Przejdź do zawartości

Robot: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Joe Wyzer (dyskusja | edycje)
m WPCleaner (v1.08) Naprawa linku do strony ujednoznaczniającej - Człowiek
Usunięcie odwołania do pliku Cylon_Centurion.jpg, ponieważ użytkownik Infrogmation skasował go z Commons
 
(Nie pokazano 166 pośrednich wersji utworzonych przez 100 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
[[Plik:Toyota Robot at Toyota Kaikan.jpg|mały|200px|Robot [[Toyota|Toyoty]] podczas [[Toyota Kaikan]] w mieście [[Toyota (miasto)|Toyota]]]]
[[Plik:Toyota Robot at Toyota Kaikan.jpg|mały|Robot [[Toyota|Toyoty]] podczas [[Toyota Kaikan]] w mieście [[Toyota (miasto)|Toyota]]]]
'''Robot''' – [[maszyna]], w szczególności [[system komputerowy]], w którym [[Program komputerowy|program]] steruje [[Urządzenie peryferyjne|peryferiami]] w celu wykonania określonego zadania. Według oryginalnego znaczenia terminu, robot jest kontrolowany przez [[sztuczna inteligencja|sztuczną inteligencję]] (lub wręcz z nią tożsamy), przy czym obecnie to pojęcie używane jest także dla urządzeń kontrolowanych przez [[algorytm]]y lub człowieka. W najszerszym znaczeniu robotem nazywa się dowolny program komputerowy automatyzujący pewne zadania. Roboty często zastępują człowieka przy monotonnych, złożonych z powtarzających się kroków czynnościach, które mogą wykonywać znacznie szybciej od ludzi. Domeną robotów [[Mechatronika|mechatronicznych]] są też te zadania, które są niebezpieczne dla człowieka, na przykład związane z manipulacją szkodliwymi dla zdrowia substancjami lub przebywaniem w nieprzyjaznym środowisku.


Pojęcie robot używane też jest do nazywania autonomicznie działających urządzeń odbierających informacje z otoczenia przy pomocy [[czujnik|sensorów]] i wpływających na nie przy pomocy [[System autonomiczny (cybernetyka)|efektorów]]. Dziedziną sztucznej inteligencji zajmującą się projektowaniem i konstruowaniem robotów jest [[robotyka]].
[[Plik:Aibo-zoom.jpg|mały|200px|Inteligentny robot [[AIBO]] będący zabawką udającą prawdziwego [[Pies domowy|psa]]]]
'''Robot''' – mechaniczne [[urządzenie]] wykonujące [[automatyka|automatycznie]] pewne zadania. Działanie robota może być sterowane przez człowieka, przez wprowadzony wcześniej program, bądź przez zbiór ogólnych reguł, które zostają przełożone na działanie robota przy pomocy technik [[sztuczna inteligencja|sztucznej inteligencji]]. Roboty często zastępują człowieka przy monotonnych, złożonych z powtarzających się kroków czynnościach, które mogą wykonywać znacznie szybciej od ludzi. Domeną ich zastosowań są też te zadania, które są niebezpieczne dla człowieka, na przykład związane z manipulacją szkodliwymi dla zdrowia substancjami lub przebywaniem w nieprzyjaznym środowisku.


Robot jest też ogólnym pojęciem stosowanym do określenia istniejących w rzeczywistości bądź wyimaginowanych [[Teoria automatów|automatów]] i [[maszyna|maszyn]] przypominających wyglądem człowieka lub zwierzę.
Pojęcia '''robot''' używamy też do nazywania autonomicznie działających urządzeń odbierających informacje z otoczenia przy pomocy [[czujnik|sensorów]] i wpływających na nie przy pomocy [[efektor]]ów. Roboty takie budowane są przez badaczy zajmujących się [[sztuczna inteligencja|sztuczną inteligencją]] lub [[kognitywistyka|kognitywistyką]] w celu modelowania zdolności poznawczych, sposobu myślenia lub zachowania zwierząt bądź ludzi. Mimo ogromnego postępu w tych dziedzinach cel, którym jest stworzenie robota co najmniej dorównującego inteligencją człowiekowi, wciąż wydaje się bardzo odległy. Dziedziną sztucznej inteligencji zajmującą się projektowaniem i konstruowaniem robotów jest [[robotyka]].

'''Robot''' jest też ogólnym pojęciem stosowanym do określenia istniejących w rzeczywistości, bądź wyimaginowanych [[automat]]ów i [[maszyna|maszyn]] przypominających wyglądem człowieka lub zwierzę. Słowa robot prędzej użyjemy do nazwania człekokształtnej ruchomej kukły, niż wysoko wyspecjalizowanej nowoczesnej zmywarki do naczyń – mimo że sposób działania tego urządzenia w pełni zgadza się z definicją robota. Przyczyną tego jest cechujący nas [[Antropomorfizacja|antropomorfizm]].


== Historia ==
== Historia ==
Słowo ''robot'' pochodzi od czeskiego słowa ''robota'', oznaczającego ciężką pracę, wysiłek. Upowszechniło się ono po przetłumaczeniu w [[1923]] roku na język angielski sztuki ''R.U.R. (Rossumovi Univerzální Roboti)'' której autorem jest [[Karel Čapek]]. Mimo iż pierwotnie odnosiło się ono do żywych istot – sztucznie produkowanej, uproszczonej wersji człowieka przeznaczonej do ciężkiej pracy, obecnie słowo to oznacza przede wszystkim urządzenia mechaniczne.
Słowo ''robot'' pochodzi od słowiańskiego słowa ''robota'', oznaczającego ciężką pracę, wysiłek. Upowszechniło się ono po wydaniu sztuki ''R.U.R. (Rossumovi Univerzální Roboti)'' której autorem jest czeski pisarz [[Karel Čapek]]. Mimo iż pierwotnie odnosiło się ono do żywych istot – sztucznie produkowanej, uproszczonej wersji człowieka przeznaczonej do ciężkiej pracy, obecnie słowo to oznacza przede wszystkim urządzenia mechaniczne. Termin robot został jednak ukuty przez pisarza [[Josef Čapek|Josefa]], brata Karela<ref name="Kraków">{{Cytuj książkę | autor = Jacek Baluch, Piotr Gierowski | tytuł = Czesko-polski słownik terminów literackich | wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego | miejsce = Kraków | data = 2016 | strony = 322 | isbn = 978-83-233-4066-9}}</ref><ref>{{cytuj stronę | url = http://capek.misto.cz/english/robot.html | tytuł = Who did actually invent the word „robot” and what does it mean? | opublikowany = capek.misto.cz | język = en | data dostępu = 2013-06-13 | archiwum = https://web.archive.org/web/20130123023343/http://capek.misto.cz/english/robot.html | zarchiwizowano = 2013-01-23 }}</ref>.


Termin ''[[robotyka]]'' wprowadził [[Isaac Asimov]] w swoim opowiadaniu ''[[Zabawa w berka]]'' (''Runaround'', [[1942]]). Jest on też autorem [[Etyka Robotów|trzech praw robotyki]]:
Termin ''[[robotyka]]'' wprowadził [[Isaac Asimov]] w swoim opowiadaniu ''[[Zabawa w berka]]'' (''Runaround'', [[1942]]). Jest on też autorem [[Etyka robotów|trzech praw robotyki]]:
# [Prawo nr. 0] Robot nie może szkodzić ludzkości, ani nie może, przez zaniedbanie, narazić ludzkości na szkodę.
# Robot nie może zranić i skrzywdzić człowieka ani przez zaniechanie działania dopuścić, aby człowiek poniósł szkodę.
# Robot musi słuchać danego mu rozkazu, chyba że koliduje on z Pierwszym Prawem.
# Robot musi chronić sam siebie, dopóki nie koliduje to z Pierwszym lub Drugim Prawem.


