Karbonariusze: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 15:59, 9 sty 2014

Niektóre z zamieszczonych tu informacji wymagają weryfikacji.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Karbonariusze (węglarze, zakon węglarzy, dobrzy kuzyni) – członkowie jednego z tajnych stowarzyszeń rewolucyjnych przeciw absolutyzmowi w Europie założonych w I połowie XIX wieku. Odegrali dużą rolę w procesie jednoczenia Włoch.

Historia

Istnieje wiele teorii dotyczących powstania karbonaryzmu. Twórcami węglarstwa mieli być francuscy masoni (charbonniers – francuska nazwa wypalaczy węgla drzewnego) nastawieni opozycyjnie do oficjalnej masonerii lub masoni obrządku szwedzkiego, którzy zawsze zwalczali masonerię oficjalną. Karbonaryzm mógł też powstać w kręgu oficerów wojskowych nie należących do masonerii, a wyznających poglądy demokratyczne w stylu Jana Jakuba Rousseau. Ci oficerowie, którzy przybyli do Włoch z Józefem Bonapartem i Muratem mieli rozpropagować tam karbonaryzm w celu zwalczania wpływów Ferdynanda IV (w rzeczywistości karbonariusze rozpoczęli walkę z panowaniem francuskim). Istnieje także pogląd, że węglarstwo stworzyli na Sycylii Anglicy, królowa Maria Karolina Habsburg lub co najprawdopodobniejsze włoscy iluminaci pod koniec XVIII wieku.

Karbonariusze wspierali organizację rewolucji we Włoszech w 1820, 1830, 1831 i 1848. Ich działalność była skierowana przeciwko absolutyzmowi i klerowi, zwłaszcza rządom Habsburgów. Nazwa pochodzi od włoskich węglarzy, którzy ukrywali zbiegów politycznych.

Rewolucje zapoczątkowane przez karbonariuszy zostały stłumione przez Francję pod władzą Ludwika Napoleona i austriackich Habsburgów, którzy starali się utrzymać swe wpływy we Włoszech (Wenecja i Mediolan były częścią Cesarstwa Austriackiego, zaś Królestwo Obojga Sycylii było rządzone przez władców z dynastii Burbonów w dużym stopniu ulegających wpływom Francji). Porażka powstań wykazała, że zjednoczenie nie może być osiągnięte przez ideały, lecz przez dyplomację i działania wojenne kierowane przez Piemont-Sardynię.

Organizacja

Karbonariusze zorganizowali byli na wzór masonerii, podzieleni na małe grupy rozrzucone po całych Włoszech. Mieli ustrój hierarchiczny. Wtajemniczeni wyższych stopni mieli inny światopogląd niż wtajemniczeni niższych stopni, którzy wyznawali swoiste poglądy religijne (kult Chrystusa jako pierwszej ofiary tyranów)^[1]. Karbonariusze łączyli się w namioty (vendita), te łączyły się w prowincje. Nie stworzono jednak jednej scentralizowanej organizacji we Włoszech. Celem karbonariuszy było zjednoczenie Włoch i wprowadzenie ustroju demokratycznego poprzez spontaniczną rewolucję klasy pracującej dowodzonej przez studentów i intelektualistów. Mieli oni duże poparcie wśród chłopstwa i drobnego mieszczaństwa.

Relacje z Kościołem

Karbonariusze byli antyklerykałami zarówno pod względem programu, jak i ideologii. Przeciw nim skierowane były papieskie encykliki Ecclesiam a Jesu Christo i Qui Pluribus. Autorstwo kontrowersyjnego dokumentu, Alta Vendita, który wzywał do przejęcia Kościoła katolickiego, zostało przypisane najwyższej loży włoskich karbonariuszy^[2].

Członkowie ruchu karbonarskiego

Silvio Pellico (1788–1854) i Pietro Maroncelli (1795–1846) byli ważnymi członkami ruchu karbonarskiego; obaj byli przez lata więzieni w austriackich więzieniach. Po uwolnieniu, Pellico napisał książkę „Le mie prigioni” opisującą w szczegółach swój dziesięcioletni wyrok. Maroncelli wziął udział w tłumaczeniu książki Pellico w Paryżu (1833)^{[potrzebny przypis]}.

