Geografia Bułgarii
Bułgaria – państwo położone w południowej Europie nad Morzem Czarnym, w południowo-wschodniej części Półwyspu Bałkańskiego. Od północy graniczy z Rumunią, od zachodu z Serbią i Macedonią, od południa z Grecją i Turcją. Stolicą Bułgarii jest Sofia (1,1 mln mieszkańców). Inne większe miasta to Płowdiw, Warna, Burgas, Ruse, Stara Zagora, Plewen i Wraca.
Powierzchnia i granice
- powierzchnia całkowita: 110 910 km²
- lądowa: 110 550 km²
- wodna: 360 km²
Skrajne punkty
- najniższy punkt: Morze Czarne 0 m
- najwyższy punkt: Musała 2925 m
- całkowita granica lądowa: 1808 km
- północny 44°12'N, południowy 41°14'N, zachodni 22°21'E, wschodni 28°36'E. Rozciągłość południkowa wynosi 330 km, a równoleżnikowa 510 km.
Bułgaria graniczy z następującymi państwami:
Linia brzegowa 378 km
Budowa geologiczna i rzeźba
Bułgaria cechuje się urozmaiconą rzeźbą terenu. W jej krajobrazie przeważają obszary górzyste, które zajmują 60% powierzchni kraju. Charakterystyczny jest pasowy, równoleżnikowy układ jednostek orograficznych. Średnia wysokość nad poziomem morza wynosi 470 m. Na północy Bułgarii rozciąga się Równina Naddunajska, która nazywana jest także Niziną Naddunajską. Jej obszar ku wschodowi i południu przechodzi w obszary wyżynne: Łudogorie i Dobrudżę. Równina Naddunajska zbudowana jest ze skał fliszowych i wierzchnia warstwa to piaski, gliny i żwiry. Na południe od Niziny Naddunajskiej rozciąga się Wyżyna Północnobułgarska, która łagodnie podnosi się i przechodzi w łańcuch Bałkanów (Stara Płanina). Bałkany tworzą główny trzon orograficzny, który jest formacją wieku alpejskiego. Na terytorium Bułgarii znajdują się trzy części Bałkanów. Bałkany Zachodnie zbudowane są w zachodniej części z porfirów, andezytów i łupków, a na wschodzie, głównie z wapieni. Bałkany Środkowe zbudowane są z łupków krystalicznych i wapieni. Tam też wznosi się najwyższy szczyt Bałkanów - Botew o wysokości 2 376 m n.p.m. Bałkany Wschodnie stanowią najniższą część bułgarskich Bałkan. Obszar ten tworzą skały fliszowe. Od strony południowej Bałkany opadają stromo i przechodzą w rozległe obniżenie tektoniczne. W obrębie owego obniżenia można wyróżnić trzy regiony - pasy: kotliny północne, średnio wysokie góry Srednej Gory i kotliny południowe, gdzie znajduje się rozległa Nizina Górnotracka, pokryta osadami rzecznymi. Nizinę tę od zachodu i południa otaczają Rodopy, zbudowane ze starych skał krystalicznych, w skład których wchodzą głównie granity. Na zachodów od Rodopów (południowo-zachodnia część kraju) wznoszą się najwyższe w Bułgarii zwarte masywy Riły. Najwyższym szczytem kraju jest wnosząca się właśnie tam Musała o wysokości 2 925 m n.p.m. W wyższych partiach gór występuje rzeźba polodowcowa z licznymi jeziorami i morenami. W rejonie zachodniej granicy kraju wznosi się kilka zrębowych masywów, których najwyższym szczytem jest Osogowska Płanina o wysokości 2 252 m n.p.m.
Największe góry w Bułgarii:
| Góra | Wysokość (m n.p.m.) |
Pasmo górskie |
|---|---|---|
| Musała | 2925 m | Riła |
| Wichren | 2915 m | Pirin |
| Botew | 2376 m | Stara Płanina |
Klimat
Klimat Bułgarii jest umiarkowany ciepły, kontynentalny, suchy, nad morzem podzwrotnikowy, wilgotniejszy. W górach występuje piętrowość klimatyczna[1].
