Lądowanie awaryjne

Awaryjne lądowanie Airbusa A320 linii jetBlue Airways na lotnisku w Los Angeles, 21 września 2005. Goleń przednia wysunęła się wówczas bokiem, przez co po przyziemieniu opony uległy całkowitemu zniszczeniu a tarcie metalu o pas wywołało pożar uszkodzonej goleni

Lądowanie awaryjne – określenie stosowane wobec wszelkich odmian lądowań statku powietrznego, w których załoga stosuje procedury awaryjne, w tym lądowania wodnego statków powietrznych konstrukcyjnie doń nieprzystosowanych.

Następuje na ogół w sytuacjach, gdy awaria samolotu lub inne wydarzenia (dekompresja kabiny, nagła choroba na pokładzie, warunki pogodowe lub inne) zmuszają pilota do podjęcia decyzji o lądowaniu w miejscu innym niż planowane (np. po zmianie trasy lotu), czasem poza lotniskiem (na polu lub na szosie), albo o lądowaniu samolotem nie w pełni sprawnym lub uszkodzonym.

W przypadku potrzeby awaryjnego lądowania samolotu pasażerskiego załoga pokładowa wydaje wszystkim pasażerom polecenia zapięcia pasów, zdjęcia ze stóp butów, zdjęcia okularów, wyjęcia z kieszeni wszelkich twardych przedmiotów (klucze, długopisy itp.) mogących spowodować obrażenia w przypadku uderzenia.

Udane lądowanie awaryjne zakończyć się może całkowitym sukcesem, gdy wszyscy ludzie znajdujący się na pokładzie pozostają przy życiu, co najwyżej odnosząc nieznaczne obrażenia (np. lądowanie w 2011 bez wysuniętego podwozia Boeinga 767 PLL LOT po raz pierwszy w historii polskiego lotnictwa cywilnego, lądowanie awaryjnie na rzece Hudson, lądowanie samolotu na wale niedaleko instalacji NASA, lądowanie w 1983 z wyłączonymi silnikami po wyczerpaniu się paliwa Boeinga 767 linii Air Canada, nazwanego po tym "szybowcem z Gimli", albo lądowanie z tego samego powodu Airbusa A330 linii Air Transat na Azorach w 2001).

Czasem tylko część osób udaje się uratować (np. po awaryjnym lądowaniu na łące pod Rzeszowem w 1988 zginęła jedna osoba, ale uratowały się dwadzieścia dwie; podobnie uratowano prawie wszystkich pasażerów Boeinga 737 linii Aloha Airlines lądującego awaryjnie z bardzo poważnie uszkodzonym kadłubem).

W niektórych wypadkach jednak, awaryjne lądowanie kończy się upadkiem na ziemię (lub do wody), często połączonym z pożarem, i śmiercią wszystkich lub dużej części ludzi na pokładzie. Przykładem może być przypadek katastrofy lotu Saudi Arabian Airlines 163, gdy opieszałość załogi w trakcie ewakuacji i panika powstała w wyniku pożaru doprowadziły do śmierci wszystkich 301 osób znajdujących się na pokładzie. Innym takim przypadkiem była katastrofa lotu Nigeria Airways 2120, gdy przy lądowaniu maszyny z powodu pożaru na pokładzie DC8 uderzył w ziemię 1 km przed pasem startowym (wtedy w Dżuddzie zginęło 261 osób), czy też katastrofa w Lesie Kabackim w Warszawie: w tej sytuacji uszkodzony po wybuchu silnika samolot rozbił się 5 kilometrów od lotniska zabijając 183 osoby - najwięcej w historii polskiego lotnictwa. Kolejnym przykładem jest próba awaryjnego lądowania samolotu United Airlines w Sioux City, kiedy to w wyniku uderzenia o pas przechylonego na prawe skrzydło samolotu zginęło 112 osób z 296 ludzi będących wówczas na pokładzie).

Potrzeba podjęcia decyzji o awaryjnym lądowaniu może zajść również podczas pilotowania samolotu wojskowego, choć niezbyt często informacje o takich wydarzeniach trafiają do wiadomości publicznej. Jednym z przypadków, kiedy opinia publiczna mogła dowiedzieć się o takim wydarzeniu, a nawet zobaczyć je w telewizji, było zakończone sukcesem awaryjne lądowanie polskiego samolotu wielozadaniowego F-16 na Okęciu w Warszawie w lipcu 2008, do którego doszło po stwierdzeniu przez pilota zadymienia we wnętrzu kokpitu.

Zgodnie z prawem lotniczym dowódca każdego statku powietrznego wiedząc, że jakiś inny statek powietrzny jest w niebezpieczeństwie i jest zmuszony do awaryjnego lądowania, powinien mu dać pierwszeństwo drogi.

Lądowanie w terenie przygodnym

Szybowiec Jantar Standard 3 po lądowaniu w terenie przygodnym.

W szybownictwie, podczas wykonywania przelotów szybowcowych regularnie bierze się pod uwagę możliwość lądowania poza lotniskiem na skutek niemożności znalezienia noszeń termicznych przy jednoczesnym braku zasięgu do lotniska. W związku z tym, lądowanie szybowca na zwykłym polu lub łące do kategorii lądowań awaryjnych na ogół nie jest zaliczane.

Jako że obecne przepisy lotnicze generalnie nie pozwalają na start statku powietrznego z terenu niebędącego lotniskiem lub lądowiskiem, szybowiec po takim lądowaniu jest rozmontowywany i przewożony transportem naziemnym. W przeszłości, w przypadku gdy pole, na którym wylądował szybowiec się do tego nadawało, normalną praktyką był przylot samolotu holującego i start zespołu z terenu przygodnego.

Podobnie piloci lekkich samolotów i śmigłowców (np. sanitarnych i ratowniczych) rutynowo lądują w przygodnych, doraźnie wybranych miejscach.

Lądowanie zapobiegawcze

Czasami wydziela się z lądowania awaryjnego lądowanie zapobiegawcze. W lądowaniu zapobiegawczym załoga nie sygnalizuje jakichkolwiek problemów ze statkiem powietrznym, nie ma też żadnych problemów z załogą, zaś problemy dotyczą np. zbyt małej rezerwy paliwa czy granicznych warunków pogodowych na lotnisku docelowym. W takim przypadku pilot dokonuje lądowania zapobiegawczego przyziemiając w wybranym, dogodnym terenie poza lotniskiem zachowując pełną sterowność statku powietrznego do momentu zatrzymania. Lądowanie zapobiegawcze występuje praktycznie wyłącznie w samolotach lekkich (sportowe, akrobacyjne). Może być zastosowane gdy ryzyko uszkodzenia statku powietrznego na lotnisku docelowym (lub – częściej – na trasie dolotu do niego) jest większe niż lądowanie na terenie dogodnym poza lotniskiem.

Zobacz też

• lądowanie autorotacyjne
• kapotaż
• wodowanie (lotnictwo)

Linki zewnętrzne

• Analiza stanu bezpieczeństwa lotów i skoków spadochronowych w lotnictwie cywilnym RP w 2005 roku. aeroklubpolski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-07)].
• Rozporządzenie (WE) nr 1899/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. zmieniające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3922/91 w sprawie harmonizacji wymagań technicznych i procedur administracyjnych w dziedzinie lotnictwa cywilnego