# Robot nie może skrzywdzić człowieka, ani przez zaniechanie działania dopuścić, aby człowiek doznał krzywdy.
Sama idea tworzenia sztucznych istot istnieje w ludzkiej kulturze od bardzo dawna, obecna jest na przykład w mitologii greckiej – w micie o [[Argonauci|Argonautach]] [[Jazon (mitologia)|Jazon]] sieje smocze zęby, z których wyrastają wojownicy, natomiast mit o [[Pigmalion]]ie mówi o [[Galatea (mitologia)|Galatei]], wyrzeźbionym przez niego posągu kobiety, która została ożywiona przez [[Afrodyta|Afrodytę]]. Dziełem [[Hefajstos]]a, greckiego boga ognia i kowali, byli mechaniczni służący – od samodzielnie poruszającego się trójnogiego stołu, do zbudowanych ze złota inteligentnych istot o kobiecych kształtach.
# Robot musi być posłuszny rozkazom człowieka, chyba że stoją one w sprzeczności z Pierwszym Prawem.
# Robot musi chronić sam siebie, jeśli tylko nie stoi to w sprzeczności z Pierwszym lub Drugim Prawem.
Następnie w opowiadaniu ''Roboty i Imperium'' (''Robots and Empire'') Asimov dodał prawo zerowe, które stało się nadrzędne wobec trzech pozostałych:
: 0. Robot nie może skrzywdzić ludzkości, lub poprzez zaniechanie działania doprowadzić do uszczerbku dla ludzkości.


Sama idea tworzenia sztucznych istot istnieje w ludzkiej kulturze od bardzo dawna, obecna jest na przykład w mitologii greckiej – w micie o [[Argonauci|Argonautach]] [[Jazon (mitologia)|Jazon]] sieje smocze zęby, z których wyrastają wojownicy, natomiast mit o [[Pigmalion (król Cypru)|Pigmalionie]] mówi o [[Galatea (mitologia)|Galatei]], wyrzeźbionym przez niego posągu kobiety, która została ożywiona przez [[Afrodyta|Afrodytę]]. Dziełem [[Hefajstos]]a, greckiego boga ognia i kowali, byli mechaniczni służący – od samodzielnie poruszającego się trójnogiego stołu, do zbudowanych ze złota inteligentnych istot o kobiecych kształtach. Spiżowy wielkolud [[Talos (olbrzym)|Talos]] był wykonany przez Hefajstosa bądź Dedala.
O sztucznym człowieku mówi też średniowieczny hebrajski mit o [[Golem]]ie – glinianym posągu ożywianym przez włożenie mu do ust karteczki z [[JHWH|tetragramem]].


Pierwsze automaty pojawiły się już w czasach starożytnych. Przyjaciel Platona, Archytas z Tarentu, 400 lat p.n.e. konstruował mechaniczne zabawki. Przekazy historyczne mówią o drewnianym gołębiu, który mógł latać<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko = Honczarenko|imię = Jerzy|tytuł = Roboty przemysłowe - Budowa i zastosowania|rok = 2004|wydawca = Wydawnictwa Naukowo-Techniczne|miejsce = Warszawa|strony = 15|isbn = 83-204-2929-3}}</ref>.
Najstarszym zachowanym projektem humanoidalnego robota jest datowany na rok [[1495]], wykonany przez [[Leonardo da Vinci|Leonarda da Vinci]] zbiór rysunków mechanicznego rycerza, który mógł siadać, poruszać rękami oraz głową i szczęką.


O sztucznym człowieku mówi też średniowieczny hebrajski mit o [[Golem]]ie – glinianym posągu ożywianym przez włożenie mu do ust karteczki z [[tetragram]]em. W średniowieczu konstruowano androidy, czyli ruchome figury o wyglądzie człowieka, wykonujące określone czynności, np. otwieranie i zamykanie drzwi, witanie gości<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko = Honczarenko|imię = Jerzy|tytuł = Roboty przemysłowe - Budowa i zastosowanie|rok = 2004|wydawca = Wydawnictwa Naukowo-Techniczne|miejsce = Warszawa|strony = 15|isbn = 83-204-2929-3}}</ref>. Najstarszym zachowanym projektem humanoidalnego robota jest datowany na rok 1495, wykonany przez [[Leonardo da Vinci|Leonarda da Vinci]] zbiór rysunków mechanicznego rycerza, który mógł siadać, poruszać rękami oraz głową i szczęką. Nie wiadomo czy Leonardo podjął się próby jego zbudowania.
Nie wiadomo czy Leonardo podjął się próby jego zbudowania.


Pierwszy działający robot powstał w 1738 roku. Był nim grający na flecie [[Android (robot)|android]], którego konstruktorem był [[Jacques de Vaucanson]]. Zbudował on też mechaniczną kaczkę, potrafiącą jeść i wydalać. Za najbardziej skomplikowany automat z tamtego okresu uważa się konstrukcję [[Pierre Jaquet-Droz|Jaqueta Droza]] w postaci dziewczynki grającej na klawikordzie. Lalka, poruszając ramionami, wybierała palcami właściwe klawisze i grała melodię przez pięć minut<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko = Honczarenko|imię = Jerzy|tytuł = Roboty przemysłowe Budowa i zastosowania|rok = 2004|wydawca = Wydawnictwa Naukowo-Techniczne|miejsce = Warszawa|strony = 15|isbn = 83-204-2929-3}}</ref>. Graną melodię określały dwa wymienne, kolczaste walce, podobne do stosowanych w popularnych w późniejszym okresie [[orchestrion]]ach. Droz skonstruował także dwa inne niezwykle skomplikowane automaty: pisarza i będącego jego rozwinięciem rysownika. Programowanie pisarza polegało na układaniu na zębatym kole do czterdziestu kształtek, z których każda uruchamiała program rysowania właściwego znaku. Wszystkie trzy konstrukcje można podziwiać w działaniu w muzeum w [[Neuchâtel (miasto)|Neuchâtel]]<ref>{{Cytuj stronę|url = http://en.neuchatelville.ch/profils/residents.asp/1-11-160-21345-10001-1001-1-1-2-1/2-0-1345-10001-1000-2-0/|tytuł = Androids by Droz|autor = neuchatelville|data dostępu = 2015-02-23|opublikowany = en.neuchatelville.ch|język = en|archiwum = https://archive.is/20120711144739/http://en.neuchatelville.ch/profils/residents.asp/1-11-160-21345-10001-1001-1-1-2-1/2-0-1345-10001-1000-2-0/|zarchiwizowano = 2012-07-11}}</ref>.
Na pierwszego działającego robota ludzkość musiała poczekać do roku [[1738]]. Był nim grający na flecie [[android]] którego konstruktorem był [[Jacques de Vaucanson]]. Zbudował on też mechaniczną kaczkę, potrafiącą jeść i wydalać.

Obiecujące prototypy humanoidalnych robotów, będących w stanie zachować równowagę nawet w nierównym terenie, prezentuje amerykańskie przedsiębiorstwo Boston Dynamics, zakupione w 2013 roku przez Google<ref name="fakty.tvn24.pl">Mateusz Kudła, {{cytuj stronę|url=http://fakty.tvn24.pl/fakty-ekstra,52/swiat-robotow,380225.html | tytuł = Świat robotów |opublikowany = Fakty TVN |język = pl |data dostępu=2014-02-16}}</ref>.

