Przejdź do zawartości

Mierzeja Wiślana

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Panna Wodzianna (dyskusja | edycje) o 23:43, 8 cze 2017. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 8 cze 2017, była oparta na tej wersji.
Mierzeja Wiślana
Ilustracja
Mapa regionu
Zasięg regionu w obrębie Polski
Prowincja

Niż Środkowoeuropejski

Podprowincja

Pobrzeża Południowobałtyckie

Makroregion

Pobrzeże Gdańskie

Mezoregion

Mierzeja Wiślana

Zajmowane
jednostki
administracyjne

Polska:
województwo pomorskie:
Gdańsk
powiat nowodworski,
Rosja:
obwód kaliningradzki

Mierzeja Wiślana (313.53) – piaszczysty wał na południowo-wschodnim brzegu Zatoki Gdańskiej, rozciągający się od Gdańska na zachodzie po Lochstedt za Piławą w Federacji Rosyjskiej na północnym wschodzie. Oddziela Zalew Wiślany i Żuławy Wiślane od otwartych wód Zatoki. Mierzeja podzielona jest między terytorium Polski i Federacji Rosyjskiej (część wschodnia).

Mierzeja (oprócz niewielkiej zachodniej części) jest słabo zurbanizowana i praktycznie niezindustrializowana. Wszystkie miejscowości położone w jej polskiej części (oprócz Gdańska) były niegdyś wioskami rybackimi, a obecnie są miejscowościami wypoczynkowymi.

Nazwa

Nazwę „Mierzeja Wiślana” wprowadzono urzędowo w 1950 roku, zastępując poprzednią niemiecką nazwę mierzei – Frische Nehrung[1]. Wcześniej polską nazwą była Mierzeja Świeża[2][3]. Stosowano także nazwę Mierzeja Fryska[2] (analogiczne do nazw Zatoka Świeża i Zatoka Fryska stosowanych w odniesieniu do Zalewu Wiślanego).

Granice

Mezoregion na tle powiatów, na których terenie się znajduje

Mierzeja Wiślana ma około 96 km długości i 1–2 km szerokości[4]. W tym około 30 km przypada na odcinek Żuław Wiślanych, 56 km na odcinek oddzielający Zalew Wiślany od Zatoki Gdańskiej (w tym 30 km po stronie polskiej) do Cieśniny Piławskiej oraz ok. 10 km przypada na odcinek za Cieśniną Piławską do Lochstedt. Północną granicą mezoregionu jest Zatoka Gdańska, będąca częścią Morza Bałtyckiego. Od południa graniczy z Żuławami Wiślanymi oraz przez zalew z Wybrzeżem Staropruskim. Granicę uzupełnia od zachodu Pobrzeże Gdańskie[4].

Mezoregion leży na terenie miasta Gdańska i powiatu nowodworskiego oraz obwodu kaliningradzkiego (Rosja).

Wcześniej ten mezoregion, podobnie jak Mierzeja Helska, Wybrzeże Słowińskie oraz Wysoczyzna Żarnowiecka, był zaliczany do Pobrzeża Kaszubskiego[5], w systemie regionalizacji Kondrackiego są one osobnymi mezoregionami.

Geologia i geomorfologia

Mierzeja Wiślana jest wielką piaszczystą wydmą, której wysokość w niektórych miejscach przekracza 30 metrów. Mierzeja została zbudowana przez morze w wyniku działań fal morskich. Drugim, obok falowania morskiego, równie ważnym czynnikiem kształtującym wydmy Mierzei Wiślanej był (a teraz w mniejszym stopniu jest) wiatr. Najwyższa wydma, Wielbłądzi Grzbiet (też Garb) (56 m n.p.m.) znajduje się kilka kilometrów na wschód od Krynicy Morskiej.

