Hipopotamowate: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne redakcyjne |
m Poprawiam szablon cytowania |
||
| Linia 36: | Linia 36: | ||
Hipopotamowate sklasyfikowane są wraz z innymi rodzinami w [[Rząd (biologia)|rzędzie]] [[Parzystokopytne|parzystokopytnych]] (Artiodactyla), do którego zaliczane są m.in.: [[wielbłąd]]y, [[bydło]], [[jeleniowate]] i [[świniowate|świnie]]. Mimo to hipopotamy nie są ściśle spokrewnione z tymi zwierzętami. |
Hipopotamowate sklasyfikowane są wraz z innymi rodzinami w [[Rząd (biologia)|rzędzie]] [[Parzystokopytne|parzystokopytnych]] (Artiodactyla), do którego zaliczane są m.in.: [[wielbłąd]]y, [[bydło]], [[jeleniowate]] i [[świniowate|świnie]]. Mimo to hipopotamy nie są ściśle spokrewnione z tymi zwierzętami. |
||
Jak wskazuje nazwa, [[Starożytna Grecja|starożytni Grecy]] sądzili, że hipopotam jest spokrewniony z koniem (''hippos'' znaczy ''koń''). Do [[1985]] roku przyrodnicy grupowali hipopotamy razem ze [[świnia domowa|świniami domowymi]] sugerując się budową [[zęby|zębów]]. Dane uzyskane najpierw z badania [[białka|białek]] [[krew|krwi]], a następnie z [[filogeneza|filogenezy]] molekularnej<ref name="Genomes">{{cytuj książkę |cytat=Analiza mitochondrialnych genomów mocnym wsparciem dla powiązania hipopotam-waleń |
Jak wskazuje nazwa, [[Starożytna Grecja|starożytni Grecy]] sądzili, że hipopotam jest spokrewniony z koniem (''hippos'' znaczy ''koń''). Do [[1985]] roku przyrodnicy grupowali hipopotamy razem ze [[świnia domowa|świniami domowymi]] sugerując się budową [[zęby|zębów]]. Dane uzyskane najpierw z badania [[białka|białek]] [[krew|krwi]], a następnie z [[filogeneza|filogenezy]] molekularnej<ref name="Genomes">{{cytuj książkę |cytat=Analiza mitochondrialnych genomów mocnym wsparciem dla powiązania hipopotam-waleń|data= 1998 |strony= 2251, no 1412. (tom 265) |tytuł= [[Proceedings of the Royal Society]] | autor =B. M. Ursing|autor2= U. Arnason}}</ref>, [[Kwas deoksyrybonukleinowy|DNA]] |
||
<ref name="DNA">{{cytuj książkę| url = http://mbe.oxfordjournals.org/cgi/content/abstract/14/5/537 | cytat = Więcej świadectw DNA na istnienie kladu walenie/hippopotamidae: proteina odpowiada za krzepliwość krwi | autor =J. Gatesy| tytuł = Biologia molekuralna i ewolucja | strony = 537-543 (14 tomów)}}</ref> oraz [[skamieniałości|skamielin]] pokazują, że ich najbliższymi żyjącymi krewnymi są [[walenie]] — [[wieloryb]]y, [[Morświnowate|morświny]], [[delfin]]y itp.<ref name="ScienceNews">{{cytuj stronę| tytuł=Naukowcy odnaleźli brakujące ogniwo między delfinem, waleniem oraz ich bliskim krewnym, hipopotamem|data=25 stycznia 2005|data dostępu = 18 czerwca 2007| url=http://www.sciencenewsdaily.org/story-2806.html|praca= Science News Daily}}</ref><ref>{{cytuj stronę|tytuł= National Geographic − Hipopotamy: afrykańska rzeka Beast|data dostępu=18 lipca 2007| url=http://www.throng.co.nz/national-geographic/national-geographic-hippo-africas-river-beast|praca= National Geographic}}</ref> Hipopotamy mają więcej wspólnego z wielorybami, niż z innymi [[parzystokopytne|parzystokopytnymi]], jak świnie, ponieważ wspólny przodek hipopotamów i waleni oddzielił się w pewnym momencie od [[przeżuwacze|przeżuwaczy]] oraz innych parzystokopytnych. Linie rozwojowe hipopotamów i wielorybów rozdzieliły się niedługo po oddzieleniu się ich wspólnego przodka od innych parzystokopytnych<ref name="Cetartiodactyla">{{cytuj książkę|autor=Jean-Renaud Boisserie|autor2= Fabrice Lihoreau, Michel Brunet|data=luty 2005|cytat= Pozycja hipopotamowatych pośród Cetartiodactyla|tytuł=Proceedings of the National Academy of Sciences|strony= 1537-1541, no 5. (tom 102)|url= http://www.pnas.org/cgi/content/full/102/5/1537 |data dostępu=9 czerwca 2007}}</ref><ref name="DNA"/> |
