Przejdź do zawartości

Brazylia: Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
dodanie informacji
dr.mer
Linia 94: Linia 94:
[[Plik:Brasil administrative map PL.png|thumb|240px|Mapa administracyjna Brazylii]]
[[Plik:Brasil administrative map PL.png|thumb|240px|Mapa administracyjna Brazylii]]
'''Brazylia''' ([[język portugalski|port.]] ''Brasil'', {{wymowa|Pt-br-Brasil.ogg}} {{IPA|[bɾaˈziw]}}), oficjalnie '''Federacyjna Republika Brazylii''' (port. ''República Federativa do Brasil'', {{wymowa|Pt-br-República Federativa do Brasil.ogg}}) – największe pod względem powierzchni i liczby mieszkańców [[państwo]] [[Ameryka Południowa|Ameryki Południowej]] oraz piąte pod względem wielkości państwo świata. Zajmuje ponad 47,5% powierzchni Ameryki Południowej i liczy ponad 200 milionów mieszkańców.
'''Brazylia''' ([[język portugalski|port.]] ''Brasil'', {{wymowa|Pt-br-Brasil.ogg}} {{IPA|[bɾaˈziw]}}), oficjalnie '''Federacyjna Republika Brazylii''' (port. ''República Federativa do Brasil'', {{wymowa|Pt-br-República Federativa do Brasil.ogg}}) – największe pod względem powierzchni i liczby mieszkańców [[państwo]] [[Ameryka Południowa|Ameryki Południowej]] oraz piąte pod względem wielkości państwo świata. Zajmuje ponad 47,5% powierzchni Ameryki Południowej i liczy ponad 200 milionów mieszkańców.

Nie potrafią grać w Tibię, nie używają skilli i nie znają angolskiego


== Geografia ==
== Geografia ==

Wersja z 15:30, 18 maj 2016

{{{nazwa}}}
Herb Flaga
Godło Brazylii flaga Brazylii
Dewiza: Ordem e Progresso
Hymn:
Hino Nacional Brasileiro
[[Plik:{{{hymn audio}}}|200px]]
Stolica

Brasília

Powierzchnia

8 515 767[1]

Populacja
• liczba ludności


203 062 512
(1 sierpnia 2022)

Domena internetowa

.br

PKB ({{{pkb rok}}})
 • całkowite 
 • na osobę


2353 mld[2] USD
{{{pkb na osobę}}}

Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Mapa administracyjna Brazylii

Brazylia (port. Brasil, ⓘ [bɾaˈziw]), oficjalnie Federacyjna Republika Brazylii (port. República Federativa do Brasil, ⓘ) – największe pod względem powierzchni i liczby mieszkańców państwo Ameryki Południowej oraz piąte pod względem wielkości państwo świata. Zajmuje ponad 47,5% powierzchni Ameryki Południowej i liczy ponad 200 milionów mieszkańców.

Nie potrafią grać w Tibię, nie używają skilli i nie znają angolskiego

Geografia

Wodospad Iguaçu
Amazonia
Chapada Diamantina, Bahia
 Osobne artykuły: geografia Brazylii i miasta Brazylii.

Terytorium Brazylii zajmuje prawie połowę powierzchni Ameryki Południowej i rozciąga się w centrum i na wschodzie kontynentu, położone nad Oceanem Atlantyckim.

Długość wybrzeża Brazylii wynosi 7491 km. Kraj graniczy z dziesięcioma innymi państwami: Argentyną, Boliwią, Gujaną Francuską, Gujaną, Kolumbią, Paragwajem, Peru, Surinamem, Urugwajem oraz Wenezuelą.

 Osobny artykuł: granice Brazylii.

Na terytorium Brazylii można wyróżnić trzy duże krainy geograficzne: część Wyżyny Gujańskiej na północy, Wyżynę Brazylijską na południowym wschodzie, oraz Nizinę Amazonki nazywaną Amazonią, na północy i północnym zachodzie. Poza tym na południowym zachodzie leży także część Niziny La Platy.

Najwyższym szczytem Brazylii jest Pico da Neblina – 2994 m n.p.m. – na Wyżynie Gujańskiej.

Największą rzeką Brazylii jest Amazonka, inne ważniejsze z rzek to:

 Zobacz też: Formacje roślinne Ameryki Południowej
UWAGA: sugestia dodatkowej treści w nieistniejącym artykule - trzeba poprawić link.

Historia

 Osobny artykuł: historia Brazylii.

Tereny dzisiejszej Brazylii były zasiedlone przez półkoczownicze plemiona Indian już przynajmniej 6 tys. lat przed odkryciem jej przez Portugalczyków w roku 1500. Przez następne 300 lat Brazylia została skolonizowana przez Portugalię i zamieniona w oparte na pracy niewolniczej dochodowe przedsięwzięcie. W kraju powszechne były rebelie niewolników a część zbiegów tworzyła na odległych od kolonialnej cywilizacji terenach własne osiedla zwane quilombos. Przeciw nim były organizowane wyprawy zbrojne. W roku 1808 książę Jan (późniejszy król Portugalii Jan VI) wraz z rodziną schronił się w Brazylii przed najazdem Napoleona Bonaparte na Portugalię. Na początku XIX wieku narastały tendencje separatystyczne i w roku 1822 książę-regent Pedro I ogłosił utworzenie samodzielnego Cesarstwa Brazylii. W roku 1889 jego następca Pedro II został obalony i została utworzona republika federacyjna.

Pod koniec XIX i w 1. połowie XX wieku do Brazylii napłynęło ponad 5 milionów imigrantów z Europy i Azji. W tym okresie dynamicznie postępowała industrializacja kraju i ekspansja w głąb interioru. Rządy demokratyczne były zastępowane przez dyktatury: w latach 1930-1945 w praktyce rządził Getúlio Vargas. Vargas do władzy doszedł na skutek wojskowego puczu który następnie określono mianem rewolucji[4][5]. Początkowo nowy rząd zobowiązał się do szybkiego oddania władzy, lecz zamiast tego zlikwidował kongres, zawiesił konstytucję a gubernatorów zastąpił własnymi zwolennikami[6]. W latach 30. doszło do trzech prób obalenia wojskowego rządu[7][8][9]. W 1932 roku odbyło się powstanie konstytucjonalistów, w 1935 roku odbyła się antyrządowa rebelia zorganizowana przez komunistów która wykorzystana została do wprowadzenia przez Vargasa pełnej dyktatury i cenzury prasy. Ostatnią próbą zbrojnego obalenia rządu był pucz faszystowski w 1938 roku[10]. Mimo faszyzacji kraju Brazylia w okresie hiszpańskiej wojny domowej wsparła stronę republikańską walcząca z nacjonalistami[11]. W okresie II wojny światowej Brazylia początkowo pozostała neutralna a wojnę Niemcom i Włochom wypowiedziała w sierpniu 1942 roku[12]. Pod wpływem wojny odrzucił wzorce faszyzujące i przyjął bardziej liberalną politykę. Po zwycięstwie aliantów w wojnie światowej, stał się kłopotliwy jako niedawny sojusznik światowych potęg i szybko został obalony w wojskowym puczu. Vargas na krótko powrócił do władzy w 1950 roku w wyniku wyborczego zwycięstwa utworzonej przez niego Brazylijskiej Partii Pracy. W pierwszej fazie prezydentury wprowadził szereg postępowych reform a swoje rządy oparł na środowiskach lewicy. Pod naciskiem narodowców i lewicy prowadził politykę uprzemysłowienia kraju, rozwiązał problem państwowego monopolu naftowego „Petrobras”, ograniczył inwestycje obcego kapitału, wprowadził szereg prorobotniczych praw, zakończył działania rządu polegające na ingerencji w działanie związków zawodowych oraz przeprowadził rewizję pracy minimalnej. W 1952 roku zawarł układ militarny ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki jednak zachował się neutralnie odmawiając wysłania wojsk brazylijskich do Korei. W ciągu drugiej kadencji kontynuował represje przeciwko ruchowi komunistycznemu[13][14]. Stopniowo odchodził od postępowych reform tracąc poparcie społeczeństwa i lewicy zmuszony został do walki o wpływy w konserwatywnie nastawionym wojsku. Jego rządy napotkały na silną opozycję, pomimo starań Vargasa największą opozycję stanowiły kręgi wojskowe. Była to reakcja na szereg skandali, które wiązały się z członkami jego administracji. Cztery lata po objęciu władzy na skutek kryzysu politycznego i zmuszeniu go przez wojsko do oddania władzy popełnił samobójstwo[15].

 Osobny artykuł: zamach stanu w Brazylii w 1964 roku.

Po samobójstwie Vargasa powstało kilka krótkotrwałych rządów. W 1956 roku prezydentem został kandydat socjaldemokratów Juscelino Kubitschek de Oliveira[16]. Kubitschek przyjął łagodną postawę wobec opozycji politycznej dzięki czemu mógł rządzić bez poważniejszych kryzysów[17]. W okresie jego rządów sektor gospodarki i przemysłu znacznie wzrósł[18]. Największym sukcesem rządu socjaldemokratów okazała się budowa nowej stolicy kraju, Brasilii oddanej do użytku w 1960 roku[19]. Następcą Kubitscheka został Jânio Quadros który jednak podał się do dymisji w 1961 roku, a więc w okresie mniejszym niż rok po objęciu urzędu[20]. Prezydenturę wówczas objął wiceprezydent João Goulart który jako kandydat lewicy zobowiązał się do przeprowadzenia radykalnych reform społecznych. Zapowiedział wywłaszczenie wielkich latyfundystów i podniesienie płacy minimalnej[21]. Prezydent został obalony w zamachu stanu w kwietniu 1964 roku. Zamach zapoczątkował okres istnienia w Brazylii reżimu wojskowego[22].