=== Ważniejsze daty w historii robotyki (1921-2006) ===
* 1921 – Słowo „robot” stało się znane dzięki sztuce „R.U.R” [[Karel Čapek|Karela Čapka]].
* 1938 – Isaac Asimov umieszcza termin „robotyka” w noweli science-fiction i formułuje Trzy Prawa Robotyki.
* ? – Nikola Tesla konstruuje maszynę kroczącą, maszynę latającą i maszynę pływającą
* 1947 – Opracowanie pierwszego teleoperatora z serwonapędem elektrycznym.
* 1948 – Opracowanie teleoperatora ze sprzężeniem zwrotnym siły.
* 1949 – Rozpoczęcie badań nad obrabiarkami sterowanymi numerycznie.
* 1954 – Pierwszy patent dotyczący robotyki w Wielkiej Brytanii Nr. 781465 złożony 19 marca.
* 1954 – zaprojektowanie pierwszego programowalnego robota przez Georga Devola
* 1956 – Zakupienie praw do robota Devola i założenie firmy Unimation przez Josepha Engelbergera.
* 1958 – Pierwszy prototyp robota Unimate zainstalowany w fabryce General Motors.
* 1960 – Zespół sztucznej inteligencji w Stanfordzkim Instytucie Badawczym w Kalifornii i Uniwersytet w Edynburgu w Szkocji rozpoczynają pracę nad zastosowaniem wizji w robotach.
* 1961 – Pierwszy seryjny robot Unimate zainstalowany w fabryce General Motors w Trenton w stanie New Jersey.
* 1961 – Opracowanie pierwszego robota ze sprzężeniem zwrotnym siły.
* 1961 – Pierwszy patent dotyczący robotów w USA Nr 2.998.237 złożony przez G.C Devola.
* 1963 – Opracowanie pierwszego systemu wizyjnego dla robota.
* 1963 – Wypuszczenie na rynek robota przemysłowego Versatran.
* 1964 – Pierwszy robot malarski Trallfa pracujący w fabryce w Norwegii.
* 1966 – Automatyczny lądownik księżycowy „Surveyor” ląduje na Księżycu.
* 1968 – Unimation otrzymuje z zakładów General Motors zamówienie na serie robotów.
* 1969 – W General Motors rozpoczęto montaż nadwozi Chevrolet Vega przy pomocy robotów Unimate.
* 1970 – General Motors staje się pierwszą firmą wykorzystującą systemy wizyjne w zastosowaniach przemysłowych. System Consight zostaje zainstalowany w zakładzie w St. Catharines, Ontario, Kanada.
* 1971 – opracowanie robota „Stanford Arm” na Uniwersytecie Stanford.
* 1972 – Na uniwersytecie Nottingham w Anglii stworzono „SIRCH”, układ zdolny do rozpoznawania dowolnie zorientowanych dwuwymiarowych części.
* 1972 – Kawasaki instaluje zrobotyzowaną linię produkcyjną w zakładach Nissan z robotami firmy Unimation.
* 1972 – ASEA, część przedsiębiorstwa Vasteras ze Szwecji prezentuje roboty elektryczne IRb 6 i IRb 60 przeznaczone do automatycznych operacji szlifierskich.
* 1973 – Opracowanie pierwszego języka programowania robotów (WAVE) na Uniwersytecie Stanford.
* 1974 – Wprowadzenie przez firmę Cincinnati Milacron robota ze sterowaniem komputerowym.
* 1974 – Hitachi prezentuje robota Hi-T-Hand używającego czujników dotykowych i siłowych pozwalających na wkładanie sworzni do otworów.
* 1974 – Założenie Stowarzyszenia Robotyki Przemysłowej (Robotics Industries Association)
* 1976 – Trallfa robot malarski zostaje zaadaptowany do spawania kątowego.
* 1977 – założenie Brytyjskiego Stowarzyszenia Robotyki (British Robotics Association)
* 1978 – Wprowadzenie przez Unimation robota PUMA (Programmable Universal Assmebly), opracowanego na podstawie projektu powstałego w trakcie badań w fabryce General Motors.
* 1979 – Wprowadzenie robotów SCARA (Selective Compliance Robot Arm) w Japonii.
* 1982 – Robot Pedesco zostaje użyty do usunięcia skażonego materiału po wycieku paliwa radioaktywnego z elektrowni nuklearnej.
* 1984 – Zostaje opracowany PROWLER, pierwszy z serii robotów militarnych.
* 1986 – Rozpoczęcie prac nad robotem humanoidalnym przez firmę Honda.
* 1997 – Robot mobilny Sojourner ląduje na Marsie 4 lipca.
* 1998 – Skonstruowanie pierwszego bionicznego ramienia.
* 2004 – Prezentacja nowej generacji robota ASIMO, pozwalającego samodzielnie poruszać się w pomieszczeniach, włączać światło, otwierać drzwi.
* 2006 – Prezentacja interfejsu do robota ASIMO, pozwalającego na sterowanie robotem za pomocą myśli<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko = Zdanowicz|imię = Ryszard|tytuł = Robotyzacja dyskretnych procesów produkcyjnych|rok = 2013|wydawca = Wydawnictwo Politechniki Śląskiej|miejsce = Gliwice|strony = 16|isbn = 978-83-7880-011-8}}</ref>.


== Zastosowanie ==
== Zastosowanie ==
Mimo iż wciąż rzadko spotykane w domach, roboty stały się częścią naszego codziennego życia. Ich różnorodne kształty są przejawem wybitnej specjalizacji robotów. Ze względu na dziedzinę zastosowania możemy wyróżnić:
Mimo iż wciąż rzadko spotykane w domach, roboty stały się częścią naszego codziennego życia. Ich różnorodne kształty są przejawem wybitnej specjalizacji robotów. Ze względu na dziedzinę zastosowania możemy wyróżnić:
* '''[[Robot przemysłowy|Roboty przemysłowe]]'''. Najczęściej mają one postać mechanicznego ramienia o pewnej liczbie [[stopień swobody (fizyka)|stopni swobody]]. Taki robot o wielkości człowieka jest w stanie manipulować z ogromną szybkością i precyzją przedmiotami o wadze do kilkuset kilogramów. Zwykle są one programowane do wykonywania wciąż tych samych, powtarzających się czynności, które mogą wykonywać bezbłędnie przez całą dobę. W fabrykach pracuje 90% produkowanych robotów, połowa z tego używana jest przy produkcji samochodów. Najczęściej spotykane roboty pracujące w przemyśle produkowane są przez takie firmy jak: [[ABB]], [[Kawasaki Heavy Industries|Kawasaki]], [[KUKA]], [[Mitsubishi]], [[FANUC|FANUC Robotics]].
* '''Roboty w rolnictwie.''' Stosowane na coraz większą skalę w dużych gospodarstwach rolnych, np. w udoju mleka<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.farmer.pl/produkcja-zwierzeca/bydlo-i-mleko/to-juz-20-000-sprzedanych-robotow-udojowych,54009.html|tytuł = 20000 instalacji robota do udoju Lely|autor = Iwona Dyba|data dostępu = 2015-02-22|opublikowany = farmer.pl|język = pl}}</ref>, usuwaniu chwastów<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.asimo.pl/modele/lukas.php|tytuł = Robot rolniczy Lukas do usuwania chwastów z upraw|autor = asimo.pl|data dostępu = 2015-02-22|opublikowany = asimo.pl|język = pl}}</ref>, zbiorze owoców<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.roboticharvesting.com/products.html|tytuł = Robotic Strawberry Harvester|autor = Robotic Harvesting, LLC|data dostępu = 2015-02-22|opublikowany = roboticharvesting.com|język = en|archiwum = https://web.archive.org/web/20150316172017/http://roboticharvesting.com/products.html|zarchiwizowano = 2015-03-16}}</ref>
* '''Roboty w służbie prawa'''. Najczęstszym zastosowaniem w tej dziedzinie jest rozbrajanie bomb. Roboty produkowane do tego celu mają postać bardzo stabilnej ruchomej platformy, na której zamocowana jest kamera i silne źródło światła. Robot taki, kontrolowany zdalnie przez operatora, jest w stanie rozbroić bombę lub przy pomocy manipulatora przenieść ją w miejsce gdzie detonacja nie wyrządzi nikomu szkody. Jednym z takich robotów produkowanych seryjnie jest ''[[Mini-Andros]]''. Innym ciekawym robotem jest [[Papero]] – niewielki gadający robot, który pomaga zagranicznym turystom jako tłumacz na lotnisku Narita pod Tokio. Z kolei [[Artemis (robot)|Artemis]] to robot patrolujący japońskie centrum handlowe i wszczynający alarm (lub przekazuje informacje drogą bezprzewodową na posterunek), gdy zauważy coś podejrzanego. [[Battlefield Extraction-Assist Robot|Bear]] to robot – sanitariusz do celów militarnych.
* '''[[Robot medyczny|Roboty w medycynie]]. '''Współczesna medycyna na wielu obszarach korzysta z wsparcia robotów. Systemy wspomagające lekarza pozwalają na przeprowadzanie zabiegów mniej inwazyjnych i osiąganie znacznej precyzji. Przykładem jest system DaVinci, wykorzystywany między innymi w chirurgii ogólnej i kardiochirurgii oraz Robin Heart tworzony przez Fundację Rozwoju Kardiochirurgii<ref>{{Cytuj |tytuł = 1% procent podatku - Zobacz jak przekazać podatek. Jeden procent to bardzo wiele. |data dostępu = 2020-04-29 |opublikowany = frk.pl |url = https://frk.pl/pracownia-biocybernetyki.html}}</ref>.
* '''Roboty – zwiadowcy'''. Zastosowaniem robotów często jest eksploracja środowisk z jakichś powodów niedostępnych dla człowieka. Przykładem są roboty przeznaczone do pracy pod wodą – mające postać zdalnie sterowanych bądź w większym stopniu autonomicznych miniłodzi podwodnych wyposażonych w kamery i manipulatory. Istnieją też roboty przeznaczone do operowania w środowiskach o bardzo silnej radiacji, takie jak zbudowany na wzór pająka [[Robug III]]. Wdzięcznym zadaniem dla inteligentnych maszyn jest też eksploracja kosmosu, w czym utwierdziły nas sukcesy takich konstrukcji jak ''[[Sojourner]]'', ''[[MER-A|Spirit]]'' oraz ''[[MER-B|Opportunity]]'' przeznaczonych do badania [[Mars]]a.
* '''Roboty w transporcie. '''[[Metro w Vancouverze|Automatycznie sterowana linia metra]], [[Samochód bezzałogowy|samochody bezzałogowe]]; oraz roboty w transporcie wewnątrzzakładowym np. roboty mobilne MOBOT<ref>{{Cytuj |tytuł = Roboty mobilne MOBOT® AGV – WObit |data dostępu = 2020-04-29 |opublikowany = wobit.com.pl |url = https://wobit.com.pl/produkty/1741/roboty-mobilne-mobot-agv/}}</ref>.
* '''Roboty w kulturze'''. {{fakt|Najbardziej znanymi|data=2011-07}} robotami rozrywkowymi są: interaktywny pluszowy ''[[Furby]]'ie'', humanoidalny [[Robosapien]] oraz przypominający szczeniaka, wyposażony w zmysły wzroku, słuchu, dotyku i równowagi ''[[AIBO|Aibo]]''. Organizowane są liczne konkursy, w których rywalizują ze sobą roboty, gdzie zadania rozpościerają się od eksploracji labiryntu, przez walkę z innymi robotami (''[[BattleBots]]''), aż do gry w piłkę nożną (''[[RoboCup]]''). W Polsce organizowany jest konkurs robotów tańczących – ''[[RoboDance]]'', a także ''[[znekBOT]]'' – konkurs na roboty autonomiczne z misją kosmiczną w tle. W [[sztuka|sztuce]] roboty są używane w tworzeniu [[instalacja (sztuka)|instalacji]], również np. przy wspólnych występach z ludźmi<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.robotyka.com/fundacja_wiadomosc.php/wiadomosc.607/czy-robot-potrafi-tanczyc| tytuł = Czy robot potrafi tańczyć? | data dostępu = 2014-01-10| autor = robotyka.com| język =}}</ref>.
* '''Roboty w nauce'''. Gros naukowców skupia się na idei budowy robotów jak najbardziej zbliżonych do człowieka. Najbardziej wdzięczne przykłady to człekokształtny, posiadający 26 stopni swobody, zbudowany przez [[Honda|Hondę]] ''[[ASIMO]]'', zbudowane w [[Massachusetts Institute of Technology|MIT]] ''[[Kismet (robot)|Kismet]]'' i ''[[Cog]]'' oraz [[Sony]] ''[[Qrio|QRIO]]''. Niektórzy z badaczy porzucili ideę budowania coraz bardziej skomplikowanych robotów i zajmują się możliwościami jakie dają zastępy małych, nieskomplikowanych konstrukcji. Przedstawicielem tego trendu jest [[Rodney Brooks]], słynący ze swoich owadopodobnych maszyn.
* '''Roboty w gospodarstwie domowym'''. Roboty takie jak [[Roomba]] (automatyczny odkurzacz) czy [[Scooba]] (automatyczny mop) z firmy [[Irobot]], polski [[RoboJet]] (robot odkurzacz), [[Trilobite]] (odkurzacz) firmy [[Electrolux]], [[Sensor Cruiser]] (odkurzacz) [[Siemens]], czy [[RoboCleaner]] (odkurzacz) [[Kärcher]]a samodzielnie odkurzają czy zmywają podłogi; istnieją także modele czyszczące baseny albo rynny, roboty-kosiarki do trawników (np. firm Robomow czy Husqvarna) lub myjące okna (Windoro). Definicje robota spełniają też takie popularne urządzenia jak zmywarki czy pralki automatyczne<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko = Zdanowicz|imię = Ryszard|tytuł = Robotyzacja dyskretnych procesów produkcyjnych|rok = 2013|wydawca = Wydawnictwo Politechniki Śląskiej|miejsce = Gliwice|strony = 11|isbn = 978-83-7880-011-8}}</ref>, ale nie popularny „robot kuchenny”, będący raczej nieprogramowalnym mechanicznym manipulatorem.


