Wikipedysta:Student005/brudnopis1

Wymiar sprawiedliwości w Czechach – władza sądownicza w imieniu Republiki jest wykonywana przez niezawisłe sądy. Konstytucja wśród organów powołanych do obrony praw obywateli oraz o orzekania o winie i karze za czyny karalne wymieniaː Sąd Najwyższy, Najwyższy Sąd Administracyjny, sądy główne (cz. vrchní soudy), wojewódzkie (cz. krajské soudy) oraz powiatowe (cz. okresní soudy).

Czeskie sądownictwo jest czteroszczeblowe, a postępowanie sądowe - dwuinstancyjne.

Ustrój wymiaru sprawiedliwości

Podstawy prawne

Naczelnymi ustawami, które normują ustrój wymiaru sprawiedliwości w Czechach są:

• Konstytucja Republiki Czeskiej z 1993
• Ustawa nr 6/2000 Sb. o sądach, sędziach, ławnikach i administracji państwowej sądów

Sąd Konstytucyjny

Sąd Konstytucyjny (cz. Ústavní soud České republiky) jest sądowym organem ochrony konstytucyjności, który unieważnia ustawy i przepisy niezgodne z konstytucją oraz rozpatruje skargi konstytucyjne, spory kompetencyjne i inne. Do organów Sądu Konstytucyjnego należąː prezes Sądu Konstytucyjnego, wiceprezesi Sądu Konstytucyjnego, Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Konstytucyjnego, izby Sądu Konstytucyjnego, Sprawozdawca Sądu Konstytucyjnego, Sekretarz Generalny Sądu Konstytucyjnego i Dyrektor Administracji Sądowej Sądu Konstytucyjnego.Historia sądownictwa konstytucyjnego w Czechach sięga 1921, kiedy powołano Sądy Konstytucyjny Czechosłowacji. Jego działalność została przerwana w czasie wojny i rządów komunistycznych. Sąd Konstytucyjny rozpoczął ponownie swoją działalność po upadku komunizmu w 1991. Jego siedziba znajduje się w Brnie.

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy (cz. Nejvyšší soud České republiky) jest zwierzchnim organem sądowym Czech. Rozpatruje nadzwyczajne apelacje od decyzji sądów okręgowych lub zagranicznych, a także ocenia i monitoruje decyzje sądów niższej instancji. Do organów Sądu Najwyższego należą: Prezes Sądu Najwyższego, Wiceprezes Sądu Najwyższego, Zgromadzenie Ogólne Sądu Najwyższego, Naczelna Izba Sądu Najwyższego, wydziały Sądu Najwyższego (Wydział Prawa Cywilnego i Gospodarczego oraz Prawa Karnego), izby Sądu Najwyższego, Rada Sędziów Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy wydawał wyroki w czasie Pierwszej Republiki Czechosłowackiej, Protektoratu Czech i Moraw oraz powojennej Czechosłowacji. Jego szczególną rolę w powojennej Czechosłowacji było orzekanie o legalności spraw, w których orzekano karę śmierci. Siedziba Sądu znajduje się w Brnie.

Obszar właściwości czeskich sądów

Sądownictwo powszechne

Sądownictwo powszechne jest trójszczeblowe. Na jego strukturę składają się sądy główne, wojewódzkie oraz powiatowe. Sądy powiatowe orzekają w pierwszej instancji, sądy wojewódzkie oraz sądy główne w drugiej instancji. Sądy główne i wojewódzkie w określonych sytuacjach mogą orzekać w pierwszej instancji. Na terenie Czech sądy główne mają swoje siedziby w Pradze i Ołomuńcu.

Sądownictwo administracyjne

Czeskie sądownictwo administracyjne składa się z Najwyższego Sądu Administracyjnego (cz. Nejvyšší správní soud České republiky) z siedzibą w Brnie oraz sądów okręgowych. Najwyższy Sąd Administracyjny, który sprawuje nadrzędną rolę w systemie sądownictwa administracyjnego, rozpatruje kasacje od decyzji okręgowych sądów administracyjnych, w pierwszej instancji sprawy dotyczące wyborów, powstawania i rozpadu partii politycznych oraz sprawy dyscyplinarne pracowników sądowych. Sądownictwo administracyjne istniało w już czasach Pierwszej Republiki Czechosłowackiej, jednak okres Protektoratu Czech i Moraw oraz Czechosłowacji spowodował przerwanie pracy Sądu. Konstytucja Czech z 1993 zdefiniowała Najwyższy Sąd Administracyjny jako drugi naczelny organ władzy sądowniczej, jednak został powołany do życia dopiero w 2003. Jego siedziba znajduje się w Brnie.

