Hipopotamowate: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m int./dr.tech. |
m dodanie kategorii: Taksony opisane przez Johna Edwarda Graya |
||
| (Nie pokazano 1 wersji utworzonej przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 23: | Linia 23: | ||
* Hippopotamida{{u|hippo}} {{small|[[Ernst Haeckel|Haeckel]], 1895}}<ref name="hea" /> |
* Hippopotamida{{u|hippo}} {{small|[[Ernst Haeckel|Haeckel]], 1895}}<ref name="hea" /> |
||
* Hippopotamini{{u|hippo}} {{small|[[Herluf Winge|Winge]], 1906}}<ref name="win" /> |
* Hippopotamini{{u|hippo}} {{small|[[Herluf Winge|Winge]], 1906}}<ref name="win" /> |
||
* Hippopotamoidea{{u|hippo}} {{small|[[Edwin |
* Hippopotamoidea{{u|hippo}} {{small|[[Edwin H. Colbert|Colbert]], 1938}}<ref name="col" /> |
||
* Kenyapotaminae<ref group="uwaga">Typ nomenklatoryczny: ''Kenyapotamus'' {{small|Pickford, 1983}}.</ref> {{small|[[Martin Pickford|Pickford]], 1983}}<ref name="Pickford" /> |
* Kenyapotaminae<ref group="uwaga">Typ nomenklatoryczny: ''Kenyapotamus'' {{small|Pickford, 1983}}.</ref> {{small|[[Martin Pickford|Pickford]], 1983}}<ref name="Pickford" /> |
||
* Hippopotamoidea{{u|hippo}} {{small|[[Alan William Gentry|A.W. Gentry]] & [[Jerry J. Hooker|Hooker]], 1988}}<ref name="gen&hoo" /> |
* Hippopotamoidea{{u|hippo}} {{small|[[Alan William Gentry|A.W. Gentry]] & [[Jerry J. Hooker|Hooker]], 1988}}<ref name="gen&hoo" /> |
||
| Linia 32: | Linia 32: | ||
|wikisłownik = hipopotamowate |
|wikisłownik = hipopotamowate |
||
}} |
}} |
||
'''Hipopotamowate'''<ref name="Cichocki&inni" /> (Hippopotamidae) – [[rodzina (biologia)|rodzina]] [[ssaki|ssaków]] z [[rząd (biologia)|podrzędu]] [[Whippomorpha]] w obrębie [[rząd (biologia)|rzędu]] [[parzystokopytne|parzystokopytnych]] (Atriodactyla). |
'''Hipopotamowate'''<ref name="Cichocki&inni" /> (Hippopotamidae) – [[rodzina (biologia)|rodzina]] [[ssaki|ssaków]] z [[rząd (biologia)|podrzędu]] [[Whippomorpha]] w obrębie [[rząd (biologia)|rzędu]] [[parzystokopytne|parzystokopytnych]] (Atriodactyla). |
||
Zwierzęta te charakteryzują się masywną budową ciała, grubą, pofałdowaną skórą prawie pozbawioną owłosienia i grubą warstwą podskórnej tkanki tłuszczowej. Prowadzą ziemnowodny tryb życia, potrafią długo przebywać pod wodą. Samce są większe od samic. Hipopotamy są roślinożerne. Dojrzewają w wieku 4-6 lat. Po 6-7 miesięcznej ciąży samica rodzi zwykle jedno młode. Żyją ok. 40 lat. |
Zwierzęta te charakteryzują się masywną budową ciała, grubą, pofałdowaną skórą prawie pozbawioną owłosienia i grubą warstwą podskórnej tkanki tłuszczowej. Prowadzą ziemnowodny tryb życia, potrafią długo przebywać pod wodą. Samce są większe od samic. Hipopotamy są roślinożerne. Dojrzewają w wieku 4-6 lat. Po 6-7 miesięcznej ciąży samica rodzi zwykle jedno młode. Żyją ok. 40 lat. |
||
| Linia 49: | Linia 49: | ||
Hipopotamowate sklasyfikowane są wraz z innymi rodzinami w [[Rząd (biologia)|rzędzie]] [[Cetartiodactyla]], do którego zaliczane są m.in.: [[walenie]], [[wielbłąd]]y, [[wołowate]], [[jeleniowate]] i [[świniowate|świnie]]. Mimo to hipopotamy nie są ściśle spokrewnione z tymi zwierzętami. |