Temperatura
Średnia temperatura powietrza w styczniu wynosi od -6 °C (w terenach górskich) do 6 °C (południowa część wybrzeża)[2], w lipcu odpowiednio od 13°C (Czarny Wierch), 33 °C (Rodopy)[3].. Dużą rolę odgrywają bariery orograficzne.
Opady
Średnia suma roczna opadów od 450 mm na północy, do 1 200 mm w terenach górskich. Nad morzem opady wynoszą od 400 do 600 mm rocznie. Zasadniczo opady występują głównie w okresie zimowym, wraz z nastaniem lata deszcze zanikają, szczególnie na południu kraju i nad morzem. W okresie letnim występują okresy suszy trwającej średnio dwa do trzech miesięcy.
Zachmurzenie
Zachmurzenie na ternie Bułgarii jest większe niż w pozostałych państwach bałkańskich. W rejonie Sofii mgły zalegają średnio przez 11 dni w miesiącu. Najmniejsze nasłonecznienie notowane jest w grudniu[1].
Wody
Stara Płanina dzieli Bułgarię na zlewiska Morza Czarnego i Morza Egejskiego. W zlewisku czarnomorskim najdłuższą rzeką jest Dunaj (długość 471 km w granicach Bułgarii), który jest rzeką graniczną z Rumunią, wraz z dopływami: Łom, Ogosta, Iskyr (jest najdłuższą rzeką Bułgarii płynącą w całości w jej granicach), Osym, Jantra. Ponadto największe rzeki zlewiska Morza Egejskiego to Marica z Tundżą i Ardą, Kamczija, Struma oraz Mesta. Rzeki wyzyskiwane są głównie do nawadniania i produkcji energii elektrycznej. Jeziora są nieliczne i niewielkie, największe, typu lagunowego, występują głównie wzdłuż wybrzeża. W górach Pirin i Riła znajduje się około 260 jezior pochodzenia polodowcowego. W Starej Płaninie znajduje się największy wodospad w Bułgarii i zarazem największy w całych Bałkanach – Rajsko Pryskało.
Gleby
Gleby Bułgarii są bardzo urodzajne. 30% powierzchni kraju zajmują czarnoziemy, a 29% gleby kasztanowe, kolejne 29% to szare i brunatne gleby leśne, 7% powierzchni kraju to gleby aluwialne, zaś resztę powierzchni kraju zajmują gleby bagienne i górskie. Najbardziej urodzajna jest Nizina Naddunajska, gdzie właśnie tam występują czarnoziemy leżące na lessach. Lepsze gleby znajdują się również w południowej części kraju jednakże w dolinie Tundzhy występują gleby słone (sołońca i sołączaki)[4]
Flora i fauna
Lasy pokrywają ok. 35% powierzchni kraju, do wysokości 700–1000 m występują głównie lasy dębowe, do 1 700–1 800 m – lasy bukowe i bukowo-jodłowe, w najwyższych piętrach gór do 2 000–2 300 m – lasy świerkowe, kosodrzewina i hale górskie. Na obszarach wyżynnych i nizinnych – zarośla krzewów zrzucających liście na zimę oraz zbiorowiska roślinności stepowej w rejonie Dobrudży.
Na północy kraju występują zwierzęta typowe dla Europy Środkowej, jak na przykład niedźwiedzie, jelenie, dziki i wiele innych. Na południu kraju żyją gatunki Regionu Śródziemnomorskiego, do których należą jadowite pająki, żółwie greckie, pelikany, a poza nimi różne gatunki węży jak żmije zygzakowate i żaby. W wodach przybrzeżnych Morza Czarnego i w rzekach żyje ponad 200 gatunków ryb.
Źródła
Bibliografia
- Encyklopedia Geograficzna Świata:Europa> Wydawnictwo OPRES Kraków 1998 ISBN 83-85909-36-2
Linki zewnętrzne
.svg)