Nowy system miał być przejściowy[23] jednak szybko zmienił się w dyktaturę[24]. Reżim szeroko zastosował represje polityczne względem swoich przeciwników politycznych w tym artystów i dziennikarzy. W opozycji przeciw rządom wojskowym doszło do powstania zbrojnych ruchów partyzanckich[25][26]. Rząd Brazylii zobowiązał się na łamach operacji Kondor wyeliminować także opozycję na emigracji[27]. Pomimo brutalności i metod zbliżonych do totalitaryzmu, system na początku lat 70. zdobył poparcie sporego grona Brazylijczyków ze względu na ówczesny boom gospodarczy[28]. Lata dyktatorskiej władzy skutecznie jednak zniechęciły społeczeństwo. Mimo rozbicia wojsk partyzanckich, rząd kontynuował politykę represji (która wcześniej była argumentowana walką z rebelią)[29]. W obliczu narastającego kryzysu społecznego i serii porażek gospodarczych rządu generał Ernesto Geisel zgodził się na pewną liberalizację życia publicznego[30], w 1979 roku wprowadził on ustawę o amnestii która zapoczątkowała mozolny powrót do demokracji w okresie dekady lat 80.

Po dojściu do władzy lewicy i prezydenta Luli Brazylia wychodzi z głębokiego kryzysu ekonomiczno-społecznego, który był wynikiem olbrzymiego długu publicznego. Powoduje to pochłanianie znacznej części jej dochodu narodowego. Daje się zauważyć napływ inwestycji oraz znaczący rozwój gospodarczy.

Ustrój polityczny

 Osobny artykuł: Konstytucja Brazylii.
Budynek parlamentu – Kongresu Narodowego projektu Niemeyera
Prezydent kraju Dilma Rousseff (obecnie zawieszona w pełnieniu fukncji)

Brazylia jest republiką federalną, konstytucyjną, o systemie prezydenckim, której fundamentem jest podział władzy na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą[31]. O strukturze dwóch pierwszych władz decyduje się w wyborach powszechnych. Podzielona na 26 stanów i 1 dystrykt federalny. Konstytucja Brazylii została uchwalona w 1988. Głową państwa i szefem rządu jest wybierany w głosowaniu powszechnym na 4 lata prezydent. Obecnym prezydentem jest Dilma Rousseff. 12 maja 2016 r. prezydent Dilma Rousseff, została odsunięta od władzy, której opozycja zarzuca bezprawne działania maskujące prawdziwą wielkość deficytu budżetowego[32]. Przy Urzędzie Prezydenta działają dwa główne organy konsultacyjne: Rada Republiki i Narodowa Rada Obrony. Prezydent posiada silną pozycję ustrojową. Samodzielnie tworzy rząd i kieruje jego pracami. Kongres nie ma realnych instrumentów odwołania rządu, takich jak wotum nieufności. Proces impeachmentu jest środkiem nadzwyczajnym.

Władza ustawodawcza i sądownicza

Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego Kongresu Narodowego (Izba Deputowanych i Senat). Senat składa się z 81 senatorów (po 3 senatorów z 26 stanów i Dystryktu Federalnego). Liczba członków Izby Deputowanych wynosi 513[33]. Deputowani wybierani są na 4 lata w wyborach powszechnych, a senatorowie na 8 lat, również i w tym przypadku w wyborach powszechnych (z tym, że co 4 lata następuje wymiana ⅓ lub ⅔ składu Senatu). Władzę sądowniczą sprawują niezależne sądy. Organy władzy sądowniczej wymieniane przez Konstytucję to[34]: Najwyższy Sąd Federalny, Rada Narodowa Sprawiedliwości, Wyższy Sąd Sprawiedliwości, Wyższy Sąd Wojskowy, Wyższy Sąd Pracy, Wyższy Sąd Wyborczy, regionalne sądy federalne, sądy pracy i ich sędziowie, sądy wyborcze i ich sędziowie, sądy wojskowe i ich sędziowie, sądy stanowe i Dystryktu Federalnego. Sędziowie pełnią swoje funkcje dożywotnio, a ten przywilej uzyskują po dwóch latach pracy[34].

Władza wykonawcza

Władza wykonawcza federalna jest bardzo rozbudowana. Obejmuje ona Kancelarię Prezydenta, 18 rad konsultacyjnych, 23 ministerstwa, 12 agencji rządowych. Stany posiadają duży zakres autonomii, swoje organy ustawodawcze i sądownicze oraz władzę wykonawczą, na której czele stoi gubernator[34].

Struktura administracji gospodarczej

Siedziba Kancelarii Prezydenta

Organem koordynującym działania administracji gospodarczej jest Kancelaria Prezydenta (port. Casa Civil). Główne resorty gospodarcze to: Ministerstwo Rozwoju, Przemysłu i Handlu Zagranicznego, Ministerstwo Rolnictwa, Hodowli i Zaopatrzenia, Ministerstwo Górnictwa i Energetyki, Ministerstwo Finansów. W stosunkach gospodarczych z zagranicą dużą rolę odgrywa Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Spośród śród agencji rządowych ważne funkcje spełniają: Narodowa Agencja Nadzoru Sanitarnego (ANVISA), Narodowa Agencja Ropy Naftowej, Gazu i Biopaliw (ANP), Narodowa Agencja Energii Elektrycznej (ANEEL), Narodowa Agencja Telekomunikacji (ANATEL). Bankiem emisyjnym jest Bank Centralny Brazylii (|port. Banco Central do Brasil[35]. Funkcję głównego banku kredytowego spełnia Narodowy Bank Rozwoju Gospodarczego i Społecznego (BNDES).

Polityka zagraniczna

Spotkanie szefów państw w ramach organizacji Mercosur
Flagi krajów grupy G-5, której Brazylia jest aktywnym członkiem

Stosunki międzynarodowe Brazylii są oparte na artykule 4 Konstytucji[34]. Zgodnie z konstytucją, prezydent ma ostateczną władzę nad polityką zagraniczną, a Kongres ma za zadanie rozpatrzania i uwzględniania wszystkich nominacje dyplomatyczne, zawierania umów i traktatów międzynarodowych, a także przepisów dotyczących brazylijskiej polityki zagranicznej[34]. Polityka zagraniczna Brazylii jest ściśle związana z jej pozycją światową. Brazylia jest szóstą co do wielkości gospodarką na świecie i największą w Ameryce Łacińskiej[36]. Brazylijska polityka zagraniczna opiera się zasadniczo na zasadach multilateralizmu, pokojowego rozstrzygania sporów i nieingerencji w sprawy innych krajów[37]. Polityka zagraniczna jaką prowadzi Brazylia dzisiaj została zapoczątkowana w połowie lat 90. przez prezydenta Fernando Henrique Cardoso. Powstała ona w drodze ewolucji, nie rewolucji, jak to wcześniej bywało. Prezydent Cardoso i jego współpracownicy zdefiniowali rolę w ówczesnym okresie jaką powinna dzisiaj odgrywać w świecie i wyznaczyli cele konieczne do osiągnięcia tej roli. Podkreślając wielki potencjał kraju, bogactwo kultury będące wynikiem metysażu, ogromne zasoby naturalne i siłę gospodarki, podkreślili, że Brazylia dąży do rozwoju i wzmacniania swojej pozycji mocarstwa regionalnego[38]. Ponadto stwierdzono, że do osiągnięcia tych celów powinno się wspierać i wzmacniać Światową Organizację Handlu oraz integrować w strukturze Mercosur. W ostanim czasie Brazylia znacząco ograniczyła kontakty handlowe ze Stanami Zjednoczonymi[39], a znacznie zwiększyła z państwami dążącymi do tego samego celu (tzw: grupa BRICM)[40]: z Indiami, Chinami, Rosją, RPA i Meksykiem[38]. Obecnie Chińska Republika Ludowa jest partnerem handlowym Brazylii. Intensyfikacja relacji handlowych między tymi krajami spowodowała znaczące zmiany w bilansie handlowym Brazylii[39]. Po objęciu władzy w 2003 r. przez Lula da Silvę za sprawą jego rządów znacząco wzrosła rola Brazylii w świecie. Brazylia solidaryzuje się z państwami rozwijającymi się, bardzo często prezentując w różnych sprawach odmienne stanowisko niż USA[38]. Integralną częścią polityki zagranicznej Brazylii jest pomoc dla krajów rozwijających się. Brazylia ponadto akcentuje wagę zasad suwerenności i nieinterwencji, deklaruje poszanowanie praw człowieka[38].

Podział administracyjny

 Osobny artykuł: podział administracyjny Brazylii.