Hipopotamowate sklasyfikowane są wraz z innymi rodzinami w [[Rząd (biologia)|rzędzie]] [[Cetartiodactyla]], do którego zaliczane są m.in.: [[walenie]], [[wielbłąd]]y, [[wołowate]], [[jeleniowate]] i [[świniowate|świnie]]. Mimo to hipopotamy nie są ściśle spokrewnione z tymi zwierzętami. |
||
Jak wskazuje nazwa, [[Starożytna Grecja|starożytni Grecy]] sądzili, że hipopotam jest spokrewniony z koniem (''hippos'' znaczy ''koń''). Do [[1985]] roku przyrodnicy grupowali hipopotamy razem ze [[świnia domowa|świniami domowymi]] sugerując się budową [[zęby|zębów]]. Dane uzyskane najpierw z badania [[białka|białek]] [[krew|krwi]], a następnie z [[filogeneza|filogenezy]] molekularnej<ref name="Genomes">{{cytuj książkę |cytat=Analiza mitochondrialnych genomów mocnym wsparciem dla powiązania hipopotam-waleń|data= 1998 |strony= 2251, no 1412. (tom 265) |tytuł= [[Proceedings of the Royal Society]] | autor =B. |
Jak wskazuje nazwa, [[Starożytna Grecja|starożytni Grecy]] sądzili, że hipopotam jest spokrewniony z koniem (''hippos'' znaczy ''koń''). Do [[1985]] roku przyrodnicy grupowali hipopotamy razem ze [[świnia domowa|świniami domowymi]] sugerując się budową [[zęby|zębów]]. Dane uzyskane najpierw z badania [[białka|białek]] [[krew|krwi]], a następnie z [[filogeneza|filogenezy]] molekularnej<ref name="Genomes">{{cytuj książkę |cytat=Analiza mitochondrialnych genomów mocnym wsparciem dla powiązania hipopotam-waleń|data= 1998 |strony= 2251, no 1412. (tom 265) |tytuł= [[Proceedings of the Royal Society]] | autor =B.M. Ursing|autor2= U. Arnason}}</ref>, [[Kwas deoksyrybonukleinowy|DNA]] |
||
<ref name="DNA">{{cytuj książkę| url = https://academic.oup.com/mbe/article/14/5/537/994975?login=false | cytat = Więcej świadectw DNA na istnienie kladu walenie/hippopotamidae: proteina odpowiada za krzepliwość krwi | autor =J. Gatesy| tytuł = Biologia molekuralna i ewolucja | strony = 537-543 (14 tomów)}}</ref> oraz [[skamieniałości|skamielin]] pokazują, że ich najbliższymi żyjącymi krewnymi są [[walenie]] |
<ref name="DNA">{{cytuj książkę| url = https://academic.oup.com/mbe/article/14/5/537/994975?login=false | cytat = Więcej świadectw DNA na istnienie kladu walenie/hippopotamidae: proteina odpowiada za krzepliwość krwi | autor =J. Gatesy| tytuł = Biologia molekuralna i ewolucja | strony = 537-543 (14 tomów)}}</ref> oraz [[skamieniałości|skamielin]] pokazują, że ich najbliższymi żyjącymi krewnymi są [[walenie]] – [[wieloryb]]y, [[Morświnowate|morświny]], [[delfin]]y itp.<ref name="ScienceNews">{{cytuj stronę| tytuł=Naukowcy odnaleźli brakujące ogniwo między delfinem, waleniem oraz ich bliskim krewnym, hipopotamem| data=25 stycznia 2005| data dostępu=2007-06-18| url=http://www.sciencenewsdaily.org/story-2806.html| praca=Science News Daily| archiwum=https://web.archive.org/web/20070304214747/http://www.sciencenewsdaily.org/story-2806.html| zarchiwizowano=4 marca 2007}}</ref><ref>{{cytuj stronę|tytuł= National Geographic − Hipopotamy: afrykańska rzeka Beast|data dostępu= 2007-07-18|url= http://www.throng.co.nz/national-geographic/national-geographic-hippo-africas-river-beast|praca= National