Hipopotamowate: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Wymarłe gatunki: drobne merytoryczne Znaczniki: Wycofane VisualEditor |
Anulowanie wersji 66194084 autorstwa BaronSchadenfreude (dyskusja) Znacznik: Anulowanie edycji |
||
| Linia 49: | Linia 49: | ||
=== Wymarłe gatunki === |
=== Wymarłe gatunki === |
||
[[Plik:Hippopotamus gorgops e.jpg|thumb|150px|'' |
[[Plik:Hippopotamus gorgops e.jpg|thumb|150px|''[[Hippopotamus gorgops]]'' miał wyjątkowo wysokie oczodoły, zamieszkiwał Europę, wyginął przed ostatnią epoką lodowcową.]] |
||
W czasie [[holocen]]u na [[Madagaskar]]ze wymarły trzy gatunki [[hipopotam madagaskarski|hipopotama madagaskarskiego]], przy czym jeden z nich w ciągu minionego tysiąca lat. Hipopotamy madagaskarskie były mniejsze niż współczesne hipopotamy nilowe, prawdopodobne w wyniku procesu [[karłowacenie|karłowacenia]] (zwierzęta mieszkające na wyspach są mniejsze od ich odpowiedników na kontynencie)<ref name="Stuenes">{{cytuj książkę| autor =Solweig Stuenes | data= 1989 |cytat= Taksonomia, zwyczaje i relacje żywych skamielin − hipopotamów Madagaskaru: Hippopotamus lemerlei i H. madagascariensis. |tytuł= [[Journal of Vertebrate Paleontology]] |strony= 241-268 (tom 9)}}</ref>. Dowody kopalne, mówią nam, że wiele madagaskarskich hipopotamów było zabijanych dla mięsa przez ludzi, co mogło przyczynić się do ich wyginięcia<ref name="Eighth">{{cytuj książkę|tytuł=Ósmy kontynent; Życie, śmierć i ponowne odkrycie zaginionego świata Madagaskaru | autor =Peter Tyson|isbn = 0-380-97577-7 |data= 2000 |wydawca= William Morrow |miejsce= New York}}</ref><ref name="Stuenes"/>. Pojedyncze okazy madagaskarskich hipopotamów mogły przetrwać w trudno dostępnych zakątkach. W [[1976 ]]r. mieszkańcy wsi opisali żyjące tam zwierzę nazwane ''Kilopilopitsofy'', który mógł być hipopotamem madagaskarskim<ref name="Kidoky"> {{cytuj książkę|cytat= Kilopilopitsofy, Kidoky i Bokyboky: Relacje na temat dziwnych istot z Madagaskaru, i "Okno Wymierań: megafauny"|tytuł=American Anthropologist |data=grudzień 1998|autor=David A. Burney | url = http://links.jstor.org/sici?sici=0002-7294(199812)2%3A100%3A4%3C957%3ATKKABA%3E2.0.CO%3B2-O |strony= 957-966, no. 4 (tom 100)|autor2= Ramilisonina}}</ref>. |
W czasie [[holocen]]u na [[Madagaskar]]ze wymarły trzy gatunki [[hipopotam madagaskarski|hipopotama madagaskarskiego]], przy czym jeden z nich w ciągu minionego tysiąca lat. Hipopotamy madagaskarskie były mniejsze niż współczesne hipopotamy nilowe, prawdopodobne w wyniku procesu [[karłowacenie|karłowacenia]] (zwierzęta mieszkające na wyspach są mniejsze od ich odpowiedników na kontynencie)<ref name="Stuenes">{{cytuj książkę| autor =Solweig Stuenes | data= 1989 |cytat= Taksonomia, zwyczaje i relacje żywych skamielin − hipopotamów Madagaskaru: Hippopotamus lemerlei i H. madagascariensis. |tytuł= [[Journal of Vertebrate Paleontology]] |strony= 241-268 (tom 9)}}</ref>. Dowody kopalne, mówią nam, że wiele madagaskarskich hipopotamów było zabijanych dla mięsa przez ludzi, co mogło przyczynić się do ich wyginięcia<ref name="Eighth">{{cytuj książkę|tytuł=Ósmy