Władimir Kurski

Władimir Michajłowicz Kurski (ros. Владимир Михайлович Курский; ur. 18 grudnia 1897, zm. 8 lipca 1937) – komisarz bezpieczeństwa państwowego trzeciej rangi, wieloletni funkcjonariusz radzieckich organów bezpieczeństwa (kolejno: WCzK/GPU/OGPU/GUGB/NKWD), bliski współpracownik Nikołaja Jeżowa, na polecenie którego brał udział w tzw. czystce.

Pochodził z Charkowa. Do I wojny światowej pracował jako zegarmistrz, a po jej wybuchu służył w armii rosyjskiej jako podoficer. Od 1917 roku był bardzo aktywny w ruchu bolszewickim i został członkiem Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (bolszewików). W w latach 1917-1919 i wówczas trwającej wojny domowej w rosji przebywał w guberni jarosławskiej, gdzie zajmował różne partyjne stanowiska kierownicze. Od 1919 do czerwca 1921 roku służył w Armii Czerwonej jako oficer polityczny.

Organy bezpieczeństwa - Ukraina, Kaukaz i Syberia

Swoją pracę w organach bezpieczeństwa rozpoczął w czerwcu 1921 roku i kontynuował ją do 8 lipca 1937 roku, w latach 1936-37 był członkiem kręgu Nikołaja Jeżowa m.in. jednym z jego zastępców na którego polecenie organizował sfałszowane procesy przeciwników reżimu stalinowskiego i masowych represji w ZSRR.

Stanowiska i funkcje jakie zajmował przez 16 lat służby organach bezpieczeństwa państwa,to m.in: od 1921 do 1922 roku asystent (pomocnik) następnie pełnomocnik (komisarz) w wywiadzie wojskowym (OO - Osobyj Otdieł) WCzK i komisarz Oddziału Kontrwywiadowczego (KRO), następnie zastępca szefa Oddziału Kontrwywiadowczego GPU Ukraińskiej SRR. W 1922 roku został szef Oddziału kontrwywiadu przy GPU Ukraińskiej SRR.
W latch 1922 - 1923 asystent naczelnika KRO Ukraińskiego GPU, następnie asystent naczelnika Oddziału Kontrwywiadowczego (KRO) przy Pełnomocnym Przedstawicielstwie (PP) na Prawobrzeżnej Ukrainie. W maju 1923 roku został przeniesiony na północny Kaukaz gdzie przez następne 13 lat czyli do lipca 1936 roku pełnił różne stanowiska jak: do 28 listopada 1929 roku zastępcy naczelnika KRO PP OGPU Północnego Kaukazkiego Kraju, w między czasie pełnił funkcje tymczasowo pełniącego obowiązki naczelnika (I/IV.1926) od 04.1926 do 1929 naczelnika Oddziału Wschodniego (organizacja i koordynacja zwalczania działań antyradzieckich i kontrwywiadowczych głównie we wschodnich rejonach Rosji) przy PP OGPU Północnego Kaukazkiego Kraju. Od 28 listopada 1929 do 31 marca 1931 roku na tym samym terytorium, był naczelnikiem Oddziału Kontrwywiadowczego (KRO) przy PP OGPU a do 5 stycznia 1934 roku naczelnik Oddziału Specjalnego (OO: kontrwywiad wojskowy) przy PP OGPU. W między czasie (31.03.1931 — 05.01.1934) był także naczelnikiem Oddziału Specjalnego OGPU przy Północno-Kaukazkim Okręgu Wojskowym (SKWO).
W maju 1934 roku doszło do reorganizacji organów bezpieczeństwa, czyli utworzenie Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych ZSRR, w którego składzie znalazł się potężnie rozbudowany Główny Zarząd Bezpieczeństwa Państwowego NKWD w którego strukturę włączono większość jednostek byłego OGPU jak np. Oddział Specjalny (Osobyj Odtieł OO), Oddział Tajno-Polityczny (Siekretno-Politczeskij Otdieł - SPO) itd.
Po nowych zmianach organizacyjnych które dotyczyły także terenowych organów, pierwszą funkcją Kurskiego w NKWD było stanowisko zastępcy naczelnika Zarządu NKWD (UNKWD) w Zachodnim Kaukazkim Kraju, którą objoł 31 lipca 1934 roku i pozostał do 15 lipca 1936 roku, wówczas został przeniesiony na Syberię do Zachodniego Syberyjskiego kraju na stanowisko naczelnika tamtejszego Zarządu NKWD.