Geographic|archiwum= https://web.archive.org/web/20110604103154/http://www.throng.co.nz/national-geographic/national-geographic-hippo-africas-river-beast|zarchiwizowano= 4 czerwca 2011}}</ref> Hipopotamy mają więcej wspólnego z wielorybami, niż z innymi [[parzystokopytne|parzystokopytnymi]], jak świnie, ponieważ wspólny przodek hipopotamów i waleni oddzielił się w pewnym momencie od [[przeżuwacze|przeżuwaczy]] oraz innych parzystokopytnych. Linie rozwojowe hipopotamów i wielorybów rozdzieliły się niedługo po oddzieleniu się ich wspólnego przodka od innych parzystokopytnych<ref name="Cetartiodactyla">{{cytuj książkę|autor=Jean-Renaud Boisserie|autor2= Fabrice Lihoreau, Michel Brunet|data=luty 2005|cytat= Pozycja hipopotamowatych pośród Cetartiodactyla|tytuł=Proceedings of the National Academy of Sciences|strony= 1537-1541, no 5. (tom 102)|url= http://www.pnas.org/cgi/content/full/102/5/1537 |data dostępu=2007-06-09}}</ref><ref name="DNA"/>. |
||
Rodzina obejmuje dwa występujące współcześnie rodzaje<ref name="mdd" /><ref name="Burgin&inni" /><ref name="Cichocki&inni" />: |
Rodzina obejmuje dwa występujące współcześnie rodzaje<ref name="mdd" /><ref name="Burgin&inni" /><ref name="Cichocki&inni" />: |
||
| Linia 68: | Linia 68: | ||
=== Wymarłe gatunki === |
=== Wymarłe gatunki === |
||
[[Plik:Hippopotamus gorgops e.jpg|thumb|150px|''[[Hippopotamus gorgops]]'' miał wyjątkowo wysokie oczodoły, zamieszkiwał Europę, wyginął przed ostatnią epoką lodowcową.]] |
[[Plik:Hippopotamus gorgops e.jpg|thumb|150px|''[[Hippopotamus gorgops]]'' miał wyjątkowo wysokie oczodoły, zamieszkiwał Europę, wyginął przed ostatnią epoką lodowcową.]] |
||
W czasie [[holocen]]u na [[Madagaskar]]ze wymarły trzy gatunki [[hipopotam madagaskarski|hipopotama madagaskarskiego]], przy czym jeden z nich w ciągu minionego tysiąca lat. Hipopotamy madagaskarskie były mniejsze niż współczesne hipopotamy nilowe, prawdopodobnie w wyniku procesu [[karłowacenie|karłowacenia]] (zwierzęta mieszkające na wyspach są mniejsze od ich odpowiedników na kontynencie)<ref name="Stuenes">{{cytuj książkę| autor =Solweig Stuenes | data= 1989 |cytat= Taksonomia, zwyczaje i relacje żywych skamielin − hipopotamów Madagaskaru: Hippopotamus lemerlei i H. madagascariensis. |tytuł= [[Journal of Vertebrate Paleontology]] |strony= 241-268 (tom 9)}}</ref>. Dowody kopalne, mówią nam, że wiele madagaskarskich hipopotamów było zabijanych dla mięsa przez ludzi, co mogło przyczynić się do ich wyginięcia<ref name="Stuenes" /><ref name="Eighth">{{cytuj książkę|tytuł=Ósmy kontynent; Życie, śmierć i ponowne odkrycie zaginionego świata Madagaskaru | autor =Peter Tyson|isbn = 0-380-97577-7 |data= 2000 |wydawca= William Morrow |miejsce= New York}}</ref>. Pojedyncze okazy madagaskarskich hipopotamów mogły przetrwać w trudno dostępnych zakątkach. W [[1976]] r. mieszkańcy wsi opisali żyjące tam zwierzę nazwane ''Kilopilopitsofy'', który mógł być hipopotamem madagaskarskim<ref name="Kidoky">{{cytuj książkę|cytat= Kilopilopitsofy, Kidoky i Bokyboky: Relacje na temat dziwnych istot z Madagaskaru, i "Okno Wymierań: megafauny"|tytuł=American Anthropologist |data=grudzień 1998|autor=David A. Burney | url = https://www.jstor.org/stable/681820 |strony= 957-966, no. 4 (tom 100)|autor2= Ramilisonina}}</ref>. |
