Przejdź do zawartości

Zadar: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
 
(Nie pokazano 38 wersji utworzonych przez 30 użytkowników)
Linia 5: Linia 5:
|zdjęcie =
|zdjęcie =
|opis zdjęcia =
|opis zdjęcia =
|herb = Zadar.JPG
|alt zdjęcia =
|herb = Coat of Arms of Zadar.png
|flaga =
|flaga =
|dopełniacz nazwy = Zadaru
|dopełniacz nazwy = Zadaru
|państwo = HRV
|państwo = HRV
|1. jednostka administracyjna = [[Żupania zadarska|zadarska]]
|1. jednostka administracyjna = [[Żupania zadarska|zadarska]]
|3. jednostka administracyjna = [[Miasto Zadar|Zadar]]
|stanowisko zarządzającego = burmistrz
|stanowisko zarządzającego = burmistrz
|zarządzający = Božidar Kalmeta
|zarządzający = [[Branko Dukić]]
|powierzchnia = 194
|powierzchnia = 194
|wysokość =
|wysokość =
|rok = 2006
|rok = 2011
|liczba ludności = 82 680
|liczba ludności = 71 471{{r|stat}}
|gęstość zaludnienia = 426
|gęstość zaludnienia = 426
|numer kierunkowy = (+385) 023
|numer kierunkowy = (+385) 023
|kod pocztowy = 23 000
|kod pocztowy = 23 000
|tablice rejestracyjne = ZD
|tablice rejestracyjne = ZD
|współrzędne = 44°07′N 15°13′E
|stopniN = 44 |minutN = 07 |sekundN =
|stopniE = 15 |minutE = 13 |sekundE =
|commons = Zadar
|commons = Zadar
|www = http://www.grad-zadar.hr
|kod mapy = żupania zadarska
|www = https://www.grad-zadar.hr/
|wikisłownik = Zadar
}}
}}
{{Galeria|Nazwa=Zadar|wielkość=240|pozycja=right
{{Galeria|Nazwa=Zadar|wielkość=|pozycja=right
|Plik:Zadar vijecnica.jpg|Ratusz
|Plik:Zadar vijecnica.jpg|Ratusz
|Plik:Zadar.jpg|Panorama miasta
|Plik:Zadar.jpg|Panorama miasta
Linia 31: Linia 34:
|Plik:Zadar-przystan.jpg|Przystań w Zadarze
|Plik:Zadar-przystan.jpg|Przystań w Zadarze
}}
}}
[[Plik:Croatia Zadar.webm|mały|prawo|240px|Centrum Zadaru: kościoły św. Donata i św. Marii, morskie organy oraz układ planetarny przy nadmorskim deptaku]]
[[Plik:Croatia Zadar.webm|mały|Centrum Zadaru: kościoły św. Donata i św. Marii, morskie organy oraz układ planetarny przy nadmorskim deptaku]]


'''Zadar''' ([[język włoski|wł.]] ''Zara'') – [[miasto]] w [[Chorwacja|Chorwacji]] ([[Dalmacja]]), nad [[Morze Adriatyckie|Morzem Adriatyckim]]. Od [[1991]] należy do niepodległej Chorwacji. Zamieszkuje je ok. 82 tys. mieszkańców (2005).
'''Zadar''' ([[język włoski|wł.]] ''Zara,'', [[język węgierski|węg.]] ''Zára'', [[język niemiecki|niem.]] ''Jadera'') – [[miasto]] w [[Chorwacja|Chorwacji]], stolica [[Żupania zadarska|żupanii zadarskiej]], siedziba [[Miasto Zadar|miasta Zadar]]. Leży w [[Dalmacja|Dalmacji]], nad [[Morze Adriatyckie|Morzem Adriatyckim]]. W 2011 roku liczyło 71 471 mieszkańców{{r|stat}}.


== Znaczenie ==
Jest to centrum gospodarcze oraz kulturalne północnej [[Dalmacja|Dalmacji]] i jednocześnie piąte co do wielkości miasto kraju. Stolica administracyjna [[Żupania zadarska|Żupani zadarskiej]].
Jest to centrum gospodarcze oraz kulturalne północnej [[Dalmacja|Dalmacji]] i jednocześnie piąte co do wielkości miasto kraju. Stolica administracyjna [[Żupania zadarska|żupanii zadarskiej]].