<ref name="DNA">{{cytuj książkę| url = http://mbe.oxfordjournals.org/cgi/content/abstract/14/5/537 | cytat = Więcej świadectw DNA na istnienie kladu walenie/hippopotamidae: proteina odpowiada za krzepliwość krwi | autor =J. Gatesy| tytuł = Biologia molekuralna i ewolucja | strony = 537-543 (14 tomów)}}</ref> oraz [[skamieniałości|skamielin]] pokazują, że ich najbliższymi żyjącymi krewnymi są [[walenie]] — [[wieloryb]]y, [[Morświnowate|morświny]], [[delfin]]y itp.<ref name="ScienceNews">{{cytuj stronę| tytuł=Naukowcy odnaleźli brakujące ogniwo między delfinem, waleniem oraz ich bliskim krewnym, hipopotamem|data=25 stycznia 2005|data dostępu = 18 czerwca 2007| url=http://www.sciencenewsdaily.org/story-2806.html|praca= Science News Daily}}</ref><ref>{{cytuj stronę|tytuł= National Geographic − Hipopotamy: afrykańska rzeka Beast|data dostępu=18 lipca 2007| url=http://www.throng.co.nz/national-geographic/national-geographic-hippo-africas-river-beast|praca= National Geographic}}</ref> Hipopotamy mają więcej wspólnego z wielorybami, niż z innymi [[parzystokopytne|parzystokopytnymi]], jak świnie, ponieważ wspólny przodek hipopotamów i waleni oddzielił się w pewnym momencie od [[przeżuwacze|przeżuwaczy]] oraz innych parzystokopytnych. Linie rozwojowe hipopotamów i wielorybów rozdzieliły się niedługo po oddzieleniu się ich wspólnego przodka od innych parzystokopytnych<ref name="Cetartiodactyla">{{cytuj książkę|autor=Jean-Renaud Boisserie|autor2= Fabrice Lihoreau, Michel Brunet|data=luty 2005|cytat= Pozycja hipopotamowatych pośród Cetartiodactyla|tytuł=Proceedings of the National Academy of Sciences|strony= 1537-1541, no 5. (tom 102)|url= http://www.pnas.org/cgi/content/full/102/5/1537 |data dostępu=9 czerwca 2007}}</ref><ref name="DNA"/> |
||
| Linia 44: | Linia 44: | ||
=== Wymarłe gatunki === |
=== Wymarłe gatunki === |
||
[[Plik:Hippopotamus gorgops e.jpg|thumb|150px|''[[Hippopotamus gorgops]]'' miał wyjątkowo wysokie oczodoły, zamieszkiwał Europę, wyginął przed ostatnią epoką lodowcową.]] |
[[Plik:Hippopotamus gorgops e.jpg|thumb|150px|''[[Hippopotamus gorgops]]'' miał wyjątkowo wysokie oczodoły, zamieszkiwał Europę, wyginął przed ostatnią epoką lodowcową.]] |
||
W czasie [[holocen]]u na [[Madagaskar]]ze wymarły trzy gatunki [[hipopotam madagaskarski|hipopotama madagaskarskiego]], przy czym jeden z nich w ciągu minionego tysiąca lat. Hipopotamy madagaskarskie były mniejsze niż współczesne hipopotamy nilowe, prawdopodobne w wyniku procesu [[karłowacenie|karłowacenia]] (zwierzęta mieszkające na wyspach są mniejsze od ich odpowiedników na kontynencie)<ref name="Stuenes">{{cytuj książkę| autor =Solweig Stuenes | data= 1989 |cytat= Taksonomia, zwyczaje i relacje żywych skamielin − hipopotamów Madagaskaru: Hippopotamus lemerlei i H. madagascariensis. |tytuł= [[Journal of Vertebrate Paleontology]] |strony= 241-268 (tom 9)}}</ref>. Dowody kopalne, mówią nam, że wiele madagaskarskich hipopotamów było zabijanych dla mięsa przez ludzi, co mogło przyczynić się do ich wyginięcia<ref name="Eighth">{{cytuj książkę|tytuł=Ósmy kontynent; Życie, śmierć i ponowne odkrycie zaginionego świata Madagaskaru | autor =Peter Tyson|isbn = 0-380-97577-7 |data= 2000 | |
