Ulica Podwale we Wrocławiu: Różnice pomiędzy wersjami

ulica Podwale
	Szczepin, Przedmieście Świdnickie, Przedmieście Oławskie, Stare Miasto
	; Widok przez fosę na posesje przy ul. Podwale 73–77 (końcowy, wschodni fragment ulicy); konsulat Niemiec (ul. Podwale 76/77) – po lewej
Państwo	Polska
Miejscowość	Wrocław
Długość	2830 m
	Plan
Przebieg
	Położenie na mapie Wrocławia ulica Podwale
	Położenie na mapie Polski ulica Podwale
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego ulica Podwale
	51,105329°N 17,027907°E/51,105329 17,027907
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 14:27, 10 gru 2024

Ulica Podwale we Wrocławiu – ulica ciągnąca się łukiem wzdłuż zewnętrznego obwodu fosy miejskiej, obecnie od Mostu Władysława Sikorskiego na zachodzie do al. Juliusza Słowackiego na wschodzie^[1]^[2], długości 2,8 km.

Historia

Po wyburzeniu fortyfikacji miejskich w 1807 ulica Am Stadtgraben (pol. „Przy Fosie Miejskiej”)^[3] pozostawała niezabudowana aż do podziału przyległych terenów na 26 parceli^[2], co nastąpiło w 1813. Powstałe w ten sposób działki były bardzo duże, bywały wielokrotnie dzielone na mniejsze, co pociągało za sobą zamieszanie związane z numeracją posesji^[2]^[3]. Do lat 40. XIX wieku wzdłuż Podwala ciągnęły się głównie ogrody, w miarę jednak upływu lat zaczęły tu powstawać okazałe gmachy tak publiczne, jak i prywatne. W latach 1828–1834 między dzisiejszymi ul. Sądową i pl. Orląt Lwowskich wzniesiono koszary kirasjerów (później – grenadierów, obecnie – Starostwo Powiatowe^[a], według współczesnej numeracji ul. Podwale 28 – Koszary Grenadierów), a w latach 1845–1852 na sąsiedniej parceli powstał okazały gmach sądu (dziś – Sąd Rejonowy, ul. Podwale 30).

W 1847, pragnąc uporządkować numerację parceli wzdłuż Am Stadtgraben, podzielono ją na trzy odcinki, nadając im osobne nazwy, wywodzące się od nazw przedmieść, przez które przechodziły^[3]^[2]:

od Mostu Władysława Sikorskiego do pl. Orląt Lwowskich nazwano Nikolai Stadtgraben (pol. Podwale Mikołajskie)
od pl. Orląt Lwowskich do ul. Dworcowej – Schweidnitzer Stadtgraben (pol. Podwale Świdnickie)
od ul. Dworcowej do al. Juliusza Słowackiego – Ohlauer Stadtgraben (pol. Podwale Oławskie).

W 1849 wzdłuż Podwala zainstalowano gazowe oświetlenie; w następnych latach powstawały kolejne gmachy:

1866–1870 Synagoga Na Wygonie przy skrzyżowaniu z ul. Łąkową,
1906–1908 dom handlowy Martina Schneidera (obecnie DH „Podwale”, ul. Podwale 37–38),
1925–1927 gmach Prezydium Policji (dziś Komenda Wojewódzka Policji, ul. Podwale 31),
dom towarowy Wertheim (dziś DH „Renoma”; wejście główne od ul. Świdnickiej 40, od ul. Podwale jest wejście boczne do budynku),
willa rodziny Haase przy ul. Podwale 76 (później siedziba śląskiego oddziału Hitlerjugend, po 1956 konsulatu NRD, obecnie mieści się tam Konsulat Generalny Niemiec)^[b].

