Homo sapiens fossilis: Różnice pomiędzy wersjami

Człowiek rozumny kopalny
	{{{nazwa łacińska}}}
	Louis Lartet, 1868
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	małpy właściwe
Nadrodzina	małpy wąskonose
Rodzina	człowiekowate
Rodzaj	człowiek
Gatunek	człowiek rozumny
Podgatunek	człowiek z Cro-Magnon
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

[wersja nieprzejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 23:03, 8 wrz 2010

Człowiek z Cro-Magnon; człowiek z Crô-Magnon; (łac. Homo sapiens fossilis); kromaniończyk; człowiek rozumny z górnego paleolitu występujący w Europie między 43 tysdatowany c14 na 26ky^{[potrzebny przypis]}. lat p.n.e – 10 tys. lat p.n.e – w ten sposób określa się części szkieletów Homo sapiens odkryte w schronisku skalnym Abri de Cro-Magnon [1] w Les Eyzies k. Dordogne, we Francji przez Louisa Larteta w roku 1868. Szczątki datowane były metodą rozpadu węgla aktywnego ¹⁴C a ich wynik pozwolił określić wiek znaleziska na okres między 28 tys. lat p.n.e. do 30 tys. lat p.n.e.

Człowieka z Cro-Magnon jako jednego z podgatunków Homo sapiens uważa się za anatomicznie identycznego z człowiekiem współczesnym.

Gatunek^{[potrzebny przypis]} ten wyodrębnił się obok gatunku neandertalczyka około 43 tys. lat temu w czasach ostatniego zlodowacenia tzw. bałtyckiego, w górnym plejstocenie w okresie zimnym, w fazie środkowej (Würm) na Bałkanach lub na terenie dzisiejszych Czech. W ciągu kilku tysięcy lat kromaniończycy rozprzestrzenili się w całej Europie.

Gatunek^{[potrzebny przypis]} ten charakteryzował się wysokim wzrostem ok. 180 cm i pojemnością mózgoczaszki dochodzącą do 1600 cm³.

Znaleziska wykazują, że kromaniończycy jako pierwsi wykonywali przedmioty ozdobne, m.in. figurki kobiece znane dziś pod określeniem paleolitycznej Wenus, wypalali z gliny figurki terakotowe. Kromaniończyk był również autorem malarstwa jaskiniowego, grzebał zmarłych oraz pierwszy tworzył trwałe domostwa. Uważa się, że jedną z przyczyn tego wszechstronniejszego rozwoju obok warunków klimatycznych było ustabilizowanie się gatunku Homo sapiens o cechach zbliżonych do współczesnego człowieka oraz okoliczność, iż na skutek zaistnienia lepszych warunków do kontaktów między poszczególnymi grupami dochodziło do krzyżowania się w obrębie różnych grup (egzogamia) co mogło w efekcie wzmocnić biologicznie ten gatunek.

Na terenie Polski ślady działalności kromaniończyków reprezentują kultury archeologiczne z terenów Małopolski i Śląska. Najstarszą jest późna kultura mustierska po której nastąpiły jerzmanowicka, oryniacka oraz kultura sielecka.

Bezpośrednią kontynuatorką tych kultur jest na terenie Polski kultura hamburska oraz kultura magdaleńska.

Trwają spory czy kromaniończycy mogli się krzyżować ze współczesnymi sobie neandertalczykami. Analiza zmienności mitochondrialnego DNA człowieka współczesnego i porównanie jej z sekwencjami mtDNA neandertalczyków wskazuje, że współczesne populacje ludzkie nie zawierają genów neandertalczykanastepne zdanie przeczy^{[potrzebny przypis]}. To silnie wskazuje, że neandertalczyk był osobnym, rozumnym gatunkiem ludzkim, lecz nie stanowi argumentu rozstrzygającego (mtDNA są przekazywane wyłącznie w linii żeńskiej)^[2].

Porównanie materiału genetycznego obu gatunków wykazuje różnice w zaledwie ułamka procentu^[3]. Jednocześnie stwierdzono istotne różnice genetyczne pomiędzy samymi neandertalczykami. Odkrycia w Portugalii (Lagar Velho), Rumunii (Pestera cu Oase) i na Morawach (Mladec) sugerują, że mogło dochodzić do krzyżowania się H. neanderthalensis i H. sapiens. Na tej podstawie wysunięto hipotezę o możliwości wchłonięcia neandertalczyków do populacji współczesnego człowieka.