Brazylia dzieli się na 26 stanów (port.: estado) i 1 dystrykt federalny (port.: Distrito Federal):

L.p. Stan Stolica Ludność (mln) Powierzchnia [km²] os./km²
1 Acre Rio Branco 0,557 152 522 3,6
2 Alagoas Maceió 2,82 27 819 101
3 Amapá Macapá 0,477 142 816 3,3
4 Amazonas Manaus 2,81 1 570 947 1,7
5 Bahia Salvador 13,1 564 273 23
6 Ceará Fortaleza 7,43 145 712 51
7 Dystrykt Federalny Brasília 2,05 5 802 353
8 Espírito Santo Vitória 3,1 46 047 67
9 Goiás Goiânia 5 340 118 14,7
10 Maranhão São Luís 5,65 331 918 17
11 Mato Grosso Cuiabá 2,5 903 386 2,7
12 Mato Grosso do Sul Campo Grande 2,08 357 140 7,8
13 Minas Gerais Belo Horizonte 17,9 586 552 30,5
14 Pará Belém 6,19 1 247 703 4,9
15 Paraíba João Pessoa 3,44 56 341 61
16 Paraná Kurytyba, portugalski: Curitiba 9,56 199 282 48
17 Pernambuco Recife 7,92 98 527 80
18 Piauí Teresina 2,84 251 312 11
19 Rio de Janeiro Rio de Janeiro 14,4 43 797 328,7
20 Rio Grande do Norte Natal 2,78 53 077 52
21 Rio Grande do Sul Porto Alegre 11 281 734 39
22 Rondônia Porto Velho 1,38 237 565 5,8
23 Roraima Boa Vista 0,324 224 118 1,4
24 Santa Catarina Florianópolis 5,36 95 285 56
25 São Paulo São Paulo 37 248 177 149
26 Sergipe Aracaju 1,78 21 962 81
27 Tocantins Palmas 1,16 277 298 4
Stan na 2000

Demografia

São Paulo
Rio de Janeiro
Recife
Ouro Preto, Minas Gerais
Metropolie
Główne
miasto
 Stan Ludność
(mln)
São Paulo São Paulo 15,7
Rio de Janeiro Rio de Janeiro 11,4
Belo Horizonte Minas Gerais 4,98
Porto Alegre Rio Grande do Sul 4,18
Recife Pernambuco 3,73
Brasília Dystrykt Federalny 3,6
Fortaleza Ceará 3,42
Salvador Bahia 3,35
Kurytyba Paraná 3,25
Campinas São Paulo 2,63
Belém Pará 2,09
Goiânia Goiás 2,01
Manaus Amazonas 1,93
Santos São Paulo 1,48
Vitória Espírito Santo 1,44
São Luís Maranhão 1,3
Natal Rio Grande do Norte 1,24
Maceió Alagoas 1,12
Joinville Santa Catarina 1,02

Współczesny skład etniczny Brazylii jest odzwierciedleniem jej historii. 47,7% mieszkańców Brazylii stanowią ludzie rasy białej, pardo (czyli ludzie mający białych, indiańskich i czarnych przodków do pardo zalicza się bowiem Mulatów, Zambo i Metysów) 43,1%, murzyni 7,6%, Indianie 0,4%, Azjaci stanowią 1,1%[41].

Językiem urzędowym w Brazylii jest język portugalski, który jednak różni się znacznie od używanego w Portugalii. Przede wszystkim brazylijski jest bardziej miękki i melodyjny, jest też wzbogacony szeregiem słów i zwrotów z języków brazylijskich Indian i byłych niewolników z Afryki. Różni się także pisownią. W gminie São Gabriel da Cachoeira językami urzędowymi są dodatkowo języki indiańskie: nheengatu, tukano i baniwa. Poza tym w użyciu są także języki włoski, hiszpański, niemiecki.

Statystyki demograficzne

Członkowie izolowanego plemienia spotkani w Brazylii
Biali Brazylijczycy
(2015)
Liczba ludności 207 848 000
Ludność według wieku
0-14 lat 26,2% (mężczyźni 27 219 651/kobiety 26 180 040)
15-64 lat 67% (mężczyźni 67 524,642/kobiety 68 809 357)
ponad 64 lata 6,7% (mężczyźni 5 796 433/kobiety 7 899 650)
Wiek (mediana)
W całej populacji 29,3 lat
Mężczyzn 28,3 lat
Kobiet 30,1 lat
Przyrost naturalny 1,134%
Współczynnik urodzeń 17,79 urodzin/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów 6,36 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji –0,09 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
poniżej 15 lat 1,04 mężczyzn/kobiet
15-64 lat 0,98 mężczyzna/kobietę
powyżej 64 lat 0,73 mężczyzn/kobiet
w całej populacji 0,98 mężczyzn/kobiet
Umieralność noworodków
W całej populacji 21,17 śmiertelnych/1000 żywych
płci męskiej 24,63 śmiertelnych/1000 żywych
płci żeńskiej 17,53 śmiertelnych/1000 żywych
Oczekiwana długość życia
W całej populacji 72,53 lat
Mężczyzn 68,97 lat
Kobiet 76,27 lat
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS 0,7% (2003)
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS 660 000 (2003)
Liczba zmarłych na HIV/AIDS 15 000 (2003)

Język

 Osobny artykuł: język portugalski.
 Osobny artykuł: Brazylijska odmiana języka portugalskiego.
Brazylijska Akademia Literatury

Oficjalnym językiem urzędowym w Brazylii jest język portugalski, a właściwie tzw. język portugalski odmiana brazylijska[42], co zapisane jest w konstytucji (Artykuł 13 Konstytucja Federacyjnej Republiki Brazylii[43]). Język portugalski używany w Brazylii (português do Brasil lub português brasileiro) znacznie różni się od swojej wersji europejskiej, przy czym należy zaznaczyć, że obie wersje są dla siebie wzajemnie zrozumiałe we wszystkich krajach portugalskojęzycznych[44]. W wariancie brazylijskim, w przeciwieństwie do europejskiego, nie występuje redukcja samogłosek w sylabach nieakcentowanych, co czyni jego wymowę bardziej miękką i melodyjną. Ponadto język portugalski brazylijski i jest wzbogacony szeregiem słów i zwrotów z języków brazylijskich Indian i byłych niewolników z zachodniej Afryki. Istnieją także znaczne różnice w słownictwie potocznym oraz w gramatyce oby dwu wersji. Brazylia jest pierwszym krajem luzofonii, która wprowadziła nowe zasady pisowni w języku portugalskim[45]. Traktat o jednolitej ortografii języka portugalskiego zawarło w 1990 roku osiem krajów, m.in. Brazylia, Portugalia, Angola i Mozambik, a w 2004 roku do tych krajów po uzyskaniu niepodległości dołączył Timor Wschodni. Traktat przewidywał usunięcie akcentów i innych znaków diakrytycznych stosowanych np. w Portugalii, ale pomijanych w Brazylii[45]. Reformę również poprał Parlament Portugalii, dodając do alfabetu trzy nowe litery. Ok. 2 tys. słów będzie się pisało wg wersji brazylijskiej. Zmiany polegają na wpisaniu do alfabetu trzech dotąd nieistniejących liter: y, k i w[46]. Regulacją języka portugalskiego i literatury brazylijskiej zajmuje się Brazylijska Akademia Literatury (port. Academia Brasileira de Letras) założona w Rio de Janeiro 20 lipca 1897 r. przez brazylijskich pisarzy: Joaquima Marię Machado de Assis, Lúcio de Mendonça, Inglês de Sousa, Joaquima Nabuco oraz Ruy Barbosę[47]. Ponadto na pograniczu Brazylii i Argentyny oraz Brazylii i Urugwaju używa się portuñol, czyli mieszkanki języka portugalskiego i hiszpańskiego. Za prezydentury Lula da Silvy w 2005 r. zostało wprowadzone tzw. prawo hiszpańskiego (hiszp. Ley de español), które obliguje wszystkie typy szkół zarówno publiczne jak i prywatne do obowiązkowego nauczania języka hiszpańskiego[48]. W związku z czym jest to drugi pod względem liczby używających język kraju[49].

Gospodarka

 Osobny artykuł: gospodarka Brazylii.
Plik:Sao paulo brazil e la noche.jpg
Dystrykt finansowy São Paulo
Zapora wodna Itaipu, będąca wspólnym przedsięwzięciem Brazylii i Paragwaju, będąca drugą co do wielkości elektrownią wodną na świecie

Gospodarka kraju opiera się na eksploatacji bogatych zasobów naturalnych, rolnictwie i szybko rozwijającym się przemyśle. Według szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego PKB Brazylii w 2015 r. wyniósł 3208 mld USD (15 518 USD na jednego mieszkańca)[50]. Z kolei PKB nominalny wyniósł 2356 mld USD (11 527 USD na jednego mieszkańca)[50]. Pewnym problemem jest stanowi wysokie zadłużenie zagraniczne kraju przekraczające 179 mld USD, jednak cały dług nie przekracza bezpiecznego poziomu 50% PKB. Brazylia zaliczana jest do krajów rolniczych z rozwijającym się przemysłem. Jednakże kraj uważany jest za państwo o najbardziej nierównomiernym podziale dochodów między obywateli. Dysproporcje rozmieszczenia ludności w Brazylii związane są bezpośrednio z ukształtowaniem geofizycznym terytorium kraju, jak również warunkami klimatycznymi[51]. Ze względu na swe położenie i wielkość kraju państwo jest bardzo bogate w surowce mineralne. Największą rolę odgrywa wydobycie rud żelaza, cyny, chromu, manganu, miedzi, boksytów. Stan Minas Gerais jest najbogatszym w surowce regionem Brazylii[52]. Z wyjątkiem gazu ziemnego i ropy naftowej wydobywa się tu wszystkie surowce mineralne kraju. Brazylia jest także największym dostawcą kamieni półszlachetnych na rynki światowe[51]. Niedawno odkryte złoża ropy naftowej i gazu ziemnego pozwoliły Brazylii stać się drugim ich producentem na kontynencie[51].

Przemysł

W okresie ostatnich dwudziestu lat zaszły ogromne przemiany gospodarcze. Ogromne nakłady w przemyśle, energetyce i transporcie spowodowały rozwój przemysłu. Największe okręgi przemysłowe w Brazylii znajdują się w São Paulo (65% ogólnej produkcji przemysłowej), Rio de Janeiro oraz Minas Gerais. Przede wszystkim występuje tam przemysł: włókienniczy, odzieżowy, spożywczy, mineralny, maszynowy, Przemysł metalowy|metalowy]], cukierniczy, mięsny, olejowy, elektrotechniczny, chemiczny[52]. Kraj ten jest światową potęgą, jeśli chodzi o produkcję energii ze źródeł odnawialnych. Na obfitych w wodę rzekach powstało wiele elektrowni wodnych, które dostarczają ponad 90% energii elektrycznej kraju. Hydroelektrownie stanowią aż 85,50% ogólnego udziału w strukturze produkcji energii. Pozostałe źródła to biomasa - 4,10%, gaz ziemny - 3,30%, olej Diesla - 2,80%, elektrownie atomowe - 2,50%, węgiel kamienny - 1,6% i energia wiatru - 0,1%[53].

