Szczyrbskie Jezioro (jezioro): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
podmiana szablonu, WP:SK |
m Dodano: link zewn. do Wlk Enc. Tatrz. wersja cyfrowa w internecie; link wewn. do nazwiska Ludomir Sawicki, popr. linku do potoku Młynica, skrot 2 imienia do inicjalu u Paryskiego |
||
Linia 55: | Linia 55: | ||
Misa jeziorna powstała wskutek stopienia się ok. 80 m grubości kry martwego lodu pozostawionej przez cofający się [[lodowiec|lodowca]]. W czasie prac badawczych w [[1998]] r. odkryto na dnie jeziora warstwę torfu wskazującą, że jeszcze ok. 300 lat temu na miejscu obecnego Szczyrbskiego Jeziora istniały trzy mniejsze zbiorniki wodne. Lustro wodne największego z nich (''Veľké jazero'') znajdowało się w pn-zach. części, 6 m poniżej współczesnego poziomu wody. Dwa pozostałe (''Južné jazero'' i ''Východné jazero'') położone były na miejscu odpowiednio południowej i wschodniej zatoki. Ich powierzchnia znajdowała się 1,5-2 m wyżej i była prawdopodobnie w całości zarośnięta roślinnością [[torfowisko]]wą (podobnie jak obecnie [[Ślepy Stawek]]). Nagłe podniesienie się poziomu wody prowadzące do powstania Szczyrbskiego Jeziora tłumaczone jest uszczelnieniem moreny w okolicy Wielkiego Jeziora spowodowanym przez [[trzęsienie ziemi]]. Możliwe jest, że zdarzenie to opisują źródła historyczne – [[Lewocza|lewocki]] kronikarz Gašpar Hain wspomina o powstaniu nowego, dużego jeziora po trzęsieniu ziemi w Tatrach [[6 sierpnia]] [[1662]] r. |
Misa jeziorna powstała wskutek stopienia się ok. 80 m grubości kry martwego lodu pozostawionej przez cofający się [[lodowiec|lodowca]]. W czasie prac badawczych w [[1998]] r. odkryto na dnie jeziora warstwę torfu wskazującą, że jeszcze ok. 300 lat temu na miejscu obecnego Szczyrbskiego Jeziora istniały trzy mniejsze zbiorniki wodne. Lustro wodne największego z nich (''Veľké jazero'') znajdowało się w pn-zach. części, 6 m poniżej współczesnego poziomu wody. Dwa pozostałe (''Južné jazero'' i ''Východné jazero'') położone były na miejscu odpowiednio południowej i wschodniej zatoki. Ich powierzchnia znajdowała się 1,5-2 m wyżej i była prawdopodobnie w całości zarośnięta roślinnością [[torfowisko]]wą (podobnie jak obecnie [[Ślepy Stawek]]). Nagłe podniesienie się poziomu wody prowadzące do powstania Szczyrbskiego Jeziora tłumaczone jest uszczelnieniem moreny w okolicy Wielkiego Jeziora spowodowanym przez [[trzęsienie ziemi]]. Możliwe jest, że zdarzenie to opisują źródła historyczne – [[Lewocza|lewocki]] kronikarz Gašpar Hain wspomina o powstaniu nowego, dużego jeziora po trzęsieniu ziemi w Tatrach [[6 sierpnia]] [[1662]] r. |
||
Powierzchnia Szczyrbskiego Jeziora wynosi 19,76 ha. Pomiary Ludomira Sawickiego z [[1909]] r. stwierdzały, że jest to największe jezioro po południowej stronie Tatr (20,96 ha). Ponowne badania w latach 60. spowodowały zmianę sytuacji – "zwiększyła się" po nich powierzchnia [[Wielki Staw Hińczowy|Wielkiego Stawu Hińczowego]] (z 18,19 ha do 20,08 ha), który okazał się tym samym o 3200 m² większy od Szczyrbskiego Jeziora. Maksymalna głębokość jeziora wynosi 20 m, objętość jest równa 1284000 m³. Średnio przez 155 dni w roku jezioro jest pokryte warstwą lodu. |
Powierzchnia Szczyrbskiego Jeziora wynosi 19,76 ha. Pomiary [[Ludomir Sawicki|Ludomira Sawickiego]] z [[1909]] r. stwierdzały, że jest to największe jezioro po południowej stronie Tatr (20,96 ha). Ponowne badania w latach 60. spowodowały zmianę sytuacji – "zwiększyła się" po nich powierzchnia [[Wielki Staw Hińczowy|Wielkiego Stawu Hińczowego]] (z 18,19 ha do 20,08 ha), który okazał się tym samym o 3200 m² większy od Szczyrbskiego Jeziora. Maksymalna głębokość jeziora wynosi 20 m, objętość jest równa 1284000 m³. Średnio przez 155 dni w roku jezioro jest pokryte warstwą lodu. |
