Azory

{{{nazwa}}}

[[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] Flaga Azorów
Dewiza: Antes morrer livres que em paz sujeitos
Hymn: Hino dos Açores [[Plik:{{{hymn audio}}}|200px]]
Stolica	Ponta Delgada
Powierzchnia	2346
Populacja • liczba ludności	236 440 (2021)
Domena internetowa	.pt
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}

{{Państwo infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | lata istnienia = | wikinews = | kod samochodowy = | kod mapy = | język urzędowy = | dopełniacz nazwy = | terytoria autonomiczne = | terytoria zależne = | ustrój polityczny = | flaga = | władca = | waluta = | pkb psn = | alt mapy = | kod samolotowy = | pkb psn rok = | liczba ludności = | data likwidacji = | współrzędne = | numer kierunkowy = | premier = | gęstość zaludnienia = | wikicytaty = | ISO 3166 = | commons = | pkb psn na osobę = | nazwa oryginalna = | pkb na osobę = | religia dominująca = | data powstania = | hymn audio = | pkb = | wikisłownik = | nazwa = | opis mapy = | pkb rok = | strefa czasowa = | mapa = | rok = | prezydent = Nieznane pola: "numer_kierunkowy", "status_terytorium", "likwidacja_data", "dewiza_język", "przez_kogo", "powierzchnia_wód", "likwidacja_sposób", "w_imieniu", "w_imieniu_urząd", "utworzenie_sposób", "gęstość", "mapa_obraz", "terytoria_autonomiczne", "herb_obraz", "terytoria_zależne", "religia_dominująca", "typ_państwa", "szef_rządu_opis", "ludność_rok", "głowa_terytorium", "dewiza_polski", "ludność_miejsce", "kod_ISO", "hymn_nazwa_polska", "w_imieniu_tekst", "w_imieniu_tekst2", "flaga_obraz", "język_urzędowy", "ustrój_polityczny", "głowa_terytorium_opis", "UTC", "nazwa_polska", "waluta_nazwa", "uwagi", "głowa_państwa", "utworzenie_data", "nazwa_oryginalna", "w_imieniu2", "waluta_symbol", "język_używany", "gęstość_miejsce", "zależne_od", "głowa_państwa_opis", "powierzchnia_miejsce", "lokalizacja_obraz", "od_kogo", "w_imieniu_urząd2", "kod_samochodowy", "nazwa_dopełniacz", "szef_rządu", "państwo" oraz "ludność".

Wyspy Archipelagu Azorskiego
wyspa	powierzchnia (km²)	ludność (2011)
São Miguel	744,55	137 830
Pico	447,0	14 148
Terceira	400,6	56 437
São Jorge	243,65	9171
Faial	173,06	14 994
Flores	143,0	3793
Santa Maria	96,89	5552
Graciosa	60,65	4391
Corvo	17,11	430

Azory (port. Açores, wym. [ɐˈsoɾɨʃ]; Arquipélago dos Açores), administracyjnie Region Autonomiczny Azorów – archipelag dziewięciu wysp wulkanicznych należących do Portugalii położony w środkowej części Oceanu Atlantyckiego. Znajduje się około 1500 km od wybrzeży Półwyspu Iberyjskiego i jest zaliczany do Makaronezji. Na długości 650 km rozciągają się trzy główne grupy wysp (grupa zachodnia: Flores i Corvo, grupa centralna: Faial, Pico, São Jorge, Graciosa i Terceira, grupa wschodnia: São Miguel i Santa Maria). Zróżnicowana rzeźba terenu ze stromymi, skalistymi wybrzeżami i jeziorami kraterowymi świadczy o wulkanicznym pochodzeniu wysp. Archipelag jest nadal obszarem aktywnym sejsmicznie.

Powierzchnia wysp – około 2346 km² (największa São Miguel – 744,55 km²), liczba mieszkańców – 246,75 tys. (2011). Ośrodek administracyjny: Ponta Delgada. Od roku 1976 mieszkańcy wyspy cieszą się częściową autonomią, poszerzoną w 1980.