Rolnictwo

Plantacja kawy w stanie Minas Gerais
Uprawa soi w stanie Parana

Podstawą rolnictwa w Brazylii jest plantacyjna uprawa ziemi i ekstensywna hodowla zwierząt tj: wykorzystywanie naturalnych obszarów łąk i pastwisk oraz niewielkie nakłady pracy. Na terenie Brazylii występują liczne latyfundia, czyli wielkie gospodarstwa hodowlane, osiągające powierzchnie kilkuset tysięcy hektarów[54]. Dominujące w Brazylii rolnictwo plantacyjne dostarcza zbiorów stawiających kraj w czołówce światowych producentów. Brazylia jest jednym z największych producentów żywności na świecie. W produkcji i eksporcie kawy zajmuje pierwsze miejsce na rynkach światowych. Najwyższy na świecie jest także eksport koncentratu pomarańczowego. Kraj jest także jednym z głównych światowych producentów soi, trzciny cukrowej, manioku, fasoli, bobu, kakao i bananów oraz ryżu. Brazylia znajduje się też w czołówce państw pod względem pogłowia bydła[52]. Ważne miejsce w gospodarce kraju zajmuje eksport koncentratu pomarańczowego[52]. Udział rolnictwa w tworzeniu produktu krajowego brutto wynosi około 11%. Obecnie 31% ogółu zatrudnionych pracuje w rolnictwie[52].

  • Struktura użytkowania ziemi w Brazylii[55]:
Struktura użytkowania
Lasy 57,4%
Łąki i pastwiska 21,7%
Użytki rolne 31,2%
Grunty orne i plantacje 6%

Lasy - 57,4% dostarczają 259 mln m³ drewna rocznie, kauczuku 96 tys. ton. Drzewo pozyskuje się głównie w celach użytkowych, w przemyśle meblarskim, drewno mahoniowe i palisandrowe. Użytki rolne stanowią drugą wielkość w tej strukturze - 31,20%. Łąki i pastwiska - 21,70% oraz grunty orne i plantacje - 6,00%. Ziemie uprawne i plantacje są rozmieszczone głównie na wschodzie i południu kraju, ponieważ występują tam urodzajne gleby[56]. Brazylia jest samowystarczalna, jeśli chodzi o produkcję żywności, nadwyżki przeznaczone są na eksport.

Usługi

Samolot Fokker 100, należący do Brazylijskich linii lotniczych TAM Linhas Aéreas

W Brazylii, jako w kraju dynamicznie rozwijającym się usługi stanowią bardzo ważną część gospodarki. Niemal, co druga osoba spośród ludzi zdolnych do pracy jest zatrudniona właśnie w tym sektorze[57]. Składa się on z usług publicznych i prywatnych. Na sektor publiczny składa się krajowa i lokalna biurokracja oraz przedsiębiorstwa użyteczności publicznej[58]. W sektorze prywatnym znaczna częśd pracowników zatrudniona jest w branżach hotelarskich (hotele, restauracje i bary). Szeroko rozpowszechnione są też usługi lotnicze[58]. W Brazylii znajduje się ponad 20 międzynarodowych lotnisk. Obecnie w Brazylii najsilniej rośnie zatrudnienie w branży informatycznej, czego skutkiem jest powstawanie dużych informatycznych korporacji[58].

Znane spółki

  • Itaú Unibanco Holding S.A. - brazylijski bank notowany na rynku publicznym. Został utworzony w 2014 roku w wyniku połączenia dwóch banków Itaú oraz Unibanco[59], stanowiąc największy konglomerat finansowy na półkuli południowej oraz dziesiąty co do wielkości na świecie. Spółka jest notowana na Giełdzie Papierów Wartościowych (Bolsa de Valores, Mercadorias & Futuros) w São Paulo[59][60] oraz w Nowym Jorku (na New York Stock Exchange)[61]. Jest to drugi co do wielkości aktywów bank w Brazylii. Stanowi około 11% wartości brazylijskiego rynku usług bankowych. Dokonuje operacji oraz ma swoje siedziby w obu Amerykach, Europie oraz Azji. W 2013 roku osiągnął zysk netto w wysokości 16,522 mln $. Bank zatrudnia około 95 700 pracowników[62].
Siedziba Petrobrasu S.A. w Rio de Janeiro
  • Bradesco to bank, powstały w 1943 roku pod nazwą Banco Brasileiro de Descontos S.A.. Do momentu fuzji Itaú oraz Unibanco, to właśnie Bradesco był największym co do wartości aktywów prywatnym bankiem w Brazylii. W 1968 r. wydał pierwszą kartę kredytową w Brazylii, a 28 lat później wprowadził pierwszy południowoamerykański system bankowości internetowej. Bradesco posiada największą sieć oddziałów wśród krajowych banków. Jest notowany na giełdzie w São Paulo, Nowym Jorku oraz Madrycie[65]. W maju 2015 bank zatrudniał 95 520 osób[65].
  • JBS S.A. to największe przedsiębiorstwo przetwórstwa spożywczego pod względem wielkości sprzedaży na świecie. Zajmuje się przetwórstwem mięsnym. Jest największym eksporterem białka zwierzęcego na świecie, sprzedając swoje produkty do ponad 150 krajów na całym świecie.Przedsiębiorstwo zostało założone w 1953 r. w Anapolis, zaś obecnie siedziba

zarządu mieści się w São Paulo, zatrudniając ok. 185 000 pracowników[66].

  • Vale S.A. to międzynarodowa korporacja metalurgiczna i górnicza, a także jeden z największych operatorów logistycznych w Brazylii. Jest

największym producentem rudy żelaza oraz niklu, a także posiadaczem dziewięciu elektrowni wodnych[67]. Spółka jest notowana na giełdzie w São Paulo, Nowym Jorku, Paryżu, Madrycie i Hong Kongu[67]. W momencie powstania w 1942 roku przedsiębiorstwo nosiło nazwę Companhia Vale do Rio Doce i należało do państwa, prywatyzacja nastąpiła dopiero w roku 1997. Obecnie zatrudnia około 85 305 pracowników[67].

Transport

Mapa konturowa Brazylii
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|19|38|02|S|43|58|08|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|15|52|16|S|47|55|07|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|15|39|00|S|56|07|03|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|03|46|35|S|38|31|57|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|25|31|42|S|49|10|32|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|03|02|19|S|60|02|59|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|05|54|41|S|35|14|51|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|29|59|40|S|51|10|17|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|08|07|35|S|34|55|24|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|22|54|37|S|43|09|47|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|22|48|32|S|43|14|37|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|12|54|39|S|38|19|51|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|23|25|55|S|46|28|10|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|23|37|36|S|46|39|19|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|23|00|27|S|47|08|04|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|09|51|58|S|56|06|22|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|03|15|14|S|52|15|14|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|01|22|46|S|48|28|35|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|02|50|46|N|60|41|24|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|20|28|07|S|54|40|21|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|19|00|41|S|57|40|15|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|25|35|46|S|54|29|13|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|16|37|55|S|49|13|14|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|07|16|44|S|64|46|10|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|23|20|01|S|51|07|48|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|00|03|02|N|51|04|19|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|02|40|23|S|56|46|38|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|08|42|33|S|63|54|08|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|16|35|09|S|54|43|29|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|10|59|02|S|37|04|13|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|02|25|21|S|54|47|34|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|03|22|59|S|64|43|27|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|05|03|38|S|42|49|28|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|19|45|54|S|47|57|53|W}
Nieprawidłowe parametry: {Brazylia|20|15|29|S|40|17|11|W}
Porty lotnicze w Brazylii VCP – Campinas, GIG – Rio de Janeiro-Galeão, SDU – Rio de Janeiro-Santos Dumont, GRU – São Paulo-Guarulhos, CGH – São Paulo-Congonhas

Turystyka

Archipelag Fernando de Noronha, Pernambuco

Turystyka w Brazylii jest jednym z kluczowych gospodarki kraju. Kraj ten w 2014 r. odwiedziło 6,43 milinów turystów, stawiając ten kraj na trzecim miejscu, po Meksyku i Argentynie w całej Ameryce Łacińskiej pod względem ilości turystów[68]. Uwzględniając walory przyrodnicze, antropogeniczne i stopień rozwoju turystyki, wydziela się w Brazylii pięć podstawowych regionów turystycznych[69]:

Regiony turystyczne

Salvador, największe skupisko afro-Brazylijczyków i jedno z najczęściej odwiedzanych miast

Region Północno-Wschodni obejmujący 1,5 mln km²[71]. O jego atrakcyjności turystycznej decydują przede wszystkim zabytki najstarszych miast brazylijskich takich jak: Olinda, Recife, Salvador, São Luís, oraz miejscowy folklor pozostający pod silnym wpływem kultury afrykańskiej[71]. Region ten jest regionem wyżynnym o rzeźbie mało urozmaiconej, z wyjątkiem środkowej części stanu Bania, gdzie wznosi się pasmo Serra Geral (1850 m n.p.m.)[71]. Charakterystyczną cechą jest tu niedobór wilgoci. W części centralnej ilość opadów wynosi 400-500 mm rocznie, a na wyżynie Borborema nie przekracza nawet 300 mm. Przeważającą część regionu porasta caatinga i tylko w części zachodniej, gdzie swoją obecność zaznacza Nizina Amazonki, występują wilgotne lasy równikowe[71]. Region ten obejmuje wybrzeża nad Oceanem Atlantyckim o długości około 3300 kilometrów[70]. Występuje tu klimat tropikalny, ze średnimi temperaturami powyżej 20°C. Region ten jednakże ma najwyższe wskaźniki przemocy w całym kraju, jak i również cierpi z powodu wysokiego bezrobocia[71].