== Roboty w mediach ==
* [[robot przemysłowy|roboty przemysłowe]]. Najczęściej mają one postać mechanicznego ramienia o pewnej liczbie [[stopień swobody (fizyka)|stopni swobody]]. Taki robot o wielkości człowieka jest w stanie manipulować z ogromną szybkością i precyzją przedmiotami o wadze do kilkuset kilogramów. Zwykle są one programowane do wykonywania wciąż tych samych, powtarzających się czynności, które mogą wykonywać bezbłędnie przez całą dobę. W fabrykach pracuje 90% produkowanych robotów, połowa z tego używana jest przy produkcji samochodów. Najczęściej spotykane roboty pracujące w przemyśle produkowane są przez takie firmy jak: [[ABB]], [[Kawasaki Heavy Industries|Kawasaki]], [[KUKA]], [[Mitsubishi]], [[FANUC|FANUC Robotics]].
=== Literatura ===
Roboty opisane są w literaturze jako stworzenia, które zarówno pomagają ludziom, jak i próbują przejąć kontrolę nad światem. Pisarze przedstawiając roboty używają takich określeń jak [[Android (robot)|android]], [[cyborg]] czy [[fembot]]. Pierwsze nawiązanie do mechanicznych sług zawiera [[Odyseja]], gdzie [[Hefajstos]] bóg ognia tworzy nowy pancerz dla [[Achilles]]a przy użyciu robotów. W książce [[Marcin Mortka|Marcina Mortki]] [[Zagubieni Inwazja]] i [[Zagubieni Zwiad]] jedną z głównych postaci jest robot Zico zwany też Cerberem<ref name="cornell">{{cytuj stronę | url = http://web.archive.org/web/20070122153157/http://www.arts.cornell.edu/theatrearts/CTA/Program%20Notes/comic%20potential.asp | tytuł = Q&A with Director Stephen Cole | opublikowany = Cornell University | język = en | data dostępu = 2013-06-13}}</ref>.


W cyklu [[Isaac Asimov|Isaaca Asimova]] „Roboty”, stworzone przez ludzi, humanoidalne i inteligentne maszyny odgrywają kluczową rolę w wykreowanym przez autora świecie. Roboty są istotami bezgranicznie dobrymi i troszczącymi się o rasę ludzką. Są one zobowiązane do przestrzegania sformułowanych przez Asimova trzech praw robotyki.
* roboty w służbie prawa. Najczęstszym zastosowaniem w tej dziedzinie jest rozbrajanie bomb. Roboty produkowane do tego celu mają postać bardzo stabilnej ruchomej platformy, na której zamocowana jest kamera i silne źródło światła. Robot taki, kontrolowany zdalnie przez operatora, jest w stanie rozbroić bombę lub przy pomocy manipulatora przenieść ją w miejsce gdzie detonacja nie wyrządzi nikomu szkody. Jednym z takich robotów produkowanych seryjnie jest ''[[Mini-Andros]]''. Innym ciekawym robotem jest [[Papero]] – niewielki gadający robot , który pomaga zagranicznym turystom jako tłumacz na lotnisku Narita pod Tokio. Z kolei [[Artemis (robot)|Artemis]] to robot patrolujący japońskie centrum handlowe i wszczynający alarm (lub przekazuje informacje drogą bezprzewodową na posterunek), gdy zauważy coś podejrzanego. [[Bear]] to robot – sanitariusz do celów militarnych.