Sędziowie

Sędziów powołuje Prezydent na czas nieokreślony. Sędzią może zostać obywatel Republiki, któryː

• posiada pełnię praw cywilnych
• jest nieskazitelnego charakteru
• ma odpowiednio długie doświadczenie zawodowe, które gwarantuje prawidłowe wykonywanie zawodu
• jest niekaralny
• w momencie wyboru ukończył 30 lat
• posiada tytuł magistra prawa zdobytego na czeskim uniwersytecie
• złoży egzamin sędziowski

Po otrzymaniu nominacji sędzia jest zobowiązany do złożenia przysięgi. Przysięga ma następujący kształtː

Szablon:CytatD Sędzia bez jego zgody nie może zostać usunięty z pełnionego stanowiska i być przyniesiony do innego sądu. Stanowisko sędziego nie może być łączone ze stanowiskiem Prezydenta, członka parlamentu czy innej funkcji w administracji publicznej. W przypadku niezdolności do pełnienia funkcji minister sprawiedliwości lub prezes sądu, w którym zatrudniony jest sędzia, może złożyć wniosek o przeniesienie w stan spoczynku. Wśród przesłanek wskazujących na utratę zdolności do orzekania znajdują sięː

• zły stan zdrowia
• wyrok za popełnione przestępstwo przez sędziego
• trzykrotne skazanie za przewinienia dyscyplinarne w ciągu pięciu lat przed złożeniem wniosku.

Sędzia w przypadku popełnienia wykroczeń dyscyplinarnych może być ukarany naganą, utratą części wynagrodzenia lub usunięciem z pełnionego stanowiska.

Sala sądowa w czeskim sądzie powiatowym

Wygaśnięcie mandatu sędziego może być spowodowaneː

• ukończeniem przez sędziego 70 roku życia
• orzeczeniem niezdolności sędziego do wykonywania obowiązków
• skazaniem sędziego za popełnione przestępstwo
• zwolnieniem sędziego ze stanowiska w wyniku postępowania dyscyplinarnego
• ograniczeniem zdolności sędziego do wykonywania czynności prawnych
• utratą czeskiego obywatelstwa
• śmiercią sędziego lub uznaniem go za zmarłego

Sędzia może zrezygnować z pełnionych funkcji. Mandat wygasa trzy miesiące po dostarczeniu zawiadomienia do Prezydenta Republiki.

Rada Sędziów

Rada Sędziów (cz. Soudcovská rada) to organ wszystkich sadów powszechnych, tj. w składzie każdego sądu okręgowego, wojewódzkiego, głównego oraz Sądu Najwyższego znajduje się taki organ. Składa się z pięciu członków wybieranych w wyborach tajnych, równych i bezpośrednich na pięcioletnią kadencję. Członkostwa w radzie nie można łączyć z pełnieniem funkcji prezesa oraz wiceprezesa sądu i przewodniczącego izb. Kompetencje Rad sądów każdego szczebla pokrywają się i stanowią organ doradczy prezesa danego sądu. Do ich kompetencji należąː

• opiniowanie kandydatów na stanowisko prezesa, wiceprezesa sądu i przewodniczącego izb, a także sędziów, którzy mają być przydzieleni do danego sądu lub z niego oddelegowani
• omawianie propozycji harmonogramu prac sądu oraz ich zmian
• opiniowanie podstawowych zagadnień administracji danego sądu

Dodatkowo Rada Sędziów Sądu Najwyższego może zwrócić się do jego prezesa o zwołanie Zgromadzenia Ogólnego Sądu Najwyższego i zaproponować program sesji.

Zawody prawnicze

Obok sędziów bardzo ważna rolę w postępowaniach sądowych odgrywają adwokaci. W procesie karnym dodatkowo występuję prokuratorzy i czasami ławnicy. Dodatkowo istnieją inne zawody prawnicze pośrednio związane z postępowaniem sądowym, jak notariusze i urzędnicy sądowi.