||
Szczyrbskie Jezioro nie posiada żadnych znaczących rzek zasilających ani wypływających, woda opuszcza jezioro, parując lub przesiąkając przez podłoże. W przeszłości jezioro znajdowało się na europejskim [[Dział wód|dziale wodnym]], oddzielającym [[zlewisko|zlewiska]] [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]] i [[Morze Czarne|Morza Czarnego]]. Obecnie przypuszcza się, że większość wody z jeziora przesącza się do [[Młynica ( |
Szczyrbskie Jezioro nie posiada żadnych znaczących rzek zasilających ani wypływających, woda opuszcza jezioro, parując lub przesiąkając przez podłoże. W przeszłości jezioro znajdowało się na europejskim [[Dział wód|dziale wodnym]], oddzielającym [[zlewisko|zlewiska]] [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]] i [[Morze Czarne|Morza Czarnego]]. Obecnie przypuszcza się, że większość wody z jeziora przesącza się do [[Młynica (dopływ Popradu)|Młynicy]], a więc leży ono w dorzeczu [[Poprad (rzeka)|Popradu]], zasilającego Morze Bałtyckie. |
||
==== Flora i fauna ==== |
==== Flora i fauna ==== |
||
Linia 77: | Linia 77: | ||
# {{Cytuj książkę | nazwisko= Barczyk | imię=Grzegorz | nazwisko2= Jakubowski (red.) | imię2=Ryszard | nazwisko3= Piechowski | imię3= Adam | nazwisko4= Żurawska | imię4= Grażyna | inni= | tytuł= Bedeker tatrzański | data=2000 | wydawca= Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-13184-5 | strony=}} |
# {{Cytuj książkę | nazwisko= Barczyk | imię=Grzegorz | nazwisko2= Jakubowski (red.) | imię2=Ryszard | nazwisko3= Piechowski | imię3= Adam | nazwisko4= Żurawska | imię4= Grażyna | inni= | tytuł= Bedeker tatrzański | data=2000 | wydawca= Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-13184-5 | strony=}} |
||
# {{Cytuj książkę|imię=Józef |nazwisko=Nyka |autor link= Józef Nyka |tytuł=Tatry słowackie. Przewodnik. Wyd. II |miejsce=Latchorzew |rok=1998 |wydawca=Wyd. Trawers |isbn= 83-901580-8-6 }} |
# {{Cytuj książkę|imię=Józef |nazwisko=Nyka |autor link= Józef Nyka |tytuł=Tatry słowackie. Przewodnik. Wyd. II |miejsce=Latchorzew |rok=1998 |wydawca=Wyd. Trawers |isbn= 83-901580-8-6 }} |
||
# {{Cytuj książkę |imię=Zofia |nazwisko= Radwańska-Paryska |imię2=Witold |
# {{Cytuj książkę |imię=Zofia |nazwisko= Radwańska-Paryska |autor link= Zofia Radwańska-Paryska | imię2=Witold H. |nazwisko2= Paryski|autor link2=Witold Henryk Paryski| tytuł= Wielka Encyklopedia Tatrzańska|miejsce=Poronin|wydawca= Wyd. Górskie|miejsce= |rok=1995, 2004 |isbn = 83-7104-009-1 }} |
||
# {{Cytuj stronę| url=http://z-ne.pl/t,haslo,pol,tatry,1243,0,4864,szczyrbskie_jezioro.html | tytuł = Wielka Encyklopedia Tatrzańska, wersja internetowa, hasło tytułowe | data dostępu = 29.11.2008 | autor=Zofia | autor2=Witold H. Paryscy | autor link=Zofia Radwańska-Paryska | autor link2=Witold Henryk Paryski}} |
|||
# {{Cytuj książkę |imię=Witold |
# {{Cytuj książkę |imię=Witold H. |nazwisko=Paryski |tytuł= Tatry Wysokie.,przewodnik taternicki, część IX|miejsce= Warszawa |wydawca= Sport i Turystyka |rok= 1961 |isbn = }} |
||
# {{Cytuj stronę | url = http://www.vysoke-tatry.info/vyklad.php?tatry=343 | tytuł = Štrbské pleso. Encyklopédia regiónu Vysoké Tatry | język = sk |data dostępu = 25.04.2008}} |
# {{Cytuj stronę | url = http://www.vysoke-tatry.info/vyklad.php?tatry=343 | tytuł = Štrbské pleso. Encyklopédia regiónu Vysoké Tatry | język = sk |data dostępu = 25.04.2008}} |
||