W czasie [[holocen]]u na [[Madagaskar]]ze wymarły trzy gatunki [[hipopotam madagaskarski|hipopotama madagaskarskiego]], przy czym jeden z nich w ciągu minionego tysiąca lat. Hipopotamy madagaskarskie były mniejsze niż współczesne hipopotamy nilowe, prawdopodobnie w wyniku procesu [[karłowacenie|karłowacenia]] (zwierzęta mieszkające na wyspach są mniejsze od ich odpowiedników na kontynencie)<ref name="Stuenes">{{cytuj książkę| autor =Solweig Stuenes | data= 1989 |cytat= Taksonomia, zwyczaje i relacje żywych skamielin − hipopotamów Madagaskaru: Hippopotamus lemerlei i H. madagascariensis. |tytuł= [[Journal of Vertebrate Paleontology]] |strony= 241-268 (tom 9)}}</ref>. Dowody kopalne, mówią nam, że wiele madagaskarskich hipopotamów było zabijanych dla mięsa przez ludzi, co mogło przyczynić się do ich wyginięcia<ref name="Stuenes" /><ref name="Eighth">{{cytuj książkę|tytuł=Ósmy kontynent; Życie, śmierć i ponowne odkrycie zaginionego świata Madagaskaru | autor =Peter Tyson|isbn = 0-380-97577-7 |data= 2000 |wydawca= William Morrow |miejsce= New York}}</ref>. Pojedyncze okazy madagaskarskich hipopotamów mogły przetrwać w trudno dostępnych zakątkach. W [[1976]] r. mieszkańcy wsi opisali żyjące tam zwierzę nazwane ''Kilopilopitsofy'', który mógł być hipopotamem madagaskarskim<ref name="Kidoky">{{cytuj książkę|cytat= Kilopilopitsofy, Kidoky i Bokyboky: Relacje na temat dziwnych istot z Madagaskaru, i "Okno Wymierań: megafauny"|tytuł=American Anthropologist |data=grudzień 1998|autor=David A. Burney | url = https://www.jstor.org/stable/681820 |strony= 957-966, no. 4 (tom 100)|autor2= Ramilisonina}}</ref>. |
||
Oddzielne gatunki hipopotama − [[hipopotam europejski]] (''H. antiquus'') i ''[[Hippopotamus gorgops|H. gorgops]]'' − występowały w kontynentalnej [[Europa|Europie]] i [[Wyspy Brytyjskie|Wyspach Brytyjskich]]. Oba gatunki wymarły przed ostatnim [[zlodowacenie]]m. Przodkowie hipopotama europejskiego dotarli także do wielu wysp w basenie [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]] podczas [[plejstocen]]u<ref name="Taxonomy of Pleistocene">'''Petronio''', C. (1995): Uwagi o taksonomii Pleistocene hippopotamuses. ''Ibex'' '''3''': 53-55. [https://web.archive.org/web/20080912012236/http://www.mountainecology.org/IBEX3/pdf/Art_Capitolo1/note_taxonomy_pleistocene.pdf PDF fulltext]</ref>. |
Oddzielne gatunki hipopotama − [[hipopotam europejski]] (''H. antiquus'') i ''[[Hippopotamus gorgops|H. gorgops]]'' − występowały w kontynentalnej [[Europa|Europie]] i [[Wyspy Brytyjskie|Wyspach Brytyjskich]]. Oba gatunki wymarły przed ostatnim [[zlodowacenie]]m. Przodkowie hipopotama europejskiego dotarli także do wielu wysp w basenie [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]] podczas [[plejstocen]]u<ref name="Taxonomy of Pleistocene">'''Petronio''', C. (1995): Uwagi o taksonomii Pleistocene hippopotamuses. ''Ibex'' '''3''': 53-55. [https://web.archive.org/web/20080912012236/http://www.mountainecology.org/IBEX3/pdf/Art_Capitolo1/note_taxonomy_pleistocene.pdf PDF fulltext]</ref>. |