Rio de Janeiro, najczęściej odwiedzane przez turystów miasto w Brazylii, widok na wzgórze Corcovado i Pomnik Chrystusa Odkupiciela
Plaża Copacabana
Miasto Santos

Region Południowo-Wschodni jest to najważniejszy region turystyczny kraju, a jednocześnie najgęściej zaludniony, najsilniej zurbanizowany obszar w całej Brazylii[72]. Region ten jest krainą wyżynną, z rzeźbą o charakterze górskim, często niejednolitą[72]. Od południa i wschodu obszar wznosi się stromo nad wąskimi nadbrzeżnymi nizinami, natomiast łagodną pochyłością opada w kierunku północno-zachodnim. Klimat równikowy ulega tu modyfikacji w związku z wysokością nad poziomem morza[72]. Naturalną formacją roślinną jest nadbrzeżny las równikowy oraz campos cerrados - drzewiasta sawanna występująca w części północno-zachodniej[72]. Turystyka tego regionu jest jedną z najważniejszych gałęzi gospodarczych kraju[70]. Jest to także region, który ma największą gęstość zaludnienia (87 osób na km²)[70], jak i najwyższy wskaźnik urbanizacji - 92,1%[70]. W granicach Sudeste wydzielić można trzy podregiony turystyczne, które zawierają się w granicach stanów Rio de Janeiro, São Paulo, Minas Gerais i Espírito Santo. Jest to najbardziej rozwinięty region w kraju, wytwarzający 42,2% całkowitego PKB Brazylii[72]. Sektor usług jest głównym segmentem działalności. Rolnictwo jest tutaj bardzo dynamiczna i różnorodne, z uprawą kawy, pomarańczy i trzciny cukrowej[72]. Kolejnym ważnym sektorem gospodarki jest wydobycie rudy. W stanie Minas Gerais znajdują się duże pokłady żelaza i manganu[72]. Rio de Janeiro to najważniejsze miasto nie tylko tego regionu, ale całej Brazylii, drugie największe miasto, co do liczby mieszkańców, zaś cały stan, leży u pasu progów uskokowych gór Serra do Mar i Serra dos Órgaos, dzielący go na dwie części. Południową - nadbrzeżną, z niskimi płaskowyżami i równinami aluwialnymi, poprzecinaną pojedynczymi wzniesieniami, tzw. morros, oraz północną - stanowiącą zapadlisko rzeki Paraiba[72]. Wzdłuż wybrzeża ciągną się kąpieliska morskie, grupujące się w trzech regionach: nad zatoką Ilha Grande, w granicach miasta Rio de Janeiro oraz wokół przylądka Frio (Armação dos Búzios, Cabo Frio).W miejscowościach górskich, a szczególnie w Serra dos Órgaos rozbudowie ulegają uzdrowiska klimatyczne, jak Teresópolis czy Nova Friburgo. Na terenie pasma górskiego Serra dos Órganos znajduje się Park Narodowy Serra dos Órgãos[73]. Rio de Janeiro - stolica stanu, leżące nad zatoką Guanabara, wśród granitowych głów cukru, założone przez Portugalczyków w 1565 r. jako kolonia La France Antarctique dla uchodźców hugonockich, po kilkuletniej wojnie odzyskane zostało przez Portugalczyków w 1567 r. W okresie początków osadnictwa portugalskiego ufortyfikowano wzgórza Urca i Morro do Castelo, a następnie rozbudowano obecną dzielnicę staromiejską z katedrą, pałacem wicekrólów Brazylii, Izbą Deputowanych oraz licznymi, w większości barokowymi kościołami: Nossa Senhora da Gloria, Nossa Senhora do Canno, Sāo Pedro[73]. W latach 1763-1960 Rio de Janeiro było stolicą Brazylii, zanim od podstaw została zbudowana obecna stolica kraju - Brasilia[74]. Nad miastem dominuje szczyt Corcovado (704 m n.p.m.) z 38-metrowym posągiem Chrystusa Odkupiciela. W południowej części miasta, w otoczeniu morros, jeziora Rodrigo de Freitas i wybrzeża morskiego, położona jest dzielnica Copacabana, znana ze swojej ponad 4-kilometrowej plaży[74]. Sāo Paulo, największe miasto kraju, leżące na krystalicznym płaskowyżu na wysokości 700-800 m n.p.m. to główny wielki ośrodek przemysłowy, handlowy i naukowy Brazylii[73]. Wybrzeże morskie, oddalone od Sāo Paulo o ok. 80 km, jest podstawowym terenem wypoczynkowym regionu, z którym łączy go wybudowana w 1976 r. autostrada. Kąpieliska koncentrują się w pobliżu Santos, São Vicente i São Sebastião.

Wodospad Iguazú
rzeka parana

Region Południowy zajmuje najbardziej na południe wysuniętą część Wyżyny Brazylijskiej, opadającej ku morzu krawędzią gór Serra do Mar. Znajdują się tu bazaltowe płaskowyże, porośnięte przez lasy araukariowe. Rzeki regionu obfitują w liczne progi i wodospady. Największy z nich to: Iguazú na granicy brazylijko-argentyńskiej o wysokości 60-82 m[75]. Region Południowy znajduje się pod wpływem klimatu zwrotnikowego. Cechują go jednak stosunkowo niskie temperatury powietrza, a nawet mrozy (śr. roczna temp. nie przekracza 22°C)[76]. W procesie zagospodarowania stanów południowych dużą rolę odegrała imigracja z Europy. Z tego okresu zachowały się liczne ośrodki miejskie, gdzie imigranci kultywują rodzime tradycje i folklor. W skład tego regionu wchodzą stany: Parana, Santa Catarina i Rio Grande do Sul[76]. Dominuje tu klimat umiarkowany, wyjątkiem są północne rejony stanu Parana, gdzie dominuje klimat tropikalny[76]. Sektor produkcyjny wyróżnia się w następujących segmentach: przemysł hutniczy, przemysł motoryzacyjny i tekstylny[76]. Region ten ma najlepsze wskaźniki społeczne w kraju: najniższe wskaźniki śmiertelności niemowląt, najmniejszy poziom analfabetyzmu i wysoki wskaźnik rozwoju społecznego[76].

Widok na sztuczne jezioro Paranoá w stolicy kraju - Brsilii

Region Środkowo-Zachodni region o powierzchni 1,9 mln km² położony w środkowej części kontynentu południowoamerykańskiego. W jego krajobrazie przeważają wielkie płyty osadowe, tzw. chapadóes, o łagodnie sfalowanych powierzchniach, poprzecinanych dolinami o stromych zboczach[77]. Większą część regionu pokrywa sawanna, a lasy występują głównie na pograniczu z Amazonią. Panuje tu klimat podzwrotnikowy, z małymi różnicami termicznymi w ciągu roku i sumą opadów sięgającą od 1000 do 2000 mm rocznie. W zachodniej części Centro-Oeste, w pobliżu granicy z Boliwią, rozciąga się największy w Ameryce Południowej obszar bagienny, zajmujący powierzchnię blisko 100 tys. km²[77]. W 1982 r. utworzono tam park narodowy Pantanal Matogrossense gdzie reprezentowane są wszystkie typowe dla tego obszaru formacje roślinno-glebowe. W granicach regionu znajdują się ponadto dwa inne parki narodowe: Ilha do Bananal, na Wyspie Bananowej, zajmujący powierzchnię 30 tys. km² na rzece Araguaia, z rezerwatem Indian Caiapós[77] i Salto de Itiguara w pobliżu stolicy kraju - Brasilii[77]. Idea założenia stolicy na Płaskowyżu Centralnym (Planalto Central - 1000 m n.p.m.), propagowana już od 1823 r., przyjęła realny kształt za prezydentury Juscelino Kubitschka de Oliveira. W 1956 r. rozpoczęto budowę miasta, które już 27 kwietnia 1960 r. zostało stolicą dzisiejszej Brazylii[77]. Założenia urbanistyczne i architektoniczne miasta Brasilii położonego w sąsiedztwie sztucznego jeziora Paranoá stworzyli jeden z najwybitniejszych architektów Oscar Niemeyer i Lucio Costa[78].

Widok na lasy deszczowe w dorzeczu rzeki amazonki

Region Północny (Amazonia) zajmuje obszar ponad 3,5 mln km² tj. ponad 42% terytorium Brazylii[79]. Jego centrum tworzy osadowa nizina, którą przecina rzeka Amazonka i jej liczne dopływy. Typowymi formami geomorfologicznymi, które tu występują, są niskie (ok. 100 m) płyty piaszczysto-gliniaste, oddzielone od aluwialnej doliny niewysokimi skarpami[79]. Amazonka, stanowiąca podstawowy szlak wodny tej części kontynentu, rozlewa się na kilka, a przy wyŜszych wodostanach, nawet na kilkadziesiąt kilometrów. Przy ujściu dzieli się na dwa ramiona, między którymi znajduje się, częściowo zabagniona wyspa Marajó. Przeważającą część regionu (ok. 80%) porasta największy na świecie kompleks wilgotnych lasów równikowych[79]. Amazonia, pomimo duż ej atrakcyjności turystycznej ze względu na bardzo ograniczoną dostępność komunikacyjną oraz znikomą wielkość bazy noclegowej, znajduje się na marginesie ruchu turystycznego[80]. Najważniejszymi ośrodkami turystycznymi są tu: położone na wybrzeżu miasto Belem oraz oddalony o 700 km od niego rzeczny port Manaus[80].

Turyści zagraniczni[81]:

Narodowość Liczba osób
(w tys.)
1  Argentyna 1743,9
2  Stany Zjednoczone 656,8
3  Chile 336,9
4  Paragwaj 293,8
5  Francja 282,4

Regiony, w których skupia się ruch turystyczny Brazylii to[81]: Rio de Janeiro (34, 7%), Santa Catarina (25, 1%), Paraná (20, 3%), São Paulo (22, 1%), Amazonia (22 %), Florianópolis (12,1%), Salvador (11,5%).

