Przejdź do zawartości

Słubice

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez 212.14.0.156 (dyskusja) o 13:56, 3 wrz 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Słubice
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Panorama miasta
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 lubuskie

Powiat

słubicki

Gmina

Słubice

Data założenia

XIII wiek

Prawa miejskie

1253 (1945 jako samodzielne miasto)

Burmistrz

Tomasz Ciszewicz

Powierzchnia

19,2[1] km²

Wysokość

17,5–60 m n.p.m.

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość


16 895[2]
879,5 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 95

Kod pocztowy

69-100 do 69-102

Tablice rejestracyjne

FSL

Położenie na mapie gminy Słubice
Mapa konturowa gminy Słubice, po lewej znajduje się punkt z opisem „Słubice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Słubice”
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Słubice”
Położenie na mapie powiatu słubickiego
Mapa konturowa powiatu słubickiego, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Słubice”
Ziemia52°21′15″N 14°34′08″E/52,354167 14,568889
TERC (TERYT)

0805054

SIMC

0935736

Hasło promocyjne: Miasto Hanzeatyckie
Urząd miejski
ul. Akademicka 1
69-100 Słubice
Strona internetowa

Słubice (do 1945 niem. Frankfurt (Oder)-Dammvorstadt) – miasto w zachodniej części województwa lubuskiego, w powiecie słubickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Słubice, w obrębie Lubuskiego Przełomu Odry, nad rzeką Odrą. 14 grudnia 2015 r. miasto miało 16 872 mieszkańców[1]. Wraz z Frankfurtem nad Odrą tworzy aglomerację transgraniczną liczącą ok. 80 tys. mieszkańców. Jest to ośrodek akademicki – siedziba Collegium Polonicum, wspólnej jednostki dydaktyczno-naukowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Europejskiego Uniwersytetu Viadrina we Frankfurcie nad Odrą.

Znajduje się tu historyczny stadion SOSiR oraz inne atrakcje turystyczne, między innymi cmentarz żydowski – jeden z najstarszych w Europie, pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1399 r., zabytki architektury, ścieżka rowerowa na Promenadzie Nadodrzańskiej, szlaki turystyczne, oraz rezerwat przyrody i wiele innych. Część miasta objęta jest obszarem Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, należy ono również do Euroregionu Pro Europa Viadrina. Słubice są ponadto członkiem Związku Miast Polskich.

Geografia

Położenie

Główna część miasta widziana z lotu ptaka

Miasto położone jest przy granicy z Niemcami nad rzeką Odrą przy drogach krajowych nr 29 oraz nr 31, w odległości 70 km od Berlina, 80 km od Gorzowa Wlkp., 87 km od Zielonej Góry, 150 km od Szczecina, 180 km od Poznania, 249 km od Wrocławia i 490 km od Warszawy. Na południe od Słubic przechodzi autostrada A2. Leży na terenie Ziemi Lubuskiej między Pradoliną Warszawsko-Berlińską a Pradoliną Toruńsko-Eberswaldzką, na Pojezierzu Lubuskim i dolinie Odry Środkowej[3].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. gorzowskiego.

Osiedla mieszkalne Słubic: Folwarczne, Grzybowe, Kochanowskiego, Kopernika, Krasińskiego, Mała Moskwa (Królów Polskich), Nadodrze, Paderewskiego, Północne, Słowiańskie, Transportowa, Witosa, Wimar, Wojska Polskiego (Komes), Zielone Wzgórza. Do strefy podmiejskiej zaliczają się Kunowice i Świecko.

Okoliczne wsie: Drzecin, Golice, Kunice, Lisów, Nowe Biskupice, Nowy Lubusz, Pławidło, Rybocice, Stare Biskupice, Zielony Bór.

Struktura użytkowania gruntów

Struktura użytkowania gruntów[4].
Rodzaj użytku powierzchnia [ha] Udział w pow. miasta [%]
Użytki rolne 1129 58,8
Grunty zabudowane 485 25,26
Grunty leśne 168 8,75
Nieużytki 73 3,8
Grunty pod wodami 56 2,92
Tereny różne 9 0,47

Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 19,2 km²[1].

Gleby

We wschodniej części miasta i okolic występują głównie gleby typu bielicowego, utworzonych z piasków i glin zwałowych, natomiast w części północnej i południowej występują mady ilaste i gleby typu bagiennego[3].

Nazwa miasta

Geneza nazwy Słubice wywołuje wiele sporów. Niektórzy wywodzą nazwę od plemienia Słupian, zajmującego obszar między Sprewą a Odrą. W dokumencie z 992 wymieniona została między innymi Zulbica. Według innych źródeł historycznych po prawej stronie Odry leżała w średniowieczu osada Zbiwitz, Zbirwitz lub Zliwitz. Nazwę Słubice można też wywieźć od wyrazów słub, słup.

Do 1945 roku miasto stanowiło część Frankfurtu noszącą nazwę Dammvorstadt. Nazwa ta nie jest obecnie w użyciu pośród Niemców. Określając polską część transgranicznej aglomeracji, używają oni polskiej nazwy urzędowej bądź upraszczają ją do postaci Slubice (wymawianej ['slʊbɪtsə]). Nazwa ta stosowana jest również w języku oficjalnym, przykładowo na stronie internetowej miasta Frankfurt nad Odrą[5], a jedna z tamtejszych ulic nosi nazwę Slubicer Straße[6].

W latach 1945-1947 urzędowo funkcjonowała nazwa Słubice Polskie, dla odróżnienia od obecnego Frankfurtu nad Odrą nazywanego wówczas Słubicami[7][8].

Współcześnie na wspólne określenie obu miast, Słubic Polskich i Frankfurtu nad Odrą, używa się czasem nieoficjalnej nazwy Słubfurt[9].

Historia

Plik:SlubiceDammvorstadt.JPG
Plac Victorii wraz z fabryką jedwabiu (po lewej) i kamienicą (tzw. apteka Victorii). Obecnie w miejscu fabryki wznosi się Rondo Solidarności i Biblioteka CP, a w miejscu kamienicy – Collegium Polonicum
Słubice w 1964 roku
21.12.2007 r. – radość tłumów na moście granicznym po wejściu Polski do strefy Schengen
Deptak Jedności Robotniczej – tzw. „Starówka”

Wzmiankowane w XIII wieku jako osada handlowa po obu stronach Odry Zliwitz, której w 1225 roku Henryk I Brodaty nadał prawo składu. W 1253 roku osada otrzymuje prawa miejskie, a w dokumencie widnieje nazwa Vrankenvorde, później Frankfurt nad Odrą[10]. Od tego czasu do 1945 roku prawobrzeże stanowiło część Frankfurtu nad Odrą pod nazwą Dammvorstadt (dosł. Przedmieście na wale). Z 1399 pochodzi pierwsza pisemna wzmianka na temat miejscowego cmentarza żydowskiego, co czyni go najstarszym nadal istniejącym cmentarzem żydowskim w Europie Środkowo-Wschodniej. Według przypuszczeń cmentarz mógł zostać uruchomiony nawet 100 lat przed jego najstarszą, zachowaną wzmianką.

Po okresie rządów Wittelsbachów, w 1373 roku Elektorat Brandenburgii i leżący na jej terenie Frankfurt nad Odrą (w tym także teren dzisiejszych Słubic) dzięki staraniom cesarza rzymskiego i króla czeskiego Karola IV stał się częścią Korony Królestwa Czech. Okres panowania czeskiego trwał 42 lata i skończył się w 1415 roku, kiedy to król rzymski i węgierski oraz namiestnik Królestwa Czeskiego Zygmunt Luksemburski podarował Brandenburgię dynastii Hohenzollernów, którzy rządzili nią aż do końca I wojny światowej[11].