W czasie [[holocen]]u na [[Madagaskar]]ze wymarły trzy gatunki [[hipopotam madagaskarski|hipopotama madagaskarskiego]], przy czym jeden z nich w ciągu minionego tysiąca lat. Hipopotamy madagaskarskie były mniejsze niż współczesne hipopotamy nilowe, prawdopodobne w wyniku procesu [[karłowacenie|karłowacenia]] (zwierzęta mieszkające na wyspach są mniejsze od ich odpowiedników na kontynencie)<ref name="Stuenes">{{cytuj książkę| autor =Solweig Stuenes | data= 1989 |cytat= Taksonomia, zwyczaje i relacje żywych skamielin − hipopotamów Madagaskaru: Hippopotamus lemerlei i H. madagascariensis. |tytuł= [[Journal of Vertebrate Paleontology]] |strony= 241-268 (tom 9)}}</ref>. Dowody kopalne, mówią nam, że wiele madagaskarskich hipopotamów było zabijanych dla mięsa przez ludzi, co mogło przyczynić się do ich wyginięcia<ref name="Eighth">{{cytuj książkę|tytuł=Ósmy kontynent; Życie, śmierć i ponowne odkrycie zaginionego świata Madagaskaru | autor =Peter Tyson|isbn = 0-380-97577-7 |data= 2000 |wydawca= William Morrow |miejsce= New York}}</ref><ref name="Stuenes"/>. Pojedyncze okazy madagaskarskich hipopotamów mogły przetrwać w trudno dostępnych zakątkach. W [[1976 ]]r. mieszkańcy wsi opisali żyjące tam zwierzę nazwane ''Kilopilopitsofy'', który mógł być hipopotamem madagaskarskim<ref name="Kidoky"> {{cytuj książkę|cytat= Kilopilopitsofy, Kidoky i Bokyboky: Relacje na temat dziwnych istot z Madagaskaru, i "Okno Wymierań: megafauny"|tytuł=American Anthropologist |data=grudzień 1998|autor=David A. Burney | url = http://links.jstor.org/sici?sici=0002-7294(199812)2%3A100%3A4%3C957%3ATKKABA%3E2.0.CO%3B2-O |strony= 957-966, no. 4 (tom 100)|autor2= Ramilisonina}}</ref>. |
||
Oddzielne gatunki hipopotama − [[hipopotam europejski]] (''H. antiquus'') i ''[[Hippopotamus gorgops|H. gorgops]]'' − występowały w kontynentalnej [[Europa|Europie]] i [[Wyspy Brytyjskie|Wyspach Brytyjskich]]. Oba gatunki wymarły przed ostatnim [[zlodowacenie]]m. Przodkowie hipopotama europejskiego dotarli także do wielu wysp w basenie [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]] podczas [[plejstocen]]u.<ref name = "Taxonomy of Pleistocene"> '''Petronio''', C. (1995): Uwagi o taksonomii Pleistocene hippopotamuses. ''Ibex'' '''3''': 53-55. [http://www.mountainecology.org/IBEX3/pdf/Art_Capitolo1/note_taxonomy_pleistocene.pdf PDF fulltext]</ref> |
Oddzielne gatunki hipopotama − [[hipopotam europejski]] (''H. antiquus'') i ''[[Hippopotamus gorgops|H. gorgops]]'' − występowały w kontynentalnej [[Europa|Europie]] i [[Wyspy Brytyjskie|Wyspach Brytyjskich]]. Oba gatunki wymarły przed ostatnim [[zlodowacenie]]m. Przodkowie hipopotama europejskiego dotarli także do wielu wysp w basenie [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]] podczas [[plejstocen]]u.<ref name = "Taxonomy of Pleistocene"> '''Petronio''', C. (1995): Uwagi o taksonomii Pleistocene hippopotamuses. ''Ibex'' '''3''': 53-55. [http://www.mountainecology.org/IBEX3/pdf/Art_Capitolo1/note_taxonomy_pleistocene.pdf PDF fulltext]</ref> |
||
Wersja z 10:36, 3 lis 2018
| Hippopotamidae[1] | |
| Gray, 1821 | |
 Hipopotam w warszawskim ZOO | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina |
hipopotamowate |
Hipopotamowate[2] (Hippopotamidae) – rodzina parzystokopytnych.