Sieć wodna

Przekop Wisły

Mierzeja Wiślana zamyka deltę Wisły i w mezoregionie nie ma żadnej sieci wodnej oprócz ujść Wisły[4]: Wisły Śmiałej (powstałej w roku 1840) i Przekopu Wisły (1891-1895). Ponadto na zachodnim krańcu Mierzei w latach 1901-1904 zbudowano Kanał Kaszubski. Na terenie gminy Sztutowo planowana jest na rok 2022 budowa Kanału Żeglugowego Nowy Świat[6][7].

Klimat

Temperatura powietrza

Warunki klimatyczne w mezoregionie są wyraźnie inne od tych w głębi kraju, ale podobne do tych w innych nadmorskich mezoregionach. Średnia temperatura roczna jest nieco wyższa niż na pojezierzach, jednak nieco niższa niż w centrum Polski. Wiosną jest chłodniej niż w głębi kraju, lecz jesienią wyraźnie cieplej. Średnia roczna oraz średnia dobowa amplituda temperatur są mniejsze niż w głębi kraju, ze względu na większe ciepło właściwe wody w morzu[8]. Wpływ Bałtyku jest również widoczny w długości pór roku – na wybrzeżu zimy są znacznie krótsze, a jesień dłuższa. Prawie nie występuje przedwiośnie[9]. W zachodniej części mezoregionu na klimat wpływ ma również oddziaływanie aglomeracji trójmiejskiej.

Przyroda

Grobla Sobieszewska

Flora

Warunki klimatyczne oraz glebowe powodują, że na terenie mierzei wykształciła się roślinność charakterystyczna dla wybrzeża. W podziale geobotanicznym roślinność ta jest zaliczona do „Krainy Wybrzeża”[10].

Roślinność Mierzei Wiślanej występuje w charakterystycznych pasmach. Podstawową roślinnością plaży jest honkenia piaskowa[11], rukwiel nadmorska[12], powodująca między innymi hamowanie wydm[11]. Oprócz tego występują inne słonorośla związane z siedliskami plaż np. solanka kolczysta[13].

Na wydmie białej dominują luźno rosnące trawy. Typowymi trawami polskiego wybrzeża są piaskownica zwyczajna oraz wydmuchrzyca piaskowa[14]. Oprócz traw rzadko występuje lepiężnik oraz groszek nadmorski[15], a także bylica polna, która rośnie również poza strefą nadmorską[16].

Na wydmie szarej oprócz roślin występujących na wydmie białej pojawia się wiele zielenic, sinic[16] oraz turzyca piaskowa[17], szczotlicha siwa[18], kocanki piaskowe[19]. Dzięki zwiewaniu obumierających roślin na wydmach tych tworzy się niewielka warstwa próchnicy[16].

Naturalną roślinnością centralnej części mierzei jest bór sosnowy. Sosna zwyczajna jest drzewem, które bardzo dobrze radzi sobie w trudnych warunkach. Sosna jest rośliną pionierską na wydmie szarej. Ze względu na działalności wiatru sosny rosnące na wydmach są mocno zdeformowane[20] korony oraz pnie są niesymetryczne[21]. Oprócz sosny w borach sosnowych rosną: jałowiec pospolity i wierzba piaskowa[22]. W runie boru sosnowego występuje wrzos zwyczajny[23], bażyna czarna oraz borówka brusznica[24].

Ochrona przyrody

Na Mierzei Wiślanej znajdują się Park Krajobrazowy Mierzeja Wiślana oraz cztery rezerwaty przyrody:

Ludność, gospodarka, komunikacja

Drogi Mierzei Wiślanej

Ludność i urbanizacja

Mimo że większość terenu Mierzei zajmują miasta Gdańsk, Krynica Morska oraz Bałtyjsk w Rosji, tereny są słabo zurbanizowane, szczególnie na terenie Gdańska, poza przemysłowo-mieszkaniową dzielnicą Stogi z Przeróbką.

Gospodarka

Mierzeja jest wykorzystywana głównie w celach turystycznych. Ze względu na niestabilność gruntu poza zachodnim skrawkiem obszar ten nie jest zindustrializowany.

W zachodniej części na granicy z Pobrzeżem Kaszubskim znajduje się Port Gdańsk.