Badania genetyczne

Obecnie genetycy uważają, że to nosiciele materiału genetycznego DNA (mtDNA) Haplogrupy U5 – Urszula (tzw. Siedem córek Ewy [2]) byli tymi pierwszymi, którzy zaludnili Europę około 40 000 lat temu, podczas gdy pozostałe występujące mtDNA oraz chromosomy-Y powstawały daleko na wschodzie kontynentu. Genetycy przypuszczają również, że właściwa Haplogrupa U5 powstała na obszarach pomiędzy dzisiejszą Turcją oraz Ukrainą, ewentualnie w Grecji lub w Macedonii. Wszystkich żyjących współcześnie ludzi oraz ich bezpośrednich przodków określa się w Europie mianem kromaniończyków. Pod koniec plejstocenu wykształciły się na świecie główne rasy ludzkie: mongoidalna w Azji, negroidalna w Afryce Środkowej, europoidalna i rasa australoidalna.

Ciekawostki

W barwny, literacki sposób życie w górnym paleolicie przedstawia film Jean-Jacques Annauda pt. Walka o ogień (tytuł oryg. Quest for Fire) z roku 1982. Film ten powstał na bazie powieści Josepha Henri Honoré Boexa La Guerre du feu z 1911 roku.

↑ {{{nazwa łacińska}}}, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Serre et al. (2004) No Evidence of Neandertal mtDNA Contribution to Early Modern Humans. PLoS Biol 2(3): e57 (en)
↑ Scientists decode Neanderthal genes

Zobacz też

[itis-1] {{{nazwa łacińska}}}, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[2] Serre et al. (2004) No Evidence of Neandertal mtDNA Contribution to Early Modern Humans. PLoS Biol 2(3): e57 (en)