Zwierzęta te charakteryzują się masywną budową ciała, grubą, pofałdowaną skórą prawie pozbawioną owłosienia i grubą warstwą podskórnej tkanki tłuszczowej. Prowadzą ziemnowodny tryb życia, potrafią długo przebywać pod wodą. Samce są większe od samic. W odróżnieniu od pozostałych świniokształtnych hipopotamy są roślinożerne. Dojrzewają w wieku 4-6 lat. Po 6-7 miesięcznej ciąży samica rodzi zwykle jedno młode. Żyją ok. 40 lat.
Istnieje hipoteza, że hipopotamowate były przodkami waleni. Zamieszkują Afrykę, ale ich szczątki kopalne znane są także z obszarów Azji i Europy (pliocen).
W XIX wieku hipopotamy zaliczano do rzędu gruboskórych, wraz z nosorożcami i słoniami.
Taksonomia i pochodzenie
Rodzajem typowym rodziny jest Hippopotamus, reprezentowany przez hipopotama nilowego. Hipopotam karłowaty należy do innego rodzaju w tej rodzinie − Choeropsis (lub Hexaprotodon − w zależności od autora). Hipopotamowate są klasyfikowane czasami jako podrodzina Hippopotaminae. Z kolei inni taksonomowie grupują hipopotamy w rodzinie Anthracotheriidae, nadrodzinie Anthracotheroidea lub Hippopotamoidea.
W obrębie gatunku hipopotam nilowy na podstawie różnic morfologicznych w budowie czaszki oraz rozmieszczenia geograficznego wyodrębniono pięć podgatunków.
Klasyfikacja
Hipopotamowate sklasyfikowane są wraz z innymi rodzinami w rzędzie parzystokopytnych (Artiodactyla), do którego zaliczane są m.in.: wielbłądy, bydło, jeleniowate i świnie. Mimo to hipopotamy nie są ściśle spokrewnione z tymi zwierzętami.
Jak wskazuje nazwa, starożytni Grecy sądzili, że hipopotam jest spokrewniony z koniem (hippos znaczy koń). Do 1985 roku przyrodnicy grupowali hipopotamy razem ze świniami domowymi sugerując się budową zębów. Dane uzyskane najpierw z badania białek krwi, a następnie z filogenezy molekularnej[3], DNA [4] oraz skamielin pokazują, że ich najbliższymi żyjącymi krewnymi są walenie — wieloryby, morświny, delfiny itp.[5][6] Hipopotamy mają więcej wspólnego z wielorybami, niż z innymi parzystokopytnymi, jak świnie, ponieważ wspólny przodek hipopotamów i waleni oddzielił się w pewnym momencie od przeżuwaczy oraz innych parzystokopytnych. Linie rozwojowe hipopotamów i wielorybów rozdzieliły się niedługo po oddzieleniu się ich wspólnego przodka od innych parzystokopytnych[7][4]
Ewolucja
Wymarłe gatunki
W czasie holocenu na Madagaskarze wymarły trzy gatunki hipopotama madagaskarskiego, przy czym jeden z nich w ciągu minionego tysiąca lat. Hipopotamy madagaskarskie były mniejsze niż współczesne hipopotamy nilowe, prawdopodobne w wyniku procesu karłowacenia (zwierzęta mieszkające na wyspach są mniejsze od ich odpowiedników na kontynencie)[8]. Dowody kopalne, mówią nam, że wiele madagaskarskich hipopotamów było zabijanych dla mięsa przez ludzi, co mogło przyczynić się do ich wyginięcia[9][8]. Pojedyncze okazy madagaskarskich hipopotamów mogły przetrwać w trudno dostępnych zakątkach. W 1976 r. mieszkańcy wsi opisali żyjące tam zwierzę nazwane Kilopilopitsofy, który mógł być hipopotamem madagaskarskim[10].