Podział ulicy na trzy odcinki utrzymano także i po II wojnie światowej, aż do 11 grudnia 1951, kiedy odcinki te ponownie połączono pod wspólną współczesną nazwą ul. Podwale. Zniszczenia wojenne – największe w rejonie pl. Czystego i skrzyżowania z ul. Hugona Kołłątaja oraz pomiędzy ul. gen. Romualda Traugutta a al. Juliusza Słowackiego^[4] – stosunkowo szybko usunięto (m.in. budynki mieszkalne przy ulicy Podwale 45-56, budynek szkoły przy ulicy Podwale 57), pozostawiając jednak ten ostatni odcinek (ul. Podwale 82–91) niezabudowany. Przez ponad 60 lat ten kwartał ulic na zapleczu Poczty Głównej był pusty, ostatnio służąc za obszerny parking. 7 czerwca 2007 rozstrzygnięto przetarg na zabudowę tego placu. Wygrała go spółka Wings, która zapłaciła za niespełna jednohektarową działkę 35 milionów złotych i postawiła na niej pięciogwiazdkowy hotel sieci Hilton.

Galeria

Ul. Podwale, widok na zachód: na pierwszym planie gmach KW Policji, na drugim (z wieżami) – sądu i prokuratury, na trzecim (jasno otynkowany) – budynek Starostwa
Ul. Podwale ze Wzgórza Partyzantów (Liebichs Höhe, dawniej Taschenbastion – Bastion Sakwowy), po prawej Park Mikołaja Kopernika i fosa
Ul. Podwale na wschód od skrzyżowania z ul. Hugona Kołłątaja
Szkody wyrządzone przez powódź tysiąclecia w 1997 – miejsce, gdzie Odra wlewała się do fosy miejskiej; w głębi Skwer Zygmunta Krasińskiego i budynki przy ul. Zygmunta Krasińskiego

Uwagi

↑ Część tego budynku przez pewien czas po II wojnie światowej zajmował akademik Politechniki – „Nad Fosą”, nazywany także zdrobniale „Fosik”, a także miało przez pewien czas siedzibę Przedsiębiorstwo Zmechanizowanych Robót Budownictwa Przemysłowego „Zachód”.
↑ Rodzina Haase, wrocławskich browarników, od połowy XIX wieku właścicieli m.in. browaru przy ul. Krakowskiej 88–106 (Haase Brauerei), dzierżawców kilku restauracji we Wrocławiu, w tym Piwnicy Świdnickiej, do zaprojektowania rezydencji przy ul. Podwale zatrudnili berlińskiego architekta Otto Marcha.

Przypisy

↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 187.
↑ ^a ^b ^c ^d Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓, s. 643.
↑ ^a ^b ^c Antkowiak 1970 ↓, s. 188.
↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 189.

Bibliografia

Encyklopedia Wrocławia. Wyd. I. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2000, s. 643–644. ISBN 83-7023-749-5.
Zygmunt Antkowiak: Ulice i place Wrocławia. Ossolineum, 1970, s. 187–190.

Linki zewnętrzne

Ulica Podwale na starych i współczesnych fotografiach

[DS-4] Część tego budynku przez pewien czas po II wojnie światowej zajmował akademik Politechniki – „Nad Fosą”, nazywany także zdrobniale „Fosik”, a także miało przez pewien czas siedzibę Przedsiębiorstwo Zmechanizowanych Robót Budownictwa Przemysłowego „Zachód”.

[Haase-5] Rodzina Haase, wrocławskich browarników, od połowy XIX wieku właścicieli m.in. browaru przy ul. Krakowskiej 88–106 (Haase Brauerei), dzierżawców kilku restauracji we Wrocławiu, w tym Piwnicy Świdnickiej, do zaprojektowania rezydencji przy ul. Podwale zatrudnili berlińskiego architekta Otto Marcha.

[CITEREFAntkowiak1970187-1] Antkowiak 1970 ↓, s. 187.

[CITEREFEncyklopedia_Wrocławia2000643-2] Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓, s. 643.

[CITEREFAntkowiak1970188-3] Antkowiak 1970 ↓, s. 188.

[CITEREFAntkowiak1970189-6] Antkowiak 1970 ↓, s. 189.