W 1749 w przedwojennych Słubicach powstało najstarsze przedsiębiorstwo przemysłowe Frankfurtu nad Odrą, czyli fabryka towarów z pszczelego wosku, oraz bielnik wosku. W latach 1777–1945 firmę prowadziła rodzina Harttungów[12]. W 1769 do użytku oddano okazałą fabrykę jedwabiu, przebudowaną później na budynek mieszkalny. Wśród lokatorów budynku był m.in. późniejszy prezydent Reichstagu i pierwszy przewodniczący Reichsgericht w Lipsku Eduard von Simson[13].

W 1785 większość obszaru dzisiejszych Słubic znalazła się pod wodą wskutek wiosennej powodzi roztopowej. Jedyną śmiertelną ofiarą tamtych dni był siostrzeniec króla Fryderyka Wielkiego i komendant garnizonu Frankfurt nad Odrą książę Leopold von Braunschweig-Wolfenbüttel, zwany potocznie Leopoldem Brunszwickim. 1 sierpnia 1787 odsłonięto pomnik księcia Leopolda i był to najstarszy pomnik w historii całego Frankfurtu nad Odrą[14].

W 1811 na tzw. Wzgórzach Żydowskich otwarto cmentarz miejski (Frankfurter Dammvorstadt-Friedhof), który od zakończenia wojny funkcjonuje jako cmentarz komunalny w Słubicach. II połowa XIX wieku to rozkwit przemysłu, wtedy to swoją działalność rozwinęła m.in. fabryka broni Wilhelma Collatha i Georga Teschnera (dzisiejszy teren sklepu Biedronka przy ul. Kościuszki), a także odlewnia żelaza A. Guttmanna (dzisiejszy teren Galerii Prima).

23 stycznia 1898 roku ruszyła sieć tramwajowa we Frankfurcie nad Odrą, która przez most na Odrze docierała także do części prawobrzeżnej czyli dzisiejszych Słubic[15]. W latach 1914–1927 pod kierunkiem Otto Morgenschweissa wybudowano Stadion SOSiR (ówcześnie Ostmarkstadion) przez rosyjskich jeńców wojennych pojmanych podczas I wojny światowej[16], wzniesiony na podstawie planów Grunewaldstadion w Berlinie. W dniach 4–7 lipca 1930 na stadionie odbyły się 24. Brandenburskie Zawody Gimnastyczne (24. Brandenburgisches Kreisturnfest), które przyniosły rekord frekwencji na obiekcie.

9 stycznia 1919 roku powstańcy wielkopolscy dokonali nalotu na Frankfurt nad Odrą o charakterze odwetowym. Była to odpowiedź na dwudniowe niemieckie bombardowania poznańskiego lotniska Ławica. Z inicjatywy nowego komendanta Ławicy, sierżanta Wiktora Pniewskiego[17], przeprowadzono przemalowanymi w polskie biało-czerwone szachownice sześcioma samolotami LVG C.V nalot na lotnisko wojskowe w prawobrzeżnej części miasta (teren dzisiejszej strefy przemysłowej w Słubicach). Samoloty wykonały sześć przelotów nad miastem i tyle samo bombardowań lotniska. Każda z maszyn miała na pokładzie bomby o wadze 25 kg, zrzucane ręcznie. Na lotnisko spadło w sumie 36 bomb, które zniszczyły hangar i samolot oraz wznieciły pożar. Niemcy byli kompletnie zaskoczeni, a cywile przerażeni. Po trwającym godzinę ataku eskadra bez strat wróciła do Poznania[18][19][20][21].

Mimo że w styczniu 1945 Frankfurt nad Odrą został ogłoszony twierdzą (Festung Frankfurt (Oder)), teren dzisiejszych Słubic nie uległ praktycznie wojennym zniszczeniom. W lutym 1945 ludność cywilna została ewakuowana, a 19 kwietnia 1945 niemieccy żołnierze wysadzili w powietrze kamienny most na Odrze. Walki w mieście trwały do 20 kwietnia. Poległo w nich ponad 100 żołnierzy 11 korpusu pancernego gwardii 1 Frontu Białoruskiego i 7 Wojska Polskiego (ku ich czci 22 lipca 1949 roku odsłonięto Pomnik Zwycięstwa i Braterstwa Broni na pl. Bohaterów)[22].

Od 1945 jako samodzielne miasto pod administracją polską. Pierwszym burmistrzem został Henryk Jastrzębski, zaś pierwszym kapłanem Maximilian Loboda – niemiecki ksiądz polskiego[23] pochodzenia z parafii Świętego Krzyża we Frankfurcie nad Odrą. Od sierpnia 1945 do stycznia 1946 komendantem wojennym miasta był ppor. Józef Krupa[24]. W 1950 Słubice stały się stolicą powiatu rzepińskiego, przekształconego w 1959 w powiat słubicki.

W 1972 Słubice rozpoczęły współpracę z Frankfurtem nad Odrą, otwarto wtedy przejście graniczne. Trzy lata później, w 1975 zlikwidowano powiat, a utworzono Urząd Miasta i Gminy (UMiG). W 1981 w budynku Słubickiego Miejskiego Ośrodku Kultury (SMOK) otwarto Galerię „OKNO”. W 1987 miasto zdobyło tytuł Mistrza Gospodarności.

W 1993 po raz pierwszy zwołano sesję dwóch miast jednocześnie – Frankfurtu nad Odrą i Słubic. Tego samego roku otwarto wysypisko odpadów komunalnych w pobliskich Kunowicach.

W 1994 rozpoczęto budować domy akademickie („Amicus”, „Arcadia”, „Gaudium”, „Juventa”, „Sapientia”, dom doktoranta), a w 1995 rozpoczęto budować Collegium Polonicum. W 1996 otwarto oczyszczalnię ścieków. W 1997 utworzono Kostrzyńsko-Słubicką Specjalną Strefę Ekonomiczną (K-SSSE). Tego samego roku Frankfurt i Słubice broniły się przed powodzią tysiąclecia[25]. W 1998 otwarto Collegium Polonicum, natomiast w 1999, wskutek reformy administracyjnej kraju, ponownie utworzono powiat słubicki. W 2006 rozpoczęto budowę domu akademickiego „Forum”, a w 2008 w SMOK-u otwarto nową salę kinową.