Wyspy, znane w starożytności Fenicjanom, zostały ponownie odkryte w 1427 roku przez Portugalczyków, którzy przeprowadzili szybką kolonizację niezamieszkanego wcześniej archipelagu. Od czasów II wojny światowej działa amerykańska baza lotnicza i morska.

Etymologia nazwy

Nazwa „Azory” wywodzi się najpewniej od portugalskiego słowa Açor, oznaczającego jastrzębia, którego przedstawienie widnieje na fladze regionu. Wątpliwości uczonych budzi jednak fakt, iż wskazany ptak nie występuje i nigdy nie występował na tych wyspach. Najprawdopodobniej chodzi o endemiczny gatunek myszołowa zamieszkującego wyspy, który pierwszym przybyszom skojarzył się z jastrzębiem. Niektórzy historycy łączą nazwę Azory ze starym portugalskim azures, które w tłumaczeniu oznacza liczbę mnogą od słowa niebieski. Wskazywałoby to na charakterystyczny, błękitny odcień wody otaczającej archipelag.

Historia

Azory były prawdopodobnie odwiedzane w starożytności przez Fenicjan, Kartagińczyków, a w średniowieczu przez Arabów i Normanów, pozostały jednak niezamieszkane do ich ponownego odkrycia w 1427 przez Portugalczyków, którzy około 1432 roku rozpoczęli kolonizację wysp osadnikami z prowincji Alentejo i Algarve. Zajęcie Azorów przypisuje się adeptowi szkoły morskiej Henryka Żeglarza, Gonçalo Velho. Od 1466 na archipelag przybyło wielu Flamandów i Francuzów z północy. Za pierwszą większą osadę uważa się założoną w 1478 Angra do Heroísmo, której zabytkowe centrum wpisane jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO, podobnie jak krajobrazy winnic na pobliskiej wyspie Pico. W 1872 roku dwóch emigrantów z portugalskiej kolonii w Makau założyło na wyspie São Miguel czynną do dzisiaj, jedyną w Europie plantację herbaty.

Do 1984 roku ostatnie miejsce w Europie, w którym dozwolone było wielorybnictwo. Głównym źródłem dochodu wielu mieszkańców archipelagu stało się obecnie organizowanie wycieczek, w trakcie których pokazywane są turystom delfiny zwyczajne, sejwale i kaszaloty, zamieszkujące w dużej liczbie okoliczne wody. Począwszy od 1868 roku istotne dochody przynosi także sprzedaż cenionych w świecie filatelistyki znaczków.

Azorski znaczek pocztowy z 1892 roku z wizerunkiem króla Portugalii Karola I

Ważna stacja morska dla statków i jachtów przepływających przez Ocean Atlantycki. Podczas jednej z podróży zawiął na nią Krzysztof Kolumb. W miejscowości Horta na wyspie Faial znajduje się sławna pośród miłośników żeglarstwa Café Sport – prowadzona nieprzerwanie od 1918 roku tawerna, do której wciąż można przesyłać korespondencję pocztową, za pomocą której żeglarze komunikowali się dawniej z rodziną.

W czasie obu wojen światowych na Azorach znajdowały się liczne alianckie bazy lotnicze i morskie, których prawo użytkowania mają od 1951 Stany Zjednoczone. Od 1976 roku wyspom nadano częściową autonomię, rozszerzoną następnie w 1980 o uprawnienia organów regionalnych w zakresie zarządzania gospodarką i finansami. W 2003 roku na wyspie Terceira odbyło się spotkanie Prezydenta USA, George W. Busha, premiera Wielkiej Brytanii, Tony’ego Blaira i ówczesnego szefa hiszpańskiego rządu, José Maríi Aznara, poprzedzające bezpośrednio drugą wojnę w Iraku.

Najbardziej znanym Azorczykiem jest piłkarz reprezentacji Portugalii – Pedro Pauleta.