[1]

[2]

[3]

[a]

[b]

[4]

@@ Linia 13: / Linia 13: @@
 {{Ulica infobox/przebieg|MOS|0|0 m|[[Most Sikorskiego|Most Władysława Sikorskiego]]}}
 {{Ulica infobox/przebieg|ULP|1|80 m|ul. gen. Władysława Sikorskiego}}
-{{Ulica infobox/przebieg|PLA|1|285 m|[[plac Jana Pawła II we Wrocławiu|pl. Jana Pawła II]]}}
+{{Ulica infobox/przebieg|PLA|1|285 m|[[Plac Jana Pawła II we Wrocławiu|pl. Jana Pawła II]]}}
 {{Ulica infobox/przebieg|ULP|0|445 m|ul. Aleksandra Zelwerowicza}}
-{{Ulica infobox/przebieg|PLA|1|700 m|[[plac Orląt Lwowskich we Wrocławiu|pl. Orląt Lwowskich]]}}
+{{Ulica infobox/przebieg|PLA|1|700 m|[[Plac Orląt Lwowskich we Wrocławiu|pl. Orląt Lwowskich]]}}
-{{Ulica infobox/przebieg|SK|1|960 m|[[ulica Sądowa we Wrocławiu|ul. Sądowa]], [[Ulica Krupnicza we Wrocławiu|ul. Krupnicza]]}}
+{{Ulica infobox/przebieg|SK|1|960 m|[[Ulica Sądowa we Wrocławiu|ul. Sądowa]], [[Ulica Krupnicza we Wrocławiu|ul. Krupnicza]]}}
 {{Ulica infobox/przebieg|ULP|0|1180 m|ul. Muzealna}}
 {{Ulica infobox/przebieg|ULP|0|1300 m|ul. Łąkowa}}
-{{Ulica infobox/przebieg|SK|1|1470 m|[[ulica Świdnicka we Wrocławiu|ul. Świdnicka]]}}
+{{Ulica infobox/przebieg|SK|1|1470 m|[[Ulica Świdnicka we Wrocławiu|ul. Świdnicka]]}}
 {{Ulica infobox/przebieg|PLA|0|1640 m|[[Plac Czysty|pl. Czysty]]}}
-{{Ulica infobox/przebieg|SK|1|1960 m|[[ulica Piotra Skargi we Wrocławiu|ul. ks. Piotra Skargi]]}}
+{{Ulica infobox/przebieg|SK|1|1960 m|[[Ulica Piotra Skargi we Wrocławiu|ul. ks. Piotra Skargi]]}}
 {{Ulica infobox/przebieg|ULP|1|1960 m|[[Ulica Hugona Kołłątaja we Wrocławiu|ul. Hugona Kołłątaja]]}}
 {{Ulica infobox/przebieg|ULP|0|2165 m|[[Ulica Dworcowa we Wrocławiu|ul. Dworcowa]]}}
 {{Ulica infobox/przebieg|ULP|0|2225 m|[[Ulica Komuny Paryskiej we Wrocławiu|ul. Komuny Paryskiej]]}}
-{{Ulica infobox/przebieg|SK|1|2650 m|[[ulica Oławska we Wrocławiu|ul. Oławska]]}}
+{{Ulica infobox/przebieg|SK|1|2650 m|[[Ulica Oławska we Wrocławiu|ul. Oławska]]}}
 {{Ulica infobox/przebieg|ULP|1|2650 m|[[Ulica gen. Romualda Traugutta we Wrocławiu|ul. gen. Romualda Traugutta]]}}
-{{Ulica infobox/przebieg|SK|0|2830 m|[[aleja Juliusza Słowackiego we Wrocławiu|al. Juliusza Słowackiego]]}}
+{{Ulica infobox/przebieg|SK|0|2830 m|[[Aleja Juliusza Słowackiego we Wrocławiu|al. Juliusza Słowackiego]]}}
  |kod mapy         = Wrocław
  |współrzędne      =
@@ Linia 35: / Linia 35: @@
 == Historia ==
-Po wyburzeniu [[fortyfikacja|fortyfikacji]] miejskich w 1807 ulica ''Am Stadtgraben'' ([[język polski|pol.]] „Przy Fosie Miejskiej”){{odn|Antkowiak|1970|s=188}} pozostawała niezabudowana aż do podziału przyległych terenów na 26 parceli{{odn|Encyklopedia Wrocławia|2000|s=643}}, co nastąpiło w 1813. Powstałe w ten sposób działki były bardzo duże, bywały wielokrotnie dzielone na mniejsze, co pociągało za sobą zamieszanie związane z numeracją posesji{{odn|Encyklopedia Wrocławia|2000|s=643}}{{odn|Antkowiak|1970|s=188}}. Do [[lata 40. XIX wieku|lat 40. XIX wieku]] wzdłuż Podwala ciągnęły się głównie ogrody, w miarę jednak upływu lat zaczęły tu powstawać okazałe gmachy tak publiczne, jak i prywatne. W latach 1828–1834 między dzisiejszymi [[ulica Sądowa we Wrocławiu|ul.