Zabytki

Kościół NMP Królowej Polski z 1775 r.
Pałacyk przy ul. Mickiewicza 3
Nowy Pomnik Bohaterów w Słubicach
Pomnik Wikipedii

Według listy Narodowego Instytutu Dziedzictwa do rejestru zabytków wpisane są[26]:

  • Szkoła Podstawowa nr 1 przy ul. Wojska Polskiego 1, budynek pochodzi z 1893 r.;
  • elewacja frontowa byłego kina „Piast” przy ul. Jedności Robotniczej 9-10, wzniesionego w 1924 r. w stylu ekspresjonizmu z elementami art déco[27] pod nazwą Filmpalast Friedrichstraße, opuszczony;
  • cmentarz żydowski przy ul. Transportowej, wzmiankowany od 1399 r.[28];
  • stadion SOSiR przy ul. Sportowej 1, wzniesiony w latach 1914–1927 jako Ostmarkstadion, błędnie nazywany Stadionem Olimpijskim[29];

Inne zabytki, chronologicznie, według daty powstania:

  • kościół NMP Królowej Polski przy ul. 1 Maja, wybudowany w 1775 r. jako dom strzelecki (Schützenhaus);
  • kamienice z XVIII, XIX, oraz początku XX wieku;
  • budynek „Czerwonego Folwarku” z XVIII w. przy ul. Folwarcznej, do 1945 r. pod nazwą Rotvorwerk;
  • pałacyk przy ul. Mickiewicza 3, wzniesiony w ok. 1900 r. dla posiadacza dóbr rycerskich M. Herrgutha. Siedziba Powiatowego Urzędu Pracy
  • pałacyk z XIX w. przy ul. 1 Maja 12;
  • pałacyk z lat 20. XX w. przy ul. 1 Maja 15; dawna siedziba przedszkola „Pinokio” (opuszczony)
  • Jedynka” zwana potocznie „ratuszem” z końca XVIII w. przy ul. Seelowskiej (dawniej Gospoda pod Siedmioma Szwabami, następnie szkoła, aktualnie handlowa Galeria Jedynka);
  • budynek dawnego kasyna oficerskiego przy ul. Mickiewicza 11, wzniesionego w ok. 1890 r.;
  • budynek Katolickiego Centrum Studenckiego przy pl. Jana Pawła II 1, wzniesiony w latach 1912-1913 jako łaźnia miejska Marienbad III;
  • budynek pokoszarowy z ok. 1912 r. – była siedziba Straży Granicznej przy ul. Konstytucji 3 Maja;
  • willa z początku XX w. przy ul 1. Maja 24
  • pałacyk z lat 20. XX w. przy ul. Mickiewicza 7 (opuszczony)

Obiekty historyczne (już nieistniejące), które znajdowały się w prawobrzeżnej części Frankfurtu nad Odrą i nie przetrwały II wojny światowej:

  • pomnik Leopolda odsłonięty 1 sierpnia 1787 r. (zdemontowany w 1945 r.)
  • wieża Kleista zbudowana w latach 1891–1892 (wysadzona 20 lutego 1945 r.)
  • most nad Odrą oddany do użytku w 1895 r. (zniszczony podczas działań wojennych w 1945 r.)
  • Wieża Bismarcka wzniesiona na przełomie XIX i XX wieku (wysadzona 20 lutego 1945 r.)

Obiekty, które przetrwały II wojnę światową i istniały w Słubicach:

  • kamienica tzw. apteka Victorii z początku XX wieku (spłonęła podczas działań wojennych w 1945 r. i ostatecznie wyburzona po wojnie)
  • fabryka jedwabiu z 1769 r. (zburzona w 1952 r.)
  • dom przy ul. 1 Maja 14, wzniesiony ok. 1830 r. (zburzony w grudniu 2012 r.)

Przez miasto przebiega jeden ze szlaków drogi św. Jakuba, czyli Camino Polaco.

30 maja 2012 uroczyście otwarto też „Ścieżkę edukacyjną po historycznych miejscach Słubic”, czyli sieć 12 polsko-niemieckich tablic informacyjnych, opracowanych przez Roland Semika, Katarzynę Malczewską oraz Eckarda Reißa. Tablice zawisły w miejscach, tj. m.in.:

  • dom doktoranta przy ul. Akademickiej 2 (dawna fabryka wosku i obóz specjalny NKWD nr 6);
  • DS „Forum” przy ul. Piłsudskiego 18 (dawne koszary wojskowe);
  • Katolickie Centrum Studenckie przy Placu Jana Pawła II 1 (dawna łaźnia Marienbad III);
  • biblioteka miejska przy ul. Jedności Robotniczej 18 (historia ulicy);
  • budynek sądu przy ul. Mickiewicza 3 (historia ulicy i dawny pomnik księcia Leopolda Brunszwickiego);
  • Collegium Polonicum przy ul. Kościuszki 1 (m.in. dawna fabryka jedwabiu);
  • Galeria „Prima” przy ul. Daszyńskiego 1 (dawna odlewnia żelaza A. Gutmann, hotel Polonia);
  • stadion SOSiR przy ul. Sportowej 1, powstały w latach 1914–1927;
  • cmentarz komunalny przy ul. Sportowej 2, otwarty w maju 1814 r.

Na placu Frankfurckim odsłonięto w październiku 2014 r. pierwszy na świecie pomnik Wikipedii.

Demografia

Według danych z 14 grudnia 2015 roku miasto Słubice zamieszkuje 16 872 mieszkańców. Gminę zamieszkuje 19 978 mieszkańców, a obszar Słubic wraz z Kunowicami i Świeckiem 18 137 mieszkańców. Dodatkowo na terenie miasta przebywa ok. tysiąc osób. Liczba cudzoziemców w mieście to 668 osób, głównie Niemcy i Ukraińcy[1].

Źródło[30]:

  • Piramida wieku mieszkańców Słubic w 2014 roku[2].


Gospodarka

Galeria handlowa „Jedynka” zwana „ratuszem” przy Placu Przyjaźni (dawniej budynek Szkoły Podstawowej nr 1)
Hotel Cargo w Słubicach

Przemysł

Jeszcze pod koniec lat 90. XX wieku w Słubicach istniały fabryki jak np. „Terenówka” produkująca meble (obecnie galeria handlowa AXA) oraz jedne z największych w kraju produkujące odzież dżinsową Zakłady Przemysłu Odzieżowego „Komes” założone w 1957 r., a zlikwidowane w 1998 r. i ostatecznie wyburzone w 2008 roku. W najlepszym momencie zatrudniały ok. 2 tys. pracowników[31].

Obecnie Słubice są ośrodkiem handlowo-usługowym. Istnieją tu przedsiębiorstwa, które działają w branży samochodowej, metalowej, obuwniczej, maszynowej, elektronicznej, budowlanej, spożywczej, betonowej oraz drewnianej. W 1997 utworzono tu Kostrzyńsko-Słubicką Specjalną Strefę Ekonomiczną, na której zatrudnienie wynosi 747 osób w 2011 roku, z czego najwięcej – 173 osoby – zatrudnia firma przewozowa Transhand Słubice. W mieście działa także wiele firm spedycyjnych i logistycznych.

Handel i usługi

Pod koniec 1987 roku Powszechna Spółdzielnia Spożywców „Społem” w Słubicach posiadała 34 lokale oraz ośrodek wypoczynkowy w Mrzeżynie, Stowarzyszenie Prywatnego Handlu miało 42 placówki, Przedsiębiorstwo Upowszechniania Prasy i Książki „Ruch” 14 kiosków, Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” w Słubicach 12 placówek, Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Handlu Wewnętrznego 8 placówek, Zakład Rolny Białe w Słubicach 3 sklepy, Przedsiębiorstwo Eksportu Wewnętrznego „Pewex” 2 sklepy, Wojskowa Centrala Handlowa 2 sklepy, Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego „Cepelia” 1 sklep, Przedsiębiorstwo Techniczno-Handlowe Motoryzacji „Polmozbyt” 1 sklep, a Spółdzielnia Pracy „Przyjaźń” miała 1 sklep[32].

Największym pracodawcą pozostaje bazar u zbiegu ul. Kupieckiej i ul. Sportowej.

Rolnictwo

W Słubicach działały dwa państwowe gospodarstwa rolne: Zakład Rolny Białe w Słubicach wchodzący w skład Lubuskiego Kombinatu Rolnego w Rzepinie, znajdujący się w części miasta Białe i kolonii Dzierzążnia, oraz Szkolne Gospodarstwo Rolne Czerwony w Słubicach należące do Technikum Rolniczo-Łąkarskiego w Słubicach, znajdujące się w części miasta Czerwony.