Inni istotni reprezentanci tego ruchu to:

↑ Mieczysław Żywczyński, Historia Powszechna 1789-1870, Warszawa 2004, s. 241.
↑ J. Cretineau-Joly, Kościół rzymski i rewolucja, t. 2, 1859.

[1] Mieczysław Żywczyński, Historia Powszechna 1789-1870, Warszawa 2004, s. 241.

[2] J. Cretineau-Joly, Kościół rzymski i rewolucja, t. 2, 1859.

[1]

[2]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{dopracować|zweryfikować}}
-'''Karbonariusze''' (''węglarze'', ''zakon węglarzy'', ''dobrzy kuzyni'') – członkowie jednego z  [[tajne stowarzyszenia|tajnych stowarzyszeń rewolucyjnych]] przeciw absolutyzmowi w Europie założonych w I połowie [[XIX wiek]]u. Odegrali dużą rolę w procesie [[Zjednoczenie Włoch|jednoczenia Włoch]].
+'''Karbonariusze''' (''węglarze'', ''zakon węglarzy'', ''dobrzy kuzyni'') – członkowie jednego z [[tajne stowarzyszenia|tajnych stowarzyszeń rewolucyjnych]] przeciw absolutyzmowi w Europie założonych w I połowie [[XIX wiek]]u. Odegrali dużą rolę w procesie [[Zjednoczenie Włoch|jednoczenia Włoch]].
 == Historia ==
@@ Linia 8: / Linia 8: @@
 Karbonariusze wspierali organizację [[rewolucja|rewolucji]] we Włoszech w [[1820]], [[1830]], [[1831]] i [[1848]]. Ich działalność była skierowana przeciwko absolutyzmowi i klerowi, zwłaszcza rządom Habsburgów. Nazwa pochodzi od włoskich węglarzy, którzy ukrywali zbiegów politycznych.
-Rewolucje zapoczątkowane przez karbonariuszy zostały stłumione przez [[Francja|Francję]] pod władzą [[Napoleon III Bonaparte|Ludwika Napoleona]] i [[Austria|austriackich]] [[Habsburgowie|Habsburgów]], którzy starali się utrzymać swe wpływy we Włoszech ([[Wenecja]] i [[Mediolan]] były częścią [[Cesarstwo Austriackie|Cesarstwa Austriackiego]], zaś [[Królestwo Obojga Sycylii]] było rządzone przez władców z dynastii [[Burbonowie|Burbonów]] w dużym stopniu ulegających wpływom Francji). Porażka powstań wykazała, że zjednoczenie nie może być osiągnięte przez ideały, lecz przez dyplomację i działania wojenne kierowane przez [[Piemont]]-[[Sardynia|Sardynię]].
+Rewolucje zapoczątkowane przez karbonariuszy zostały stłumione przez [[Francja|Francję]] pod władzą [[Napoleon III Bonaparte|Ludwika Napoleona]] i [[austria]]ckich [[Habsburgowie|Habsburgów]], którzy starali się utrzymać swe wpływy we Włoszech ([[Wenecja]] i [[Mediolan]] były częścią [[Cesarstwo Austrii|Cesarstwa Austriackiego]], zaś [[Królestwo Obojga Sycylii]] było rządzone przez władców z dynastii [[Burbonowie|Burbonów]] w dużym stopniu ulegających wpływom Francji). Porażka powstań wykazała, że zjednoczenie nie może być osiągnięte przez ideały, lecz przez dyplomację i działania wojenne kierowane przez [[Piemont]]-[[Sardynia|Sardynię]].
 == Organizacja ==
-Karbonariusze zorganizowali byli na wzór [[wolnomularstwo|masonerii]], podzieleni na małe grupy rozrzucone po całych Włoszech. Mieli ustrój hierarchiczny. Wtajemniczeni wyższych stopni mieli inny światopogląd niż wtajemniczeni niższych stopni, którzy wyznawali swoiste poglądy religijne (kult [[Jezus Chrystus|Chrystusa]] jako ''pierwszej ofiary tyranów'').<ref>Mieczysław Żywczyński, ''Historia Powszechna 1789-1870'', Warszawa 2004, s. 241.</ref>  Karbonariusze łączyli się w namioty (''vendita''), te łączyły się w prowincje. Nie stworzono jednak jednej scentralizowanej organizacji we Włoszech. Celem karbonariuszy było zjednoczenie Włoch i wprowadzenie ustroju demokratycznego poprzez spontaniczną rewolucję [[klasa pracująca|klasy pracującej]] dowodzonej przez studentów i intelektualistów. Mieli oni duże poparcie wśród chłopstwa i drobnego mieszczaństwa.
