Terapia integracji sensorycznej

Integracja sensoryczna – ilustracja z książki Roberta Fludda (1619)

Terapia integracji sensorycznej (terapia SI, terapia zaburzeń przetwarzania sensorycznego) – terapia prowadzona m.in. w specjalistycznych gabinetach dla dzieci z zaburzeniami przetwarzania sygnałów płynących z otoczenia, mająca na celu przywrócenie prawidłowej reakcji na sygnały zmysłowe w celu płynnego codziennego funkcjonowania, np. poprawienia koordynacja ruchowakoordynacja ruchowa{{Link-interwiki}} Brakujące pola: Q. Nieznane pola: 2, 3 oraz 4. lub koordynacja oko-ręka{{Link-interwiki}} Brakujące pola: Q. Nieznane pola: 2, 3 oraz 4..

Jeśli przetwarzanie wrażeń zmysłowych w mózgu jest nieprawidłowe, wówczas nie może on pełnić swojej najistotniejszej funkcji – integracji wrażeń sensorycznych. Dziecko może wówczas zareagować na bodźce znaczącym, spójnym zachowaniem. Może mieć trudności z wykorzystaniem informacji sensorycznych do zaplanowania i przeprowadzenia działań.

Terapia SI jest jest opisywana jako proces, w odróżnieniu od aktywności sensomotorycznych, czyli ćwiczeń bazujących na różnych bodźcach zmysłowych, które można włączać do terapii innych niż terapia SI, np. terapii logopedycznej, pedagogicznej itp. W trakcie terapii IS podąża się za potrzebami i aktywnością dziecka, dlatego nie jest możliwe wcześniejsze przygotowanie konspektu sesji terapeutycznej.

Skuteczność leczenia dzieci autystycznych nie znajduje potwierdzenia w wynikach badań statystycznych.

Twórca terapii SI

Anna Jean Ayres{{Link-interwiki}} Brakujące pola: Q. Nieznane pola: 2 oraz 3. urodziła się w 1923 roku  w Visalii stan  Kalifornia USA. Ukończyła studia z zakresu terapii zajęciowej uzyskując stopień magistra na Uniwersytecie Południowej Kalifornii (USC) w 1954 roku. W 1961 roku uzyskała tamże stopień doktora filozofii w zakresie psychologii uczenia. W latach 1964–1966 ukończyła studia podoktoranckie w Narodowy Instytut Zdrowia Psychicznego{{Link-interwiki}} Brakujące pola: Q. Nieznane pola: 2, 3 oraz 4. w Instytucie Badań Mózgu (Brain Research Institute) w Instytucie Rozwoju Dziecka (Institut of Child Development) na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles (UCLA).

Od 1959 roku została przyjęta do grona profesorów wykładowców na Uniwersytecie Południowej Kalifornii na dwóch wydziałach: terapii zajęciowej i psychologi uczenia się. W 1975 roku otwiera prywatną Klinikę  (Ayers Clinic)  w  Torance w Kalifornii. Obecnie klinika jest centrum non profit terapii i badań IS, stowarzyszonym z Międzynarodową Organizacją Integracji Sensorycznej (Sensory Integration International). W roku 1985 przechodząc w stan spoczynku została emerytowanym profesorem Uniwersytetu Południowej Kalifornii. Dr. Ayers opracowała i wystandaryzowała przeszło 20 testów, i opublikowała przeszło 50 artykułów naukowych. Najbardziej znana stała się dzięki swoim dwóm książkom: Sensory Integration and The Child  ("Integracja Sensoryczna i dziecko")  oraz Sensory Integration and Learning Disorders   ("Integracja Sensoryczna i trudności w uczeniu się"). Nakręciła też cztery profesjonalne filmy szkoleniowe. Za swoją pracę została wyróżniona odznaczeniami American Ocupational Therapy Association (Amerykańskiego Towarzystwa Terapii zajęciowej): Eleonor Clark Slagle Lectureship w 1963 roku i Award of Merit w 1965 roku. W 1973 roku została członkiem grona naukowego AOTA. Zmarła 16 grudnia 1988 roku.

Teoria Integracji Sensorycznej

Teoria Integracji Sensorycznej bazuje na neuroplastyczności mózgu – zdolność do tworzenia nowych połączeń, zmienności, samonaprawy oraz uczenia się. Zakłada się, że dzięki neuroplastyczności odpowiednia stymulacja układu nerwowego może powodować powstawanie nowych, adekwatnych do sytuacji, reakcji adaptacyjnych (można „nauczyć mózg” właściwej reakcji na te bodźce zmysłowe).

Zalecenia do stosowania terapii SI

Terapia SI bywa zalecana w przypadku następujących chorób i dysfunkcji:

1. Zaburzenia związane ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się: dysleksja, dysortografia, dysgrafia, dyskalkulia, w przypadku:

• zaburzeń percepcji wzrokowej,
• zaburzeń percepcji słuchowej,
• zaburzeń orientacji przestrzennej,
• zaburzeń małej motoryki.