Adwokaci

Według ustawy adwokat w Czechach to osoba, która jest wpisana na listę adwokatów prowadzoną przez Czeską Izbę Adwokacką (cz. Česka advokátní komora). Osoba przedkładająca wniosek o wpisanie na listę adwokatów musi spełniać wiele wymagań, w tymː

• wykształcenie prawnicze uzyskane w czeskim lub zagranicznym uniwersytecie
• minimum trzyletnie doświadczenie zawodowe na stanowisku aplikanta sądowego
• niekaralność
• brak kar dyscyplinarnych nałożonych na kandydata
• brak wcześniejszego skreślenia z listy adwokatów
• zdanie egzaminu zawodowego i uiszczenie opłaty egzaminacyjnej

Wpis na listę adwokacką następuje po złożeniu przez kandydata przysięgi przed przewodniczącym Izby. Przysięga ma następujący kształtːSzablon:CytatD

Usunięcie z listy adwokatów może być spowodowaneː

• śmiercią adwokata lub uznanie go za zmarłego
• ograniczenie zdolności do czynności prawnych
• nałożenie środka dyscyplinarnego w postaci skreślenia z listy
• ogłoszenie upadłości adwokata
• pisemny wniosek adwokata
• niespełnianiem warunków niezbędnych do wpisania na liście, mimo że wcześniej adwokata je spełniał
• skazanie adwokata na bezwarunkową karę pozbawienia wolności na przestępstwo w związku z wykonywaniem obowiązków zawodowych, niezwiązane z wykonywaniem obowiązków zawodowych lub też godzącego w zaufanie do zawodu
• ogłoszeniem upadłości spółki, którą adwokat założył z partnerem zagranicznym

• nieuiszczenie składek związanych z członkostwem w Izbie przez sześć miesięcy

Do obowiązków prawników należy ochrona i wspieranie praw i interesów klientów zgodnie z ich instrukcjami. Instrukcje nie są wiążące, jeśli są sprzeczne z prawem, o czym klient powinien być poinformowany. Prawnik powinien także działać sumiennie i uczciwie i wykorzystywać wszystkie możliwe środki prawne konsekwentnie i w interesie klientów. Prawnik ma prawo do domowy podjęcia się usług prawnych w danej sprawie oraz zachowania tajemnicy zawodowej, która może być uchylona tylko i wyłącznie przez klienta.

Wśród działań dyscyplinarnych względem prawników można wyróżnićː

• nagana
• grzywna
• zawieszenie w pełnionych obowiązkach w okresie od sześciu miesięcy do trzech lat
• usuniecie z listy adwokatów

Prawnicy europejscy niebędący rodowitymi Czechami mogą zostać wpisani na listę adwokatów zagranicznych po uprzednim wniosku do Izby. Kandydat zostaje zarejestrowany w czasie miesiąca od złożenia wniosku. Od momentu zarejestrowania prawnik zagraniczny może reprezentować klientów w czasie procesów sądowych.

Prokuratorzy

Ustawa o prokuraturze definiuje prokuraturę jako system urzędów państwowych przeznaczonych do reprezentowania interesów państwa w celu ochrony publicznego interesu.

System czeskiej prokuratury jest tworzony przezː prokuraturę generalną, wojewódzką, okręgową i rejonową. Prokurator Generalny jest powoływany przez rząd na wniosek ministra sprawiedliwości, Prokurator Wojewódzki jest powoływany przez ministra sprawiedliwości na wniosek Prokuratora Generalnego, Prokurator Okręgowy jest powoływany przez ministra sprawiedliwości na wniosek Prokuratora Wojewódzkiego, natomiast Prokurator Rejonowy jest powoływany przez ministra sprawiedliwości na wniosek Prokuratora Okręgowego. Minister sprawiedliwości może odwołać prokuratorów wszystkich szczebli, jeżeli doszło do poważnych zastrzeżeń w wykonywaniu przez nich powierzonej funkcji, lub też w wyniku złożenia wniosku o odwołanie przez Prokuratora Generalnego. Zastępcy prokuratorów każdego szczebla są powoływani na wniosek prokuratora, którego zastępca ma być powoływana osoba. Prokurator może złożyć pisemną rezygnację z pełnionych funkcji.

Kandydat na stanowisko prokuratora musi spełniać szereg wymagań. Wśród nich znajdują sięː

• posiadania zdolności do wykonywania czynności prawnych
• nieskazitelny charakter
• ukończenie minimum 25 lat w dniu mianowania na stanowisko
• zdobycie tytułu magistra prawa na czeskim uniwersytecie
• pomyślne przejście egzaminu
• moralne cechy kandydata zapewniają, że będzie on w rzetelny i sumienny wykonywał swoją pracę
• wyrażenie zgody przez kandydata na przydzielenie do określonej prokuratury
• niekaralność

Prokurator jest mianowany przez ministra sprawiedliwości na wniosek Prokuratora generalnego. Po otrzymaniu nominacji kandydat jest zobowiązany do złożenia przysięgi. Ma ona następujący kształtːSzablon:CytatD

Odwołanie prokuratora może nastąpić w wynikuː

• odmowy złożenia przysięgi
• utraty czeskiego obywatelstwa
• nominacji na stanowisko sędziego, posła, senatora, radnego lub dowolnego administracji publicznej
• osiągnięcia 70 roku życia
• śmierci prokuratora lub uznania go za zmarłego
• ograniczenia do wykonywania czynności prawnych
• skazania za popełnione przestępstwo
• nałożenia środków dyscyplinarnych za popełnione czyny

Prokurator może złożyć pisemną rezygnację z pełnionej funkcji. Odwołanie prokurator następuje dwa miesiące po dostarczeniu rezygnacji do Ministerstwa Sprawiedliwości.