Dochody z turystyki

Turyści oglądający panoramę wodospadu Iguazú

Turystyka w Brazylii jest rozwijającym się sektorem. Ten kraj odwiedziło 6,430,000 turystów w 2014 r.[68], stanowi to wzrost o 4% w porównaniu z rokiem 2013. Daje to Brazylii pozycję drugiego najczęściej odwiedzanego kraju w Ameryce Południowej. Niespełna 5,6 mln turystów odwiedzających Brazylię dostarczyło wpływów finansowych w wysokości 4.9 miliarda dolarów, jest to o 12.5% więcej w porównaniu z rokiem 2012[81]. Brazylia była najchętniej odwiedzana przez obywateli: Argentyny, Stanów Zjednoczonych, Chile, Paragwaju i Francji[81]. Zwiedzający pozostawili w Brazylii 5,2 miliardy dolarów, czyniąc z Turystyki jedną z ważniejszych dziedzin gospodarki narodowej[81]. Do Brazylii najczęściej podróżują ludzie z klasy średniej wyższej i zamożni, gdyż podróż jest ta dosyć kosztowna ze względu na położenie geograficzne tego kraju. Zakwaterowanie wybierane jest najczęściej w hotelach 3 i 4 gwiazdkowych. Ze względu na dość wysoki poziom przestępczości kwatery prywatne nie należą do popularnych obiektów noclegowych. Najczęściej wybieranym okresem do przyjazdu do Brazylii, dla turystów z całego świata jest okres Karnawału w Rio de Janeiro.

Kultura

 Osobny artykuł: Muzyka brazylijska.
Karnawał w Olindzie

Przemieszanie elementów europejskich, afrykańskich i amerykańskich wytworzyło nową oryginalną kulturę. Najsłynniejszym festiwalem rozsławiającym Brazylię na cały świat jest odbywający się przed wielkim postem karnawał w Rio de Janeiro. Zawsze zaczyna się w sobotę przed Środą Popielcową i trwa nieprzerwanie cztery dni i noce. Narodowym tańcem jest Samba przywieziona przez niewolników z Angoli. Największym rzeźbiarzem okresu kolonialnego był Aleijadinho. Autorem narodowej powieści pod tytułem Os Sertões jest Euclides da Cunha.

Karnawał w Rio de Janeiro

Karnawał w Rio de Janeiro

Karnawał jest świętem, które wywodzi się z cyklu liturgicznego Kościoła. Największy na świecie karnawał w Rio de Janeiro stał się szczególnie modny po 1933 r., kiedy to Ginger Rogers i Fred Astaire zatańczyli kariokę w musicalu „Flying Down to Rio”[82]. Karnawał ten co roku przyciąga ponad 100 tysięcy turystów, a jego początki sięgają XVIII w[82]. Pierwotnie jednakże nie była to zabawa. W okresie przed środą popielcową, przez kilka dni nazywanych entrudo (pol. ostatki), ludzie robili sobie żarty. Z biegiem czasu zrezygnowano z tej tradycji i zastąpiono je bardziej cywilizowanymi - rzucaniem serpentyn, polewanie się perfumami czy rzucaniem konfetti[82]. W 1840 r. w Rio de Janeiro, w hotelu Italia odbył się pierwszy elegancki bal maskowy, który z biegiem lat nabrał typowo brazylijskiego charakteru, a jego królową stała się samba[82]. Początek karnawału w Rio przypada na piątek poprzedzający środę popielcową i trwa do środy rano. Podczas zabawy odbywają się liczne bale i imprezy we wszystkich lokalach miasta. Najbardziej charakterystycznym, zarazem najbardziej widowiskowym elementem jest parada szkół samby. Od 1984 r. jest ona organizowana w sambodromie - wielkim teatrze pod gołym niebem, który został wybudowany specjalnie do tego celu przez Oscara Niemeyera[82], uważanego za jednego z największych architektów XX wieku. Oficjalna nazwa tego obiektu to: Sambodrom Marquês de Sapucaí. Podczas karnawału szkoły tańca prezentując widowiska taneczne specjalnie przygotowane na tę okazję, zarazem rywalizują o tytuł najlepszej, największe szkoły tańca mają nawet ponad 4000 członków. W trakcie odbywania się imprezy wszystkie sklepy i urzędy w Rio są pozamykane, lub pracują krócej[82].

Samba

Karnawał Samby

Historia samby trwa nieco ponad sto lat, jednakże jej początki sięgają dużo dalej sięgają one Afryki jak i też Europy. Sama nazwa tańca pochodzi od słowa „semba” oznaczającego tańce pochodzenia afrykańskiego, charakteryzujące się gwałtownymi ruchami ciała[83]. Prócz samby ludowej istnieje również samba towarzyska, która tańczona jest parami. Początki tej samby znajdują swe źródło w rytmach i pieśniach niewolników afrykańskich. Pierwsi Murzyni byli przywożeni do Brazylii już w latach trzydziestych XVI wieku[83]. Z czasem samba stała się narodowym tańcem Brazylii. Korzenie współczesnej, miejskiej samby, sięgają początku przełomu dziewiętnastego i dwudziestego wieku i wiążą się z mającą miejsce po abolicji masową migracją wyzwolonych niewolników do miast[82]. W Europie Samba po raz pierwszy pojawiła się w roku 1914 i zyskała krótkotrwałe powodzenie. Dopiero po II wojnie światowej nastąpił renesans samby. Wraz z procesem rozprzestrzeniania się samby powstawały nowe jej odmiany, takie jak: samba canção, samba exaltação, samba de breque, samba de partido alto, samba enredo i inne[82], zyskując popularność również w innych krajach Ameryki Łacińskiej.

Choro

Ernesto Júlio Nazareth (1863-1934), brazylijski kompozytor i pianista, skomponował jedno z najbardziej znanych choro pt. „Odeon”

Choro, to muzyka, która powstała w Rio de Janeiro w latach 70. XIX wieku jako skarga mieszkańców tej ziemi na swój los. Nazwę bierze od słowa chorar, oznaczającego w języku portugalskim płakać. Choro, to wbrew swojej nazwie, melodyjne, rytmiczne i szybkie improwizacje, w której uczestniczą wielopokoleniowe rodziny i całe dzielnice[84]. Choro odbywa się regularnie w całej Brazylii 23 kwietnia. Choro powstało z mieszanki rytmów afrykańskich, europejskich melodii i muzycznej historii Indian żyjących w Brazylii[84], w wyniku czego w muzyce choro wyraźne słuchać elementy polki, walca, mazurka czy habanery. Choro było pierwszym brazylijskim stylem muzycznym, który zyskał popularność w całym kraju dzięki wynalezieniu płyty gramofonowej[84]. Początkowo w XIX w. nazwy choro używano na określenie stylu gry rodowitych mieszkańców Rio de Janeiro (Carioca), którzy mieszali różne motywy i gatunki muzyczne. Słychać też było wyraźny wpływ muzyki z Afryki – przede wszystkim tańców lundu i bataque, tradycyjnie związanych z ludem Bantu, którego potomkowie zamieszkiwali wcześniej Angolę oraz Wyspy Zielonego Przylądka. Największą popularność choro zyskało w niższej klasie średniej. Od lat 80. XIX do lat 20. XX wieku styl choro uprawiały przede wszystkim nieformalne grupy, zwłaszcza pracowników fizycznych[84]. Ważną rolę w propagowaniu choro w Brazylii odegrało też radio. Od połowy lat 30. choro pomału odchodziło w zapomnienie – zostało wyparte przez rodzącą się sambę i bossa novę. Od lat 70. XX wieku władze Brazylii starały się o powrót choro do głównego nurtu muzyki popularnej, organizując transmitowane i sponsorowane przez ogólnokrajową telewizję festiwale choro. Obecnie choro stało się modne nie tylko Rio de Janeiro, ale obecne jest również w Stanach Zjednoczonych, zwłaszcza w Nowym Jorku[84]. Najważniejszymi twórcami choro są: Ernesto Júlio Nazareth, Alfredo da Rocha Vianna Filho, Valdir Azevedo czy Jacob Pick Bittencourt oraz José Gomes de Abreu.

Capoeira

 Osobny artykuł: Capoeira.
Capoeira

Capoeira jest brazylijską sztuką walki, która posiada wiele elementów tanecznych. Historia capoeiry sięga XVIII w., kiedy to została stworzona przez niewolników sprowadzonych z Afryki. Rozwijała się tam, gdzie były ich największe skupiska, czyli w takich stanach jak: Bahia oraz Rio de Janeiro. Właściciele hacjend i plantacji w obawie przed buntem zakazali niewolnikom trenowania jakichkolwiek walk. Wówczas to zaczęła się kształtować capoeira, przypominająca bardziej taniec, niż walkę[85]. W ten sposób niewolnicy ukrywali prowadzenie ćwiczeń, jednocześnie pielęgnując swą kulturę. Jej rodowód sięga rytualnych tańców afrykańskich, dlatego też sztuka ta zawiera wiele elementów dla nich charakterystycznych, jak rytm czy pozycje, zawierając również elementy wpływu kultury Indian południowoamerykańskich. Capoeira wykonywana zwykle jest w kole (roda), który wyznaczają ustawieni odpowiednio capoeiristas. Uczestnicy parami wchodzą do środka kręgu i toczą walkę (jogo). Pozostali intonują w tym czasie śpiew nadający walczącym odpowiednią energię (axé)[85]. Ważnym elementem tego kręgu jest grupa osób, która gra na instrumentach (najważniejszy instrument to tzw. Berimbau), nadając w ten sposób rytm do którego dostosowują się osoby walczące wewnątrz kręgu. Współczesna capoeira zawiera wiele elementów akrobatycznych, jak również uderzenia rękoma i głową. Do dziś jednak wyróżnia się spośród innych technik walki tanecznością i dynamiką. Wyróżnia się kilka jej stylów[86]:

  • Capoeira regional, stworzona przez Mestrego Bimbę. Charakteryzująca się szybkością ruchów, bardziej przypominająca walkę niż taniec. Jest to najbardziej pokazowa wersja Cepoeiry.
  • Capoeira Angola, zawierająca najwięcej tradycyjnych elementów - nastawiona na pewien rodzaj gry opierającej się na współpracy i tańcu. Wyodrębniona w XX wieku przez Mestre Pastinha.
  • Capoeira Maculele, w tej wersji cała walka odbywa się z dwoma pałkami lub maczetami w ręku.