Komunikacja kolejowa

Na terenie mezoregionu znajduje się północny fragment wąskotorowej, obecnie działającej w ograniczonym zakresie tylko w sezonie letnim, Żuławskiej Kolei Dojazdowej – 15 stacji i przystanków: Lewy Brzeg Wisły, Prawy Brzeg Wisły, Mikoszewo, Jantar, Jantar Port, Jantar Młyn, Jantar-Leśniczówka, Junoszyno, Stegna Gdańska, Stegna PKS, Sztutowo Muzeum

Drogi

Przez całą długość mezoregionu przebiega droga wojewódzka nr 501, krzyżująca się w Stegnie z drogą wojewódzką nr 502. Na 13. kilometrze trasy na Przekopie Wisły znajduje się przeprawa promowa.

Turystyka

Kościół w Stegnie

Wszystkie miejscowości położone w polskiej części Mierzei były niegdyś wioskami rybackimi, a obecnie są miejscowościami wypoczynkowymi[25]. Rejon jest znany z terenów umożliwiających uprawianie sportów wodnych. W miejscowościach na terenie mezoregionu znajdują się zabytki oraz inne atrakcje turystyczne. Do najbardziej znanych należą:

  • Kościół Ryglowy w Stegnie[25]
  • Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej[25]
  • były obóz koncentracyjny w Sztutowie[25]
  • molo w Krynicy Morskiej[26]
  • latarnia morska w Krynicy Morskiej
  • Żuławska Kolej Dojazdowa.

Przez Mierzeję Wiślaną prowadzi szlak turystyczny żółty Jantarowy Szlak-Międzynarodowy Szlak Nadmorski E9[27].

Zobacz też

  1. ↑ Zarządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 15 grudnia 1949 r. (M.P. z 1950 r. nr 8, poz. 76, s. 76).
  2. ↑ a b Nierzeja Świeża, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 110.
  3. ↑ Antoni Rehman: Niżowa Polska opisana pod względem fizyczno-geograficznym. Lwów: Drukarnia Ludowa, 1904, s. 345.
  4. ↑ a b c Jerzy Kondracki: Geografia Regionalna Polski. Warszawa: PWN, 2002, s. 64. ISBN 83-01-13897-1.
  5. ↑ Bolesław Augustowski: Środowisko Geograficzne województwa gdańskiego w zarysie. Gdańsk: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Gdańsku, 1969, s. 27.
  6. ↑ Katarzyna Kapczyńska: Nowy Świat na mierzei. Puls Biznesu pb.pl, 2015-12-24. [dostęp 2016-04-07].
  7. ↑ Przekop Mierzei do 2022 r.? Minister Gróbarczyk: "Ten termin wydaje się jak najbardziej możliwy". info.elblag.pl, 2016-04-07. [dostęp 2016-04-07].
  8. ↑ Teofil Wojterski, Jan Bednorz: Pobrzeże Słowińskie i Kaszubskie. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 21. ISBN 83-214-0281-X.
  9. ↑ Teofil Wojterski, Jan Bednorz: Pobrzeże Słowińskie i Kaszubskie. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 24. ISBN 83-214-0281-X.
  10. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 13.
  11. ↑ a b Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 31.
  12. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 33.
  13. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 35.
  14. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 36.
  15. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 38.
  16. ↑ a b c Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 41.
  17. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 42.
  18. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 44.
  19. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 45.
  20. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 51.
  21. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 52.
  22. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 53.
  23. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 56.
  24. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 57.
  25. ↑ a b c d Wybrzeże Bałtyku. Bielsko-Biała: Pascal, 2006, s. 84. ISBN 83-922862-2-7.
  26. ↑ Wybrzeże Bałtyku. Bielsko-Biała: Pascal, 2006, s. 85. ISBN 83-922862-2-7.
  27. ↑ Zalew Wiślany: 1:75 000. Warszawa: ExpressMap Polska, 2006, s. 1–2. ISBN 83-601-2028-5. (pol.).
Mezoregiony Pobrzeża Gdańskiego
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mierzeja_Wiślana&oldid=49549011”