Transport

Droga dwupasmowa w centrum Słubic (al. Młodzieży Polskiej) w ciągu drogi krajowej nr 31

Słubice z racji położenia przy granicy z Niemcami spełniają funkcję przygranicznego węzła komunikacyjnego. Przechodzą tu ważne drogi kołowe i jedna kolejowa.

Transport drogowy

W latach 70. XX wieku w Słubicach oddano do użytku drogę dwupasmową o długości 1 km, przechodzącą przez centrum miasta w biegu ulic Kościuszki, alei Młodzieży Polskiej i Placu Przyjaźni. Od kilkunastu lat jest także planowana obwodnica miasta, która miałaby się zaczynać od skrzyżowania z drogą krajową nr 29 w okolicach strefy przemysłowej i kończyć na skrzyżowaniu z drogą krajową nr 31 w okolicach wsi Drzecin[33].

Transport kolejowy

W Słubicach mieści się przystanek kolejowy Słubice, który znajduje się na linii kolejowej nr 3 Słubice–PoznańWarszawa[34], która z kolei jest częścią międzynarodowej linii kolejowej E20 łączącej Berlin z Moskwą. W pobliskich Kunowicach istnieje też przystanek kolejowy Kunowice, który również znajduje się linii kolejowej nr 3. W roku 2005, w wyniku modernizacji linii kolejowej, Kunowice przestały być stacją. Od 1949 do 2007 roku odbywała się tu odprawa celna i paszportowa. Przystanek posiadał bocznicę na rozebraną w 2013 roku linię kolejową nr 386, która prowadziła przez Urad do Cybinki[35]. Mieszkańcy Słubic korzystają także ze stacji kolejowej we Frankfurcie nad Odrą oraz w Rzepinie, które stanowią węzły kolejowe[36].

Transport wodny

Port rzeczny zarządzany przez Nadzór Wodny Słubice

W Słubicach swoją siedzibę ma Nadzór Wodny Słubice, który od 2018 roku wchodzi w skład Zarządu Zlewni w Zielonej Górze, a ten w skład Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu należącego do Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie (przed reformą, która miała miejsce w styczniu 2018 roku Nadzór Wodny w Słubicach był pod zarządem RZGW w Szczecinie). Nadzór zarządza portem rzecznym, który jest jednym z najważniejszych na Odrze i kontroluje odcinek Odry od ujścia Nysy Łużyckiej do ujścia Warty w Kostrzynie nad Odrą. Do słubickiego portu przypływają także rzeczne statki wycieczkowe[37][38].

Transport miejski i podmiejski

 Osobny artykuł: Tramwaje w Słubicach.

23 stycznia 1898 roku oficjalnie ruszyła sieć tramwajowa we Frankfurcie nad Odrą, początkowo tramwaje kursowały na dwóch liniach – z czego jedna prowadziła przez most nad Odrą i dzisiejszą ulicę 1 Maja do Kościoła NMP Królowej Polski (wtedy dom strzelecki). W 1927 roku linia została przedłużona do stadionu, a pętla tramwajowa mieściła się w miejscu obecnego bazaru miejskiego. W 1945 roku prawobrzeżna część miasta jako Słubice znalazła się w granicach Polski i tym samym funkcjonowanie komunikacji tramwajowej stało się niemożliwe. Tory tramwajowe używano jeszcze po wojnie do rozbiórki zniszczonych budynków i ostatecznie 28 września 1945 roku komunikacja tramwajowa została wyłączona[39].

W 1929 roku komunikację tramwajową w prawobrzeżnej części Frankfurtu nad Odrą (dzisiejsze Słubice) uzupełniono uruchomieniem linii autobusowej, która z okolic mostu ruszała poprzez dzisiejsze: ulicę Jedności Robotniczej, Plac Przyjaźni, ulicę Wojska Polskiego, ulicę Piłsudskiego (koszary), Plac Bohaterów oraz Plac Wolności i wracała ponownie do mostu. W 1936 roku powstała dodatkowa służbowa linia kursująca od stadionu do lotniska wojskowego (dzisiejsza strefa przemysłowa). Komunikacja autobusowa została zlikwidowana w wyniku działań wojennych i przyłączenia prawobrzeża jako Słubic do Polski[39].

Od 9 grudnia 2012 roku kursują autobusy miejskie na pierwszej w historii polsko-niemieckiej transgranicznej miejskiej linii (nr 983) autobusowej komunikacji publicznej, łącząca Słubice z Frankfurtem nad Odrą. Jej funkcjonowanie oparte jest na porozumieniu pomiędzy Gminą Słubice a Miejską Spółką Komunikacyjną Frankfurt nad Odrą (SVF). Cena biletu uiszczana jest w euro[40][41].

 Osobny artykuł: Transhand Słubice.

W lutym 2013 roku Urząd Miasta w Słubicach poinformował o rozpoczęciu procedur przetargowych w sprawie uruchomienia linii autobusowej na terenie miasta. Przetarg na obsługę linii wygrało przedsiębiorstwo Transhand Słubice i 18 marca tego samego roku ruszyła pierwsza w Słubicach własna autobusowa komunikacja miejska[42][43]. 1 maja 2015 roku komunikacja autobusowa objęła także miejscowość Kunowice[44]. Od października 2017 roku istnieje 5 linii:[45]

  • 1. Linia nr 1 – Słubice, ul. Grzybowa – Kunowice
  • 2. Linia nr 2 – Kunowice – Słubice, ul. Grzybowa
  • 4. Linia nr 4 – Słubice, ul. Chopina – Słubice, ul. Grzybowa
  • 5. Linia nr 5 – Słubice, ul. Grzybowa – Słubice, ul. Chopina
  • 6. Linia nr 6 – Słubice, ul. Chopina – Słubice, ul. Grzybowa

Miasto posiada także sieć połączeń podmiejskich obsługiwanych przez Transhand Słubice. Autobusy docierają do większości wsi i miast w regionie. Z dworca autobusowego zlokalizowanego w centrum miasta można się też dostać do największych miast w Polsce oraz województwie lubuskim[46].

Klimat (1979-2013)

Średnia temperatura i opady dla Słubic
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Rekordy maksymalnej temperatury [°C] 14.7 17.5 22.9 30.7 32.2 36.1 37.8 37.7 31.0 26.4 18.2 14.8 37,8
Średnie temperatury w dzień [°C] 1.8 3.1 7.8 14.1 19.6 22.0 24.2 23.9 18.9 13.4 6.6 3.0 13,2
Średnie dobowe temperatury [°C] -0.5 0.2 3.9 8.7 13.8 16.6 18.7 18.2 13.9 9.1 4.1 0.9 9,0
Średnie temperatury w nocy [°C] -3.5 -3.2 -0.1 3.4 8.0 11.1 13.1 12.7 9.2 5.0 1.1 -1.8 4,6
Rekordy minimalnej temperatury [°C] -26.5 -22.0 -15.7 -6.6 -1.7 1.7 5.8 5.0 1.2 -6.3 -11.3 -19.2 −26,5
Opady [mm] 35 29 36 30 50 56 78 57 44 33 36 40 523
Średnia liczba dni z opadami 9 8 9 7 9 10 11 10 8 8 8 10 107
Źródło: Na podstawie 35-lecia 1979-2013[47]