&nbsp;Sądową]] i [[plac Orląt Lwowskich we Wrocławiu|pl.&nbsp;Orląt Lwowskich]] wzniesiono [[koszary]] [[kirasjerzy|kirasjerów]] (później – [[grenadierzy|grenadier]]ów, obecnie – Starostwo Powiatowe{{u|DS}}, według współczesnej numeracji ul.&nbsp;Podwale&nbsp;28 – [[Koszary Grenadierów we Wrocławiu|Koszary Grenadierów]]), a w latach 1845–1852 na sąsiedniej parceli powstał okazały gmach sądu (dziś – Sąd Rejonowy, ul.&nbsp;Podwale&nbsp;30).
+Po wyburzeniu [[Fortyfikacja|fortyfikacji]] miejskich w 1807 ulica ''Am Stadtgraben'' ([[Język polski|pol.]] „Przy Fosie Miejskiej”){{odn|Antkowiak|1970|s=188}} pozostawała niezabudowana aż do podziału przyległych terenów na 26 parceli{{odn|Encyklopedia Wrocławia|2000|s=643}}, co nastąpiło w 1813. Powstałe w ten sposób działki były bardzo duże, bywały wielokrotnie dzielone na mniejsze, co pociągało za sobą zamieszanie związane z numeracją posesji{{odn|Encyklopedia Wrocławia|2000|s=643}}{{odn|Antkowiak|1970|s=188}}. Do [[Lata 40. XIX wieku|lat 40. XIX wieku]] wzdłuż Podwala ciągnęły się głównie ogrody, w miarę jednak upływu lat zaczęły tu powstawać okazałe gmachy tak publiczne, jak i prywatne. W latach 1828–1834 między dzisiejszymi [[Ulica Sądowa we Wrocławiu|ul.&nbsp;Sądową]] i [[Plac Orląt Lwowskich we Wrocławiu|pl.&nbsp;Orląt Lwowskich]] wzniesiono [[koszary]] [[Kirasjerzy|kirasjerów]] (później – [[Grenadierzy|grenadierów]], obecnie – Starostwo Powiatowe{{u|DS}}, według współczesnej numeracji ul.&nbsp;Podwale&nbsp;28 – [[Koszary Grenadierów we Wrocławiu|Koszary Grenadierów]]), a w latach 1845–1852 na sąsiedniej parceli powstał okazały gmach sądu (dziś – Sąd Rejonowy, ul.&nbsp;Podwale&nbsp;30).
 W 1847, pragnąc uporządkować numerację parceli wzdłuż ''Am Stadtgraben'', podzielono ją na trzy odcinki, nadając im osobne nazwy, wywodzące się od nazw przedmieść, przez które przechodziły{{odn|Antkowiak|1970|s=188}}{{odn|Encyklopedia Wrocławia|2000|s=643}}:
@@ Linia 42: / Linia 42: @@
 * od ul. Dworcowej do al. Juliusza Słowackiego – ''Ohlauer Stadtgraben'' (pol. Podwale Oławskie).
-W 1849 wzdłuż Podwala zainstalowano [[latarnia uliczna|gazowe oświetlenie]]; w następnych latach powstawały kolejne gmachy:<br>
+W 1849 wzdłuż Podwala zainstalowano [[Latarnia uliczna|gazowe oświetlenie]]; w następnych latach powstawały kolejne gmachy:<br>
 * 1866–1870 [[Nowa Synagoga we Wrocławiu|Synagoga Na Wygonie]] przy skrzyżowaniu z ul.&nbsp;Łąkową,
 * 1906–1908 [[Dom Towarowy "Podwale" we Wrocławiu|dom handlowy Martina Schneidera]] (obecnie DH „Podwale”, ul.&nbsp;Podwale&nbsp;37–38),