Znajduje się tu [[port morski|port]] handlowy i rybacki, [[stocznia]] oraz [[Lotnisko|port lotniczy]]. Zadar jest ważnym ośrodkiem przemysłowym (przemysł spożywczy, chemiczny i włókienniczy) oraz kulturalnym (wyższa szkoła pedagogiczna, liczne [[zabytek|zabytki]] i [[muzeum|muzea]]).


== Historia ==
== Historia ==
[[Plik:Zara-Zadar-1920-1947.png|thumb|Mapa Zadaru w okresie przynależności do Włoch w latach 1920–1947]]
[[Plik:Zara-Zadar-1920-1947.png|thumb|Mapa Zadaru w okresie przynależności do Włoch w latach 1920–1947]]
Historia miasta sięga [[IV wiek p.n.e.|IV w. p.n.e.]]. Na terenie dzisiejszego Zadaru istniała osada [[Ilirowie|iliryjskiego plemienia]] Liburnów. 300 lat później miasto, nazywane wówczas Jadrea, znalazło się pod panowaniem [[Cesarstwo Rzymskie|rzymskim]]. Za czasów panowania [[Gajusz Juliusz Cezar|Cezara]] i [[Oktawian August|Augusta]] umocniono je, otaczając [[mur obronny|murami obronnymi]] z [[baszta]]mi i trzema [[brama]]mi, wytyczono [[Forum (Rzym)|forum]], wzniesiono [[Świątynia|świątynie]] i [[bazylika|bazyliki]], [[amfiteatr]], a także [[akwedukt]] i [[cmentarz]].
Historia miasta sięga IV w. p.n.e. Na terenie dzisiejszego Zadaru istniała osada [[Ilirowie|iliryjskiego plemienia]] Liburnów. 300 lat później miasto, nazywane wówczas Jadrea, znalazło się pod panowaniem [[Cesarstwo Rzymskie|rzymskim]]. Za czasów panowania [[Gajusz Juliusz Cezar|Cezara]] i [[Oktawian August|Augusta]] umocniono je, otaczając [[mur obronny|murami obronnymi]] z [[baszta]]mi i trzema [[brama]]mi, wytyczono [[Forum (Rzym)|forum]], wzniesiono [[Świątynia|świątynie]] i [[bazylika|bazyliki]], [[amfiteatr]], a także [[akwedukt]] i [[cmentarz]].


Po zniszczeniu [[Solin|Salony]] ok. roku 614 zostało wybrane na centrum administracji [[Cesarstwo Bizantyńskie|bizantyjskiej]] w [[Dalmacja|Dalmacji]]. Około przełomu VI i VII w. w mieście urodził się przyszły [[papież]] [[Jan IV (papież)|Jan IV]]. W [[VIII wiek|VIII w.]] wokół Zadaru, pozostającego pod zwierzchnictwem [[Cesarstwo Bizantyńskie|Bizancjum]], zaczęli się osiedlać przybyli z północy [[Słowianie]].
Po zniszczeniu [[Solin|Salony]] ok. roku 614 zostało wybrane na centrum administracji [[Cesarstwo Bizantyńskie|bizantyjskiej]] w [[Dalmacja|Dalmacji]]. Około przełomu VI i VII w. w mieście urodził się przyszły [[papież]] [[Jan IV (papież)|Jan IV]]. W VIII w. wokół Zadaru, pozostającego pod zwierzchnictwem [[Cesarstwo Bizantyńskie|Bizancjum]], zaczęli się osiedlać przybyli z północy [[Słowianie]].


W średniowieczu miał on status wolnego miasta i dopiero w [[X wiek|X w.]] uznał zwierzchność [[Królestwo Chorwacji|królów chorwackich]].
W średniowieczu miał on status wolnego miasta i dopiero w X w. uznał zwierzchność [[Królestwo Chorwacji|królów chorwackich]].