Współczesna odmiana nosi nazwę capoeira moderna i stanowi mieszkankę wszystkich stylów[85].

Rodeo w Barretos

Rodeo w Barretos

Festa do Peão de Barretos, czyli rodeo w mieście Barretos, położonym w południowo-wschodniej Brazylii. Początki sięgają pierwszych lat XX w., kiedy to Barretos było małym miasteczkiem, utrzymującym się z hodowli bydła, a większość mieszkańców trudniła się tym zajęciem. W 1947 r. w trkacie odbywającegfo się kiermaszu prefektura miejska urządziła pierwsze oficjalne rodeo, które cieszyło się ogromnym zainteresowaniem. Skłoniło to hodowców bydła i kowbojów do powołania Stowarzyszenia Niezależnych (Os Independentes)[87], którego zadaniem miała być organizacja i promocja festiwalu. Od tego momentu Stowarzyszenie regularnie organizuje rodea, a Barretos stało się stolicą brazylijskiego rodeo. Tradycja ta ma ponad 60 lat. Obecnie w imprezie trwającej tydzień biorą udział kowboje z całego świata.

Religia

Pomnik Chrystusa Odkupiciela w Rio de Janeiro

Brazylijski Kościół katolicki jest największą narodową wspólnotą wiernych na świecie. Obecnie katolicy stanowią około 62-63% społeczeństwa. W São Paulo jest 54% katolików. Liczbę regularnie praktykujących szacuje się na 19-25%, chociaż w miastach praktykuje nieco mniej niż na prowincji. Widoczny jest odpływ wiernych do takich pochodzących głównie z USA wspólnot, jak Świadkowie Jehowy, mormoni (ok. 1 mln), adwentyści czy różne kościoły ewangelikalne, głównie zielonoświątkowe. Liczbę protestantów szacuje się na ponad 25%. Dodatkowo występują spirytualiści i animiści (1,4%), wyznawcy candomblé i okultyzmu (0,5%), buddyści i szintoiści (0,2%) oraz pozostali (1,7%). Niewierzący stanowią 7,4-10% społeczeństwa.

Według danych za rok 2010 Brazylijczycy należeli do następujących wyznań:

Źródło: IBGE, 2010[88]; Prolades, 2010[89]; Pew Forum, 2010[90]; LDS, 2012[91].

 Osobne artykuły: Diecezja Rio de Janeiro i Olinda-Recife PAKP i Parafia Opieki Matki Bożej w Rio de Janeiro.

Sport

Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2014

Najpopularniejszym sportem w Brazylii jest piłka nożna. Reprezentacja Brazylii 5 razy zdobyła Mistrzostwo Świata. Za jednego z najlepszych w historii dyscypliny piłkarza na świecie wielu uważa Brazylijczyka Pelé.

Ogromną popularnością w Brazylii cieszą się wyścigi Formuły 1. Brazylijczycy doczekali się wielu wspaniałych kierowców. Szczególnie wspominają tragicznie zmarłego Ayrtona Sennę, który uważany jest za najlepszego kierowcę w historii F1. Obecnie w tej serii wyścigowej startują Felipe Massa i Bruno Senna.

Również w siatkówce halowej mężczyzn Brazylia od 5 lat jest absolutnym dominatorem, gdyż od 2003 roku wygrała większość ważnych turniejów międzynarodowych. Jednym z sukcesów jest pokonanie reprezentacji Polski w finale MŚ 2006 3:0. Największą gwiazdą reprezentacji Brazylii jest od ponad 10 lat Giba. W tej dyscyplinie warto odnotować również sukcesy pochodzących z tego kraju pań.

Coraz popularniejsza na świecie (i również w Polsce) staje się pochodząca ze stanu Bahia capoeira – tradycyjna brazylijska sztuka walki połączona z elementami tańca i egzotyczną muzyką. Sekcje różnych grup ‘capoeira’ prężnie działają też w wielu miastach Polski. Prócz capoeira Brazylijczycy opracowali kilka innych sztuk walki, takich jak luta livre i BJJ – brazylijską odmianę jiu-jitsu.

Brazylia dwa razy organizowała mistrzostwa świata w piłce nożnej: w 1950 i 2014 roku.

W 2016 roku w Rio de Janeiro odbędą się Letnie Igrzyska Olimpijskie.

Siły zbrojne

Brazylia w składzie swoich sił zbrojnych posiada siły lądowe, marynarkę wojenną (Marinha do Brasil) w jej składzie lotnictwo morskie i piechotę morską (Corpo de Fuzileiros Navais) oraz siły powietrzne (Força Aérea Brasileira). Brazylia realizowała program nuklearny mający na celu pozyskanie broni jądrowej. Został on jednak anulowany.

Wojska brazylijskie liczą 328 tys. żołnierzy zawodowych oraz 1,8 mln rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) brazylijskie siły zbrojne stanowią 14. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 33,2 mld dolarów (USD)[92].