kontynent; Życie, śmierć i ponowne odkrycie zaginionego świata Madagaskaru | autor =Peter Tyson|isbn = 0-380-97577-7 |data= 2000 |wydawca= William Morrow |miejsce= New York}}</ref><ref name="Stuenes"/>. Pojedyncze okazy madagaskarskich hipopotamów mogły przetrwać w trudno dostępnych zakątkach. W [[1976 ]]r. mieszkańcy wsi opisali żyjące tam zwierzę nazwane ''Kilopilopitsofy'', który mógł być hipopotamem madagaskarskim<ref name="Kidoky"> {{cytuj książkę|cytat= Kilopilopitsofy, Kidoky i Bokyboky: Relacje na temat dziwnych istot z Madagaskaru, i "Okno Wymierań: megafauny"|tytuł=American Anthropologist |data=grudzień 1998|autor=David A. Burney | url = http://links.jstor.org/sici?sici=0002-7294(199812)2%3A100%3A4%3C957%3ATKKABA%3E2.0.CO%3B2-O |strony= 957-966, no. 4 (tom 100)|autor2= Ramilisonina}}</ref>. |
||
| Linia 58: | Linia 58: | ||
Rodzina obejmująca dwa występujące współcześnie rodzaje{{r|Burgin&inni|Cichocki&inni}}: |
Rodzina obejmująca dwa występujące współcześnie rodzaje{{r|Burgin&inni|Cichocki&inni}}: |
||
* ''Hippopotamus'' {{small|[[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758}} – [[hipopotam]] – jedynym występującym współcześnie przedstawicielem jest ''Hippopotamus amphibius'' {{small|1758}} – [[hipopotam nilowy]] |
* ''Hippopotamus'' {{small|[[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758}} – [[hipopotam]] – jedynym występującym współcześnie przedstawicielem jest ''Hippopotamus amphibius'' {{small|1758}} – [[hipopotam nilowy]] |
||
* ''Choeropsis'' {{small|[[Joseph Leidy|Leidy]], 1853}} – hipopotamek – jedynym przedstawicielem jest ''Choeropsis liberiensis'' {{small|([[Samuel George Morton|Morton]], 1849)}} – [[hipopotamek karłowaty]] |
* ''Choeropsis'' {{small|[[Joseph Leidy|Leidy]], 1853}} – hipopotamek – jedynym przedstawicielem jest ''Choeropsis liberiensis'' {{small|([[Samuel George Morton|Morton]], 1849)}} – [[hipopotamek karłowaty]] |
||
oraz rodzaj wymarły: |
|||
* ''[[Hexaprotodon]]'' {{small|[[Hugh Falconer|Falconer]] & [[Proby Cautley|Cautley]], 1836}} |
* ''[[Hexaprotodon]]'' {{small|[[Hugh Falconer|Falconer]] & [[Proby Cautley|Cautley]], 1836}} |
||
* ''[[Kenyapotamus]]'' Pickford, 1983 |
|||
* ''[[Archaeopotamus]]'' Boisserie, 2005 |
|||
* [[Saotherium]] Boisserie, 2005<ref>{{Cytuj |autor = Donald R. Prothero, Scott E Foss |tytuł = The evolution of artiodactyls |data = 2007 |data dostępu = 2022-02-03 |isbn = 978-0-8018-8735-2 |miejsce = Baltimore |wydawca = Johns Hopkins University Press |oclc = 85822634 |url = https://www.worldcat.org/oclc/85822634}}</ref> |
|||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
Wersja z 08:24, 3 lut 2022
| Hippopotamidae[1] | |||
| J.E. Gray, 1821[2] | |||
 Przedstawiciel rodziny – hipopotam nilowy (Hippopotamus amphibius) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina |
hipopotamowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Hippopotamus Linnaeus, 1758 | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Rodzaje | |||
| |||
Hipopotamowate[4] (Hippopotamidae) – rodzina ssaków z podrzędu Whippomorpha w obrębie rzędu Cetartiodactyla.