Później, wskutek [[IV wyprawa krzyżowa|IV wyprawy krzyżowej]] i [[Oblężenie Zary|oblężenia z 1202 roku]] znajdował się pod panowaniem [[Wenecja|weneckim]]. Na [[XV wiek|XV w.]] i [[XVI wiek|XVI w.]] przypada bujny rozwój życia kulturalnego miasta, z którego pochodziło wielu wybitnych literatów, twórców kultury i sztuki (m.in. Petar Zoranić, jeden z pierwszych poetów piszących po [[Język serbsko-chorwacki|chorwacku]]).
Później, wskutek [[IV wyprawa krzyżowa|IV wyprawy krzyżowej]] i [[Oblężenie Zary|oblężenia z 1202 roku]] znajdował się pod panowaniem [[Republika Wenecka|weneckim]]. Na XV w. i XVI w. przypada bujny rozwój życia kulturalnego miasta, z którego pochodziło wielu wybitnych literatów, twórców kultury i sztuki (m.in. Petar Zoranić, jeden z pierwszych poetów piszących po [[Język chorwacki|chorwacku]]).


Po okresie panowania weneckiego Zadar znalazł się w granicach [[Arcyksięstwo Austriackie|habsburskiej Austrii]]. Po I wojnie światowej nie wszedł w skład [[Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców|Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców]], ale stał się włoską enklawą wraz z kilkoma przyległymi, niewielkimi miejscowościami (oprócz Zadaru m.in. Bokanjac, Arbanasi, Crno, część miejscowości Diklo) – w sumie 104 km².
Po okresie panowania weneckiego Zadar znalazł się w granicach [[Arcyksięstwo Austriackie|habsburskiej Austrii]]. Po I wojnie światowej nie wszedł w skład [[Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców|Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców]], ale stał się włoską [[eksklawa|eksklawą]] wraz z kilkoma przyległymi, niewielkimi miejscowościami (oprócz Zadaru m.in. Bokanjac, Arbanasi, Crno, część miejscowości Diklo) – w sumie 104 km².


W okresie II wojny światowej Zadar stał się stolicą powiększonych terytoriów włoskich w Dalmacji (m.in. ze [[Split]]em włącznie; odstąpionych przez marionetkowe [[Niepodległe Państwo Chorwackie]]); po upadku [[Benito Mussolini]]ego Chorwaci próbowali zająć miasto, ale ubiegły ich oddziały Wehrmachtu; do [[1944]] miasto było pod kontrolą [[Włoska Republika Socjalna|Włoskiej Republiki Socjalnej]]. W październiku 1944, po wycofaniu wojsk niemieckich i ucieczce włoskich urzędników, Zadar zajęli partyzanci jugosłowiańscy. Od [[1947]] oficjalnie znalazł się w granicach [[Jugosławia|Jugosławii]], a od [[1991]] [[Chorwacja|Chorwacji]].
W okresie II wojny światowej Zadar stał się stolicą powiększonych terytoriów włoskich w Dalmacji (m.in. ze [[Split]]em włącznie; odstąpionych przez marionetkowe [[Niepodległe Państwo Chorwackie]]); po upadku [[Benito Mussolini]]ego Chorwaci próbowali zająć miasto, ale ubiegły ich oddziały Wehrmachtu; do 1944 miasto było pod kontrolą [[Włoska Republika Socjalna|Włoskiej Republiki Socjalnej]]. W październiku 1944, po wycofaniu wojsk niemieckich i ucieczce włoskich urzędników, Zadar zajęli partyzanci jugosłowiańscy. Od 1947 oficjalnie znalazł się w granicach [[Jugosławia|Jugosławii]], a od 1991 [[Chorwacja|Chorwacji]]. Od 1994 roku w Zadarze ukazuje się dziennik „[[Zadarski list]]”.