||
| Linia 102: | Linia 102: | ||
[[Kategoria:Hipopotamowate| ]] |
[[Kategoria:Hipopotamowate| ]] |
||
[[Kategoria:Taksony opisane przez Johna Edwarda Graya]] |
|||
Aktualna wersja na dzień 22:25, 1 lis 2024
| Hippopotamidae[1] | |||
| J.E. Gray, 1821[2] | |||
 Przedstawiciel rodziny – hipopotam nilowy (Hippopotamus amphibius) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina |
hipopotamowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Hippopotamus Linnaeus, 1758 | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Rodzaje | |||
| |||
Hipopotamowate[11] (Hippopotamidae) – rodzina ssaków z podrzędu Whippomorpha w obrębie rzędu parzystokopytnych (Atriodactyla).
Zwierzęta te charakteryzują się masywną budową ciała, grubą, pofałdowaną skórą prawie pozbawioną owłosienia i grubą warstwą podskórnej tkanki tłuszczowej. Prowadzą ziemnowodny tryb życia, potrafią długo przebywać pod wodą. Samce są większe od samic. Hipopotamy są roślinożerne. Dojrzewają w wieku 4-6 lat. Po 6-7 miesięcznej ciąży samica rodzi zwykle jedno młode. Żyją ok. 40 lat.
Istnieje hipoteza, że hipopotamowate były przodkami waleni. Zamieszkują Afrykę, ale ich szczątki kopalne znane są także z obszarów Azji i Europy (pliocen).
W XIX wieku hipopotamy zaliczano do rzędu gruboskórych, wraz z nosorożcami i słoniami.
Taksonomia i pochodzenie
[edytuj | edytuj kod]Rodzajem typowym rodziny jest Hippopotamus, reprezentowany przez hipopotama nilowego. Hipopotamek karłowaty należy do innego rodzaju w tej rodzinie − Choeropsis (lub Hexaprotodon − w zależności od autora). Hipopotamowate są klasyfikowane czasami jako podrodzina Hippopotaminae. Z kolei inni taksonomowie grupują hipopotamy w rodzinie Anthracotheriidae, nadrodzinie Anthracotheroidea lub Hippopotamoidea.
W obrębie gatunku hipopotam nilowy na podstawie różnic morfologicznych w budowie czaszki oraz rozmieszczenia geograficznego wyodrębniono pięć podgatunków.
Klasyfikacja
[edytuj | edytuj kod]
Hipopotamowate sklasyfikowane są wraz z innymi rodzinami w rzędzie Cetartiodactyla, do którego zaliczane są m.in.: walenie, wielbłądy, wołowate, jeleniowate i świnie. Mimo to hipopotamy nie są ściśle spokrewnione z tymi zwierzętami.
Jak wskazuje nazwa, starożytni Grecy sądzili, że hipopotam jest spokrewniony z koniem (hippos znaczy koń). Do 1985 roku przyrodnicy grupowali hipopotamy razem ze świniami domowymi sugerując się budową zębów. Dane uzyskane najpierw z badania białek krwi, a następnie z filogenezy molekularnej[12], DNA [13] oraz skamielin pokazują, że ich najbliższymi żyjącymi krewnymi są walenie – wieloryby, morświny, delfiny itp.[14][15] Hipopotamy mają więcej wspólnego z wielorybami, niż z innymi parzystokopytnymi, jak świnie, ponieważ wspólny przodek hipopotamów i waleni oddzielił się w pewnym momencie od przeżuwaczy oraz innych parzystokopytnych. Linie rozwojowe hipopotamów i wielorybów rozdzieliły się niedługo po oddzieleniu się ich wspólnego przodka od innych parzystokopytnych[16][13].