Zwierzęta te charakteryzują się masywną budową ciała, grubą, pofałdowaną skórą prawie pozbawioną owłosienia i grubą warstwą podskórnej tkanki tłuszczowej. Prowadzą ziemnowodny tryb życia, potrafią długo przebywać pod wodą. Samce są większe od samic. W odróżnieniu od pozostałych świniokształtnych hipopotamy są roślinożerne. Dojrzewają w wieku 4-6 lat. Po 6-7 miesięcznej ciąży samica rodzi zwykle jedno młode. Żyją ok. 40 lat.
Istnieje hipoteza, że hipopotamowate były przodkami waleni. Zamieszkują Afrykę, ale ich szczątki kopalne znane są także z obszarów Azji i Europy (pliocen).
W XIX wieku hipopotamy zaliczano do rzędu gruboskórych, wraz z nosorożcami i słoniami.
Taksonomia i pochodzenie
Rodzajem typowym rodziny jest Hippopotamus, reprezentowany przez hipopotama nilowego. Hipopotamek karłowaty należy do innego rodzaju w tej rodzinie − Choeropsis (lub Hexaprotodon − w zależności od autora). Hipopotamowate są klasyfikowane czasami jako podrodzina Hippopotaminae. Z kolei inni taksonomowie grupują hipopotamy w rodzinie Anthracotheriidae, nadrodzinie Anthracotheroidea lub Hippopotamoidea.
W obrębie gatunku hipopotam nilowy na podstawie różnic morfologicznych w budowie czaszki oraz rozmieszczenia geograficznego wyodrębniono pięć podgatunków.
Klasyfikacja
Hipopotamowate sklasyfikowane są wraz z innymi rodzinami w rzędzie parzystokopytnych (Artiodactyla), do którego zaliczane są m.in.: wielbłądy, bydło, jeleniowate i świnie. Mimo to hipopotamy nie są ściśle spokrewnione z tymi zwierzętami.
Jak wskazuje nazwa, starożytni Grecy sądzili, że hipopotam jest spokrewniony z koniem (hippos znaczy koń). Do 1985 roku przyrodnicy grupowali hipopotamy razem ze świniami domowymi sugerując się budową zębów. Dane uzyskane najpierw z badania białek krwi, a następnie z filogenezy molekularnej[5], DNA [6] oraz skamielin pokazują, że ich najbliższymi żyjącymi krewnymi są walenie — wieloryby, morświny, delfiny itp.[7][8] Hipopotamy mają więcej wspólnego z wielorybami, niż z innymi parzystokopytnymi, jak świnie, ponieważ wspólny przodek hipopotamów i waleni oddzielił się w pewnym momencie od przeżuwaczy oraz innych parzystokopytnych. Linie rozwojowe hipopotamów i wielorybów rozdzieliły się niedługo po oddzieleniu się ich wspólnego przodka od innych parzystokopytnych[9][6]
Ewolucja
Wymarłe gatunki
W czasie holocenu na Madagaskarze wymarły trzy gatunki hipopotama madagaskarskiego, przy czym jeden z nich w ciągu minionego tysiąca lat. Hipopotamy madagaskarskie były mniejsze niż współczesne hipopotamy nilowe, prawdopodobne w wyniku procesu karłowacenia (zwierzęta mieszkające na wyspach są mniejsze od ich odpowiedników na kontynencie)[10]. Dowody kopalne, mówią nam, że wiele madagaskarskich hipopotamów było zabijanych dla mięsa przez ludzi, co mogło przyczynić się do ich wyginięcia[11][10]. Pojedyncze okazy madagaskarskich hipopotamów mogły przetrwać w trudno dostępnych zakątkach. W 1976 r. mieszkańcy wsi opisali żyjące tam zwierzę nazwane Kilopilopitsofy, który mógł być hipopotamem madagaskarskim[12].