== Zabytki i turystyka ==
== Zabytki i turystyka ==
Turystyka w Zadarze rozwija się od ponad stu lat – w [[1899]] powstało tu pierwsze biuro podróży ''Liburnija'', istniejące nieprzerwanie do dziś. Znajduje się tu bardzo interesujące Muzeum Archeologiczne ze zbiorami z czasów starożytnych i średniowiecza<ref>{{Cytuj książkę | autor = Dorothy Stannard| tytuł = Podróże marzeń. Chorwacja| inni= przygot. ed. pol. Bogdan Rudnicki; red. prow. Joanna Zaborowska; tłum. Maciej Falski| wydawca = Mediaprofit Sp. z o.o.| miejsce = Warszawa | rok = 2007| strony = 201| isbn = 978-83-60174-64-7 | cytat = Muzeum Archeologiczne – najstarsze tego typu w Chorwacji}}</ref>. W chorwackich folderach turystycznych stawiane bywa na równi z [[Dubrownik]]iem oraz [[Wenecja|Wenecją]]. Miasto znane jest ze słynnego wiśniowego [[likier]]u Maraschino. Niedaleko przystani promowej w nadbrzeże wbudowane są organy, które wydają niski dźwięk, gdy nadchodzi fala. Dlatego odnosi się wrażenie, że ten dźwięk pochodzi z morza.
Turystyka w Zadarze rozwija się od ponad stu lat – w 1899 powstało tu pierwsze biuro podróży ''Liburnija'', istniejące nieprzerwanie do dziś. Znajduje się tu bardzo interesujące Muzeum Archeologiczne ze zbiorami z czasów starożytnych i średniowiecza{{r|Dorothy Stannard2007-s201}}. W chorwackich folderach turystycznych stawiane bywa na równi z [[Dubrownik]]iem oraz [[Wenecja|Wenecją]]. Miasto znane jest ze słynnego wiśniowego [[likier]]u [[Maraschino]]. Niedaleko przystani promowej, w północno-zachodniej części promenady, w nadbrzeże wbudowane są [[Morskie organy|Morskie Organy]] (projekt: Nikolai Bašić). Wydają one tony różnej wysokości, w efekcie rytmicznego napełniania falami przyboju rurowej konstrukcji, która połączona jest z „piszczałkami” (te zaś mają wyloty w szczytowym poziomie nawierzchni promenady)<ref>{{Cytuj |tytuł = Morskie organy w Zadarze |data = 2014-03-21 |data dostępu = 2020-07-29 |opublikowany = CroLove.pl |url = https://crolove.pl/morskie-organy-w-zadarze/ |język = pl}}</ref>.