# {{Cytuj stronę | url = http://www.lesytanap.sk/08-archiv/downloads/2006_02a.doc | tytuł = Nové poznatky o vzniku Štrbského plesa | język = sk |data dostępu = 18.10.2008}} |
# {{Cytuj stronę | url = http://www.lesytanap.sk/08-archiv/downloads/2006_02a.doc | tytuł = Nové poznatky o vzniku Štrbského plesa | język = sk |data dostępu = 18.10.2008}} |
Wersja z 12:05, 30 lis 2008
{{{opis grafiki}}} | |
Położenie | |
Państwo |
{{{państwo}}} |
---|---|
Miejscowości nadbrzeżne |
{{{miasta nadbrzeżne}}} |
Region |
{{{region}}} |
Wysokość lustra |
{{{wysokość lustra}}} m n.p.m. |
Morfometria | |
Powierzchnia |
19,76 |
Wymiary • max długość • max szerokość |
|
Głębokość • średnia • maksymalna |
|
Długość linii brzegowej |
{{{długość brzegu}}} |
Objętość |
1284 |
Hydrologia | |
Jakość wody |
{{{jakość}}} |
Rzeki zasilające |
{{{rzeki zasilające}}} |
Rzeki wypływające |
{{{rzeki wypływające}}} |
Rodzaj jeziora |
wytopiskowe |
Położenie na mapie brak Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:waterbody} | |
[[Plik:{{{mapka jeziora}}}|240x240px|alt=Mapka jeziora|]] {{{opis mapki jeziora}}} |
Szczyrbskie Jezioro (słow. Štrbské pleso, niem. Tschirmer See, węg. Csorbató, Csorba-tó) – jezioro wytopiskowe w Tatrach Wysokich, drugie co do wielkości po stronie słowackiej. Nad południowym krańcem jeziora sytuuje się miejscowość o tej samej nazwie Szczyrbskie Jezioro, należąca administracyjnie do miasta Wysokie Tatry – kurort i ośrodek sportów zimowych.
Otoczenie
Jezioro znajduje się na wysokości 1346 m n.p.m. na tzw. Szczyrbskim Tarasie. Nad jezioro z północy opada grań Soliska, kulminująca w Wielkim Solisku (2412 m) i oddzielająca od siebie Dolinę Furkotną i Dolinę Młynicką. Od strony południowej jezioro jest zamknięte wałem morenowym o wysokości sięgającej 20 m.
Nad brzegiem jeziora znajdują się liczne zabudowania hotelowe i sanatoryjne. Nad południową zatoką otwarto w 2008 r. przystań łódek[1] (wcześniej istniała ona do 1976 r., po czym pływanie łodziami zostało zabronione).
Na Szczyrbskim Tarasie, oprócz Szczyrbskiego Jeziora, znajdują się inne mniejsze zbiorniki wodne: zatorfiony Ślepy Stawek (Slepé pleso) oraz utworzone przez człowieka Nowe Szczyrbskie Jezioro (Nové Štrbské pleso) i Szczyrbskie Rybniki (Štrbské rybníky). Niewielkie stawki znajdują się również na Smrekowicy (Smrekovica) – tarasie położonym na zachód od Szczyrbskiego Jeziora. Są to Smrekowickie Stawki (Smrekovické plieska) i Rakitowe Stawki (Rakytovské plieska).
Opis
Misa jeziorna powstała wskutek stopienia się ok. 80 m grubości kry martwego lodu pozostawionej przez cofający się lodowca. W czasie prac badawczych w 1998 r. odkryto na dnie jeziora warstwę torfu wskazującą, że jeszcze ok. 300 lat temu na miejscu obecnego Szczyrbskiego Jeziora istniały trzy mniejsze zbiorniki wodne. Lustro wodne największego z nich (Veľké jazero) znajdowało się w pn-zach. części, 6 m poniżej współczesnego poziomu wody. Dwa pozostałe (Južné jazero i Východné jazero) położone były na miejscu odpowiednio południowej i wschodniej zatoki. Ich powierzchnia znajdowała się 1,5-2 m wyżej i była prawdopodobnie w całości zarośnięta roślinnością torfowiskową (podobnie jak obecnie Ślepy Stawek). Nagłe podniesienie się poziomu wody prowadzące do powstania Szczyrbskiego Jeziora tłumaczone jest uszczelnieniem moreny w okolicy Wielkiego Jeziora spowodowanym przez trzęsienie ziemi. Możliwe jest, że zdarzenie to opisują źródła historyczne – lewocki kronikarz Gašpar Hain wspomina o powstaniu nowego, dużego jeziora po trzęsieniu ziemi w Tatrach 6 sierpnia 1662 r.