=== Filmy ===
* roboty – zwiadowcy. Zastosowaniem robotów często jest eksploracja środowisk z jakichś powodów niedostępnych dla człowieka. Przykładem są roboty przeznaczone do pracy pod wodą – mające postać zdalnie sterowanych bądź w większym stopniu autonomicznych mini-łodzi podwodnych wyposażonych w kamery i manipulatory. Istnieją też roboty przeznaczone do operowania w środowiskach o bardzo silnej radiacji, takie jak zbudowany na wzór pająka [[Robug III]]. Wdzięcznym dla inteligentnych maszyn zadaniem jest też eksploracja kosmosu, w czym utwierdziły nas sukcesy takich konstrukcji jak ''[[Sojourner]]'', ''[[MER-A|Spirit]]'' oraz ''[[MER-B|Opportunity]]'' przeznaczonych do eksploracji [[Mars]]a.
Ze względu na swój wygląd roboty często pojawiają się w [[film]]ach<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.wired.com/underwire/2011/01/best-robots/ | tytuł = All Hail Our Robot Overlords! Sci-Fi’s Best Bots | data dostępu = 2011-01-25 | autor = Scott Thill | opublikowany = Wired | data = 2011-01-25 | język = en}}</ref>. Począwszy od [[Metropolis (film)|Metropolis]] (1927), przez parę [[C-3PO]] i [[R2-D2]] z ''[[Gwiezdne wojny|Gwiezdnych wojen]]'' ([[1977]]), aż do [[T-800]], [[T-1000]], [[T-X (postać)|T-X]] z serii [[Terminator (film)|Terminator]] (1984-2009). O sztucznej inteligencji robotów opowiada natomiast [[Ja, robot (film)|Ja, robot]] (2004) czy [[Człowiek przyszłości]], w którym robot staje się zdolny myśleć jak człowiek, a w wieku 200 lat zostaje w końcu prawnie uznany za człowieka. Roboty pojawiają się także w filmach animowanych takich jak [[WALL·E]] czy serial Transformers.


=== Gry komputerowe ===
* roboty w rozrywce. Najbardziej znanymi robotami rozrywkowymi są: interaktywny pluszowy ''[[Furby]]'ie'', humanoidalny [[Robosapien]] oraz przypominający szczeniaka, wyposażony w zmysły wzroku, słuchu, dotyku i równowagi ''[[AIBO|Aibo]]''. Organizowane są liczne konkursy w których rywalizują ze sobą roboty, gdzie zadania wahają się od eksploracji labiryntu, przez walkę z innymi robotami (''[[BattleBots]]''), aż do gry w piłkę nożną (''[[RoboCup]]''). W Polsce organizowany jest konkurs robotów tańczących – ''[[RoboDance]]'', a także ''[[znekBOT]]'' – konkurs na roboty autonomiczne z misją kosmiczną w tle.
Roboty w grach przedstawiane są często jako bohaterowie niezależni, główne postacie czy pojedyncze jednostki. W [[Machinarium]] gracz steruje robotem o imieniu Josef, który ratuje miasto przed gangiem Black Cap Brotherhood. W [[Star Wars: Knights of the Old Republic|Knights of the Old Republic]] [[HK-47]] jest droidem, zabójcą stworzonym przez [[Revan]]a podczas Wojen Mandaloriańskich. Główną antagonistką gry [[Portal (gra komputerowa)|Portal]] jest GLaDOS której głosu użyczyła [[Ellen McLain]]. W [[Titanfall]] występują roboty służące do walki znane jako Widma.


== Roboty w kosmosie ==
* roboty w nauce. Gros naukowców skupia się na idei budowy robotów jak najbardziej zbliżonych do człowieka. Najbardziej wdzięczne przykłady to człekokształtny, posiadający 26 stopni swobody, zbudowany przez [[Honda|Hondę]] ''[[ASIMO]]'', zbudowane w [[Massachusetts Institute of Technology|MIT]] ''[[Kismet (robot)|Kismet]]'' i ''[[Cog]]'' oraz [[Sony]] ''[[Qrio|QRIO]]''. Niektórzy z badaczy porzucili ideę budowania coraz bardziej skomplikowanych robotów i zajmują się możliwościami jakie dają zastępy małych, nieskomplikowanych konstrukcji. Przedstawicielem tego trendu jest [[Rodney Brooks]], słynący ze swoich owadopodobnych maszyn.
W 2011 na pokładzie [[Discovery (wahadłowiec)|promu Discovery]] podczas misji [[STS-133]] został wyniesiony na orbitę pierwszy humanoidalny astronauta-robot: [[Robonaut#Robonaut 2|Robonaut 2]]. Jego zadaniem jest praca i bycie stałym załogantem na [[Międzynarodowa Stacja Kosmiczna|Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS)]]<ref name="fakty.tvn24.pl"/>.

* roboty w gospodarstwie domowym. Roboty takie jak [[Roomba]] (automatyczny odkurzacz) czy [[Scooba]] (automatyczny mop) z firmy [[Irobot]], [[Trilobite]] (odkurzacz) firmy [[Electrolux]], [[Sensor Cruiser]] (odkurzacz) [[Siemens AG|Siemens]], czy [[RoboCleaner]] (odkurzacz) [[Karcher]] pomagają nam w codziennym życiu odkurzając czy zmywając podłogi. Firma [[Irobot]] posiada także szereg innych robotów które usprawniają codzienne czynności. Są to: [[Roomba Dirt Dog]] (odkurzacz do sklepu, piwnicy lub garażu), [[Irobot Verro]] (odkurzacz basenowy), [[Irobot Looj]] (czyści rynny) oraz [[Irobot ConnectR]] (telekonferencja za pomocą wbudowanej kamery internetowej, mikrofonu oraz głośnika).

== Cechy mechaniczne robotów ==
* udźwig użyteczny
* przestrzeń robocza
* liczba stopni swobody
* [[prędkość]] i [[czas]] cyklu
* sterowanie ruchem
* powtarzalność
* dokładność
* [[niezawodność]]

== Roboty w literaturze ==
[[Plik:Cylon Centurion.jpg|prawo|mały|Cylon, robot z serialu ''[[Battlestar Galactica (serial telewizyjny 2004)|Battlestar Galactica]]'']]
Kiedy rozwój technologii sprawił, że ludzie przestali postrzegać mechaniczne urządzenia jako niegroźne zabawki, w literaturze znalazł odbicie lęk ludzkości przez byciem zastąpioną przez swoje własne twory – roboty. W ''R.U.R.'' roboty wyzwalają się spod władzy ludzi i planują przejęcie kontroli nad światem. Roboty szybko zadomowiły się w powieściach fantastyczno-naukowych, czego przykładem jest choćby narcystyczny robot Joe – bohater opowiadań [[Henry Kuttner|Lewisa Padgetta]].<br />
Nie należy również zapominać o epickim, sześciotomowym cyklu [[Isaac Asimov|Isaaca Asimova]] – "Roboty". Stworzone przez ludzi, humanoidalne i inteligentne maszyny odgrywają kluczową rolę w wykreowanym przez autora świecie. W przeciwieństwie do wymienionych powyżej dzieł, u Asimova roboty są istotami bezgranicznie dobrymi i troszczącymi się o rasę ludzką. Są one zobowiązane do przestrzegania sformułowanych przez Asimova trzech praw robotyki.

== Roboty w filmach ==
Ze względu na swój wygląd roboty często pojawiają się w [[film]]ach<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.wired.com/underwire/2011/01/best-robots/ | tytuł = All Hail Our Robot Overlords! Sci-Fi’s Best Bots | data dostępu = 2011-01-25 | autor = Scott Thill | opublikowany = Wired | praca = | data = 2011-01-25 | język = en}}</ref>. Począwszy od klasycznego już [[Metropolis (film)|Metropolis]] ([[1927]]), przez parę [[C-3PO]] i [[R2-D2]] z ''[[Gwiezdne wojny|Gwiezdnych Wojen]]'' ([[1977]]), aż do [[T-800]], [[T-1000]], [[T-X]] z trylogii [[Terminator (film)|Terminator]] ([[1984]]). O sztucznej inteligencji robotów opowiada natomiast [[Ja, robot]] ([[2004]]) (ekranizacja książki Asimova o tym samym tytule). Nie brakuje ich też w świecie [[komiks]]u i [[film animowany|animacji]] (np. : [[WALL·E]]), szczególnie jeśli chodzi o japońską [[manga|mangę]] i [[anime]], gdzie istnieje nawet specjalny podgatunek wyróżniony ze względu na obecne w nim roboty.