 * 1925–1927 [[Budynek Komendy Wojewódzkiej Policji we Wrocławiu|gmach Prezydium Policji]] (dziś [[Komenda Wojewódzka Policji we Wrocławiu|Komenda Wojewódzka Policji]], ul.&nbsp;Podwale&nbsp;31),
-* dom towarowy Wertheim (dziś [[Renoma|DH „Renoma”]]; wejście główne od [[ulica Świdnicka we Wrocławiu|ul. Świdnickiej]]&nbsp;40, od ul.&nbsp;Podwale jest wejście boczne do budynku),
+* dom towarowy Wertheim (dziś [[Renoma|DH „Renoma”]]; wejście główne od [[Ulica Świdnicka we Wrocławiu|ul. Świdnickiej]]&nbsp;40, od ul.&nbsp;Podwale jest wejście boczne do budynku),
 * [[Willa Haasego we Wrocławiu|willa rodziny Haase]] przy ul.&nbsp;Podwale&nbsp;76 (później siedziba śląskiego oddziału [[Hitlerjugend]], po 1956 konsulatu [[Niemiecka Republika Demokratyczna|NRD]], obecnie mieści się tam [[Ambasada Niemiec w Polsce|Konsulat Generalny Niemiec]]){{u|Haase}}.
-Podział ulicy na trzy odcinki utrzymano także i po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]], aż do 11 grudnia 1951, kiedy odcinki te ponownie połączono pod wspólną współczesną nazwą ul.&nbsp;Podwale. Zniszczenia wojenne – największe w rejonie pl.&nbsp;Czystego i skrzyżowania z [[Ulica Hugona Kołłątaja we Wrocławiu|ul.&nbsp;Hugona Kołłątaja]] oraz pomiędzy [[Ulica gen. Romualda Traugutta we Wrocławiu|ul.&nbsp;gen. Romualda Traugutta]] a [[aleja Juliusza Słowackiego we Wrocławiu|al.&nbsp;Juliusza Słowackiego]]{{odn|Antkowiak|1970|s=189}} – stosunkowo szybko usunięto (m.in. [[Budynki mieszkalne przy ulicy Podwale 45-56 we Wrocławiu|budynki mieszkalne przy ulicy Podwale 45-56]], [[Budynek szkoły przy ulicy Podwale 57 we Wrocławiu|budynek szkoły przy ulicy Podwale 57]]), pozostawiając jednak ten ostatni odcinek (ul.&nbsp;Podwale&nbsp;82–91) niezabudowany. Przez ponad 60 lat ten kwartał ulic na zapleczu [[Urząd Pocztowy we Wrocławiu|Poczty Głównej]] był pusty, ostatnio służąc za [[:Plik:Urząd Główny Poczty Polskiej we Wrocławiu.jpg|obszerny parking]]. 7 czerwca 2007 rozstrzygnięto przetarg na zabudowę tego placu. Wygrała go spółka Wings, która zapłaciła za niespełna jednohektarową działkę 35 milionów złotych i postawiła na niej pięciogwiazdkowy hotel [[Hilton Worldwide|sieci Hilton]].
+Podział ulicy na trzy odcinki utrzymano także i po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]], aż do 11 grudnia 1951, kiedy odcinki te ponownie połączono pod wspólną współczesną nazwą ul.&nbsp;Podwale. Zniszczenia wojenne – największe w rejonie pl.&nbsp;Czystego i skrzyżowania z [[Ulica Hugona Kołłątaja we Wrocławiu|ul.&nbsp;Hugona Kołłątaja]] oraz pomiędzy [[Ulica gen. Romualda Traugutta we Wrocławiu|ul.&nbsp;gen. Romualda Traugutta]] a [[Aleja Juliusza Słowackiego we Wrocławiu|al.&nbsp;Juliusza Słowackiego]]{{odn|Antkowiak|1970|s=189}} – stosunkowo szybko usunięto (m.in. [[Budynki mieszkalne przy ulicy Podwale 45-56 we Wrocławiu|budynki mieszkalne przy ulicy Podwale 45-56]], [[Budynek szkoły przy ulicy Podwale 57 we Wrocławiu|budynek szkoły przy ulicy Podwale 57]]), pozostawiając jednak ten ostatni odcinek (ul.