Szerokość geograficzna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
usunięte konkretne daty, bo są zmienne |
zmiany |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Źródła|data=2012-01 }} |
{{Źródła|data=2012-01 }} |
||
[[Plik:Latitude and longitude graticule on a sphere.svg|thumb|Współrzędne geograficzne.<br />ф - szerokość geograficzna]] |
|||
[[Plik:Meridian-International.PNG|thumb|1 – równoleżnik – punkty o tej samej szerokości geograficznej<br />2 – południk]] |
[[Plik:Meridian-International.PNG|thumb|1 – równoleżnik – punkty o tej samej szerokości geograficznej<br />2 – południk]] |
||
[[Plik:Wodzisław Śląski-50 parallel.jpg|thumb|Szerokość geograficzną oznaczają [[równoleżnik]]i – równoleżnik 50°N w [[Wodzisław Śląski|Wodzisławiu Śl.]]]] |
[[Plik:Wodzisław Śląski-50 parallel.jpg|thumb|Szerokość geograficzną oznaczają [[równoleżnik]]i – równoleżnik 50°N w [[Wodzisław Śląski|Wodzisławiu Śl.]]]] |
||
| Linia 11: | Linia 12: | ||
* 1° = 60' |
* 1° = 60' |
||
* 1' = 60" |
* 1' = 60" |
||
W razie potrzeby zwiększenia dokładności można posłużyć się ułamkami zwykłymi albo dziesiętnymi tych jednostek. |
|||
Niewłaściwe jest nazywanie równoleżników liczebnikami porządkowymi, np. ''pięćdziesiąty równoleżnik'', zamiast ''równoleżnik pięćdziesiąt stopni.'' Równoleżników jest nieskończenie wiele (na mapie przedstawia się tylko wybrane, nie zawsze w stopniach). Przykładem może być równoleżnik ''51°55' sz. geogr. pn.'', w zapisie międzynarodowym ''51°55'N''. |
|||
Szerokość geograficzną w istocie mierzy się bezpośrednio na [[sfera niebieska|sferze niebieskiej]], gdzie stanowi kąt pomiędzy kierunkiem na [[Zenit (astronomia)|zenit]] a płaszczyzną [[równik niebieski|równika niebieskiego]]. Szerokością geograficzną jest również [[wysokość astronomiczna|wysokość nad horyzontem]] północnego [[biegun niebieski|bieguna niebieskiego]]. |
Szerokość geograficzną w istocie mierzy się bezpośrednio na [[sfera niebieska|sferze niebieskiej]], gdzie stanowi kąt pomiędzy kierunkiem na [[Zenit (astronomia)|zenit]] a płaszczyzną [[równik niebieski|równika niebieskiego]]. Szerokością geograficzną jest również [[wysokość astronomiczna|wysokość nad horyzontem]] północnego [[biegun niebieski|bieguna niebieskiego]]. |
||
| Linia 28: | Linia 27: | ||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
{{wikisłownik|szerokość geograficzna}} |
{{wikisłownik|szerokość geograficzna}} |
||
* [[Szerokość geocentryczna]] |
|||
* [[długość geograficzna]] |
* [[długość geograficzna]] |
||
Wersja z 22:14, 31 paź 2013
ф - szerokość geograficzna
2 – południk
Szerokość geograficzna (ang. latitude, symbol φ) – jedna ze współrzędnych geograficznych, kąt pomiędzy półprostą poprowadzoną ze środka kuli ziemskiej i przechodzącą przez dany punkt na jej powierzchni a płaszczyzną równika[1].
Wartości szerokości geograficznej rozciągają się od 0° na równiku do 90° na biegunach. Szerokość geograficzna może być północna (N; zobacz: półkula północna) lub południowa (S; zobacz: półkula południowa). Dla kierunku północnego oznacza się ją znakiem dodatnim (lub N), dla kierunku południowego ujemnym (lub S), czyli odpowiednio np.: +90° = 90°N oraz –90° = 90°S.
Zbiór punktów na kuli ziemskiej o tej samej szerokości geograficznej to równoleżnik.
Jednostkami szerokości geograficznej (kąt) są: stopień [°], minuta ['] i sekunda kątowa ["].
- 1° = 60'
- 1' = 60"
Szerokość geograficzną w istocie mierzy się bezpośrednio na sferze niebieskiej, gdzie stanowi kąt pomiędzy kierunkiem na zenit a płaszczyzną równika niebieskiego. Szerokością geograficzną jest również wysokość nad horyzontem północnego bieguna niebieskiego.
Niektórym szerokościom nadano własne nazwy:
- zwrotniki – zwrotnik Raka 23°27'N oraz zwrotnik Koziorożca 23°27'S – równoleżniki wysunięte najdalej na północ i południe, nad którymi Słońce góruje w zenicie,
- koła podbiegunowe: północne 66°33'N i południowe 66°33'S – równoleżniki, na których dzień trwa dobę i za pół roku noc trwa dobę,
- ryczące czterdziestki,
- wyjące pięćdziesiątki,
- bezludne sześćdziesiątki,
- końskie szerokości.
Wraz z szerokością geograficzną zmienia się wiele zjawisk geograficznych na kuli ziemskiej (zobacz: strefowość), m.in. klimat (im bliżej równika, tym mniejsza szerokość geograficzna, jednocześnie tym cieplej), charakterystyczna roślinność, gleby, itp.
Zobacz też
- ↑ Wprowadzenie do kartografii i topografii, Wyd. Nowa Era, Wrocław 2006