Powierzchnia Szczyrbskiego Jeziora wynosi 19,76 ha. Pomiary Ludomira Sawickiego z 1909 r. stwierdzały, że jest to największe jezioro po południowej stronie Tatr (20,96 ha). Ponowne badania w latach 60. spowodowały zmianę sytuacji – "zwiększyła się" po nich powierzchnia Wielkiego Stawu Hińczowego (z 18,19 ha do 20,08 ha), który okazał się tym samym o 3200 m² większy od Szczyrbskiego Jeziora. Maksymalna głębokość jeziora wynosi 20 m, objętość jest równa 1284000 m³. Średnio przez 155 dni w roku jezioro jest pokryte warstwą lodu.
Szczyrbskie Jezioro nie posiada żadnych znaczących rzek zasilających ani wypływających, woda opuszcza jezioro, parując lub przesiąkając przez podłoże. W przeszłości jezioro znajdowało się na europejskim dziale wodnym, oddzielającym zlewiska Bałtyku i Morza Czarnego. Obecnie przypuszcza się, że większość wody z jeziora przesącza się do Młynicy, a więc leży ono w dorzeczu Popradu, zasilającego Morze Bałtyckie.
Flora i fauna
Dzięki południowej wystawie jezioro posiada bogatą florę i faunę. Około 1860 r. zostało sztucznie zarybione, obecnie żyje w nim kilka gatunków ryb. Otoczone jest lasem, częściowo wyciętym przy budowie miejscowości. Miejscami blisko brzegu występuje roślinność torfowiskowa i płaty kosodrzewiny. Na wschód od jeziora występują też liczne torfowiska obejmowane nazwą Mozgrowiska Szczyrbskie (Štrbské Mozgroviská).
Szlaki turystyczne
- – czerwono znakowana Magistrala Tatrzańska wiedzie z kierunku zachodniego z rozdroża w Dolinie Furkotnej nad Szczyrbskie Jezioro, dalej wzdłuż jego brzegu i na północ w kierunku Popradzkiego Stawu.
- Czas przejścia z Doliny Furkotnej do Szczyrbskiego Jeziora: 40 min w obie strony
- Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora nad Popradzki Staw: 1:15 h, ↓ 1:05 h
- – nad Popradzki Staw prowadzi też szlak zielony, odchodzący od czerwonego i używany w zimie. Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora nad staw: 1:15 h, ↓ 1:05 h
- – żółty szlak zaczynający się na południowym brzegu Szczyrbskiego Jeziora i biegnący na północ do Doliny Młynickiej, stąd dalej aż na Bystrą Ławkę. Czas przejścia do Wodospadu Skok w Dolinie Młynickiej: 1:40 h, ↓ 1:10 h
- – niebieski szlak rozpoczynający się przy stacji kolei elektrycznej i wiodący zachodnim brzegiem jeziora do Schroniska na Solisku (Chata pod Soliskom). Czas przejścia do schroniska: 1:55 h, ↓ 1:25 h
- – zielony szlak rozpoczynający się na południowym krańcu jeziora i prowadzący na zachód powyżej Tatrzańskiej Drogi Młodości. Czas przejścia do rozdroża nad Furkotnym Potokiem: 1 h w obie strony
- ↑ "Pływanie łódkami po Jeziorze Szczyrbskim". [dostęp 18.10.2008].
<ref>
o nazwie „stopień”, zdefiniowany w <references>
, nie był użyty wcześniej w treści.Bibliografia
- Grzegorz Barczyk, Ryszard Jakubowski (red.), Adam Piechowski, Grażyna Żurawska: Bedeker tatrzański. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. ISBN 83-01-13184-5.
- Józef Nyka: Tatry słowackie. Przewodnik. Wyd. II. Latchorzew: Wyd. Trawers, 1998. ISBN 83-901580-8-6.
- Zofia Radwańska-Paryska, Witold H. Paryski: Wielka Encyklopedia Tatrzańska. Wyd. Górskie, 1995, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
- Zofia, Witold H. Paryscy: Wielka Encyklopedia Tatrzańska, wersja internetowa, hasło tytułowe. [dostęp 29.11.2008].
- Witold H. Paryski: Tatry Wysokie.,przewodnik taternicki, część IX. Warszawa: Sport i Turystyka, 1961.
- Štrbské pleso. Encyklopédia regiónu Vysoké Tatry. [dostęp 25.04.2008]. (słow.).
- Nové poznatky o vzniku Štrbského plesa. [dostęp 18.10.2008]. (słow.).
- Tomasz Nodzyński, Marta Cobel-Tokarska: Tatry Wysokie i Bielskie: polskie i słowackie. Warszawa: ExpressMap, 2007. ISBN 978-83-60120-88-0.