&nbsp;Podwale&nbsp;82–91) niezabudowany. Przez ponad 60 lat ten kwartał ulic na zapleczu [[Urząd Pocztowy we Wrocławiu|Poczty Głównej]] był pusty, ostatnio służąc za [[:Plik:Urząd Główny Poczty Polskiej we Wrocławiu.jpg|obszerny parking]]. 7 czerwca 2007 rozstrzygnięto przetarg na zabudowę tego placu. Wygrała go spółka Wings, która zapłaciła za niespełna jednohektarową działkę 35 milionów złotych i postawiła na niej pięciogwiazdkowy hotel [[Hilton Worldwide|sieci Hilton]].
 == Galeria ==
 <gallery>
-Plik:Wroclaw Podwale policja i gmachy sadow.jpg|<small>Ul. Podwale, widok na zachód: na pierwszym planie [[Budynek Komendy Wojewódzkiej Policji we Wrocławiu|gmach KW Policji]], na drugim (z wieżami) – [[sąd]]u i [[prokuratura|prokuratury]], na trzecim (jasno otynkowany) – budynek Starostwa</small>
+Plik:Wroclaw Podwale policja i gmachy sadow.jpg|<small>Ul. Podwale, widok na zachód: na pierwszym planie [[Budynek Komendy Wojewódzkiej Policji we Wrocławiu|gmach KW Policji]], na drugim (z wieżami) – [[sąd]]u i [[Prokuratura|prokuratury]], na trzecim (jasno otynkowany) – budynek Starostwa</small>
 Plik:Podwale.na.zachod.ze.wzgorza.Partyzantow.jpg|<small>Ul. Podwale ze Wzgórza Partyzantów (''Liebichs Höhe'', dawniej ''Taschenbastion'' – Bastion Sakwowy), po prawej Park Mikołaja Kopernika i [[Fosa Miejska we Wrocławiu|fosa]]</small>
 Plik:Podwale61-70.na.wschod.jpg|<small>Ul. Podwale na wschód od skrzyżowania z ul. Hugona Kołłątaja</small>
@@ Linia 61: / Linia 61: @@
 == Uwagi ==
 {{Uwagi|
-<ref name="DS">Część tego budynku przez pewien czas po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] zajmował [[dom studencki|akademik]] [[Politechnika Wrocławska|Politechniki]] – „Nad Fosą”, nazywany także zdrobniale „Fosik”, a także miało przez pewien czas siedzibę [[Przedsiębiorstwo Zmechanizowanych Robót Budownictwa Przemysłowego „Zachód”|Przedsiębiorstwo Zmechanizowanych Robót Budownictwa Przemysłowego „Zachód”]].</ref>
+<ref name="DS">Część tego budynku przez pewien czas po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] zajmował [[Dom studencki|akademik]] [[Politechnika Wrocławska|Politechniki]] – „Nad Fosą”, nazywany także zdrobniale „Fosik”, a także miało przez pewien czas siedzibę [[Przedsiębiorstwo Zmechanizowanych Robót Budownictwa Przemysłowego „Zachód”]].</ref>
 <ref name="Haase">Rodzina Haase, wrocławskich browarników, od połowy XIX wieku właścicieli m.in. [[browar]]u przy ul.&nbsp;Krakowskiej 88–106 (''Haase Brauerei''), dzierżawców kilku restauracji we Wrocławiu, w tym [[Piwnica Świdnicka we Wrocławiu|Piwnicy Świdnickiej]], do zaprojektowania rezydencji przy ul. Podwale zatrudnili [[Berlin|berlińskiego]] architekta [[Otto March]]a.</ref>
 }}