Rodzina obejmuje dwa występujące współcześnie rodzaje[17][18][11]:
- Hippopotamus Linnaeus, 1758 – hipopotam – jedynym występującym współcześnie przedstawicielem jest Hippopotamus amphibius 1758 – hipopotam nilowy
- Choeropsis Leidy, 1853 – hipopotamek – jedynym przedstawicielem jest Choeropsis liberiensis (Morton, 1849) – hipopotamek karłowaty
oraz rodzaje wymarłe[19]:
- Archaeopotamus Boisserie, 2005[20]
- Chororatherium Boisserie, Suwa, Asfaw, Lihoreau, Bernor, Katoh & Beyene, 2017[21] – jedynym przedstawicielem był Chororatherium roobii Boisserie, Suwa, Asfaw, Lihoreau, Bernor, Katoh & Beyene, 2017
- Hexaprotodon Falconer & Cautley, 1836[22]
- Kenyapotamus Pickford, 1983[9]
- Saotherium Boisserie, 2005[23] – jedynym przedstawicielem był Saotherium mingoz (Boisserie, Brunet, Andossa & Vignaud, 2003)
Ewolucja
[edytuj | edytuj kod]Wymarłe gatunki
[edytuj | edytuj kod]
W czasie holocenu na Madagaskarze wymarły trzy gatunki hipopotama madagaskarskiego, przy czym jeden z nich w ciągu minionego tysiąca lat. Hipopotamy madagaskarskie były mniejsze niż współczesne hipopotamy nilowe, prawdopodobnie w wyniku procesu karłowacenia (zwierzęta mieszkające na wyspach są mniejsze od ich odpowiedników na kontynencie)[24]. Dowody kopalne, mówią nam, że wiele madagaskarskich hipopotamów było zabijanych dla mięsa przez ludzi, co mogło przyczynić się do ich wyginięcia[24][25]. Pojedyncze okazy madagaskarskich hipopotamów mogły przetrwać w trudno dostępnych zakątkach. W 1976 r. mieszkańcy wsi opisali żyjące tam zwierzę nazwane Kilopilopitsofy, który mógł być hipopotamem madagaskarskim[26].
Oddzielne gatunki hipopotama − hipopotam europejski (H. antiquus) i H. gorgops − występowały w kontynentalnej Europie i Wyspach Brytyjskich. Oba gatunki wymarły przed ostatnim zlodowaceniem. Przodkowie hipopotama europejskiego dotarli także do wielu wysp w basenie Morza Śródziemnego podczas plejstocenu[27].
Plejstoceńskie hipopotamy karłowate rejonu Morza Śródziemnego żyły na Krecie (H. creutzburgi), Cyprze (H. minor), Malcie (H. melitensis) i Sycylii (H. pentlandi). Hippopotamus minor przeżył do końca plejstocenu albo wczesnego holocenu. Dowody archeologiczne ze stanowiska Aetokremnos, wywołują debaty czy gatunek ten nie napotkał człowieka i został przez niego wytępiony[28][27].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Hippopotamidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 306, 1821. (ang.).
- ↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 97. (łac.).
- ↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 343, 1825. (ang.).
- ↑ a b T.N. Gill. Arrangement of the families of mammals. With analytical tables. Prepared for the Smithsonian institution. „Smithsonian Miscellaneous Collection”. 11, s. 10, 82, 1872. (ang.).
- ↑ E. Haeckel: Systematische phylogenie. T. 3. Berlin: Georg Reimer, 1895, s. 530, 555. (niem.).
- ↑ H. Winge: Jordfundne og nulevende hovdyr (Ungulata) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over hovdyrenes indbyrdes slægtskab. Kjøbenhavn: H. Hagerup, 1906, s. 70, seria: E Museo Lundii. Triede Bind. Første halvbind. (duń.).
- ↑ E.H. Colbert. Brachyhyops, a new bunodont artiodactyl from Beaver Divide, Wyoming. „Annals of the Carnegie Museum”. 27, s. 104, 1938. (ang.).