Najciekawsze [[zabytek|zabytki]]:
Najciekawsze [[zabytek|zabytki]]:
* rzymskie [[forum (Rzym)|forum]] i ruiny budowli [[Cesarstwo Rzymskie|rzymskich]]
* [[rzym]]skie [[forum (Rzym)|forum]] i ruiny budowli [[Cesarstwo Rzymskie|rzymskich]]
* [[Kościół św. Donata w Zadarze|kościół przedromański św. Donata]] z [[IX wiek|IX w.]]
* [[Kościół św. Donata w Zadarze|kościół przedromański św. Donata]] z IX w.
* [[Architektura romańska|romańska]] katedra św. Anastazji z przełomu [[XII wiek|XII w.]] i [[XIII wiek|XIII w.]]
* [[Architektura romańska|romańska]] [[Katedra Świętej Anastazji w Zadarze|katedra św. Anastazji]] z przełomu XII w. i XIII w.
* [[Sztuka romańska|romański]] [[Kościół (budynek)|kościół]] [[Chryzogon (męczennik)|św. Chryzogona]]
* kościół św. Marii z charakterystyczną [[dzwonnica|dzwonnicą]] z [[1105]]
* [[Kościół (budynek)|kościół]] [[Maria z Nazaretu|NMP]] z charakterystyczną [[dzwonnica|dzwonnicą]] z 1105
* kościół [[Architektura gotycka|gotycki]] św. Tomy z [[XIV wiek|XIV w.]]
* [[Kościół (budynek)|kościół]] [[Architektura gotycka|gotycki]] św. Tomasza z XIV w.
* [[Architektura renesansu|renesansowa]] [[loggia]]
* [[Architektura renesansu|renesansowa]] [[loggia]]
* budynek straży miejskiej z wieżą zegarową
* budynek straży miejskiej z [[wieża|wieżą]] [[zegar]]ową
* brama Porta Terraferma,
* [[brama]] Porta Terraferma
* klasztor Franciszkanów z [[XVI wiek|XVI w.]]
* [[klasztor]] [[Zakony i zgromadzenia franciszkańskie|Franciszkanów]] z XVI w.
* pałace [[barok]]owe
* [[pałac]]e [[barok]]owe
* [[arsenał]] z [[XVIII wiek|XVIII w.]]
* [[arsenał]] z XVIII w.
* ratusz
* [[ratusz]]
* kościół św. Szymona ze srebrnym [[sarkofag]]iem w środku
* [[Kościół (budynek)|kościół]] św. Szymona ze srebrnym [[sarkofag]]iem w środku
* klasztory – św. Michała i franciszkanów.
* [[klasztory]][[Archanioł Michał|św. Michała]] i [[Zakony i zgromadzenia franciszkańskie|franciszkanów]]
<center>
<center>
<gallery>
<gallery>
Kathedrale St. Anastasia.jpg|Katedra św. Anastazji
Kathedrale St. Anastasia.jpg|[[Katedra]] [[Anastazja z Dalmacji|św. Anastazji]]
Church of St. Donatus in Zadar (by Pudelek).JPG|[[Kościół św. Donata w Zadarze|Kościół św. Donata]].
Church of St. Donatus in Zadar (by Pudelek).JPG|[[Kościół św. Donata w Zadarze|Kościół św. Donata]].
Zadar SvMarija.jpg|Kościół św. Marii.
Zadar SvMarija.jpg|[[Kościół (budynek)|Kościół]] [[Maria z Nazaretu|NMP]]
Roman forum zadar croatia.jpg|Rzymskie forum
Roman forum zadar croatia.jpg|[[Rzym]]skie forum
</gallery>
</gallery>
</center>
</center>


== Inne ==
== Gospodarka ==
Znajduje się tu [[port morski|port]] handlowy i rybacki, [[stocznia]] oraz [[Lotnisko|port lotniczy]]. Zadar jest ważnym ośrodkiem przemysłowym (przemysł spożywczy, chemiczny i włókienniczy), kulturalnym (liczne [[zabytek|zabytki]] i [[muzeum|muzea]]) i akademickim ([[Uniwersytet w Zadarze]]).
Miasto odgrywa ważną rolę w [[Transport|transporcie]]{{fakt|data=2009-01}}, gdyż zbiegają się tu drogi z [[Rijeka|Rijeki]] i [[Zagrzeb]]ia na południe kraju.


== Inne ==
W mieście znajduje się hala sportowa [[Hala Jazine|Jazine]], a także wybudowana w 2008 roku [[hala im. Krešimira Ćosića]].
W mieście znajduje się hala sportowa [[Hala Jazine|Jazine]], a także wybudowana w 2008 roku [[hala im. Krešimira Ćosića]].

== Patron ==
W herbie miasta znajduje się [[Chryzogon (męczennik)|święty Chryzogon]].


== Ludzie urodzeni w Zadarze ==
== Ludzie urodzeni w Zadarze ==
Linia 89: Linia 96:


== Miasta partnerskie ==
== Miasta partnerskie ==
* {{Flaga|SCO}} [[Dundee]], [[Szkocja]]
* {{Flaga|GBR}} [[Dundee]], [[Wielka Brytania]]
* {{Flaga|ITA}} [[Reggio nell'Emilia]], [[Włochy]]
* {{Flaga|ITA}} [[Reggio nell’Emilia]], [[Włochy]]
* {{Flaga|FRA}} [[Romans-sur-Isère]], [[Francja]]
* {{Flaga|FRA}} [[Romans-sur-Isère]], [[Francja]]
* {{Flaga|DEU}} [[Fürstenfeldbruck]], [[Niemcy]]
* {{Flaga|DEU}} [[Fürstenfeldbruck]], [[Niemcy]]
Linia 97: Linia 104:
* {{Flaga|CHL}} [[Iquique]], [[Chile]]
* {{Flaga|CHL}} [[Iquique]], [[Chile]]
* {{Flaga|SVK}} [[Bańska Bystrzyca]], [[Słowacja]]
* {{Flaga|SVK}} [[Bańska Bystrzyca]], [[Słowacja]]
* {{Flaga|POL}} [[Rzeszów]], [[Polska]]