Opieka zdrowotna

Na terenie miasta świadczenia zdrowotne zapewniają:

  • Wielospecjalistyczny Szpital Powiatowy im. prof. Ludwika Rydygiera z 1964, przy którym działa pogotowie ratunkowe oraz Szpitalny oddział ratunkowy. Trzykondygnacyjny budynek szpitala powiatowego przy ul. Nadodrzańskiej 6 zbudowano w formie prostopadłościanu na osi północ-południe. Posiada oddziały ginekologiczny, dziecięcy i wewnętrzny. Od lat 70. XX w. w praktyce nie używa się w nazewnictwie oficjalnie przyjętego patrona, ale też nigdy nie podjęto uchwały o rezygnacji z patronatu. Szpital administrowany jest obecnie przez spółkę NZOZ „Szpital Powiatowy” w Słubicach Sp. z o.o., w której 100% udziałów posiada powiat słubicki[48].
  • NZOZ „Galmed”
  • Przychodnia rejonowa
  • Centrum operacji plastycznych „NZOZ Chirurgia Plastyczna E.A.Barańscy s.c.”
  • apteki (12)

Oświata

Collegium Polonicum w Słubicach, ul. Kościuszki 1 (widok od strony ul. 1 Maja)
 Osobny artykuł: Lista szkół w Słubicach.

W Słubicach istnieje 6 szkół podstawowych (w tym jedna specjalna i jedna prywatna), 3 szkoły ponadgimnazjalne, 1 liceum ogólnokształcące oraz Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia.

W 1992 r. w Słubicach zostało Collegium Polonicum jako wspólna placówka dydaktyczno-naukowa dwóch partnerskich uniwersytetów: Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (UAM) oraz Uniwersytetu Europejskiego Viadrina (EUV) we Frankfurcie nad Odrą.

Na terenie miasta funkcjonuje jeden żłobek oraz 8 przedszkoli (w tym 3 niepubliczne)[49]. Istnieją tu także internat oraz sześć domów studenckich[50].

Kultura

Biblioteka Miejska w Słubicach, wzniesiona w latach 1970–1975, do 1945 teren hali maszynowej Franza Richtera
Pomnik Sybiraków. Dawniej w tym miejscu wznosiło się popiersie Lenina
Fontanna znajdująca się przy Placu Przyjaźni w Słubicach

W Słubicach działało niegdyś kilka ośrodków kultury:

  • Powiatowy Dom Kultury (1957-1975): Stanisław Stefański (1957-1960), Tadeusz Zdon (1960-1971), Jadwiga Oberleitner (po 1971);
  • Zakładowy Dom Kultury przy ZO „Komes” (1961-1977): Stanisław Stefański (1961-1962), Henryk Weiser (po 1962);
  • Słubicki Dom Kultury (1975-1977);
  • Słubicki Międzyzakładowy Ośrodek Kultury (od 1977, z połączenia PDK i ZDK przy ZO „Komes”): Henryk Weiser (1977-1979), Zygmunt Walkowiak (1979-1983), Anna Mikos (1983-1984), Henryk Sterma (1984-1987) i znowu Henryk Weiser (1987-1989);
  • Wojskowy Ośrodek Kultury: por. Ryszard Patkowski, kpt. Juliusz Pałka, kpt. Józef Jurek, mjr Mieczysław Ratajczak, sierż. szt. Ryszard Koryciński, mjr Franciszek Czarnik i kpt. Andrzej Jesikiewicz[51].

25 listopada 1962 przy PDK w Słubicach powstało Słubickie Towarzystwo Kultury (STK), którego pierwszym prezesem został Jan Krompiewski, zaś sekretarzem – Zygmunt Walkowiak. W 1987 przekształcono je w Towarzystwo Miłośników Ziemi Słubickiej[51].

Główną instytucją kultury w mieście pozostaje dziś Słubicki Miejski Ośrodek Kultury (SMOK), w którym działa Galeria „Okno”, młodzieżowy dom kultury, kino oraz sala widowiskowa. W Słubicach odbywają się zajęcia tańca towarzyskiego w Studio Tańca „Bohema”, odbywają się również zajęcia tańca nowoczesnego (break dance, street dance). W mieście działają także zespół tańca nowoczesnego „Frajda”, zespół wokalny „Rytmos” oraz Grupa Filmowa „Wolf”.

Co roku w mieście odbywało się organizowane przez SMOK Święto Odry, zastąpione kilka lat temu przez Miejskie Dni Hanzy (HanseStadtFest), współorganizowane z Frankfurtem nad Odrą. W Słubicach i Frankfurcie nad Odrą corocznie odbywa się również Festiwal Teatralny UNITHEA.

W mieście funkcjonują ponadto: Biblioteka Miejska przy ul. Jedności Robotniczej 18, która posiada osiem filii na terenie Słubic, Biblioteka Pedagogiczna oraz Biblioteka Collegium Polonicum przy ul. Kościuszki 1.

W Słubicach mieści się Słubickie Towarzystwo Muzyczne, które jest organizatorem cyklicznych Koncertów Noworocznych oraz Międzynarodowych Spotkań Muzycznych „Musica Autumna”, które na stałe wpisały się w kalendarz imprez kulturalnych miasta. Pod patronatem towarzystwa działa w Słubicach Chór Kameralny „Adoramus”.

Życie kulturalne miasta współkreują także niektóre lokalne stowarzyszenia (Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Słubickiej, Związek Sybiraków Koło w Słubicach, Stowarzyszenie Nasza Mała Ojczyzna), a także blogi poświęcone historii miasta jak Patriotyczne Słubice i Słubickie okruchy przeszłości oraz dział historyczny portalu Słubice24.pl, którego redaktorem był lokalny regionalista Roland Semik.

Turystyka

Szlaki turystyczne w okolicach

Trasy rowerowe w okolicach

Media

W Słubicach wydawane są: biuletyn samorządowy „Gazeta Słubicka” oraz gazety lokalne: „Przekrój Lokalny” oraz „Pogranicze Lubuskie” (do dawnych tytułów należą „Echo Słubickie”, „Kurier Słubicki” oraz „Tylko Kostrzyn-Słubice”). W Słubicach swoje przedstawicielstwo posiada regionalna Gazeta Lubuska, wchodząca w skład grupy Media Regionalne z kapitałem niemieckim.

W mieście swoją siedzibę ma operator telewizji kablowej Vectra. Lokalnym kanałem telewizyjnym jest Horyzont TV Słubice (HTS), która jest dostępna w telewizji kablowej Vectra oraz w internecie[52]. Oprócz oficjalnej strony Urzędu Miejskiego działa tu także Słubicki Portal Informacyjny – Slubice24.pl, który opisuje ważniejsze wydarzenia w mieście[53] oraz Nasze Słubice.pl

Rozrywka

Starodrzew i staw przy boiskach bocznych stadionu w Słubicach

Religia

Kościół Świętego Ducha przy ul. Wojska Polskiego

Sport i rekreacja

Stadion SOSiR, w okresie niemieckim Ostmarkstadion
Boisko Zespołu Szkół Ekonomiczno-Rolniczych przy al. Niepodległości, zbudowane w 1974 roku
Miejska Sala Sportowa
Zespół basenów odkrytych przy Stadionie SOSiR

Głównym obiektem sportowym w mieście jest Słubicki Ośrodek Sportu i Rekreacji mieszczący się przy ul. Sportowej 1, który zarządza największą bazą sportową w powiecie słubickim. SOSiR posiada stadion zbudowany w latach 1914–1927, 4 boiska treningowe (w tym 1 ze sztuczną nawierzchnią oraz oświetleniem 4-masztowym), salę gimnastyczną, zespół basenów odkrytych, korty tenisowe, pole golfowe oraz zaplecze gastronomiczne[56].