- ↑ a b M. Pickford. On the origins of Hippopotamidae together with descriptions of two new species, a new genus and a new subfamily from the Miocene of Kenya. „Geobios”. 16 (2), s. 195, 1983. DOI: 10.1016/S0016-6995(83)80019-9. (ang.).
- ↑ A. Gentry & J. Hooker: The phylogeny of the Artiodactyla. W: M. Benton (red.): The Phylogeny and Classification of the Tetrapods. Cz. 2. Oxford: Clarendon Press, 1988, s. 266. ISBN 978-0-19-857712-6. (ang.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 169. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ B.M. Ursing, U. Arnason: Proceedings of the Royal Society. 1998, s. 2251, no 1412. (tom 265). Cytat: Analiza mitochondrialnych genomów mocnym wsparciem dla powiązania hipopotam-waleń.
- ↑ a b J. Gatesy: Biologia molekuralna i ewolucja. s. 537-543 (14 tomów). Cytat: Więcej świadectw DNA na istnienie kladu walenie/hippopotamidae: proteina odpowiada za krzepliwość krwi.
- ↑ Naukowcy odnaleźli brakujące ogniwo między delfinem, waleniem oraz ich bliskim krewnym, hipopotamem. [w:] Science News Daily [on-line]. 25 stycznia 2005. [dostęp 2007-06-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 marca 2007)].
- ↑ National Geographic − Hipopotamy: afrykańska rzeka Beast. [w:] National Geographic [on-line]. [dostęp 2007-07-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 czerwca 2011)].
- ↑ Jean-Renaud Boisserie, Fabrice Lihoreau, Michel Brunet: Proceedings of the National Academy of Sciences. luty 2005, s. 1537-1541, no 5. (tom 102). [dostęp 2007-06-09]. Cytat: Pozycja hipopotamowatych pośród Cetartiodactyla.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-01-21]. (ang.).
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 304. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Hippopotaminae Gray, 1821, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-11-26] (ang.).
- ↑ Boisserie 2005 ↓, s. 16.
- ↑ J.-R. Boisserie, G. Suwa, B. Asfaw, F. Lihoreau, R.L. Bernor, S. Katoh & Y. Beyene. Basal hippopotamines from the upper Miocene of Chorora, Ethiopia. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 37 (3), s. 3, 2017. DOI: 10.1080/02724634.2017.1297718. (ang.).
- ↑ H. Falconer & P. Cautley. Note on the fossil Hippopotamus of the Sivalik Hills. „Asiatic Researches”. 19 (1), s. 51, 1836. (ang.).
- ↑ Boisserie 2005 ↓, s. 12.
- ↑ a b Solweig Stuenes: Journal of Vertebrate Paleontology. 1989, s. 241-268 (tom 9). Cytat: Taksonomia, zwyczaje i relacje żywych skamielin − hipopotamów Madagaskaru: Hippopotamus lemerlei i H. madagascariensis..
- ↑ Peter Tyson: Ósmy kontynent; Życie, śmierć i ponowne odkrycie zaginionego świata Madagaskaru. New York: William Morrow, 2000. ISBN 0-380-97577-7.
- ↑ David A. Burney, Ramilisonina: American Anthropologist. grudzień 1998, s. 957-966, no. 4 (tom 100). Cytat: Kilopilopitsofy, Kidoky i Bokyboky: Relacje na temat dziwnych istot z Madagaskaru, i "Okno Wymierań: megafauny".
- ↑ a b Petronio, C. (1995): Uwagi o taksonomii Pleistocene hippopotamuses. Ibex 3: 53-55. PDF fulltext
- ↑ A. Simmons: Geoarcheologia. 2000, s. 379-381, no. 4 (tom 15). Cytat: Wymieranie fauny w środowisku wyspowym: łowcy hipopotam karłowaty z Cypru.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- J.-R. Boisserie. The phylogeny and taxonomy of Hippopotamidae (Mammalia: Artiodactyla): a review based on morphology and cladistic analysis. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 143 (1), s. 1–26, 2005. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2004.00138.x. (ang.).