalkstein. Podwójny agent całe życie ucieka, „wyborcza.pl”, 10 października 2018 [dostęp 2018-10-15] (pol.).
  5. ↑ Waldemar Grabowski. Kalkstein i Kaczorowska w świetle akt UB. „Biuletyn IPN”. 8-9 (43/44), s. 87–100, 2004. 
  6. ↑ a b c d e f Paweł Dubiel, Józef Kozak: Polacy w II wojnie światowej: kim byli, co robili. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2003, s. 66–67. ISBN 83-7399-054-2.
  7. ↑ a b c d e f g Adam Zadworny: Jak zginął komendant AK. 2007.
  8. ↑ Od 1960 r. władze więzienne kilkakrotnie występowały o warunkowe zwolnienie. Sąd Wojewódzki w Opolu 11 lipca 1962 r. postanowił na wniosek naczelnika więzienia przedterminowo zwolnić Kalksteina z dniem 22 lipca 1962 r. Decyzja ta została zaskarżona przez prokuratora. Kalkstein został zwolniony z więzienia najprawdopodobniej 12 lipca 1965 r.” Waldemar Grabowski, Kalkstein i Kaczorowska w świetle akt UB.
  9. ↑ Witold Pronobis: Upokorzenie zdrajców „Grota”. W: Poślubieni zdradzie. s. 3.
  10. ↑ Adam Zadworny: Kalkstein. Gazeta Wyborcza – Duży Format, 2009-02-24. [dostęp 2018-12-21]. (pol.).
  11. ↑ Kalendarz – 13 marca.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ludwik_Kalkstein&oldid=71041576”