+Karbonariusze zorganizowali byli na wzór [[wolnomularstwo|masonerii]], podzieleni na małe grupy rozrzucone po całych Włoszech. Mieli ustrój hierarchiczny. Wtajemniczeni wyższych stopni mieli inny światopogląd niż wtajemniczeni niższych stopni, którzy wyznawali swoiste poglądy religijne (kult [[Jezus Chrystus|Chrystusa]] jako ''pierwszej ofiary tyranów'')<ref>Mieczysław Żywczyński, ''Historia Powszechna 1789-1870'', Warszawa 2004, s. 241.</ref>. Karbonariusze łączyli się w namioty (''vendita''), te łączyły się w prowincje. Nie stworzono jednak jednej scentralizowanej organizacji we Włoszech. Celem karbonariuszy było zjednoczenie Włoch i wprowadzenie ustroju demokratycznego poprzez spontaniczną rewolucję [[klasa pracująca|klasy pracującej]] dowodzonej przez studentów i intelektualistów. Mieli oni duże poparcie wśród chłopstwa i drobnego mieszczaństwa.
 == Relacje z Kościołem ==
-Karbonariusze byli antyklerykałami zarówno pod względem programu jak i ideologii. Przeciw nim skierowane były papieskie encykliki [[Ecclesiam a Jesu Christo]] i [[Qui Pluribus]]. Autorstwo kontrowersyjnego dokumentu, [[Alta Vendita]], który wzywał do przejęcia Kościoła katolickiego, zostało przypisane najwyższej loży włoskich karbonariuszy<ref>Kościół rzymski i rewolucja, t. 2, J. Cretineau-Joly, 1859</ref>.
+Karbonariusze byli antyklerykałami zarówno pod względem programu, jak i ideologii. Przeciw nim skierowane były papieskie encykliki [[Ecclesiam a Jesu Christo]] i [[Qui Pluribus]]. Autorstwo kontrowersyjnego dokumentu, [[Alta Vendita]], który wzywał do przejęcia Kościoła katolickiego, zostało przypisane najwyższej loży włoskich karbonariuszy<ref>J. Cretineau-Joly, ''Kościół rzymski i rewolucja'', t. 2, 1859.</ref>.
 == Członkowie ruchu karbonarskiego ==
-[[Silvio Pellico]] ([[1788]]–[[1854]]) i [[Pietro Maroncelli]] ([[1795]]–[[1846]]) byli ważnymi członkami ruchu karbonarskiego; obaj byli przez lata więzieni w austriackich więzieniach. Po uwolnieniu, Pellico napisał książkę "Le mie prigioni" opisującą w szczegółach swój dziesięcioletni wyrok. Maroncelli wziął udział w tłumaczeniu książki Pellico w Paryżu ([[1833]]).{{fakt|data=2010-03}}
+[[Silvio Pellico]] ([[1788]]–[[1854]]) i [[Pietro Maroncelli]] ([[1795]]–[[1846]]) byli ważnymi członkami ruchu karbonarskiego; obaj byli przez lata więzieni w austriackich więzieniach. Po uwolnieniu, Pellico napisał książkę „Le mie prigioni” opisującą w szczegółach swój dziesięcioletni wyrok. Maroncelli wziął udział w tłumaczeniu książki Pellico w Paryżu ([[1833]]){{fakt|data=2010-03}}.
 Inni istotni reprezentanci tego ruchu to:
 * [[Giuseppe Garibaldi]],
 * [[Giuseppe Mazzini]],
 * [[Louis Auguste Blanqui]],
 * [[Józef Napoleon Hutten-Czapski]],
-* [[Niccolo Paganini]].
+* [[Niccolò Paganini|Niccolo Paganini]].
 {{Przypisy}}