{{Przypisy}}
== Przypisy ==
<references>
<ref name="Dorothy Stannard2007-s201">{{cytuj książkę |autor = Dorothy Stannard |tytuł = Podróże marzeń. Chorwacja |inni = przygot. ed. pol. Bogdan Rudnicki; red. prow. Joanna Zaborowska; tłum. Maciej Falski |wydawca = Mediaprofit Sp. z o.o. |miejsce = Warszawa |rok = 2007 |strony = 201 |isbn = 978-83-60174-64-7 |cytat = Muzeum Archeologiczne – najstarsze tego typu w Chorwacji}}</ref>
<ref name="stat">{{Popis 2011|s=478}}</ref>
</references>


== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.grad-zadar.hr/ Strona internetowa miasta Zadar]
* [https://www.grad-zadar.hr/ Strona oficjalna] {{lang|hr}}
* [http://www.ezadar.hr/ eZadar News Portal]
* [http://www.ezadar.hr/ eZadar News Portal]
* [http://see-croatia.com/index.php?level=album&id=47 Zdjęcia miasta Zadar]
* [http://see-croatia.com/index.php?level=album&id=47 Zdjęcia miasta Zadar]
* [https://crolove.pl/stare-miasto-w-zadarze/ Zdjęcia starego miasta w Zadarze] na crolove.pl

{{Miasto Zadar}}


{{Kontrola autorytatywna}}
{{Żupania zadarska}}


[[Kategoria:Zadar| ]]
[[Kategoria:Zadar| ]]

Aktualna wersja na dzień 20:46, 21 sie 2024

Zadar
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Chorwacja

Żupania

zadarska

Miasto

Zadar

Burmistrz

Branko Dukić

Powierzchnia

194 km²

Populacja (2011)
• liczba ludności
• gęstość


71 471[1]
426 os./km²

Nr kierunkowy

(+385) 023

Kod pocztowy

23 000

Tablice rejestracyjne

ZD

Położenie na mapie żupanii zadarskiej
Mapa konturowa żupanii zadarskiej, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zadar”
Położenie na mapie Chorwacji
Mapa konturowa Chorwacji, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Zadar”
Ziemia44°07′N 15°13′E/44,116667 15,216667
Strona internetowa
Zadar
Ratusz
Panorama miasta
Brama Porta Terraferma
Przystań w Zadarze
Centrum Zadaru: kościoły św. Donata i św. Marii, morskie organy oraz układ planetarny przy nadmorskim deptaku

Zadar (wł. Zara,, węg. Zára, niem. Jadera) – miasto w Chorwacji, stolica żupanii zadarskiej, siedziba miasta Zadar. Leży w Dalmacji, nad Morzem Adriatyckim. W 2011 roku liczyło 71 471 mieszkańców[1].

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Jest to centrum gospodarcze oraz kulturalne północnej Dalmacji i jednocześnie piąte co do wielkości miasto kraju. Stolica administracyjna żupanii zadarskiej.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Mapa Zadaru w okresie przynależności do Włoch w latach 1920–1947

Historia miasta sięga IV w. p.n.e. Na terenie dzisiejszego Zadaru istniała osada iliryjskiego plemienia Liburnów. 300 lat później miasto, nazywane wówczas Jadrea, znalazło się pod panowaniem rzymskim. Za czasów panowania Cezara i Augusta umocniono je, otaczając murami obronnymi z basztami i trzema bramami, wytyczono forum, wzniesiono świątynie i bazyliki, amfiteatr, a także akwedukt i cmentarz.

Po zniszczeniu Salony ok. roku 614 zostało wybrane na centrum administracji bizantyjskiej w Dalmacji. Około przełomu VI i VII w. w mieście urodził się przyszły papież Jan IV. W VIII w. wokół Zadaru, pozostającego pod zwierzchnictwem Bizancjum, zaczęli się osiedlać przybyli z północy Słowianie.