Oddzielne gatunki hipopotama − hipopotam europejski (H. antiquus) i H. gorgops − występowały w kontynentalnej Europie i Wyspach Brytyjskich. Oba gatunki wymarły przed ostatnim zlodowaceniem. Przodkowie hipopotama europejskiego dotarli także do wielu wysp w basenie Morza Śródziemnego podczas plejstocenu.[11]
Plejstoceńskie hipopotamy karłowate rejonu Morza Śródziemnego żyły na Krecie (H. creutzburgi), Cyprze (H. minor), Malcie (H. melitensis) i Sycylii (H. pentlandi). Hippopotamus minor przeżył do końca plejstocenu albo wczesnego holocenu. Dowody archeologiczne ze stanowiska Aetokremnos, wywołują debaty czy gatunek ten nie napotkał człowieka i został przez niego wytępiony[12][11].
Rodzina obejmująca dwa żyjące współcześnie gatunki zaliczane do rodzajów:
- Hippopotamus Linnaeus, 1758
- hipopotam nilowy (Hippopotamus amphibius)
- Hexaprotodon Falconer & Cautley, 1836
- hipopotam karłowaty (Hexaprotodon liberiensis)
oraz wymarłe rodzaje:
Przypisy
- ↑ Hippopotamidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ B. M. Ursing, U. Arnason: Proceedings of the Royal Society. 1998, s. 2251, no 1412. (tom 265). Cytat: Analiza mitochondrialnych genomów mocnym wsparciem dla powiązania hipopotam-waleń.
- ↑ a b J. Gatesy: Biologia molekuralna i ewolucja. s. 537-543 (14 tomów). Cytat: Więcej świadectw DNA na istnienie kladu walenie/hippopotamidae: proteina odpowiada za krzepliwość krwi.
- ↑ Naukowcy odnaleźli brakujące ogniwo między delfinem, waleniem oraz ich bliskim krewnym, hipopotamem. [w:] Science News Daily [on-line]. 25 stycznia 2005. [dostęp 18 czerwca 2007].
- ↑ National Geographic − Hipopotamy: afrykańska rzeka Beast. [w:] National Geographic [on-line]. [dostęp 18 lipca 2007].
- ↑ Jean-Renaud Boisserie, Fabrice Lihoreau, Michel Brunet: Proceedings of the National Academy of Sciences. luty 2005, s. 1537-1541, no 5. (tom 102). [dostęp 9 czerwca 2007]. Cytat: Pozycja hipopotamowatych pośród Cetartiodactyla.
- ↑ a b Solweig Stuenes: Journal of Vertebrate Paleontology. 1989, s. 241-268 (tom 9). Cytat: Taksonomia, zwyczaje i relacje żywych skamielin − hipopotamów Madagaskaru: Hippopotamus lemerlei i H. madagascariensis..
- ↑ Peter Tyson: Ósmy kontynent; Życie, śmierć i ponowne odkrycie zaginionego świata Madagaskaru. New York: William Morrow, 2000. ISBN 0-380-97577-7.
- ↑ David A. Burney, Ramilisonina: American Anthropologist. grudzień 1998, s. 957-966, no. 4 (tom 100). Cytat: Kilopilopitsofy, Kidoky i Bokyboky: Relacje na temat dziwnych istot z Madagaskaru, i "Okno Wymierań: megafauny".
- ↑ a b Petronio, C. (1995): Uwagi o taksonomii Pleistocene hippopotamuses. Ibex 3: 53-55. PDF fulltext
- ↑ A. Simmons: Geoarcheologia. 2000, s. 379-381, no. 4 (tom 15). Cytat: Wymieranie fauny w środowisku wyspowym: łowcy hipopotam karłowaty z Cypru.