Moskwa, służba w centrali NKWD

W 1936 roku nowym szefem NKWD został Nikołaj Jeżow który pozbył się współpracowników swojego poprzednika Gienricha Jagody w centrali i w terenie, aresztując, torturując i mordując ich w więzieniach NKWD w całym ZSRR. Z tego powodu powstały ogromne luki kadrowe w centralnym aparacie NKWD - Jeżow postanowił więc ściągnąć do Moskwy ludzi z terenu, doświadczonych w wieloletniej pracy operacyjnej Czekistów, którym udało się przeżyć poprzez udział w czystkach Jeżowa, jednym z nich był Kurski.

Kurski został ściągnięty z Syberii do Moskwy do centrali NKWD w połowie 1936 roku, został mianowany komisarzem bezpieczeństwa państwowego III rangi i wyznaczony na stanowisko naczelnika Oddziału Tajno Politycznego (SPO) GUGB NKWD.

25 grudnia 1936 roku został mianowany naczelnikiem Oddziału IV (SPO), a 15 kwietnia 1937 zastępcą ówczesnego naczelnika GUGB NKWD Michaiła Frinowskiego i naczelnikiem Oddziału I GUGB NKWD, którego zadaniami były ochrona kierownictwa partii i rządu oraz korpusu dyplomatycznego. Został także p.o zastępcy Nikołaja Jeżowa ówczesnego szefa NKWD, lecz już 08 lipca 1937 roku został zdjęty z tych stanowisk z powodu braku akceptacji Biuro Politycznego Komitetu Centralnego WKP(b).

Ostatnim stanowiskiem, jakie zajmował w GUGB był naczelnik Oddziału 3 (KRO).

8 lipca 1937 najprawdopodobniej popełnił samobójstwo. Niektóre źródła jako powód samobójstwa podają, iż nie chciał przyjąć proponowanego mu przez Stalina stanowiska szefa NKWD. Na pełnionym wówczas stanowisku został zastąpiony przez Aleksandra Minajew-Cikanowskiego jako p.o.

Stopnie i odznaczenia

• 29.11.1935 → st. major B.P

• 13.12.1936 → Komisarz B.P 3 rangi

• Honorowy Pracownik Czeka-GPU (V) nr #470 (5-letnim starzem) → 1924

• Order Czerwonego Sztandaru → 29 listopad 1925

• Honorowy Pracownik Czeka-GPU (XV) nr #562 (15-letnim starzem) → 4 luty 1933

• Order Lenina → 2 lipca 1937

Bibliografia

• Н. В. Петров, К. В. Скоркин, Кто руководил НКВД 1934–1941, Москва 1999. ISBN 5-7870-0032-3

• Paweł Wieczorkiewicz: Łańcuch śmierci - Czystka w Armii Czerwonej w latach 1937-1939 (ISBN 83-88794-71-X)

• J.A Getty, O.W Naumow: Jeżow. Żelazna pięść Stalina wyd. Amber Warszawa 2007 (ISBN 978-83-241-3157-0)

• Paweł Sudopłatow - Wspomnienia niewygodnego świadka, Warszawa 1999 (ISBN 83-11-08915-9)

• Jan Larecki: Wielki leksykon służb specjalnych świata, organizacje wywiadu, kontrwywiadu i policji politycznych świata, termologia profesjonalna i żagron operacyjny - książka i wiedza 2007 (ISBN 978-83-05-13484-2)