Geografia

Stołeczna Ponta Delgada

Charakterystyczny dla Azorów, górski krajobraz z jeziorami wulkanicznymi, wyspa São Miguel

Zabudowa miasta Horta na wyspie Faial

Ukształtowanie wyspy Corvo zdradza jej wulkaniczne pochodzenie

Cascata da Ribeira Grande na wyspie Flores

Skaliste brzegi São Jorge

Wzgórza na wyspie Pico

Wyspy archipelagu położone są w odległości ok. 900 mil morskich od Lizbony i ponad 2000 od brzegów Ameryki Północnej, na 39°43′ stopniach szerokości geograficznej północnej, co nadaje im stosunkowo łagodny klimat. Temperatura nie przekracza 28 °C latem, a zimą nie spada poniżej 10 °C. Dość wysokie opady i bardzo silne wiatry wiejące na Azorach nieprzerwanie od lutego do listopada (tzw. Wyż Azorski) sprawiają, że pogoda jest nieprzewidywalna. Z powodu częstych mgieł lotniska nie obsługują pasażerów przez wiele dni w roku, a mieszkańcy żartują, że burza, która zostanie zapowiedziana w prognozie pogody na następny dzień, nadchodzi nad Azory najczęściej po tygodniu.

Geneza archipelagu, wulkany

Archipelag powstał w trzeciorzędzie w wyniku spreadingu dna oceanicznego. Jest położony na Grzbiecie Śródatlantyckim, w rejonie węzła potrójnego Azorów oraz na trzech płytach tektonicznych – północnoamerykańskiej, eurazjatyckiej i afrykańskiej. Wyspy Corvo i Flores leżą na płycie północnoamerykańskiej, pozostałe leżą na płycie eurazjatyckiej i afrykańskiej. Granicę między nimi stanowi ryft Terceira (ang. Terceira Rift) oraz uskok transformacyjny Azory–Gibraltar (ang. Azores-Gibraltar Transform Fault lub Azores-Gibraltar fault zone (AGFZ)). Ten sam uskok, znajdujący się na dnie Oceanu Atlantyckiego, był przyczyną trzęsienia ziemi w 1755 roku, które spustoszyło Lizbonę. Wszystkie wyspy są pochodzenia wulkanicznego. Na wyspach znajduje się wiele wulkanów; jeden z nich, Pico jest jednocześnie najwyższym wzniesieniem Portugalii (2351 m). Ostatnia erupcja wulkaniczna miała miejsce w 1957 roku, kiedy wybuch Vulcão dos Capelinhos powiększył powierzchnię wyspy Faial o ok. 1,5 km².

Roślinność

Dzięki żyznej, wulkanicznej glebie i umiarkowanemu klimatowi szata roślinna wysp jest wyjątkowo bogata. Większość z rosnących na Azorach roślin sprowadzili jednak osadnicy, a Gonçalo Velho zastał w 1427 roku wyspy pokryte zaroślami i niewysokimi lasami. Na wyspach występują wody geotermalne, gejzery i śródlądowe jeziora, powstałe w kraterach wygasłych wulkanów. Niektóre miejscowe potrawy, takie jak cozido – warzywa i mięso, zapiekane są w gorących źródłach siarkowych.

Gospodarka

Gospodarka wysp opiera się w dużej mierze na turystyce, a także na rolnictwie (uprawa winorośli, owoców cytrusowych, kukurydzy, pszenicy, trzciny cukrowej) oraz rybołówstwie.

Transport

Transport publiczny nie jest dobrze rozwinięty. Na niektórych wyspach kursują autobusy tylko w określone dni. Najlepszą infrastrukturę ma Sao Miguel. Między wyspami kursują promy przewoźnika Atlanticoline.

Religia

Dominującą religią jest katolicyzm, inne grupy wyznaniowe to protestanci i Świadkowie Jehowy.

Zobacz też

• Madera

Linki zewnętrzne

• Strona oficjalna Azorów
• (en/pt) Informacja Turystyczna
• (en) www.azores.com