W średniowieczu miał on status wolnego miasta i dopiero w X w. uznał zwierzchność królów chorwackich.

Później, wskutek IV wyprawy krzyżowej i oblężenia z 1202 roku znajdował się pod panowaniem weneckim. Na XV w. i XVI w. przypada bujny rozwój życia kulturalnego miasta, z którego pochodziło wielu wybitnych literatów, twórców kultury i sztuki (m.in. Petar Zoranić, jeden z pierwszych poetów piszących po chorwacku).

Po okresie panowania weneckiego Zadar znalazł się w granicach habsburskiej Austrii. Po I wojnie światowej nie wszedł w skład Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, ale stał się włoską eksklawą wraz z kilkoma przyległymi, niewielkimi miejscowościami (oprócz Zadaru m.in. Bokanjac, Arbanasi, Crno, część miejscowości Diklo) – w sumie 104 km².

W okresie II wojny światowej Zadar stał się stolicą powiększonych terytoriów włoskich w Dalmacji (m.in. ze Splitem włącznie; odstąpionych przez marionetkowe Niepodległe Państwo Chorwackie); po upadku Benito Mussoliniego Chorwaci próbowali zająć miasto, ale ubiegły ich oddziały Wehrmachtu; do 1944 miasto było pod kontrolą Włoskiej Republiki Socjalnej. W październiku 1944, po wycofaniu wojsk niemieckich i ucieczce włoskich urzędników, Zadar zajęli partyzanci jugosłowiańscy. Od 1947 oficjalnie znalazł się w granicach Jugosławii, a od 1991 Chorwacji. Od 1994 roku w Zadarze ukazuje się dziennik „Zadarski list”.

Zabytki i turystyka

[edytuj | edytuj kod]

Turystyka w Zadarze rozwija się od ponad stu lat – w 1899 powstało tu pierwsze biuro podróży Liburnija, istniejące nieprzerwanie do dziś. Znajduje się tu bardzo interesujące Muzeum Archeologiczne ze zbiorami z czasów starożytnych i średniowiecza[2]. W chorwackich folderach turystycznych stawiane bywa na równi z Dubrownikiem oraz Wenecją. Miasto znane jest ze słynnego wiśniowego likieru Maraschino. Niedaleko przystani promowej, w północno-zachodniej części promenady, w nadbrzeże wbudowane są Morskie Organy (projekt: Nikolai Bašić). Wydają one tony różnej wysokości, w efekcie rytmicznego napełniania falami przyboju rurowej konstrukcji, która połączona jest z „piszczałkami” (te zaś mają wyloty w szczytowym poziomie nawierzchni promenady)[3].

Najciekawsze zabytki:

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]

Znajduje się tu port handlowy i rybacki, stocznia oraz port lotniczy. Zadar jest ważnym ośrodkiem przemysłowym (przemysł spożywczy, chemiczny i włókienniczy), kulturalnym (liczne zabytki i muzea) i akademickim (Uniwersytet w Zadarze).

W mieście znajduje się hala sportowa Jazine, a także wybudowana w 2008 roku hala im. Krešimira Ćosića.

Patron

[edytuj | edytuj kod]

W herbie miasta znajduje się święty Chryzogon.

Ludzie urodzeni w Zadarze

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Zadarze.

Miasta partnerskie

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Popis stanovništva, kućanstava i stanova 2011. Stanovništvo prema spolu i starosti, Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske, 2013 (Statistička izvješća; 1468), s. 478, ISSN 1333-1876 [zarchiwizowane 2023-02-12].
  2. Dorothy Stannard: Podróże marzeń. Chorwacja. przygot. ed. pol. Bogdan Rudnicki; red. prow. Joanna Zaborowska; tłum. Maciej Falski. Warszawa: Mediaprofit Sp. z o.o., 2007, s. 201. ISBN 978-83-60174-64-7. Cytat: Muzeum Archeologiczne – najstarsze tego typu w Chorwacji.
  3. Morskie organy w Zadarze [online], CroLove.pl, 21 marca 2014 [dostęp 2020-07-29] (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]