2. FAS, w przypadku:

• nieprawidłowego czucia w jamie ustnej u niemowląt,
• osłabionego lub wzmożonego napięcia mięśniowego,
• nadwrażliwości na dźwięk i światło,
• nadpobudliwości,
• krótkiego czasu skupienia uwagi,

3. Autyzm/zespół Aspergera, w przypadku:

• zaburzeń mowy,
• słabej modulacji sensorycznej (dotyk, propriocepcja, przedsionek),
• słabej kontroli posturalnej (niskie napięcie mięśniowe, słaba równowaga),
• słabego planowania ruchu, ideacji i organizacji zachowania.

4. Zespół Downa, w przypadku:

• obniżonego napięcia mięśniowego,
• poszukiwań wrażeń proprioceptywnych,
• opóźnionego rozwoju kontroli posturalnej,
• trudności z odczuwaniem położenia części swojego ciała,
• problemów z obniżoną reakcją na bodziec, dyskryminacją dotykową,
• opóźnienia w rozwoju funkcji wzrokowych,
• opóźnienia rozwoju mowy.

5. MPD, w przypadku:

• ograniczonych ruchów,
• słabe reakcji posturalnych,
• niewłaściwego feedbacku z nieprawidłowych ruchów,
• niedostatecznego rozwoju schematu ciała,
• słabego planowania ruchu,
• zaburzeń modulacji.

6. ADHD, w przypadku:

• niemożności skupienia uwagi,
• nadmiernej aktywności, ruchliwości,
• braku kontroli swoich emocji.

Zachowania, które wskazują na problemy z integracją sensoryczną

• Dziecko jest niespokojne, płaczliwe, ma kłopoty z zaśnięciem, często wybudza się w nocy
• Ma trudności z jedzeniem
• Jest niezdarne, słabo skoordynowane, ma trudności z ubieraniem się
• Nie jest samodzielne
• Ma problemy z utrzymaniem równowagi, często przewraca się na prostej drodze
• Często wpada na stojące przedmioty
• Ma problem z koncentracją uwagi, często się rozprasza
• Przyjmuje nieprawidłowa postawę przy stoliku lub ławce – podpiera głowę, zjeżdża z krzesła
• Jest nadruchliwe, nie może usiedzieć w jednym miejscu, często zmienia aktywności i pozycje ciała
• Uwielbia karuzelę i huśtawki lub ich unika
• Porusza się nieadekwatnie do sytuacji - zbyt wolno lub zbyt szybko
• Jest impulsywne, nadwrażliwe emocjonalnie, często się obraża, bywa uparte, niezadowolone bez przyczyny, ciężko zrozumieć przyczynę jego zachowania
• Trudno mu nauczyć się jazdy na rowerze, hulajnodze
• Czuje się niepewnie na niestabilnym podłożu np. materacu
• Przejawia duży lęk przed upadkiem lub wysokością, okazuje niepokój, gdy musi oderwać nogi od podłogi, np. wejść na schody
• Nie toleruje zabiegów higienicznych np.: mycie głowy, kąpiel, obcinanie włosów, paznokci
• Nie lubi się przytulać, nie lubi niespodziewanego dotyku lub przeciwnie nadmiernie obściskuje, dąży do mocnego kontaktu fizycznego
• Nie znosi metek od ubrań
• Zwykle odmawia ubierania nowych rzeczy, woli nosić stare, często już znoszone rzeczy
• Nadmiernie zwraca uwagę na brudne dłonie, unika brudzących zabaw
• Nie adekwatnie dopasowuje siłę do zadania
• Unika zabaw zespołowych z kolegami, rodzeństwem, jest kiepskim zawodnikiem w zespole – myli kierunki, jest zagubione na boisku
• Sprawia wrażenie, że nigdy się nie męczy lub wręcz przeciwnie męczy się bardzo szybko
• Ma problem z zaplanowaniem ruchu, nie wie od czego zacząć wykonanie nowej czynności
• W nowym miejscu czuje się zagubione, potrzebuje sporo czasu by się odnaleźć w otoczeniu
• Uwielbia ekstremalne przeżycia np. skoki na głęboka wodę, szybką jazda na nartach na tzw. „krechę”, szybkie zjeżdżalnie wodne, ciągle mu mało, nie zwraca uwagi na niebezpieczeństwo.
• Ma trudności szkolne np. z czytaniem i pisaniem, cięciem nożyczkami, odwraca litery, cyfry, ma trudności w przepisywaniu z tablicy, nie ma dominacji jednej ręki

Sprzęt wykorzystywany do terapii SI

Terapia IS wykorzystuje specjalistyczny sprzęt, taki jak np. podwieszane platformy, hamaki, huśtawki, deskorolki, równoważnie, duże poduchy, materace, kołdry i kamizelki obciążeniowe. Materiały różnej faktury oraz inne przedmioty wykorzystuje się do stymulacji dotykowej, wzrokowej, węchowej, smakowej itp.

Bibliografia

• C.S. Kranowitz, Nie-zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego – diagnoza i postępowanie, Gdańsk: Harmonia, 2012.
• M. L. Kutscher, T. Attwood, R. Wolff, Dzieci z zaburzeniami łączonymi, Warszawa: Liber, 2007.
• J. Komender, G. Jagielska, A. Bryńska, Autyzm i zespół Aspergera, Warszawa: PZWL, 2012.

Linki zewnętrzne

• Centrum Integracji Sensorycznej
• Polskie Stowarzyszenie Terapeutów Integracji Sensorycznej
• Co to jest terapia IS - artykuł Z. Przyrowski