Bielski Syjon
Bielski Syjon – część Górnego Przedmieścia (dzielnica Bielska-Białej), położona między ulicami W. Orkana a A. Frycza-Modrzewskiego.
Bielski Syjon powstał w końcu XVIII w. na terenie wydzielonym z dolnego pastwiska miejskiego na potrzeby miejscowej gminy ewangelickiej. Umożliwił to patent tolerancyjny ogłoszony 13 października 1781 r. przez cesarza Józefa II.
W XVI w. bielska gmina protestancka należała do najsilniejszych na Śląsku Cieszyńskim. W latach 1630-1634 siłą odebrano ewangelikom wszystkie świątynie i zmuszono do odprawiania nabożeństw w górach Beskidu Śląskiego (pozostałością są tzw. leśne kościoły). Mimo to w latach 80. XVIII w. w Bielsku aż 2299 osób było wyznania ewangelickiego, a 2231 katolickiego i 86 żydowskiego.
Patent tolerancyjny umożliwił protestantom budowę skromnej świątyni (dzisiejszy kościół Zbawiciela) i szkoły. Budowę tychże obiektów rozpoczęto równolegle w marcu 1782 r. na północ od miasta (na części dolnego pastwiska miejskiego). To klasycystyczne założenie urbanistyczne powstało w ciągu 10 lat w kształcie rezydencjonalnym (podkowy).
Mimo że wszystkie budowle wykonano skromnie, niewielkim nakładem środków, Bielski Syjon stał się dla ewangelików symbolem przetrwania i odrodzenia. Nazwa "Bielski Syjon", przywołująca na pamięć Syjon w Jerozolimie jako prawzór świętego miejsca i skupionej wokół niego społeczności wiernych, została po raz pierwszy użyta w 1782 r. przez pastora Jana Traugotta Bartelmusa
Po Wiośnie Ludów (1848 r.) protestanci w monarchii habsburskiej uzyskali równouprawnienie i wtedy dopiero możliwa została przebudowa dotychczasowego Domu Modlitwy na typowy kościół z gotycką wieżą oraz budowa nowych gmachów szkolnych.
W obrębie Bielskiego Syjonu znajdują się:
- Kościół ewangelicki pw. Zbawiciela – zbudowany w latach 1782 - 1890 wg projektu Szymona Bogumiła Zuga; w XIX w. był czterokrotnie przebudowany: w latach 1808, 1849-1852, 1881-1882 oraz 1895-1896; jest siedzibą władz diecezjalnych diecezji cieszyńskiej;
- Pomnik Marcina Lutra – jedyny w Polsce pomnik Marcina Lutra; wykonany został w 1900 r. z brązu przez Franza Vogla;
- Gmach Wyższej Szkoły Administracji – dawna ewangelicka szkołą męska i seminarium nauczycielskie; budynek został wybudowany w latach 1863-1865 w stylu neorenesansowym wg projektu Emanuela Rosta;
- Gmach Szkoły Podstawowej nr 2 – budynek d. szkoły żeńskiej, zbudowany wg proj. Maurycego Thiena w 1896 r.;
- Stary Cmentarz Ewangelicki – założony w 1833 r.; pochowanych jest na nim wielu zasłużonych mieszkańców Bielska, m.in. Theodor Sixt, Karl Samuel Schneider, Teodor Haase i Gustaw Josephy
- Plebania Katedry Zbawiciela – budynek powstał w 1794 r. jako "nowa" szkoła ewangelicka; obecnie siedziba biskupa diecezji cieszyńskiej;
- LO Towarzystwa Szkolnego im. M. Reja – d. Alumneum zbudowane w 1870 r.;
- Studnia Pastorów – granitowa tumba, stanowiąca niegdyś część grobowca Fredländerów na "starym" cmentarzu; przed gmachem dzisiejszej SP nr 2 została umieszczona w 1934 r.; na jej bokach umieszczono nazwiska czterech zasłużonych pastorów bielskich: Johanna Georga v. Schmitza, Karla Samuela Schneidera, Lukasa Wenceliusa i Jerzego Trzanowskiego
- Budynek Ośrodka Wydawniczego Augustana – powstał w stylu postmodernistycznym w 1991 r. na miejscu tzw. "starej" szkoły ewangelickiej; przed jego zachodnią elewacją ustawiony został w 2000 r. symboliczny milenijny kamienny stół dłuta B. i W. Arminajtis;
- Pomnik Wdzięczności i Miłości – klasycystyczny nagrobek pastora Georga Nowaka (zm. 1818), przeniesiony na obecne miejsce w 1916 r. z cmentarza przy kościele św. Trójcy.
- Prokuratura Okręgowa – gmach zbudowany w 1905 r. jako Śląski Ewangelicki Dom Diakonis (sióstr zakonnych)
Bielski Syjon zdobi ponadto zabytkowy starodrzew: lipy, kasztanowce, magnolie, limby i tuje.
Bibliografia
- Jerzy Polak: Przewodnik po Bielsku-Białej. Bielsko-Biała: Towarzystwo Miłośników Ziemi Bielsko-Bialskiej, 2000. ISBN 83-9020079-7.
- Jan Leszek Ryś. Jak powstał Bielski Syjon?. „Kalendarz Beskidzki 2003”. s. 142-145.
Nieprawidłowe parametry: {49|49|21|N|19|2|25|E|scale:10000}