Hagana
Hagana (hebr. "Obrona") - żydowska tajna organizacja wojskowa założona w 1920 roku. Gdy na wiosnę 1920 roku uzbrojone grupy Arabów zaatakowały żydowskie osady, a następnie doszło do rozruchów w Jerozolimie (ogółem zginęło 11 Żydów, a 211 zostało rannych), lewicowe środowiska żydowskie w Palestynie postanowiły utworzyć paramilitarną organizację samoobrony.
15 czerwca 1920 roku zaczęto tworzyć pierwsze zręby tajnej żydowskiej organizacji Hagana (hebr. Obrona). Powstawała ona na miejscu ruchu Ha-Shomer Ha-Tzair. Stopniowo oddziały samoobrony (Haszomer) przekształcały się w oddziały Hagany.
Celem działalności była ochrona żydowskich osadników. W tym celu: organizowano szkolenia wojskowe, przemycano broń, zakładano tajne wytwórnie broni itp. Organizowaniem struktur Hagany dowodzili: inż. R. Rutenberg i Vladimir Jabotinsky (1880-1939). Pierwszym dowódcą Hagany został Eliyahu Golomb.
W 1929 roku Agencja Żydowska zaczęła przekazywać fundusze na dalszy rozwój Hagany. Nieoficjalnie Hagana podlegała władzom Agencji Żydowskiej i palestyńskiej Żydowskiej Radzie Narodowej.
Początkowo działaniom Hagany były nawet przychylne brytyjskie władze mandatowe w Palestynie, które ułatwił przeszkolenie około 3 tysięcy młodych Żydów w strukturach pomocniczej policji. Podczas arabskiego powstania w latach 1936-1939 oddziały Hagany współdziałały z oddziałami brytyjskiej armii.
Gdy wybuchła II wojna światowa, 6 września 1939 roku utworzono centralne dowództwo oddziałów Hagany w Palestynie. Głównym dowódcą został Jaakov Dori (Dostrowski). Hagana popierała zaciąg Żydów do brytyjskiej armii.
Na wiosnę 1941 roku Brytyjczycy zaniepokojeni sukcesami Niemców i możliwością współpracy nazistów z Arabami, rozpoczęli bliższą współpracę z Haganą. Utworzono specjalne Kompanie Uderzeniowe zwane Palmach (Pelugot Mahaz). Służyli w nich najbardziej doświadczeni członkowie Hagany. Założycielem Palmach był Icchak Sadeh. Pierwszą misję bojową Palmach odbył 14 maja 1941 roku. Była to operacja na terytorium Libanu, który popierał nazistów.
Jesienią 1942 roku, gdy zmalało niemieckie zagrożenie Palestyny, Brytyjczycy ograniczyli współpracę z Haganą. Rozbrojono oddziały Palmach. W odpowiedzi członkowie Hagany przejęli część uzbrojenia z brytyjskich magazynów broni. Hagana zeszła do podziemia.
Na przełomie października i listopada 1944 roku Hagana nawiązała współpracę z brytyjskimi władzami mandatowymi w Palestynie. Celem było zniszczenie pozostałych organizacji wojskowych Irgun i Lehi. Hagana przekazała Brytyjczykom informacje o 700 członkach Irgunu. W proteście przeciwko takim praktykom ustąpili ze swoich stanowisk rabin Jehuda Fishman-Maimon i Icchak Greenboim.
23 września 1945 roku Hagana zerwała współpracę z Brytyjczykami. Hagana skoncentrowała swe wysiłki na poszerzaniu nielegalnej imigracji ocalałych Żydów z Holocaustu w Europie. Przeciwko brytyjskim ograniczeniom współpracowała z Irgunem i Lehi. Hagana prowadziła akcje dywersyjne i sabotażowe. Oto niektóre z większych akcji:
- 10 października 1945 roku - atak Palmach na brytyjski obóz dla internowanych w Atlit pod Hajfą. Uwolniono 208 nielegalnych żydowskich imigrantów.