Słubicki Ośrodek Sportu i Rekreacji okala Park Rozrywki i Rekreacji znany także jako Park „Odra” z trasami spacerowymi, biegowymi, kolarskimi, torem saneczkowym oraz ruinami wieży Kleista.

W mieście istnieje Miejska Sala Sportowa mieszcząca się przy ul. Piłsudskiego, należąca do SOSiR-u. W 2010 r. zostało oddane do użytku Szkolne Centrum Sportowe, które mieści się przy Szkole Podstawowej nr 1 i Gimnazjum nr 1. W wyniku realizacji projektu powstała m.in. wielofunkcyjna hala widowiskowo-sportowa o powierzchni 1059 na 39 m[57].

Najstarszym klubem sportowym w Słubicach jest piłkarski Miejski Klub Sportowy „Polonia” Słubice, który jest spadkobiercą pierwszego w mieście klubu piłkarskiego „Kotwica”, założonego w sierpniu 1945 roku. Do osiągnięć Polonii Słubice zaliczyć można 1/16 finału Pucharu Polski, zdobyty Puchar Polski na szczeblu wojewódzkim oraz uzyskane dwukrotnie czwarte miejsce w III poziomie rozgrywek piłkarskich w sezonie 1997/1998 i 2006/2007. Klub ten występuje w rozgrywkach IV ligi lubuskiej[58].

W 2002 i 2006 r. miasto było gospodarzem Mistrzostw Polski w kolarstwie przełajowym kobiet i mężczyzn.

W Słubicach znajdują się takie obiekty sportowe jak:

  • stadion SOSiR,
  • 4 boiska treningowe SOSiR,
  • zespół basenów odkrytych,
  • korty tenisowe przy Hotelu Sportowym,
  • Miejska Sala Sportowa przy ul. Piłsudskiego,
  • stadion ZSE-R,
  • pola golfowe,
  • strzelnica miejska,
  • Szkolne Centrum Sportowe z własną halą sportową,
  • 5 boisk wielofunkcyjnych wyremontowanych w ramach programu Orlik 2012.

W Słubicach swoją siedzibę mają takie kluby jak:

Struktura miasta

Centrum miasta: ul. Wojska Polskiego i północna pierzeja Placu Przyjaźni
Pomnik Sybiraków przy pl. Sybiraków (w tle os. Słowiańskie)
  • mosty:
    • Most Odrzański – (łączący Słubice i Frankfurt nad Odrą)
    • Most kolejowy – (łączący Słubice z Frankfurtem nad Odrą)
    • Most drogowy – (łączący Polskę z Niemcami w Świecku)
  • rzeki i potoki:
  • wzniesienia:
    • Wzgórze Olimpijskie (w okresie niemieckim Kleista) – (60 m n.p.m.)
    • Zielone Wzgórze
  • place:
    • pl. Przyjaźni
    • pl. Bohaterów
    • pl. Wolności
    • pl. Sybiraków
    • pl. Frankfurcki
    • pl. Jana Pawła II
  • aleje:
    • al. Niepodległości
    • al. Młodzieży Polskiej
  • ronda:
    • Solidarności

Administracja

Urząd Miejski przy ul. Akademickiej 1

Mieszkańcy Słubic wybierają do swojej rady miejskiej 13 radnych (9 z 15). Pozostałych 2 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Słubice[60]. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz miejskich jest zabytkowy urząd miejski przy ul. Akademickiej.

Miasto jest siedzibą Starostwa powiatu słubickiego.

Parlamentarzyci są wybierani z okręgu wyborczego Zielona Góra, a posłowie do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego Gorzów Wielkopolski.

Burmistrzowie Słubic

Okres tzw. Polski Ludowej:

  • Henryk Jastrzębski – burmistrz (24 maja 1945 – 31 lipca 1945)
  • Władysław Pawlak – burmistrz (1 sierpnia 1945 – 31 sierpnia 1945)
  • Józef Mager – burmistrz (1 września 1945 – 26 maja 1946)
  • Stanisław Twardowski – burmistrz (27 maja 1946 – czerwiec 1948)
  • Stanisław Selzer (Sokulski) – burmistrz (czerwiec 1948 – czerwiec 1950)
  • Romuald Kaznocha – naczelnik (1 listopada 1973 – 31 maja 1975)
  • Józef Szmańda – naczelnik (9 lipca 1975 – 15 marca 1976)
  • Wojciech Szczęsny – naczelnik (16 marca 1976 – 13 października 1985)
  • Juliusz Żwirek – naczelnik (14 października 1985 – 18 czerwca 1990)

III Rzeczpospolita Polska:

  • Józef Rapcewicz – burmistrz (19 czerwca 1990 – 26 marca 1991)
  • Ryszard Bodziacki (KLD) – burmistrz (26 marca 1991 – 5 lipca 1994)
    • Wiktor Jasiewicz – wiceburmistrz (1991-1992)
    • Jan Tokarski – wiceburmistrz (1992-1994)
  • Ryszard Bodziacki (UW) – burmistrz (5 lipca 1994 – 1998)
  • Stanisław Ciecierski (SLD) – burmistrz (1998-2002[61])
    • Tadeusz Wójtowicz (SLD) – zastępca burmistrza (1998-2002)
  • Ryszard Bodziacki (KWW Gmina- Nasz Dom) – burmistrz (2002 – grudzień 2006)
    • Edward Chojka – zastępca burmistrza (2002 – maj 2006)
  • Ryszard Bodziacki (KWW Słubice Razem) – burmistrz (grudzień 2006 – 13 grudnia 2010[62])
    • Marcin Jabłoński (PO) – zastępca burmistrza (25 maja 2006 – 9 maja 2007), następnie starosta słubicki
    • Katarzyna Mintus-Trojan – zastępczyni burmistrza (31 grudnia 2007[63] – 13 grudnia 2010), wcześniej sekretarz gminy
  • Tomasz Ciszewicz (KWW Słubiczanie Razem) – burmistrz (od 13 grudnia 2010[64][65] – 1 grudnia 2014)
    • Piotr Łuczyński – zastępca burmistrza (od 13 grudnia 2010[66])
  • Tomasz Ciszewicz (KWW Tomasza Ciszewicza) - burmistrz (od 1 grudnia 2014[67])
    • Roman Siemiński - zastępca burmistrza (od 15 grudnia 2014[68])

Przewodniczący rady miejskiej

Okres tzw. Polski Ludowej:

  • Tadeusz Kowalik (PZPR) – przewodniczący (lipiec 1975 – luty 1978)
  • Grzegorz Śmiech (PZPR) – przewodniczący (luty 1978 – marzec 1981)
    • Henryk Kraszula (PZPR) – wiceprzewodniczący (luty 1978 – marzec 1981)
    • Krystyna Kurpisz (SD) – wiceprzewodnicząca (luty 1978 – marzec 1981)
  • Jan Szymański (SD) – przewodniczący (12 marca 1981 – luty 1982)
  • Henryk Kraszula (PZPR) – przewodniczący (luty 1982 – maj 1990)

III Rzeczpospolita Polska:

