Ostrogonek mały
| Aphrastura spinicauda[1] | |||
| (J.F. Gmelin, 1789) | |||
.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
ostrogonek mały | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Ostrogonek mały (Aphrastura spinicauda) – gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych (Furnariidae). Zasiedla centralne i południowe Chile oraz skrajnie zachodnią Argentynę. Niezagrożony wyginięciem.
Taksonomia
Gatunek opisał po raz pierwszy Johann Friedrich Gmelin w roku 1789 pod nazwą Motacilla spinicauda. Holotyp zebrano na Ziemi Ognistej. Pokrewieństwo rodzaju Aphrastura z innymi nie jest pewne; upierzenie sugeruje powiązania z monotypowymi rodzajami Phleocryptes oraz Pygarrhichas. Prawdopodobnie ostrogonek mały jest przodkiem ostrogonka dużego (A. masafuerae). Pozycja podgatunku bullocki, jednego z 3 wyróżnianych[4], nie jest pewna; opisany został na podstawie 2 okazów. Osobniki z ochrowym spodem, podobne do przedstawicieli podgatunku fulva, występują na wyspach u wybrzeży Chile – ich upierzenie może być przystosowaniem do wilgotniejszych warunków środowiska (reguła Glogera). Populacja na Diego Ramírez różni się morfologią od populacji kontynentalnej i wymaga dalszych badań[5].
Zasięg występowania i podgatunki
Wyróżnia się następujące podgatunki[4][5]:
- A. s. spinicauda (Gmelin, JF, 1789) - centralne i południowe Chile (południowy region Coquimbo na południe) i zachodnia Argentyna do Ziemi Ognistej)
- A. s. bullocki (Chapman, 1934 - wyspa Mocha
- A. s. fulva (Angelini, 1905 - wyspa Chiloé
Środowisko życia stanowią lasy strefy umiarkowanej, miejscami pustynne niziny z zakrzewieniami. Także wysokie wilgotne lasy (przeważnie z bukanami) i przyległe ponownie zalesione obszary, na wyspach bez wyższej roślinności kępy traw Poa flabellata i krzewy (np. berberys). Spotykany od poziomu morza do wysokości 1200 m n.p.m., miejscami 2000 m n.p.m.[5]
Morfologia
Długość ciała wynosi 13–14 cm, masa ciała 10-13 g[5]. Skrzydło mierzy 53,5±0,43 mm (u okazów C.E. Hellmayra 57–60 mm[2]), dziób 12,1±0,3 mm[6], sterówki 69–80 mm[2]. U podgatunku nominatywnego wierzch głowy czarniawy, występuje szeroka żółtawa brew ciągnąca się zaś do karku, zaś od dzioba przez oko przebiega czarny pasek kończący się w zgięciu skrzydła. Górna część grzbietu czarnobrązowa, niższa natomiast brązowa, wraz z kuprem. Pokrywy nadogonowe kasztanowe. Pokrywy skrzydłowe czarniawe, średnie rudo zakończone i obrzeżone, zaś lotek I rzędu z białą plamką na końcu. Lotki I rzędu rudopomarańczowe u nasady, zaś przez lotki II i przebiega płowobrązowy pas. Ogon wyraźnie stopniowany, sterówki na końcu pozbawione są promyków; obszar nagiej stosiny na środkowej parze wynosi 20 mm, na zewnętrznej 5 mm; nadaje to sterówkom „kolczasty” wygląd. Sterówki mają barwę czarno-brązowo-kasztanowo-rudą. Tęczówka ciemnobrązowa, dziób czarniawy, nogi i stopy zielonawe. Nie występuje dymorfizm płciowy[5].
Behawior
Pieśń stanowi cienki, suchy tryl, różniący się czasem trwania. Zawołanie to wysokie zi-zi lub tzt-tzt, także ostre tik i metaliczne ti ti. Pożywienie stanowią stawonogi, w tym muchówki (Diptera) i błonkówki (Hymenoptera). Obserwowano także ostrogonka małego przy zjadaniu owoców berberysów (Berberis), porzeczek (Ribes) oraz parzeplinów (Gunnera). Żeruje w parach lub stadach swojego gatunku, liczących 4-7, najwyżej 15, osobników. Pożywienie zbiera z liści, mchów i porostów, także z gałęzi i pni. Pożywienia szuka od podszytu po piętro drzew. Niekiedy opisywano jako podobny w ekologii do sikor (Paridae) i pełzaczy (Certhiidae) półkuli północnej[5].
Lęgi
Okres lęgowy trwa w trakcie wiosny i lata. Jaja znajdywano w listopadzie i grudniu, zaś pisklęta od października do stycznia. Prawdopodobnie monogamiczny. Gniazdo umieszczone jest za luźnym kawałkiem kory, w dziupli drzewa lub szczelinie pnia. Znajdywano je także w uzbieranych w krzewie martwych liściach[2]. Zniesienie liczy 3-4 jaja[5]. Ich barwa jest biała, bez połysku. Okazy z Muzeum Brytyjskiego w liczbie czterech mają identyczne wymiary i mierzą około 19x13,9 mm[7].
Status zagrożenia
Przez IUCN ostrogonek mały uznawany jest za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Występuje na kilku obszarach chronionych, są to m.in. Park Narodowy La Campana i Park Narodowy Ziemi Ognistej. Zamieszkiwany typ środowiska cechuje raczej rzadkie rozmieszczenie osad ludzkim[5].
Przypisy
- ↑ Aphrastura spinicauda, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Carl E. Hellmayr: The Birds of Chile. 1932, s. 191-193.
- ↑ Aphrastura spinicauda, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2014.3 (ang.).
- ↑ a b Frank Gill, David Donsker (red.): Ovenbirds & woodcreepers. IOC World Bird List: Version 5.1. [dostęp 2015-03-22]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h del Hoyo, J.; Elliot, A. & Christie, D.A.: Handbook of the Birds of the World. T. 8. Broadbills to Tapaculos. Lynx Edicions, 2003, s. 262. ISBN 84-87334-50-4.
- ↑ Ingo Hahn, Uwe Römer, Roberto Schlatter. Nest sites and breeding ecology of the Másafuera Rayadito ( Aphrastura masafuerae) on Alejandro Selkirk Island, Chile. „Journal of Ornithology”. 145, s. 93-97, 2004.
- ↑ Eugene W. Oates: Catalogue of the collection of birds' eggs in the British museum. T. 3. 1903, s. 173.