Prokurator wykonując swoje obowiązki jest zobowiązany do działania rzetelnie, profesjonalnie, odpowiedzialnie, bezstronnie i bez zbędnej zwłoki. Prokuratorː

• nie powinien być pod wpływem żadnej partii politycznej, opinii publicznej czy mediów w czasie swojej działalności
• działać w sposób bezstronny i nie powinien swoją działalnością powodować uprzedzeń na tle społecznym, etnicznym, religijnym, rasowym
• nie powinien wykorzystywać swojej funkcji do interesów prywatnych
• musi w taki sposób administrować swoimi nieruchomościami i aktywami, aby nie zostało to wykorzystane przeciwko jego działalności zawodowej, a także powinien zawierać tylko takie zobowiązania, które nie zostaną wykorzystane przeciwko niemu
• nie powinien być arbitrem lub mediatorem w postępowaniach sądowych i reprezentować strony postępowania

Niezdolność do pełnienia funkcji może być spowodowanaː

• złym stanem zdrowia prokuratora
• skazaniem za popełnione przestępstwo

Prokurator za swoją działalność jest odpowiedzialny dyscyplinarnie. Wśród środków dyscyplinarnych znajdują sięː

• nagana
• zmniejszenie pensji
• usunięcie ze stanowiska

Notariusze

Notariusze zgodnie z ustawą są definiowani jako osoby fizyczne, które mają prawo do wykonywania czynności notarialnych. Są zobowiązani do wykonywania swoich obowiązków w sposób bezstronny. Do ich obowiązków należy udzielanie porad prawnych i reprezentowanie osób fizycznych i prawnych w negocjacjach i postępowaniu przed organami publicznymi oraz sporządzanie dokumentacji prywatnej jak i analiz prawnych. Notariusze mogą łączyć swoją funkcję z funkcją posła, senatora, radnego gminy i prowadzić działalność naukową, artystyczną, pedagogiczną i wydawniczą.

Osobą kandydująca na stanowisko notariusz jest zobowiązana do spełniania następujących kryteriówː

• zdolność do wykonywania czynności prawnych
• tytuł magistra prawa zdobytego na czeskim uniwersytecie
• niekaralność
• ukończenie minim pięcioletniej praktyki
• zdanie egzaminu zawodowego

Kandydat jest zobowiązany do złożenia przysięgi. Przysięga ma następujący kształtːSzablon:CytatDNotariusz jest mianowany przez ministra sprawiedliwości na wniosek Izby Notarialnej. Siedzibą kancelarii notarialnej jest siedzibą sądu powiatowego. Liczba kancelarii jest określana przez ministra sprawiedliwości, a sam notariusz za zgodą Izby Notarialnej może zmienić siedzibę swojej kancelarii. Kancelaria notarialna może być zamknięta tylko po śmierci notariusza lub jego przejściu na emeryturę.

Działalność notariusza może zostać zawieszona przez ministra sprawiedliwości w wynikuː

• wszczęcia postępowania karnego przeciwko niemu
• wszczęcia postępowania w celu ograniczenia zdolności do wykonywania czynności prawnych

Odwołanie notariusza może nastąpić w wynikuː

• złożenia przez niego pisemnego wniosku o odwołanie
• niezłożenia przysięgi
• ukończenia 70 roku życia
• utraty czeskiego obywatelstwa
• ograniczenia zdolności do wykonywania czynności prawnych
• wydania wyroku skazującego za popełnione przestępstwo
• zaprzestania wykonywania obowiązków bez powodu w okresie od trzech miesięcy po złożeniu przysięgi
• orzeczenia stanu zdrowia niepozwalającego na wykonywanie obowiązków
• stwierdzenia, że wykonuje działalność nielicująca z powagą urzędu notariusza
• skończenia się ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej i nieprzedłużenie tego ubezpieczenia mimo wyraźnych próśb ze strony Izby Notarialnej

Zobacz też

• Sąd Najwyższy Czech
• Najwyższy Sąd Administracyjny Czech
• Sąd Konstytucyjny Czech
• Prokurator Generalny Czech