  • Leon Timofiejczyk – przewodniczący (7 czerwca 1990 – czerwiec 1992)
  • Waldemar Lewandowski – przewodniczący (sierpień 1992 – lipiec 1994)
  • Aleksander Kozłowski – przewodniczący (5 lipca 1994 – 1998)
    • Stanisław Ciecierski (SLD) – wiceprzewodniczący (5 lipca 1994 – 1998[61]), następnie burmistrz
  • Juliusz Żwirek (SLD) – przewodniczący (1998-2002)
  • Tomasz Ciszewicz (KWW Gmina- Nasz Dom) – przewodniczący (2002 – 26 listopada 2006)
    • Piotr Kiedrowicz (KWW Gmina- Nasz Dom) – wiceprzewodniczący (2002 – 26 listopada 2006)
  • Piotr Kiedrowicz (KWW Słubice Razem) – przewodniczący (27 listopada 2006 – 1 grudnia 2010)
    • Juliusz Żwirek (SLD) – wiceprzewodniczący (2006 – 12 grudnia 2010)
    • Mariusz Olejniczak (PO) – wiceprzewodniczący ds. wsi (2006 – 12 grudnia 2010)
  • Piotr Kiedrowicz (PO) – przewodniczący (od 2 grudnia 2010[69] – 1 grudnia 2014)
    • Krystyna Baczyńska (bezpartyjna) – wiceprzewodniczący (od 13 grudnia 2010 – 1 grudnia 2014)
    • Mariusz Olejniczak (PO) – wiceprzewodniczący ds. wsi (od 13 grudnia 2010 – 1 grudnia 2014)
  • Mariusz Olejniczak (KWW Tomasza Ciszewicza) - przewodniczący (od 1 grudnia 2014[67])
    • Maria Skalniak (KWW Tomasza Ciszewicza) - wiceprzewodnicząca (od 1 grudnia 2014)
    • Jarosław Sadowski (KWW Tomasza Ciszewicza) - wiceprzewodniczący (od 1 grudnia 2014)

Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie Słubic – ściana jednego z budynków widziana od stronu Al. Młodzieży Polskiej (2006). Do dziś w zestawieniu brakuje Kłecka, Lubusza, Szostki i Elektrenów
Miasto Kraj Data podpisania umowy Populacja
Frankfurt nad Odrą Niemcy 1975/ 16 kwietnia 1991 57 649
Kłecko Polska ? 2725
Lubusz Niemcy ? 3148
Heilbronn Niemcy 1998 119 841
Tijuana Meksyk 1998 1 696 430
Yuma Stany Zjednoczone 2000 93 064
Szostka Ukraina 17 października 2008 77 847
Elektreny Litwa 19 maja 2010 12 012

Honorowi obywatele miasta

Szablon:Słubice Osoby wyróżnione tytułem „Honorowy Obywatel Słubic”:

Ambasadorowie Słubic

Osoby wyróżnione tytułem „Ambasador Słubic”:

  • Paweł Czapiewski (2005, lekkoatleta)
  • Łukasz Fabiański (2006, bramkarz reprezentacji Polski)[73]
  • Grupa Odyseusze oraz jej trenerzy (2008)
  • Marcin Kiedrowicz (2014, wydawca Słubickiego Portalu Informacyjnego Slubice24.pl)
  • Mariusz Konopka (2014)
  • Marcin Lewandowski (lekkoatleta)
  • prof. Tadeusz Wallas (2009, dziekan Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM)