[3] Scientists decode Neanderthal genes

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 19: / Linia 19: @@
  | commons = Homo sapiens
 }}
-'''Człowiek z Cro-Magnon'''; człowiek z Crô-Magnon; ([[łacina|łac.]] ''Homo sapiens fossilis''); kromaniończyk; człowiek rozumny z górnego [[paleolit]]u występujący w [[Europa|Europie]] między 43 tys. lat p.n.e – 10 tys. lat p.n.e – w ten sposób określa się części szkieletów ''[[człowiek rozumny|Homo sapiens]]'' odkryte w schronisku skalnym ''Abri de Cro-Magnon'' [http://fr.wikipedia.org/wiki/Grottes_orn%C3%A9es_de_la_vall%C3%A9e_de_la_V%C3%A9z%C3%A8re] w [[Les Eyzies-de-Tayac-Sireuil|Les Eyzies]] k. [[Dordogne (departament)|Dordogne]], we [[Francja|Francji]] przez Louisa Larteta w roku [[1868]]. Szczątki datowane były metodą rozpadu węgla aktywnego [[Datowanie radiowęglowe|<sup>14</sup>C]] a ich wynik pozwolił określić wiek znaleziska na okres między 28 tys. lat p.n.e. do 30 tys. lat p.n.e.
+'''Człowiek z Cro-Magnon'''; człowiek z Crô-Magnon; ([[łacina|łac.]] ''Homo sapiens fossilis''); kromaniończyk; człowiek rozumny z górnego [[paleolit]]u występujący w [[Europa|Europie]] między 43 tys{{fakt|datowany c14 na 26ky}}. lat p.n.e – 10 tys. lat p.n.e – w ten sposób określa się części szkieletów ''[[człowiek rozumny|Homo sapiens]]'' odkryte w schronisku skalnym ''Abri de Cro-Magnon'' [http://fr.wikipedia.org/wiki/Grottes_orn%C3%A9es_de_la_vall%C3%A9e_de_la_V%C3%A9z%C3%A8re] w [[Les Eyzies-de-Tayac-Sireuil|Les Eyzies]] k. [[Dordogne (departament)|Dordogne]], we [[Francja|Francji]] przez Louisa Larteta w roku [[1868]]. Szczątki datowane były metodą rozpadu węgla aktywnego [[Datowanie radiowęglowe|<sup>14</sup>C]] a ich wynik pozwolił określić wiek znaleziska na okres między 28 tys. lat p.n.e. do 30 tys. lat p.n.e.
 Człowieka z Cro-Magnon jako jednego z podgatunków ''[[człowiek rozumny|Homo sapiens]]'' uważa się za anatomicznie identycznego z człowiekiem współczesnym.
-Gatunek ten wyodrębnił się obok gatunku [[neandertalczyk]]a około 43 tys. lat temu w czasach ostatniego zlodowacenia tzw. [[Zlodowacenie północnopolskie|bałtyckiego]], w górnym [[plejstocen]]ie w okresie zimnym, w fazie środkowej (Würm) na Bałkanach lub na terenie dzisiejszych Czech. W ciągu kilku tysięcy lat kromaniończycy rozprzestrzenili się w całej Europie.
+Gatunek{{fakt}} ten wyodrębnił się obok gatunku [[neandertalczyk]]a około 43 tys. lat temu w czasach ostatniego zlodowacenia tzw. [[Zlodowacenie północnopolskie|bałtyckiego]], w górnym [[plejstocen]]ie w okresie zimnym, w fazie środkowej (Würm) na Bałkanach lub na terenie dzisiejszych Czech. W ciągu kilku tysięcy lat kromaniończycy rozprzestrzenili się w całej Europie.
-Gatunek ten charakteryzował się wysokim wzrostem ok. 180 cm i pojemnością [[czaszka|mózgoczaszki]] dochodzącą do 1600 cm³.
+Gatunek{{fakt}} ten charakteryzował się wysokim wzrostem ok. 180 cm i pojemnością [[czaszka|mózgoczaszki]] dochodzącą do 1600 cm³.
 Znaleziska wykazują, że kromaniończycy jako pierwsi wykonywali przedmioty ozdobne, m.in. figurki kobiece znane dziś pod określeniem [[Wenus paleolityczna|paleolitycznej Wenus]], wypalali z gliny figurki [[terakota|terakotowe]]. Kromaniończyk był również autorem malarstwa jaskiniowego, grzebał zmarłych oraz pierwszy tworzył trwałe domostwa. Uważa się, że jedną z przyczyn tego wszechstronniejszego rozwoju obok warunków klimatycznych było ustabilizowanie się gatunku ''Homo sapiens'' o cechach zbliżonych do współczesnego człowieka oraz okoliczność, iż na skutek zaistnienia lepszych warunków do kontaktów między poszczególnymi grupami dochodziło do krzyżowania się w obrębie różnych grup ([[egzogamia]]) co mogło w efekcie wzmocnić biologicznie ten gatunek.
@@ Linia 33: / Linia 33: @@
 Bezpośrednią kontynuatorką tych kultur jest na terenie Polski kultura hamburska oraz [[kultura magdaleńska]].
-Trwają spory czy kromaniończycy mogli się krzyżować ze współczesnymi sobie [[neandertalczyk]]ami. Analiza zmienności [[mtDNA|mitochondrialnego DNA]] człowieka współczesnego i porównanie jej z [[sekwencja]]mi mtDNA neandertalczyków wskazuje, że współczesne [[Populacja (biologia)|populacje]] ludzkie nie zawierają genów neandertalczyka. To silnie wskazuje, że neandertalczyk był osobnym, rozumnym gatunkiem ludzkim, lecz nie stanowi argumentu rozstrzygającego (mtDNA są przekazywane wyłącznie w linii żeńskiej)<ref>[http://biology.plosjournals.org/perlserv/?request=get-document&doi=10.1371/journal.pbio.0020057 Serre et al. (2004) No Evidence of Neandertal mtDNA Contribution to Early Modern Humans. PLoS Biol 2(3): e57 (en)]</ref>.
+Trwają spory czy kromaniończycy mogli się krzyżować ze współczesnymi sobie [[neandertalczyk]]ami. Analiza zmienności [[mtDNA|mitochondrialnego DNA]] człowieka współczesnego i porównanie jej z [[sekwencja]]mi mtDNA neandertalczyków wskazuje, że współczesne [[Populacja (biologia)|populacje]] ludzkie nie zawierają genów neandertalczyka{{fakt|nastepne zdanie przeczy}}. To silnie wskazuje, że neandertalczyk był osobnym, rozumnym gatunkiem ludzkim, lecz nie stanowi argumentu rozstrzygającego (mtDNA są przekazywane wyłącznie w linii żeńskiej)<ref>[http://biology.plosjournals.org/perlserv/?request=get-document&doi=10.1371/journal.pbio.0020057 Serre et al. (2004) No Evidence of Neandertal mtDNA Contribution to Early Modern Humans. PLoS Biol 2(3): e57 (en)]</ref>.
 Porównanie materiału genetycznego obu gatunków wykazuje różnice w zaledwie ułamka procentu<ref>[http://www.msnbc.msn.com/id/15732243/ Scientists decode Neanderthal genes]</ref>. Jednocześnie stwierdzono istotne różnice genetyczne pomiędzy samymi neandertalczykami. Odkrycia w Portugalii ([[Lagar Velho]]), Rumunii ([[Peştera cu Oase|Pestera cu Oase]]) i na Morawach (Mladec) sugerują, że mogło dochodzić do krzyżowania się ''H. neanderthalensis'' i ''H. sapiens''. Na tej podstawie wysunięto hipotezę o możliwości wchłonięcia neandertalczyków do populacji współczesnego człowieka.