 Z tym tematem związana jest kategoria: Wojsko brazylijskie.
  1. ↑ IBGE: Área Territorial Brasileira. [dostęp 2015-05-16]. (port.).
  2. ↑ a b c d Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2014. International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2015. [dostęp 2015-05-16]. (ang.).
  3. ↑ ONZ: World Population Prospects. [dostęp 2015-07-30]. (port.).
  4. ↑ Levine; Robert M. & Crocitti; John J., The Brazil Reader: History, Culture, Politics, Duke University Press 1999, IV – The Vargas Era.
  5. ↑ Keen, Benjamin / Haynes, Kate, A History of Latin America, Volume 2, Waldsworth Cengage Learning 2004, s. 356–357.
  6. ↑ McCann; Frank D., Soldiers of the Patria: A History of the Brazilian Army, 1889–1937, Stanford University Press 2004, s. 303 2nd paragraph ISBN 0-8047-3222-1.
  7. ↑ E. Bradford Burns, A History of Brazil, Columbia University Press 1993 s.352 ISBN 978-0-231-07955-6.
  8. ↑ Dulles, John W.F., Anarchists and Communists in Brazil, 1900–1935, University of Texas Press 2012 ISBN 0-292-74076-X.
  9. ↑ Frank M. Colby, Allen L. Churchill, Herbert T. Wade & Frank H. Vizetelly, The New international year book, Dodd, Mead & Co. 1989, s. 102 „The Fascist Revolt”.
  10. ↑ Bourne, Richard, Getulio Vargas of Brazil, 1883–1954, C. Knight 1974, s. 77.
  11. ↑ Beevor, Antony (1982, 2006). The Battle for Spain: The Spanish Civil War 1936–1939. London: Weidenfield and Nicolson. ISBN 0-297-84832-1, s. 139-140. First published as The Spanish Civil War.
  12. ↑ Mónica Hirst & Andrew Hurrell, The United States and Brazil: a long road of unmet expectations, Taylor & Francis Books, 2005, ISBN 0-415-95066-X, s. 4–5.
  13. ↑ Grzegorz Jaszuński, Świat zdaje egzamin. 1945–1965, wyd. Czytelnik, Warszawa 1967, s. 335.
  14. ↑ Pierre Accoce, Pierre Rentchnick, Chorzy, którzy nami rządzą, Wydawnictwo TEST, Lublin 1992, tłum. Marta Kubiak, s. 124-125.
  15. ↑ Roett; Riordan, Brazil; Politics in a Patrimonial Society, GreenWood Publishing Group 1999, s. 106-108 ISBN 0-275-95899-X.
  16. ↑ Skidmore, s. 201.
  17. ↑ Skidmore, s. 202–203.
  18. ↑ Skidmore, s. 204.
  19. ↑ Skidmore, s. 204–205.
  20. ↑ Skidmore, s. 210.
  21. ↑ Plinio Corrêa de Oliveira – apologeta własności prywatnej bibula.com.
  22. ↑ Fausto (2005), s. 397.
  23. ↑ Gaspari, A Ditadura Envergonhada, s. 141–142.
  24. ↑ Gaspari, A Ditadura Envergonhada, s. 35.
  25. ↑ Richard Young, Odile Cisneros, Historical Dictionary of Latin American Literature and Theater, Scare Crow Press 2011, s. 224.
  26. ↑ Crocitti, John J., Brazil Today; an Encyclopedia of Life in the Republic, ABC-Clio 2012 ISBN 9780313346729, s. 395.
  27. ↑ Laurence Burgorgue-Larsen & Amaya Úbeda de Torres, The Inter-American Court of Human Rights: Case Law and Commentary, Oxford University Press 2011 ISBN 9780199588787, s. 29.
  28. ↑ Crocitti 2012, s. 395-397.
  29. ↑ Bradford Burns 1993, s. 457.
  30. ↑ Fausto 1999, rozdział 6, The military government and the transition to democracy (1964-1984).
  31. ↑ Wybory 2014 – Trochę o Brazylii, którą trudno wyjaśnić i zrozumieć. terrabrasilis.org.pl. [dostęp 2016-05-16]. (pol.).
  32. ↑ Prezydent Brazylii Dilma Rousseff została odsunięta od władzy. Czy to zamach stanu?. polityka.pl. [dostęp 2016-05-16]. (pol.).
  33. ↑ The Chamber of Deputies. camara.leg.br. [dostęp 2016-05-16]. (ang.).
  34. ↑ a b c d e Konstytucja Brazylii. libr.sejm.gov.pl. [dostęp 2016-05-16]. (pol.).
  35. ↑ Banco Cendtral do Brasil - Organização administrativa. bcb.gov.br. [dostęp 2016-05-16]. (port.).
  36. ↑ Brazil: Gross domestic product, constant prices. imf.org. [dostęp 2016-05-16]. (ang.).
  37. ↑ Brazilian foreign policy. [dostęp 2016-05-16]. (ang.).
  38. ↑ a b c d Polityka zagraniczna Brazylii dzisiaj. brazyliawsm.republika.pl. [dostęp 2016-05-16]. (pol.).
  39. ↑ a b Rola Chin w wymianie handlowej Brazylii. psz.pl. [dostęp 2016-05-16]. (pol.).
  40. ↑ BRICM - Mexico. babelgroup.co.uk. [dostęp 2016-05-16]. (ang.).
  41. ↑ Brazil – The World Factbook.
  42. ↑ The World Factbook. Central Intelligence Agency. [dostęp 2016-05-15]. (ang.).
  43. ↑ Kostytucja Brazylii. Rozdział III, Artykuł 12. libr.sejm.gov.pl. [dostęp 2016-05-15]. (pol.).
  44. ↑ Jacek Perlin: Język portugalski dla początkujących (wersja brazylijska). Warszawa: Wiedza Powszechna, 2004, s. 7. ISBN 83-214-1214-9.
  45. ↑ a b Awantura o znikające portugalskie literki. portugalski.org. [dostęp 2016-05-15]. (pol.).
  46. ↑ Portugalski bardziej brazylijski. portugalski.org. [dostęp 2016-05-15]. (pol.).
  47. ↑ Academia Brasileira de Letras. academia.org.br. [dostęp 2016-05-15]. (port.).
  48. ↑ Brasil y el español, condenados al entendimiento. politicaexterior.com. [dostęp 2016-05-15]. (hiszp.).
  49. ↑ Brasil y el español, condenados al entendimiento. americaeconomia.com. [dostęp 2016-05-15]. (hiszp.).
  50. ↑ a b Brazil: Gross domestic product, current prices. imf.org. [dostęp 2016-05-17]. (ang.).
  51. ↑ a b c Gospodarka Brazylii. travelplanet.pl. [dostęp 2016-05-17]. (pol.).
  52. ↑ a b c d e Gospodarka Brazylii. edukator.pl. [dostęp 2016-05-17]. (pol.).
  53. ↑ Brazil's Key Energy Statistics. eia.gov. [dostęp 2016-05-17]. (ang.).
  54. ↑ Rolnictwo Brazylii. sites.google.com. [dostęp 2016-05-17]. (pol.).
  55. ↑ opracowanie na podstawie Encyklopedia PWN
  56. ↑ Brazylia. Gospodarka. Encyklopedia PWN
  57. ↑ Trade in services in Brazil. tradingeconomics.com. [dostęp 2016-05-17]. (ang.).
  58. ↑ a b c Commercial Production Services in Brazil. redcreek.info. [dostęp 2016-05-17]. (ang.).
  59. ↑ a b Itaú Unibanco agrees to buy Citi Uruguay's retail bank unit. reuters.com. [dostęp 2016-05-17]. (ang.).
  60. ↑ BM&FBovespa. rbmfbovespa.com.br. [dostęp 2016-05-17]. (port.).
  61. ↑ New York Stock Exchange. nyse.com. [dostęp 2016-05-17]. (port.).
  62. ↑ Sobre o Itaú. itau.com.br. [dostęp 2016-05-17]. (port.).
  63. ↑ a b Petrorbas - perfil. petrobras.com. [dostęp 2016-05-17]. (port.).
  64. ↑ Petrorbas - Presença global. petrobras.com. [dostęp 2016-05-17]. (port.).
  65. ↑ a b Banco Bradesco. forbes.com. [dostęp 2016-05-17]. (ang.).
  66. ↑ JBS S.A.. jbs.com.br. [dostęp 2016-05-17]. (port.).
  67. ↑ a b c Sobre a Vale. vale.com. [dostęp 2016-05-17]. (port.).
  68. ↑ a b International tourism, number of arrivals. worldbank.org. [dostęp 2016-05-15]. (ang.).
  69. ↑ The Travel & Tourism Competitiveness Report 2015. weforum.org. [dostęp 2016-05-15]. (ang.).
  70. ↑ a b c d e f g h i Turismo no Brasil. [dostęp 2016-05-15]. (port.).
  71. ↑ a b c d e Região Nordeste. [dostęp 2016-05-15]. (port.).
  72. ↑ a b c d e f g h Região Sudeste. [dostęp 2016-05-15]. (port.).
  73. ↑ a b c Região Sudeste. [dostęp 2016-05-15]. (port.).
  74. ↑ a b Rio de Janeiro: największe atrakcje, ciekawostki. fokus.tv. [dostęp 2016-05-15]. (pol.).
  75. ↑ Cataratas del Iguazú. welcomeargentina.com. [dostęp 2016-05-15]. (hiszp.).
  76. ↑ a b c d e Região Sul do Brasil. brasilescola.uol.com.br. [dostęp 2016-05-15]. (port.).
  77. ↑ a b c d e Região Centro-Oeste. brasilescola.uol.com.br. [dostęp 2016-05-15]. (port.).
  78. ↑ Niemeyer's Brasilia: Does it work as a city?. bbc.com. [dostęp 2016-05-15]. (ang.).
  79. ↑ a b c The Amazon Rainforest. brazil.org.za. [dostęp 2016-05-15]. (ang.).
  80. ↑ a b Região Norte. brasilescola.uol.com.br. [dostęp 2016-05-15]. (port.).
  81. ↑ a b c d e Anuário Estatístico de Turismo 2013. dadosefatos.turismo.gov.br. [dostęp 2016-05-15]. (port.).
  82. ↑ a b c d e f g h A Cidade do Samba no rio de Janeiro. sciebo.br. [dostęp 2016-05-13]. (port.).
  83. ↑ a b Co to jest Samba. kipisamba.pl. [dostęp 2016-05-13]. (pol.).
  84. ↑ a b c d e The Brazilian Choro. aic.apsl.edu.pl. [dostęp 2016-05-14]. (ang.).
  85. ↑ a b c [1] Fluxos e refluxos da capoeira: Brasil e Portugal gingando na roda]. analisesocial.ics.ul.pt. [dostęp 2016-05-14]. (port.).
  86. ↑ Sztuki walki - Capoeira. sztukiwalki.malutki.pl. [dostęp 2016-05-14]. (pol.).
  87. ↑ A história do rodeio em Barretos. independentes.com.br. [dostęp 2016-05-14]. (port.).
  88. ↑ População residente, por situação do domicílio e sexo, segundo os grupos de religião – Brasil – 2010. IBGE. [dostęp 2013-11-20].
  89. ↑ Conela: Resumen estadistico de la iglesia latina global. Prolades.com, 2011.
  90. ↑ Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-05-22].
  91. ↑ Facts and Statistics. An Official WEBSITE of The Church of JESUS CHRIST of LATTER-DAY SAINTS. [dostęp 2014-05-22].
  92. ↑ Brazil. Global Firepower. [dostęp 2014-08-15]. (ang.).

Bibliografia

  • Alves, Maria Helena Moreira (1985). State and Opposition in Military Brazil. Austin, TX: University of Texas Press.
  • Amann, Edmund (1990). The Illusion of Stability: The Brazilian Economy under Cardoso. World Development (s. 1805–1819).
  • Bellos, Alex (2003). Futebol: The Brazilian Way of Life. London: Bloomsbury Publishing plc.
  • Bethell, Leslie (1991). Colonial Brazil. Cambridge: CUP.
  • Costa, João Cruz (1964). A History of Ideas in Brazil. Los Angeles, CA: University of California Press.
  • Fausto, Boris (1999). A Concise History of Brazil. Cambridge: CUP.
  • Furtado, Celso. The Economic Growth of Brazil: A Survey from Colonial to Modern Times. Berkeley, CA: University of California Press.
  • Leal, Victor Nunes (1977). Coronelismo: The Municipality and Representative Government in Brazil. Cambridge: CUP.
  • Malathronas, John (2003). Brazil: Life, Blood, Soul. Chichester: Summersdale.
  • Martinez-Lara, Javier (1995). Building Democracy in Brazil: The Politics of Constitutional Change. Macmillan.
  • Prado Júnior, Caio (1967). The Colonial Background of Modern Brazil. Los Angeles, CA: University of California Press.
  • Schneider, Ronald (1995). Brazil: Culture and Politics in a New Economic Powerhouse. Boulder Westview.
  • Skidmore, Thomas E. (1974). Black Into White: Race and Nationality in Brazilian Thought. Oxford: Oxford University Press.
  • Wagley, Charles (1963). An Introduction to Brazil. New York, New York: Columbia University Press.
  • The World Almanac and Book of Facts: Brazil. New York, NY: World Almanac Books. 2006.
Państwa Ameryki Południowej
Państwa
Terytoria zależne

Dawne kolonie Portugalii
Afryka
Ameryka
Azja

Członkostwo w organizacjach międzynarodowych
Organizacja Państw Amerykańskich (OPA)
Unia Łacińska
Język francuski
Język hiszpański
Język kataloński
Język portugalski
Język rumuński
Język włoski

Państwa należące do Unii Łacińskiej

Światowa Organizacja Handlu (WTO)

Mapa członków WTO

Grupa 20 najważniejszych gospodarek światowych
Państwa G4

Flaga ONZ

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Brazylia&oldid=45801000”