Przypisy

  1. a b c d Statystyki Gminy Słubice, Urząd Miasta Słubice, grudzień 2015, Słubice.
  2. a b http://www.polskawliczbach.pl/Slubice, w oparciu o dane GUS.
  3. a b slubice.pl: Atrakcje turystyczne. [dostęp 24 czerwca 2011]. (pol.).
  4. slubice.pl: Atrakcje turystyczne. [dostęp 24 czerwca 2011]. (pol.).
  5. https://www.frankfurt-oder.de/stadt/WusstenSie/Seiten/default.aspx.
  6. Stadt sucht Konzept für Slubicer Straße | Transodra Online
  7. Periodyk Poświęcony Kolei „Stacja Chrzypsko Wielkie”, nr 5 (53) 2014, Muzeum Historii Linii Kolejowych „Stacja Chrzypsko Wielkie”, str. 1-2 [1]
  8. Mapa Polski 1:500 000, Wojskowy Instytut Geograficzny Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1947 [2]
  9. Stanisław Konopacki (red.), Polska pięć lat w Unii Europejskiej, Wydawnictwo Ibidem, Łódź 2009, ISBN 978-83-88679-84-1, str. 180-181
  10. Märkische Oderzeitung/Frankfurter Stadtbote, 7. Juli 2006, S. 15.
  11. Jan P. Kučera; Jiří Kaše; Pavel Bělina: České země v evropských dějinách - 3. 1. vyd. Praha : Paseka, 2006.
  12. Roland Semik: Bielnik wosku – historia firmy i osobisty apel Udo Harttunga.
  13. Roland Semik: Fabryka jedwabiu – historia miejsca, w którym stoi teraz biblioteka CP.
  14. Roland Semik: Pomnik księcia Leopolda Brunszwickiego w Słubicach.
  15. Roland Semik: Komunikacja miejska w Słubicach wczoraj i dziś.
  16. slubice24.pl - Stadion w Słubicach. Historia uwieczniona na starych fotografiach
  17. w nalocie oprócz Wiktora Pniewskiego udział brali piloci: Józef Mańczak, Zygmunt Rosad, Damazy Kortylewicz, Wojciech Biały i Jan Kasprzak
  18. Marcin Bartnicki: Nalot Wielkopolan na Frankfurt. [dostęp 09.01.2018]. (pol.).
  19. Historia Wojskowa: Pierwszy w historii polskiego lotnictwa wojskowego nalot bombowy. [dostęp 09.01.2018]. (pol.).
  20. Piotr Bojarski: 97 rocznica powstania wielkopolskiego. Kolebka wielkopolskiego lotnictwa. s. 5-7.
  21. Radosław Nawrot: Pierwszy nalot Polaków. s. 4-5.
  22. ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945” Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 236
  23. slubicecm.pl - Fisharmonia na starej szafie czyli historia parafii NMP Królowej Polski w Słubicach
  24. Roland Semik: Józef Krupa – komendant wojenny Słubic 1945-1946.
  25. W rzeczywistości o wiele więcej strat przyniosła powódź z 1785 r., która podtopiła większość terytorium dzisiejszego miasta i przyniosła 1 ofiarę śmiertelną.
  26. Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego – stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 57. [dostęp 5.2.13].
  27. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Słubice na lata 2010–2013, s. 21, http://bip.slubice.pl/?a=3353, dostęp 10.09.2014 r.
  28. http://www.gazetalubuska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20140205/POWIAT11/140209737 http://slubice24.pl/wiadomosci/aktualnosci/5459-cmentarz-zydowski-w-slubicach-wpisany-do-rejestru-zabytkow.
  29. http://www.slubice24.pl/wiadomosci/aktualnosci/5893-slubicki-stadion-trafil-do-rejestru-zabytkow-woj-lubuskiego http://www.powiatslubicki.pl/index.php?id=18&tx_ttnews[tt_news]=1623&cHash=ae2827d4753b04b811fedb413a6384e2 http://www.gazetalubuska.pl/wiadomosci/slubice/art/7439559,slubicki-stadion-zostal-wpisany-do-rejestru-zabytkow-co-z-tego-wyniknie,id,t.html.
  30. Ludność Słubic w latach 1939–2015. [dostęp 1 kwietnia 2015]. (niem.).
  31. Slubice24.pl – ZPO Komes w Słubicach. (pol.).
  32. Historia PSS „Społem” w Słubicach http://www.slubice24.pl/poznaj-slubice/slubice-wczoraj-i-dzis/3362-historia-pss-spolem-w-slubicach
  33. Słubice24.pl: Czy jesteśmy o krok bliżej obwodnicy Słubic?. [dostęp 20.01.2018]. (pol.).
  34. formalnie Kunowice-Warszawa
  35. Linia Kunowice – Cybinka (386). bazakolejowa.pl. [dostęp 2017-07-20]. (pol.).
  36. Słubice24.pl: Wraca połączenie kolejowe Poznań-Słubice-Frankfurt. [dostęp 20.01.2018]. (pol.).
  37. wroclaw.rzgw.gov.pl: Zarządy Zlewni. [dostęp 20.01.2018]. (pol.).
  38. Słubice24.pl: Znamy plan rejsów Zefira na rok 2017. [dostęp 20.01.2018]. (pol.).
  39. a b Ralf-Rüdiger et al.: 100 Jahre Strom und Straßenbahn für Frankfurt (Oder). Stadtwerke Frankfurt (Oder) 1998 (1500 Exemplare).
  40. Frankfurt-Słubice Kooperationszentum:. [dostęp 2013-02-10]. (pol.).
  41. Słubice - Aktualności. [dostęp 2013-02-10]. (pol.).
  42. slubice24.pl: Będzie komunikacja miejska w Słubicach. [dostęp 25 stycznia 2018]. (pol.).
  43. slubice24.pl: W Słubicach ruszyła miejska komunikacja. [dostęp 25 stycznia 2018]. (pol.).
  44. slubice24.pl: Będzie miejski autobus do Kunowic - zobacz rozkład jazdy. [dostęp 25 stycznia 2018]. (pol.).
  45. transhand.pl: Komunikacja Miejska. [dostęp 25 stycznia 2018]. (pol.).
  46. transhand.pl: Nasze przedsiębiorstwo. [dostęp 25 stycznia 2018]. (pol.).
  47. European Climate Assessment & Dataset. [dostęp 2014-08-27].
  48. Szpital Powiatowy w Słubicach.
  49. Slubice24.pl: W Słubicach powstanie polsko-niemieckie przedszkole. [dostęp 24 czerwca 2011]. (pol.).
  50. cp.euv: Akademiki. [dostęp 24 czerwca 2011]. (pol.).
  51. a b Roland Semik: Stowarzyszenia kulturalne Słubic w latach 1945–1989.
  52. HTS Słubice.tv: Horyzont TV Słubice. (pol.).
  53. Slubice24.pl. (pol.).
  54. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Słubice, Marcin Brytan, Jan Biernacki, Witold Andrzejczak, Gorzów Wielkopolski 2010.
  55. Dane według wyszukiwarki zborów na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org, [dostęp: 2014-01-12]
  56. OSIR Słubice – informacje o bazie sportowej i zapleczu.
  57. Slubice24.pl: Unia da pieniądze na budowę Szkolnego Centrum Sportowego. (pol.).
  58. Polonia Słubice – oficjalna strona. (pol.).
  59. Slubice24.pl – Zostań koszykarzem – ruszają zapisy do zespołu UKS Lotnik Słubice.
  60. Rada Miejska w Słubicach Wybory samorządowe w 2006, PKW.
  61. a b 7_06.indd.
  62. Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza.
  63. BIP – Gmina Słubice.
  64. Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Rzeczpospolita Polska.
  65. Wybrany 5 grudnia 2010, zaprzysiężenie wyznaczono na 8 dni później.
  66. Słubice: Nowy burmistrz Słubic złożył dzisiaj ślubowanie – 13 grudnia 2010.
  67. a b Słubice24.pl - Kluczowe stanowiska w gminie i powiecie obsadzone (foto/audio) [online], www.slubice24.pl [dostęp 2018-08-24] (pol.).
  68. ), Roman Siemiński wiceburmistrzem Słubic, „gazetalubuska.pl” [dostęp 2018-08-24] (pol.).
  69. Urząd Miejski w Słubicach.
  70. Urząd Miejski w Słubicach.
  71. Urząd Miejski w Słubicach.
  72. http://www.slubice24.pl/wiadomosci/aktualnosci/4202-radni-przyznali-honorowe-wyroznienia.
  73. BIP – Gmina Słubice.

Bibliografia

  • Frankfurt (Oder) und Słubice – Topographischer Stadtplan, 2007, ISBN 978-3-7490-4170-1.
  • Marian Eckert/ Tadeusz Umiński: Ziemia słubicko-rzepińska, Lubuskie Towarzystwo Kultury, Zielona Góra 1965.
  • Walter Hausdorf/ Siegrid Noack: Słubice – Ulice, drogi i place a ich rozwój historyczny we: Frankfurter Jahrbuch 2005, S. 95–191, ISBN 3-933416-61-2.
  • Thomas Jäger: Die Seidenfabrik in der Frankfurter Dammvorstadt, Frankfurt (Oder) 2001.
  • Andrzej Jermaczek (red.): Wstępna inwentaryzacja przyrodnicza gminy Słubice (mscr.). Projekt WWF „Zielona wstęga Odra – Nysa”. Lubuski Klub Przyrodników. Świebodzin 1993.
  • Andrzej Jermaczek/ Paweł Pawlaczyk: Koncepcja ochrony przyrody obszaru objętego projektem WWF „Zielona wstęga Odra – Nysa” – synteza (mscr.). Lubuski Klub Przyrodników, Świebodzin 1996.
  • Monika Kilian/ Ulrich Knefelkamp (red.): Frankfurt Oder Slubice. Sieben Spaziergänge durch die Stadtgeschichte, Berlin 2003, ISBN 3-931278-06-9.
  • Ulrich Knefelkamp/ Siegfried Griesa (red.): Frankfurt an der Oder 1253-2003, Verlag für Wissenschaft und Forschung, Berlin 2003.
  • Jörg Kotterba/ Frank Mangelsdorf (wyd.): Einst und jetzt. Frankfurt (Oder) / Slubice, Culturcon Medien, 2010.
  • Jan Krajniak: Pojezierze Lubuskie. Międzyrzecz – Świebodzin – Sulęcin – Słubice, Wyd. Poznańskie, Poznań 1982.
  • Sebastian Preiss/ Uta Hengelhaupt/ Sylwia Groblica/ Almut Wille/ Dominik Oramus: Słubice. Historia – topografia – rozwój, Słubice 2003.
  • Eckard Reiß/ Magdalena Abraham-Diefenbach (red.): Makom tow – dobre miejsce. O cmentarzu żydowskim w Słubicach i Frankfurcie nad Odrą, Vergangenheits Verlag, Berlin 2012.
  • Maria Rutowska (red.): Słubice 1945-1995, Słubice 1996.
  • Robert Stańko/ Andrzej Jermaczek: Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza oraz projekt ochrony przyrody obszarów zalewowych doliny Odry w rejonie Słubic (mscr.) Projekt WWF „Zielona wstęga Odra – Nysa”. Lubuski Klub Przyrodników. Świebodzin 1998.
  • Michał Szczaniecki/ Stanisława Zajchowska (red.): Ziemia Lubuska, Instytut Zachodni, Poznań 1950.
  • Ralf-Rüdiger Targiel, Frankfurt (Oder), so wie es war. Fotografierte Zeitgeschichte, Drooste 1994.

Linki zewnętrzne