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
{{commonscat|Robots}}{{wikisłownik|robot}}
* [[Android]]
* [[Robot medyczny]]
* [[Robot chirurgiczny da Vinci]]
* [[Robot chirurgiczny ZEUS]]
* [[Android (robot)|Android]]
* [[Cyborg]]
* [[Cyborg]]
* [[Robotyka]]
* [[Robotyka]]
* [[Bot (program)]]
{{commonscat|Robots}}
* [[Automaticon]]
{{wikisłownik|robot}}
* [[Technologiczna osobliwość|Osobliwość technologiczna]]
* [[Robot współpracujący (cobot)]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}


== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.forbot.pl/forum/robots_list.php Strona amatorskich konstruktorów robotów]
* [http://www.thetech.org/robotics www.thetech.org/robotics] {{lang|en}}
* {{otwarty dostęp}} [[Karolina Głowacka]] i Cezary Zieliński, ''[https://www.youtube.com/watch?v=X0lDMjlbV-U Autonomia robotów – czy maszyna może czuć?]'', kanał „Radio Naukowe” na [[YouTube]], 22 września 2022 [dostęp 2023-09-20].
* {{Cytuj stronę | url = http://www.thetech.org/robotics/ | tytuł = www.thetech.org/robotics | opublikowany = thetech.org | archiwum = https://web.archive.org/web/20040404074246/http://www.thetech.org/robotics/ | zarchiwizowano = 2004-04-04}} {{lang|en}}

{{Kontrola autorytatywna}}


[[Kategoria:Roboty w fantastyce]]
[[Kategoria:Roboty| ]]
[[Kategoria:Roboty| ]]

{{link FA|ar}}

[[am:ሮቦት]]
[[ang:Searuþræl]]
[[ar:روبوت]]
[[an:Robot]]
[[az:Robot]]
[[bn:রোবট]]
[[zh-min-nan:Robot]]
[[be:Робат]]
[[be-x-old:Робат]]
[[bs:Robot]]
[[bg:Робот]]
[[ca:Robot]]
[[cs:Robot]]
[[cy:Robot]]
[[da:Robot]]
[[de:Roboter]]
[[et:Robot]]
[[el:Ρομπότ]]
[[en:Robot]]
[[es:Robot]]
[[eo:Roboto]]
[[eu:Robot]]
[[fa:ربات]]
[[hif:Robot]]
[[fr:Robot]]
[[gl:Robot]]
[[gan:機械人]]
[[ko:로봇]]
[[hy:Ռոբոտ]]
[[hi:रोबोट]]
[[hr:Robot]]
[[io:Roboto]]
[[id:Robot]]
[[is:Vélmenni]]
[[it:Robot]]
[[he:רובוט]]
[[la:Robotum]]
[[lv:Robots]]
[[lt:Robotas]]
[[hu:Robot]]
[[mk:Робот]]
[[ml:റോബോട്ട്]]
[[my:စက်ရုပ်]]
[[nl:Robot]]
[[ne:रोबोट]]
[[ja:ロボット]]
[[no:Robot]]
[[nn:Robot]]
[[nrm:Robot]]
[[oc:Robòt]]
[[uz:Robot]]
[[pnb:روبوٹ]]
[[pt:Robô]]
[[ro:Robot]]
[[ru:Робот]]
[[sco:Robot]]
[[sq:Roboti]]
[[simple:Robot]]
[[sk:Robot]]
[[sl:Robot]]
[[so:Robot]]
[[sr:Робот]]
[[sh:Robot]]
[[su:Robot]]
[[fi:Robotti]]
[[sv:Robot]]
[[ta:தானியங்கி]]
[[te:మరమనిషి]]
[[th:หุ่นยนต์]]
[[tr:Robot]]
[[uk:Робот]]
[[ur:روبالہ]]
[[ug:روبوت]]
[[vi:Người máy]]
[[war:Robot]]
[[yi:ראבאט]]
[[zh-yue:機械人]]
[[zh:机器人]]

Aktualna wersja na dzień 20:22, 28 kwi 2024

Robot Toyoty podczas Toyota Kaikan w mieście Toyota

Robotmaszyna, w szczególności system komputerowy, w którym program steruje peryferiami w celu wykonania określonego zadania. Według oryginalnego znaczenia terminu, robot jest kontrolowany przez sztuczną inteligencję (lub wręcz z nią tożsamy), przy czym obecnie to pojęcie używane jest także dla urządzeń kontrolowanych przez algorytmy lub człowieka. W najszerszym znaczeniu robotem nazywa się dowolny program komputerowy automatyzujący pewne zadania. Roboty często zastępują człowieka przy monotonnych, złożonych z powtarzających się kroków czynnościach, które mogą wykonywać znacznie szybciej od ludzi. Domeną robotów mechatronicznych są też te zadania, które są niebezpieczne dla człowieka, na przykład związane z manipulacją szkodliwymi dla zdrowia substancjami lub przebywaniem w nieprzyjaznym środowisku.

Pojęcie robot używane też jest do nazywania autonomicznie działających urządzeń odbierających informacje z otoczenia przy pomocy sensorów i wpływających na nie przy pomocy efektorów. Dziedziną sztucznej inteligencji zajmującą się projektowaniem i konstruowaniem robotów jest robotyka.

Robot jest też ogólnym pojęciem stosowanym do określenia istniejących w rzeczywistości bądź wyimaginowanych automatów i maszyn przypominających wyglądem człowieka lub zwierzę.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Słowo robot pochodzi od słowiańskiego słowa robota, oznaczającego ciężką pracę, wysiłek. Upowszechniło się ono po wydaniu sztuki R.U.R. (Rossumovi Univerzální Roboti) której autorem jest czeski pisarz Karel Čapek. Mimo iż pierwotnie odnosiło się ono do żywych istot – sztucznie produkowanej, uproszczonej wersji człowieka przeznaczonej do ciężkiej pracy, obecnie słowo to oznacza przede wszystkim urządzenia mechaniczne. Termin robot został jednak ukuty przez pisarza Josefa, brata Karela[1][2].

Termin robotyka wprowadził Isaac Asimov w swoim opowiadaniu Zabawa w berka (Runaround, 1942). Jest on też autorem trzech praw robotyki:

  1. Robot nie może skrzywdzić człowieka, ani przez zaniechanie działania dopuścić, aby człowiek doznał krzywdy.
  2. Robot musi być posłuszny rozkazom człowieka, chyba że stoją one w sprzeczności z Pierwszym Prawem.
  3. Robot musi chronić sam siebie, jeśli tylko nie stoi to w sprzeczności z Pierwszym lub Drugim Prawem.

Następnie w opowiadaniu Roboty i Imperium (Robots and Empire) Asimov dodał prawo zerowe, które stało się nadrzędne wobec trzech pozostałych:

0. Robot nie może skrzywdzić ludzkości, lub poprzez zaniechanie działania doprowadzić do uszczerbku dla ludzkości.

Sama idea tworzenia sztucznych istot istnieje w ludzkiej kulturze od bardzo dawna, obecna jest na przykład w mitologii greckiej – w micie o Argonautach Jazon sieje smocze zęby, z których wyrastają wojownicy, natomiast mit o Pigmalionie mówi o Galatei, wyrzeźbionym przez niego posągu kobiety, która została ożywiona przez Afrodytę. Dziełem Hefajstosa, greckiego boga ognia i kowali, byli mechaniczni służący – od samodzielnie poruszającego się trójnogiego stołu, do zbudowanych ze złota inteligentnych istot o kobiecych kształtach. Spiżowy wielkolud Talos był wykonany przez Hefajstosa bądź Dedala.

Pierwsze automaty pojawiły się już w czasach starożytnych. Przyjaciel Platona, Archytas z Tarentu, 400 lat p.n.e. konstruował mechaniczne zabawki. Przekazy historyczne mówią o drewnianym gołębiu, który mógł latać[3].

O sztucznym człowieku mówi też średniowieczny hebrajski mit o Golemie – glinianym posągu ożywianym przez włożenie mu do ust karteczki z tetragramem. W średniowieczu konstruowano androidy, czyli ruchome figury o wyglądzie człowieka, wykonujące określone czynności, np. otwieranie i zamykanie drzwi, witanie gości[4]. Najstarszym zachowanym projektem humanoidalnego robota jest datowany na rok 1495, wykonany przez Leonarda da Vinci zbiór rysunków mechanicznego rycerza, który mógł siadać, poruszać rękami oraz głową i szczęką. Nie wiadomo czy Leonardo podjął się próby jego zbudowania.