- 1 listopada 1945 roku - wspólna akcja Hagany, Irgunu i Lehi wymierzona w linie kolejowe (135 miejsc) w Palestynie. Atak na cele w porcie w Hajfie i Jaffie, oraz stację kolejową w Lod (Irgun i Lehi).
- 23 stycznia 1946 roku - Hagana zaatakowała posterunki brytyjskiej policji w Kfar Vitkin, Shfar'am i Saron.
- 25 stycznia 1946 roku - Hagana zaatakowała trzy brytyjskie lotniska - w Kfar Syrkin zniszczono 6 samolotów, w Lod zniszczono 11 samolotów, w Kastina zniszczono 20 samolotów.
- 17 czerwca 1946 roku - Hagana zniszczyła 11 mostów łączących Palestynę z sąsiednimi krajami.
W 1947 roku Hagana stworzyła zalążek izraelskich sił powietrznych (Sherut Avir). Początkowo było to kilkanaście lekkich samolotów wypożyczonych z żydowskich linii lotniczych "Aviron", na których latało 11 pilotów. W owym czasie Hagana skupiała około 43 tys. ludzi. Było to przysłowiowe pospolite ruszenie. Prawdziwą wartość bojową przedstawiały tylko oddziały Palmach, liczące około 3 tys. ludzi. W grudniu 1947 roku Hagana posiadała: 17 tys. karabinów, 800 pistoletów maszynowych, 200 karabinów maszynowych, 750 lekkich moździerzy i zapasy amunicji na trzy dni walki. Z takimi siłami przystąpiono do konfrontacji z Arabami. Oto główne akcje wojskowe Hagany:
- listopad 1947 roku - operacja "Gimel". Rozbicie sił arabskich w rejonach osiedli żydowskich na terenach przyznanych państwu arabskiemu. Miało to zapewnić osiedlom żydowskim bezpieczeństwo w pierwszym okresie funkcjonowania nowych państw w Palestynie.
- 31 grudnia 1947 roku - odwetowy atak na dwie wioski arabskie Balad a Sheich.
- 14 lutego 1948 roku - wysadzenie w powietrze 20 domów arabskich wraz z 60 mieszkańcami we wsi Sasa.
- wiosna 1948 roku - walka o utrzymanie łączności i zaopatrzenia dla żydowskich osad.
- kwiecień 1948 roku - atak na główną kwaterę dowództwa Arabskiej Armii Wyzwoleńczej w Ramli, oraz atak na strategiczną wieś Castel, blokującą drogę do Jerozolimy.
- kwiecień 1948 roku - wypędzenia ludności arabskiej: 994 osoby z Chirbet-Azun (3 kwietnia), 620 osób z Ad Dumejra (10 kwietnia), 910 osób z Arab an-Nufejat (10 kwietnia), 340 osób z Arab al-Fogara (10 kwietnia), 650 osób z Miska (15 kwietnia), 600 osób z Nadżd (12 maja), 1200 osób z Samsum (12 maja) i inne.
- 5 kwietnia 1948 roku - operacja "Nachszon". Ofensywa wzdłuż drogi Tel Awiw - Jerozolima.
- 21 kwietnia 1948 roku - operacja "Dalet". Przejęcie kontroli nad Hajfą i Tyberiadą (23 kwietnia).
- 28 kwietnia 1948 roku - operacja "Yiftach". Opanowanie Safedu w Galilei (10 maja).
28 maja 1948 roku rząd nowo powstałego państwa Izrael wydał rozkaz powołujący do życia izraelską armię - Siły Obronne Izraela (Cewa Hagana LeIsrael, w skrócie Cahal), do których miały przystąpić wszystkie żydowskie grupy zbrojne walczące w Palestynie. Trzonem nowej armii była Hagana.
Znani członkowie Hagany: Icchak Rabin, Ariel Szaron, Rehavam Zeevi, Dov Hoz, Mosze Dajan, Ruth Westheimer, Lewi Eszkol, Chaim Herzog, Szymon Peres, Ezer Weizman.
Zobacz też: