Praski zamach stanu 1948

20 lutego 1948 roku. Dwunastu niekomunistycznych ministrów rządu Czechosłowacji podaje się do dymisji

Manifestacja komunistyczna na Rynku Staromiejskim w Pradze w czasie przewrotu

Praski zamach stanu 1948 (czes. Únor 1948) – faktyczne przejęcie całości władzy w Czechosłowacji przez Komunistyczną Partię Czechosłowacji (KSČ), z poparciem Związku Radzieckiego, dokonane w dniach 20–25 lutego 1948 roku w Pradze. Przy zachowaniu fasady demokracji parlamentarnej i pozorów systemu wielopartyjnego wprowadzona została dyktatura partii komunistycznej, kierowanej przez Klementa Gottwalda. Dotychczasowe partie niekomunistyczne zostały przekształcone w niesamodzielne ugrupowania satelitarne KSČ, a ich kierownictwa przejęte przez osoby podporządkowane Komunistycznej Partii Czechosłowacji. Przewrotowi towarzyszyły czystki personalne i aresztowania przeciwników partii komunistycznej przez podporządkowaną KSČ Státní bezpečnost. Bezpośrednio po przewrocie w niewyjaśnionych okolicznościach zginął minister spraw zagranicznych Jan Masaryk. Tysiące osób udało się na emigrację.

9 maja 1948 roku parlament przyjął nową konstytucję, określającą nowo powstałą Republikę Czechosłowacką jako demokrację ludową, 30 maja odbyły się wybory parlamentarne, w których dopuszczono głosowanie wyłącznie na jedną listę Frontu Narodowego Czechów i Słowaków (KSČ, partie i organizacje satelitarne). 7 czerwca 1948 roku prezydent Republiki Edvard Beneš podał się do dymisji, 14 czerwca 1948 roku stanowisko prezydenta objął Klement Gottwald.

Szok wywołany na Zachodzie przejęciem władzy w Czechosłowacji przez komunistów przyspieszył konsolidację bloku zachodniego w sytuacji rozwijającej się zimnej wojny. Konsekwencją było energiczne wdrażanie Planu Marshalla, skuteczne przeciwdziałanie próbom dojścia do władzy partii komunistycznych we Francji i Włoszech, konsolidacja zachodnich stref okupacyjnych Niemiec w Trizonię, a następnie powołanie Republiki Federalnej Niemiec, wreszcie budowa zachodniego systemu bezpieczeństwa zbiorowego poprzez utworzenie NATO.

System polityczny władzy partii komunistycznej w Czechosłowacji w lutym 1948 roku przetrwał z modyfikacjami do swego upadku w 1989 roku, w czasie Jesieni Ludów.

Bibliografia

• François Fejtö: Praski zamach stanu 1948, wyd. II Warszawa 1990, Wydawnictwo Krąg.
• Henry Kissinger: Dyplomacja, Warszawa 1995, ISBN 83-85840-75-3.
• Praski zamach stanu na portalu totalita.cz (cz.)
• Norbert Wójtowicz, Nástup komunistickej diktatúry v Československu z pohľadu Poľska (Przewrót komunistyczny w Czechosłowacji widziany z polskiej perspektywy), [w:] Február 1948 a Slovensko. Zborník z vedeckej konferencie Bratislava 14. – 15. február 2008, red. Ondrej Podolec, Bratislawa: ÚSTAV PAMÄTI NÁRODA, 2008, s. 63-83 (cz.).