Przejdź do zawartości

Lionizacja

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Sidnejek (dyskusja | edycje) o 21:39, 9 maj 2014. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 9 maj 2014, była oparta na tej wersji.
Jednym z najlepiej znanych skutków inaktywacji chromosomu X jest ubarwienie typu "kaliko" występujące u samic kota. Allele genu determinującego kolor sierści leżą na chromosomie X, z których jeden ulega losowej inaktywacji we wczesnych etapach rozwoju zarodka.
Obraz spod mikroskopu konfokalnego przedstawiający fibroblast samicy myszy. Kolorem żółtym oznaczono sekwencje genu XIST leżące na obu chromosomach X. Transkrypcja tego genu zachodzi tylko na chromosomie X, który ma ulec inaktywacji (Xi). Zostaje on opłaszczony przez transkrypty Xist, oznaczone kolorem czerwonym[1].

Inaktywacja chromosomu X, lionizacja – inaktywacja jednego z dwóch chromosomów X zachodząca w komórkach samic ssaków. Proces ten wyrównuje poziom ekspresji genów położonych na chromosomie X u osobników męskich i żeńskich (samce ssaków mają jeden chromosom X)[2]. Inaktywacja chromosomu X zachodzi zasadniczo raz[a] w danej komórce zarodka, na określonym, wczesnym etapie embriogenezy i chromosom ten jest przekazywany dalej w stanie nieaktywnym komórkom potomnym (dziedziczenie mitotyczne)[3]. U ssaków łożyskowych inaktywacja chromosomu X ma charakter losowy, natomiast u torbaczy inaktywacji zawsze ulega chromosom X pochodzący od ojca[4].

Skondensowany chromosom jest widoczny w komórkach jako tzw. chromatyna płciowa, zwana ciałkiem Barra[5], leżąca na obrzeżu jądra komórkowego.

W przypadku osobników z nadmierną liczbą chromosomów X (osoby z trisomią chromosomu X o kariotypie 47, XXX oraz z zespołem Klinefeltera o kariotypie 48, XXXY i 49, XXXXY) inaktywacji ulegają wszystkie dodatkowe chromosomy X (aktywny pozostaje tylko jeden chromosom)[6].

Hipoteza inaktywacji chromosomu X została po raz pierwszy sformułowana w 1961 przez angielską genetyk Mary Lyon[7]. Obecnie znana jest jako "prawo Lyon" - stąd też pochodzi określenie "lionizacja".

Mechanizm

Kluczową rolę w inaktywacji chromosomu X odgrywają długie niekodujące RNA Xist oraz Tsix. Sekwencje kodujące Xist oraz Tsix leżą na chromosomie X naprzeciwko siebie na komplementarnych niciach, tak że blokują nawzajem swoją transkrypcję. Na chromosomie X, który ma ulec inaktywacji zachodzi ekspresja Xist, który "opłaszcza" chromosom, co wywołuje szereg procesów prowadzących do kondensacji opłaszczonego chromosomu X w nieaktywną transkrypcyjnie heterochromatynę. Na chromosomie, który nie ulega inaktywacji zachodzi ekspresja Tsix[8].

  1. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie uwaga1
    BŁĄD PRZYPISÓW
Błąd w przypisach: Znacznik <ref> o nazwie „uwagi”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
BŁĄD PRZYPISÓW
  1. ↑ B. Reinius, C. Shi, L. Hengshuo, KS. Sandhu i inni. Female-biased expression of long non-coding RNAs in domains that escape X-inactivation in mouse.. „BMC Genomics”. 11, s. 614, 2010. DOI: 10.1186/1471-2164-11-614. PMID: 21047393. 
  2. ↑ X-chromosome inactivation - Genetics Home Reference (ang.)
  3. ↑ TS. Barakat, J. Gribnau. X chromosome inactivation in the cycle of life.. „Development”. 139 (12), s. 2085-9, Jun 2012. DOI: 10.1242/dev.069328. PMID: 22619385. 
  4. ↑ T. Sado, T. Sakaguchi. Species-specific differences in X chromosome inactivation in mammals.. „Reproduction”. 146 (4), s. R131-9, Oct 2013. DOI: 10.1530/REP-13-0173. PMID: 23847260. 
  5. ↑ X Inactivation - Unit 11, Biology of Sex and Gender - Online Textbook (Anneberg Learner)
  6. ↑ NR. Tartaglia, S. Howell, A. Sutherland, R. Wilson i inni. A review of trisomy X (47,XXX).. „Orphanet J Rare Dis”. 5, s. 8, 2010. DOI: 10.1186/1750-1172-5-8. PMID: 20459843. 
  7. ↑ Mary F. Lyon. Gene action in the X-chromosome of the mouse (Mus musculus L.).. „Nature”. 190, s. 372-3, Apr 1961. PMID: 13764598. 
  8. ↑ X Chromosome: X Inactivation - Ahn, J. & Lee, J. (2008) Nature Education 1(1):24
  9. ↑ U myszy proces inaktywacji chromosomu X zachodzi dwukrotnie w ciągu rozwoju zarodkowego. W stadium 2-4 komórkowego zarodka zachodzi inaktywacja chromosomu X pochodzenia ojcowskiego. W stadium blastocysty w komórkach, z których rozwinie się przyszły płód następuje ponowna aktywacja inaktywowanego wcześniej chromosomu X oraz ponowna inaktywacja jednego z dwóch chromosomów, tym razem o charakterze losowym.
{{Przypisy}} Nieprawidłowe pola: przypisy.

Szablon:Link GA Szablon:Link GA Szablon:Link GA

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lionizacja&oldid=39419629”