Szczyrbskie Jezioro (jezioro)
 Szczyrbskie Jezioro od południa, w tle skocznia narciarska i grań Soliska | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowości nadbrzeżne | |
| Region |
{{{region}}} |
| Wysokość lustra |
{{{wysokość lustra}}} m n.p.m. |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
19,76 ha |
| Wymiary • max długość • max szerokość |
|
| Głębokość • maksymalna |
|
| Objętość |
1284 tys. m³ |
| Hydrologia | |
| Jakość wody |
{{{jakość}}} |
| Rodzaj jeziora |
wytopiskowe |
Położenie na mapie Tatr  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie Karpat  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:waterbody} | |
Szczyrbskie Jezioro (słow. Štrbské pleso, niem. Tschirmer See, węg. Csorbai-tó) – jezioro wytopiskowe w Tatrach Wysokich, drugie co do wielkości po stronie słowackiej. Nad południowym krańcem jeziora sytuuje się miejscowość o tej samej nazwie Szczyrbskie Jezioro (Štrbské Pleso), należąca administracyjnie do miasta Wysokie Tatry – kurort i ośrodek sportów zimowych.
Otoczenie
Jezioro znajduje się na wysokości 1346 m n.p.m. na tzw. Szczyrbskim Tarasie. Nad jezioro z północy opada grań Soliska, kulminująca w Wielkim Solisku (2412 m) i oddzielająca od siebie Dolinę Furkotną i Dolinę Młynicką. Od strony południowej jezioro jest zamknięte wałem morenowym o wysokości sięgającej 20 m.
Nad brzegiem jeziora znajdują się liczne zabudowania hotelowe i sanatoryjne. Nad południową zatoką otwarto w 2008 r. przystań łódek[1] (wcześniej istniała ona do 1976 r., po czym pływanie łodziami zostało zabronione).
Na Szczyrbskim Tarasie oprócz Szczyrbskiego Jeziora znajdują się inne mniejsze zbiorniki wodne: zatorfiony Ślepy Stawek (Slepé pleso) oraz utworzone przez człowieka Nowe Szczyrbskie Jezioro (Nové Štrbské pleso) i Szczyrbskie Rybniki (Štrbské rybníky). Niewielkie stawki znajdują się również na Smrekowicy (Smrekovica) – tarasie położonym na zachód od Szczyrbskiego Jeziora. Są to Smrekowickie Stawki (Smrekovické plieska) i Rakitowe Stawki (Rakytovské plieska).
Opis
Misa jeziorna powstała wskutek stopienia się ok. 80 m grubości kry martwego lodu pozostawionej przez cofający się lodowca. W czasie prac badawczych w 1998 r. odkryto na dnie jeziora warstwę torfu wskazującą, że jeszcze ok. 300 lat temu na miejscu obecnego Szczyrbskiego Jeziora istniały trzy mniejsze zbiorniki wodne. Lustro wodne największego z nich (Veľké jazero) znajdowało się w północno-zachodniej części, 6 m poniżej współczesnego poziomu wody. Dwa pozostałe (Južné jazero i Východné jazero) położone były na miejscu odpowiednio południowej i wschodniej zatoki. Ich powierzchnia znajdowała się 1,5–2 m wyżej i była prawdopodobnie w całości zarośnięta roślinnością torfowiskową (podobnie jak obecnie Ślepy Stawek). Nagłe podniesienie się poziomu wody prowadzące do powstania Szczyrbskiego Jeziora tłumaczone jest uszczelnieniem moreny w okolicy Wielkiego Jeziora spowodowanym przez trzęsienie ziemi. Możliwe jest, że zdarzenie to opisują źródła historyczne – lewocki kronikarz Gašpar Hain wspomina o powstaniu nowego, dużego jeziora po trzęsieniu ziemi w Tatrach 6 sierpnia 1662 r.
Powierzchnia Szczyrbskiego Jeziora wynosi 19,76 ha. Pomiary Ludomira Sawickiego z 1909 r. stwierdzały, że jest to największe jezioro po południowej stronie Tatr (20,96 ha). Ponowne badania w latach 60. spowodowały zmianę sytuacji – „zwiększyła się” po nich powierzchnia Wielkiego Stawu Hińczowego (z 18,19 ha do 20,08 ha), który okazał się tym samym o 3200 m² większy od Szczyrbskiego Jeziora. Maksymalna głębokość jeziora wynosi 20 m, objętość jest równa 1 284 000 m³. Średnio przez 155 dni w roku jezioro jest pokryte warstwą lodu.