Oddzielne gatunki hipopotama − hipopotam europejski (H. antiquus) i H. gorgops − występowały w kontynentalnej Europie i Wyspach Brytyjskich. Oba gatunki wymarły przed ostatnim zlodowaceniem. Przodkowie hipopotama europejskiego dotarli także do wielu wysp w basenie Morza Śródziemnego podczas plejstocenu.[13]
Plejstoceńskie hipopotamy karłowate rejonu Morza Śródziemnego żyły na Krecie (H. creutzburgi), Cyprze (H. minor), Malcie (H. melitensis) i Sycylii (H. pentlandi). Hippopotamus minor przeżył do końca plejstocenu albo wczesnego holocenu. Dowody archeologiczne ze stanowiska Aetokremnos, wywołują debaty czy gatunek ten nie napotkał człowieka i został przez niego wytępiony[14][13].
Rodzina obejmująca dwa występujące współcześnie rodzaje[15][4]:
- Hippopotamus Linnaeus, 1758 – hipopotam – jedynym występującym współcześnie przedstawicielem jest Hippopotamus amphibius 1758 – hipopotam nilowy
- Choeropsis Leidy, 1853 – hipopotamek – jedynym przedstawicielem jest Choeropsis liberiensis (Morton, 1849) – hipopotamek karłowaty
oraz rodzaj wymarły:
- Hexaprotodon Falconer & Cautley, 1836
Przypisy
- ↑ Hippopotamidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 306, 1821. (ang.).
- ↑ T.N. Gill. Arrangement of the families of mammals. With analytical tables. Prepared for the Smithsonian institution. „Smithsonian Miscellaneous Collection”. 11, s. 10, 82, 1872. (ang.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 169. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ B. M. Ursing, U. Arnason: Proceedings of the Royal Society. 1998, s. 2251, no 1412. (tom 265). Cytat: Analiza mitochondrialnych genomów mocnym wsparciem dla powiązania hipopotam-waleń.
- ↑ a b J. Gatesy: Biologia molekuralna i ewolucja. s. 537-543 (14 tomów). Cytat: Więcej świadectw DNA na istnienie kladu walenie/hippopotamidae: proteina odpowiada za krzepliwość krwi.
- ↑ Naukowcy odnaleźli brakujące ogniwo między delfinem, waleniem oraz ich bliskim krewnym, hipopotamem. [w:] Science News Daily [on-line]. 25 stycznia 2005. [dostęp 18 czerwca 2007]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 marca 2007)].
- ↑ National Geographic − Hipopotamy: afrykańska rzeka Beast. [w:] National Geographic [on-line]. [dostęp 18 lipca 2007]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 czerwca 2011)].
- ↑ Jean-Renaud Boisserie, Fabrice Lihoreau, Michel Brunet: Proceedings of the National Academy of Sciences. luty 2005, s. 1537-1541, no 5. (tom 102). [dostęp 9 czerwca 2007]. Cytat: Pozycja hipopotamowatych pośród Cetartiodactyla.
- ↑ a b Solweig Stuenes: Journal of Vertebrate Paleontology. 1989, s. 241-268 (tom 9). Cytat: Taksonomia, zwyczaje i relacje żywych skamielin − hipopotamów Madagaskaru: Hippopotamus lemerlei i H. madagascariensis..
- ↑ Peter Tyson: Ósmy kontynent; Życie, śmierć i ponowne odkrycie zaginionego świata Madagaskaru. New York: William Morrow, 2000. ISBN 0-380-97577-7.
- ↑ David A. Burney, Ramilisonina: American Anthropologist. grudzień 1998, s. 957-966, no. 4 (tom 100). Cytat: Kilopilopitsofy, Kidoky i Bokyboky: Relacje na temat dziwnych istot z Madagaskaru, i "Okno Wymierań: megafauny".
- ↑ a b Petronio, C. (1995): Uwagi o taksonomii Pleistocene hippopotamuses. Ibex 3: 53-55. PDF fulltext
- ↑ A. Simmons: Geoarcheologia. 2000, s. 379-381, no. 4 (tom 15). Cytat: Wymieranie fauny w środowisku wyspowym: łowcy hipopotam karłowaty z Cypru.
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 304. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).