Pierwszy działający robot powstał w 1738 roku. Był nim grający na flecie android, którego konstruktorem był Jacques de Vaucanson. Zbudował on też mechaniczną kaczkę, potrafiącą jeść i wydalać. Za najbardziej skomplikowany automat z tamtego okresu uważa się konstrukcję Jaqueta Droza w postaci dziewczynki grającej na klawikordzie. Lalka, poruszając ramionami, wybierała palcami właściwe klawisze i grała melodię przez pięć minut[5]. Graną melodię określały dwa wymienne, kolczaste walce, podobne do stosowanych w popularnych w późniejszym okresie orchestrionach. Droz skonstruował także dwa inne niezwykle skomplikowane automaty: pisarza i będącego jego rozwinięciem rysownika. Programowanie pisarza polegało na układaniu na zębatym kole do czterdziestu kształtek, z których każda uruchamiała program rysowania właściwego znaku. Wszystkie trzy konstrukcje można podziwiać w działaniu w muzeum w Neuchâtel[6].

Obiecujące prototypy humanoidalnych robotów, będących w stanie zachować równowagę nawet w nierównym terenie, prezentuje amerykańskie przedsiębiorstwo Boston Dynamics, zakupione w 2013 roku przez Google[7].

Ważniejsze daty w historii robotyki (1921-2006)

[edytuj | edytuj kod]
  • 1921 – Słowo „robot” stało się znane dzięki sztuce „R.U.R” Karela Čapka.
  • 1938 – Isaac Asimov umieszcza termin „robotyka” w noweli science-fiction i formułuje Trzy Prawa Robotyki.
  • ? – Nikola Tesla konstruuje maszynę kroczącą, maszynę latającą i maszynę pływającą
  • 1947 – Opracowanie pierwszego teleoperatora z serwonapędem elektrycznym.
  • 1948 – Opracowanie teleoperatora ze sprzężeniem zwrotnym siły.
  • 1949 – Rozpoczęcie badań nad obrabiarkami sterowanymi numerycznie.
  • 1954 – Pierwszy patent dotyczący robotyki w Wielkiej Brytanii Nr. 781465 złożony 19 marca.
  • 1954 – zaprojektowanie pierwszego programowalnego robota przez Georga Devola
  • 1956 – Zakupienie praw do robota Devola i założenie firmy Unimation przez Josepha Engelbergera.
  • 1958 – Pierwszy prototyp robota Unimate zainstalowany w fabryce General Motors.
  • 1960 – Zespół sztucznej inteligencji w Stanfordzkim Instytucie Badawczym w Kalifornii i Uniwersytet w Edynburgu w Szkocji rozpoczynają pracę nad zastosowaniem wizji w robotach.
  • 1961 – Pierwszy seryjny robot Unimate zainstalowany w fabryce General Motors w Trenton w stanie New Jersey.
  • 1961 – Opracowanie pierwszego robota ze sprzężeniem zwrotnym siły.
  • 1961 – Pierwszy patent dotyczący robotów w USA Nr 2.998.237 złożony przez G.C Devola.
  • 1963 – Opracowanie pierwszego systemu wizyjnego dla robota.
  • 1963 – Wypuszczenie na rynek robota przemysłowego Versatran.
  • 1964 – Pierwszy robot malarski Trallfa pracujący w fabryce w Norwegii.
  • 1966 – Automatyczny lądownik księżycowy „Surveyor” ląduje na Księżycu.
  • 1968 – Unimation otrzymuje z zakładów General Motors zamówienie na serie robotów.
  • 1969 – W General Motors rozpoczęto montaż nadwozi Chevrolet Vega przy pomocy robotów Unimate.
  • 1970 – General Motors staje się pierwszą firmą wykorzystującą systemy wizyjne w zastosowaniach przemysłowych. System Consight zostaje zainstalowany w zakładzie w St. Catharines, Ontario, Kanada.
  • 1971 – opracowanie robota „Stanford Arm” na Uniwersytecie Stanford.
  • 1972 – Na uniwersytecie Nottingham w Anglii stworzono „SIRCH”, układ zdolny do rozpoznawania dowolnie zorientowanych dwuwymiarowych części.
  • 1972 – Kawasaki instaluje zrobotyzowaną linię produkcyjną w zakładach Nissan z robotami firmy Unimation.
  • 1972 – ASEA, część przedsiębiorstwa Vasteras ze Szwecji prezentuje roboty elektryczne IRb 6 i IRb 60 przeznaczone do automatycznych operacji szlifierskich.
  • 1973 – Opracowanie pierwszego języka programowania robotów (WAVE) na Uniwersytecie Stanford.
  • 1974 – Wprowadzenie przez firmę Cincinnati Milacron robota ze sterowaniem komputerowym.
  • 1974 – Hitachi prezentuje robota Hi-T-Hand używającego czujników dotykowych i siłowych pozwalających na wkładanie sworzni do otworów.
  • 1974 – Założenie Stowarzyszenia Robotyki Przemysłowej (Robotics Industries Association)
  • 1976 – Trallfa robot malarski zostaje zaadaptowany do spawania kątowego.
  • 1977 – założenie Brytyjskiego Stowarzyszenia Robotyki (British Robotics Association)
  • 1978 – Wprowadzenie przez Unimation robota PUMA (Programmable Universal Assmebly), opracowanego na podstawie projektu powstałego w trakcie badań w fabryce General Motors.
  • 1979 – Wprowadzenie robotów SCARA (Selective Compliance Robot Arm) w Japonii.
  • 1982 – Robot Pedesco zostaje użyty do usunięcia skażonego materiału po wycieku paliwa radioaktywnego z elektrowni nuklearnej.
  • 1984 – Zostaje opracowany PROWLER, pierwszy z serii robotów militarnych.
  • 1986 – Rozpoczęcie prac nad robotem humanoidalnym przez firmę Honda.
  • 1997 – Robot mobilny Sojourner ląduje na Marsie 4 lipca.
  • 1998 – Skonstruowanie pierwszego bionicznego ramienia.
  • 2004 – Prezentacja nowej generacji robota ASIMO, pozwalającego samodzielnie poruszać się w pomieszczeniach, włączać światło, otwierać drzwi.
  • 2006 – Prezentacja interfejsu do robota ASIMO, pozwalającego na sterowanie robotem za pomocą myśli[8].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Mimo iż wciąż rzadko spotykane w domach, roboty stały się częścią naszego codziennego życia. Ich różnorodne kształty są przejawem wybitnej specjalizacji robotów. Ze względu na dziedzinę zastosowania możemy wyróżnić:

  • Roboty przemysłowe. Najczęściej mają one postać mechanicznego ramienia o pewnej liczbie stopni swobody. Taki robot o wielkości człowieka jest w stanie manipulować z ogromną szybkością i precyzją przedmiotami o wadze do kilkuset kilogramów. Zwykle są one programowane do wykonywania wciąż tych samych, powtarzających się czynności, które mogą wykonywać bezbłędnie przez całą dobę. W fabrykach pracuje 90% produkowanych robotów, połowa z tego używana jest przy produkcji samochodów. Najczęściej spotykane roboty pracujące w przemyśle produkowane są przez takie firmy jak: ABB, Kawasaki, KUKA, Mitsubishi, FANUC Robotics.
  • Roboty w rolnictwie. Stosowane na coraz większą skalę w dużych gospodarstwach rolnych, np. w udoju mleka[9], usuwaniu chwastów[10], zbiorze owoców[11]
  • Roboty w służbie prawa. Najczęstszym zastosowaniem w tej dziedzinie jest rozbrajanie bomb. Roboty produkowane do tego celu mają postać bardzo stabilnej ruchomej platformy, na której zamocowana jest kamera i silne źródło światła. Robot taki, kontrolowany zdalnie przez operatora, jest w stanie rozbroić bombę lub przy pomocy manipulatora przenieść ją w miejsce gdzie detonacja nie wyrządzi nikomu szkody. Jednym z takich robotów produkowanych seryjnie jest Mini-Andros. Innym ciekawym robotem jest Papero – niewielki gadający robot, który pomaga zagranicznym turystom jako tłumacz na lotnisku Narita pod Tokio. Z kolei Artemis to robot patrolujący japońskie centrum handlowe i wszczynający alarm (lub przekazuje informacje drogą bezprzewodową na posterunek), gdy zauważy coś podejrzanego. Bear to robot – sanitariusz do celów militarnych.
  • Roboty w medycynie. Współczesna medycyna na wielu obszarach korzysta z wsparcia robotów. Systemy wspomagające lekarza pozwalają na przeprowadzanie zabiegów mniej inwazyjnych i osiąganie znacznej precyzji. Przykładem jest system DaVinci, wykorzystywany między innymi w chirurgii ogólnej i kardiochirurgii oraz Robin Heart tworzony przez Fundację Rozwoju Kardiochirurgii[12].
  • Roboty – zwiadowcy. Zastosowaniem robotów często jest eksploracja środowisk z jakichś powodów niedostępnych dla człowieka. Przykładem są roboty przeznaczone do pracy pod wodą – mające postać zdalnie sterowanych bądź w większym stopniu autonomicznych miniłodzi podwodnych wyposażonych w kamery i manipulatory. Istnieją też roboty przeznaczone do operowania w środowiskach o bardzo silnej radiacji, takie jak zbudowany na wzór pająka Robug III. Wdzięcznym zadaniem dla inteligentnych maszyn jest też eksploracja kosmosu, w czym utwierdziły nas sukcesy takich konstrukcji jak Sojourner, Spirit oraz Opportunity przeznaczonych do badania Marsa.
  • Roboty w transporcie. Automatycznie sterowana linia metra, samochody bezzałogowe; oraz roboty w transporcie wewnątrzzakładowym np. roboty mobilne MOBOT[13].
  • Roboty w kulturze. Najbardziej znanymi[potrzebny przypis] robotami rozrywkowymi są: interaktywny pluszowy Furby'ie, humanoidalny Robosapien oraz przypominający szczeniaka, wyposażony w zmysły wzroku, słuchu, dotyku i równowagi Aibo. Organizowane są liczne konkursy, w których rywalizują ze sobą roboty, gdzie zadania rozpościerają się od eksploracji labiryntu, przez walkę z innymi robotami (BattleBots), aż do gry w piłkę nożną (RoboCup). W Polsce organizowany jest konkurs robotów tańczących – RoboDance, a także znekBOT – konkurs na roboty autonomiczne z misją kosmiczną w tle. W sztuce roboty są używane w tworzeniu instalacji, również np. przy wspólnych występach z ludźmi[14].
  • Roboty w nauce. Gros naukowców skupia się na idei budowy robotów jak najbardziej zbliżonych do człowieka. Najbardziej wdzięczne przykłady to człekokształtny, posiadający 26 stopni swobody, zbudowany przez Hondę ASIMO, zbudowane w MIT Kismet i Cog oraz Sony QRIO. Niektórzy z badaczy porzucili ideę budowania coraz bardziej skomplikowanych robotów i zajmują się możliwościami jakie dają zastępy małych, nieskomplikowanych konstrukcji. Przedstawicielem tego trendu jest Rodney Brooks, słynący ze swoich owadopodobnych maszyn.
  • Roboty w gospodarstwie domowym. Roboty takie jak Roomba (automatyczny odkurzacz) czy Scooba (automatyczny mop) z firmy Irobot, polski RoboJet (robot odkurzacz), Trilobite (odkurzacz) firmy Electrolux, Sensor Cruiser (odkurzacz) Siemens, czy RoboCleaner (odkurzacz) Kärchera samodzielnie odkurzają czy zmywają podłogi; istnieją także modele czyszczące baseny albo rynny, roboty-kosiarki do trawników (np. firm Robomow czy Husqvarna) lub myjące okna (Windoro). Definicje robota spełniają też takie popularne urządzenia jak zmywarki czy pralki automatyczne[15], ale nie popularny „robot kuchenny”, będący raczej nieprogramowalnym mechanicznym manipulatorem.

Roboty w mediach

[edytuj | edytuj kod]

Literatura

[edytuj | edytuj kod]

Roboty opisane są w literaturze jako stworzenia, które zarówno pomagają ludziom, jak i próbują przejąć kontrolę nad światem. Pisarze przedstawiając roboty używają takich określeń jak android, cyborg czy fembot. Pierwsze nawiązanie do mechanicznych sług zawiera Odyseja, gdzie Hefajstos bóg ognia tworzy nowy pancerz dla Achillesa przy użyciu robotów. W książce Marcina Mortki Zagubieni Inwazja i Zagubieni Zwiad jedną z głównych postaci jest robot Zico zwany też Cerberem[16].

W cyklu Isaaca Asimova „Roboty”, stworzone przez ludzi, humanoidalne i inteligentne maszyny odgrywają kluczową rolę w wykreowanym przez autora świecie. Roboty są istotami bezgranicznie dobrymi i troszczącymi się o rasę ludzką. Są one zobowiązane do przestrzegania sformułowanych przez Asimova trzech praw robotyki.

Ze względu na swój wygląd roboty często pojawiają się w filmach[17]. Począwszy od Metropolis (1927), przez parę C-3PO i R2-D2 z Gwiezdnych wojen (1977), aż do T-800, T-1000, T-X z serii Terminator (1984-2009). O sztucznej inteligencji robotów opowiada natomiast Ja, robot (2004) czy Człowiek przyszłości, w którym robot staje się zdolny myśleć jak człowiek, a w wieku 200 lat zostaje w końcu prawnie uznany za człowieka. Roboty pojawiają się także w filmach animowanych takich jak WALL·E czy serial Transformers.

Gry komputerowe

[edytuj | edytuj kod]

Roboty w grach przedstawiane są często jako bohaterowie niezależni, główne postacie czy pojedyncze jednostki. W Machinarium gracz steruje robotem o imieniu Josef, który ratuje miasto przed gangiem Black Cap Brotherhood. W Knights of the Old Republic HK-47 jest droidem, zabójcą stworzonym przez Revana podczas Wojen Mandaloriańskich. Główną antagonistką gry Portal jest GLaDOS której głosu użyczyła Ellen McLain. W Titanfall występują roboty służące do walki znane jako Widma.

Roboty w kosmosie

[edytuj | edytuj kod]

W 2011 na pokładzie promu Discovery podczas misji STS-133 został wyniesiony na orbitę pierwszy humanoidalny astronauta-robot: Robonaut 2. Jego zadaniem jest praca i bycie stałym załogantem na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS)[7].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Jacek Baluch, Piotr Gierowski: Czesko-polski słownik terminów literackich. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 322. ISBN 978-83-233-4066-9.
  2. Who did actually invent the word „robot” and what does it mean?. capek.misto.cz. [dostęp 2013-06-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-23)]. (ang.).
  3. Jerzy Honczarenko: Roboty przemysłowe - Budowa i zastosowania. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2004, s. 15. ISBN 83-204-2929-3.
  4. Jerzy Honczarenko: Roboty przemysłowe - Budowa i zastosowanie. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2004, s. 15. ISBN 83-204-2929-3.
  5. Jerzy Honczarenko: Roboty przemysłowe Budowa i zastosowania. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2004, s. 15. ISBN 83-204-2929-3.
  6. neuchatelville: Androids by Droz. en.neuchatelville.ch. [dostęp 2015-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-11)]. (ang.).
  7. a b Mateusz Kudła, Świat robotów. Fakty TVN. [dostęp 2014-02-16]. (pol.).
  8. Ryszard Zdanowicz: Robotyzacja dyskretnych procesów produkcyjnych. Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, 2013, s. 16. ISBN 978-83-7880-011-8.
  9. Iwona Dyba: 20000 instalacji robota do udoju Lely. farmer.pl. [dostęp 2015-02-22]. (pol.).
  10. asimo.pl: Robot rolniczy Lukas do usuwania chwastów z upraw. asimo.pl. [dostęp 2015-02-22]. (pol.).
  11. Robotic Harvesting, LLC: Robotic Strawberry Harvester. roboticharvesting.com. [dostęp 2015-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-16)]. (ang.).
  12. 1% procent podatku - Zobacz jak przekazać podatek. Jeden procent to bardzo wiele. [online], frk.pl [dostęp 2020-04-29].
  13. Roboty mobilne MOBOT® AGV – WObit [online], wobit.com.pl [dostęp 2020-04-29].
  14. robotyka.com: Czy robot potrafi tańczyć?. [dostęp 2014-01-10].
  15. Ryszard Zdanowicz: Robotyzacja dyskretnych procesów produkcyjnych. Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, 2013, s. 11. ISBN 978-83-7880-011-8.
  16. Q&A with Director Stephen Cole. Cornell University. [dostęp 2013-06-13]. (ang.).
  17. Scott Thill: All Hail Our Robot Overlords! Sci-Fi’s Best Bots. Wired, 2011-01-25. [dostęp 2011-01-25]. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]