Szczyrbskie Jezioro nie ma żadnych znaczących rzek zasilających ani wypływających, woda opuszcza jezioro, parując lub przesiąkając przez podłoże. W przeszłości jezioro znajdowało się na Wielkim Europejskim Dziale Wodnym, oddzielającym zlewiska Bałtyku i Morza Czarnego. Obecnie przypuszcza się, że większość wody z jeziora przesącza się do Młynicy, a więc leży ono w dorzeczu Popradu, zasilającego Morze Bałtyckie.
Flora i fauna
Dzięki południowej wystawie jezioro posiada bogatą florę i faunę. Około 1860 r. zostało sztucznie zarybione, obecnie żyje w nim kilka gatunków ryb. Otoczone jest lasem, częściowo wyciętym przy budowie miejscowości. Miejscami blisko brzegu występuje roślinność torfowiskowa i płaty kosodrzewiny. Na wschód od jeziora występują też liczne torfowiska obejmowane nazwą Mozgrowiska Szczyrbskie (Štrbské Mozgroviská).
Szlaki turystyczne
– czerwono znakowana Magistrala Tatrzańska wiedzie z kierunku zachodniego z Rozdroża w Dolinie Furkotnej nad Szczyrbskie Jezioro, dalej wzdłuż jego brzegu i na północ w kierunku Popradzkiego Stawu.
- Czas przejścia od rozdroża do Szczyrbskiego Jeziora: 40 min w obie strony
- Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora nad Popradzki Staw: 1:15 h, ↓ 1:05 h
-
– nad Popradzki Staw prowadzi też szlak zielony, odchodzący od czerwonego i używany w zimie. Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora nad staw: 1:15 h, ↓ 1:05 h 
– żółty szlak zaczynający się na południowym brzegu Szczyrbskiego Jeziora i biegnący na północ do Doliny Młynickiej, stąd dalej aż na Bystrą Ławkę. Czas przejścia do wodospadu Skok w Dolinie Młynickiej: 1:40 h, ↓ 1:10 h
– niebieski szlak rozpoczynający się przy stacji kolei elektrycznej i wiodący zachodnim brzegiem jeziora do Schroniska na Solisku (Chata pod Soliskom). Czas przejścia do schroniska: 1:55 h, ↓ 1:25 h- – zielony szlak (tzw. Niżni Podkrywański Chodnik) rozpoczynający się na południowym krańcu jeziora i prowadzący na zachód powyżej Tatrzańskiej Drogi Młodości. Czas przejścia do Białego Wagu: 1 h w obie strony[2]
- ↑ Pływanie łódkami po Jeziorze Szczyrbskim. [dostęp 18.10.2008]. (kopia z Internet Archive)
- ↑ Tomasz Nodzyński, Marta Cobel-Tokarska: Tatry Wysokie i Bielskie: polskie i słowackie. Warszawa: ExpressMap, 2007. ISBN 978-83-60120-88-0.
<ref> o nazwie „stopień”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.Bibliografia
- Grzegorz Barczyk, Ryszard Jakubowski (red.), Adam Piechowski, Grażyna Żurawska: Bedeker tatrzański. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. ISBN 83-01-13184-5.
- Józef Nyka: Tatry słowackie. Przewodnik. Wyd. II. Latchorzew: Wyd. Trawers, 1998. ISBN 83-901580-8-6.
- Zofia Radwańska-Paryska, Witold H. Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wyd. Górskie, 1995, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
- Zofia, Witold H. Paryscy: Wielka encyklopedia tatrzańska, wersja internetowa, hasło tytułowe. [dostęp 29.11.2008].
- Witold H. Paryski: Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki, część IX. Warszawa: Sport i Turystyka, 1961.
- Štrbské pleso. Encyklopédia regiónu Vysoké Tatry. [dostęp 25.04.2008]. (słow.).
- Nové poznatky o vzniku Štrbského plesa. [dostęp 18.10.2008]. (słow.).
Linki zewnętrzne
- Szczyrbskie jezioro, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 874.