Lilla Weneda: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
dodane linki, zmieniona w jednym miejscu argumentacja, pogłębiona informacja o kontekśćie kulturowym epoki |
m MalarzBOT: dodanie daty do szablonu fakt na podstawie edycji Specjalna:Diff/73764320 |
||
| (Nie pokazano 35 wersji utworzonych przez 23 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{dopracować|źródła=2015-04}} |
|||
{{Książka infobox |
{{Książka infobox |
||
|tytuł = Lilla Weneda |
|tytuł = Lilla Weneda |
||
|tytuł oryginalny = |
|tytuł oryginalny = |
||
|grafika = |
|grafika = |
||
|opis grafiki = |
|opis grafiki = |
||
|autor = [[Juliusz Słowacki]] |
|alt grafiki = |
||
|autor = [[Juliusz Słowacki]] |
|||
|tematyka = |
|tematyka = |
||
|typ utworu = [[tragedia]] |
|typ utworu = [[tragedia]] |
||
|data powstania = 1839 |
|data powstania = 1839 |
||
|miejsce wydania = Paryż |
|miejsce wydania = Paryż |
||
|język = polski |
|język = polski |
||
|data wydania = 1840 |
|data wydania = 1840 |
||
|wydawca = |
|wydawca = |
||
|poprzednia = |
|poprzednia = |
||
|następna = |
|następna = |
||
|commons = Category:Lilla Weneda |
|commons = Category:Lilla Weneda |
||
|wikiźródła = Lilla Weneda |
|wikiźródła = Lilla Weneda |
||
|wikicytaty = |
|wikicytaty = |
||
}} |
}} |
||
[[Plik:Lilla Weneda Krakow.jpg|alt=Lilla Weneda statue, Cracow, Planty|mały|Pomnik Lilli Wenedy na krakowskich Plantach |
[[Plik:Lilla Weneda Krakow.jpg|alt=Lilla Weneda statue, Cracow, Planty|mały|Pomnik Lilli Wenedy na [[Planty (Kraków)|krakowskich Plantach]]]] |
||
[[Plik:Lilla Weneda - tragedya w pieciu aktach 1883 (98530606).jpg|alt=M.E. Andriolli illustration for Lilla Weneda|mały|Ilustracja M.E.Andriollego do Lilli Wenedy. Gwinona i Derwid.]] |
[[Plik:Lilla Weneda - tragedya w pieciu aktach 1883 (98530606).jpg|alt=M.E. Andriolli illustration for Lilla Weneda|mały|Ilustracja M.E. Andriollego do Lilli Wenedy. Gwinona i Derwid.]] |
||
'''Lilla Weneda. Tragedia w pięciu aktach''' – utwór historiozoficzny napisany przez [[Juliusz Słowacki|Juliusza Słowackiego]] w roku [[1839]], a wydany w [[1840]] w [[Paryż]]u. [[Tragedia]] pisana częściowo [[wiersz biały|wierszem białym]], częściowo [[rym]]owanym. Została wystawiona [[23 czerwca]] [[1863]] w [[Teatr Skarbkowski|teatrze Skarbkowskim]] we [[Lwów|Lwowie]]. Po raz pierwszy utwór był wydany wraz z listem do [[Zygmunt Krasiński|Zygmunta Krasińskiego]], wierszem ''List do Aleksandra H.'' ([[Aleksander Hołyński|Hołyńskiego]]) i ''[[Grób Agamemnona|Grobem Agamemnona]]'' |
'''Lilla Weneda. Tragedia w pięciu aktach''' – utwór [[Filozofia historii|historiozoficzny]] napisany przez [[Juliusz Słowacki|Juliusza Słowackiego]] w roku [[1839]], a wydany w [[1840]] w [[Paryż]]u. [[Tragedia]] pisana częściowo [[wiersz biały|wierszem białym]], częściowo [[rym]]owanym. Została wystawiona [[23 czerwca]] [[1863]] w [[Teatr Skarbkowski|teatrze Skarbkowskim]] we [[Lwów|Lwowie]]. Po raz pierwszy utwór był wydany wraz z listem do [[Zygmunt Krasiński|Zygmunta Krasińskiego]], wierszem ''List do Aleksandra H.'' ([[Aleksander Hołyński|Hołyńskiego]]) i ''[[Grób Agamemnona|Grobem Agamemnona]]''. |
||
Tragedia ta stanowiła inspirację malarską dla m.in. [[Jacek Malczewski|Jacka Malczewskiego]] i [[Ferdynand Ruszczyc|Ferdynanda Ruszczyca]]. Miała też wpływ na twórczość [[Antoni Lange|Antoniego Langego]] (''Wenedzi''), [[Maria Pawlikowska-Jasnorzewska|Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej]] (''Róża, lasy i świat''), a także wielu innych pisarzy, [[Literatura polska – Młoda Polska|młodopolskich]] i nie tylko<ref>{{Cytuj |autor = Iwona E. Rusek |tytuł = Dialogi pisarzy młodopolskich z "Lilią Wenedą" Juliusza Słowackiego. |czasopismo = Tematy i konteksty |data = 2012 |issn = 2299-8365}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Wawrzonkowska Anna |tytuł = Fantastyka w przestrzeni kultury (dawnej i współczesnej, druku i multimediów) : motywy celtyckie jako cecha polskiej literatury fantasy : "Wiedźmin" Andrzeja Sapkowskiego w oparciu o "Lillę Wenedę" Juliusza Słowackiego. |czasopismo = Rojsty: rocznik humanistyczny |data = 2016 |issn = 2450-5021}}</ref>. |
|||
| ⚫ | |||
== Fabuła == |
|||
Akcja utworu rozgrywa się w rejonie jeziora [[Gopło]], w czasie przedhistorycznym. Ukazuje najazd [[Plemiona lechickie|Lechitów]] - Słowian inspirowanych przez nordycką królową Gwinonę na celtyckich Wenedów. Wenedowie ponoszą rozpaczliwą klęskę, której przyczyną jest nieokreślona klątwa; naród ten nie może być w żaden sposób ocalony – jedynie królewska [[harfa]] mogłaby go zbawić, lecz zabierają ją najeźdżcy i nie udaje się jej odzyskać. Harfa symbolizuje [[poezja tyrtejska|poezję tyrtejską]]. Tytułowa Lilla Weneda jest miłującą pokój, lagodną harfiarką; daremnie usiłuje ona ocalić najbliższych i zapobiec zagładzie. Sens beznadziejnej walki rozumie druga z dwóch córek króla – stylizowana na druidkę literatury romantycznej, podobna do [[Norma (opera)|Normy]] Belliniego Roza Weneda, która przepowiada tragedię już w Prologu i wydaje się wciąż popychać Wenedów do klęski. Podczas rozmowy z Harfiarzem wieszczy jednak, że zapłodnią ją ''popioły rycerzy'', a ona sama będzie uświęcona na wzór chrześcijańskiej Marii (''Kto konając we mnie uwierzy, / skona spokojny:/ Ja go zemszczę lepiej od ognia i wojny, / lepiej niż sto tysięcy wroga, / Lepiej od Boga...''). Każdy z pierwszych czterech aktów zamyka pieśń Chóru Dwunastu Harfiarzy interpretująca poprzednie wydarzenia. Akt V kończy się wielką klęską Wenedów, śmiercią Lilli Wenedy, jej ojca - Derwida, dwóch braci: Lelum i Polelum, wreszcie ukazaniem się zwycięskiej ''Bogarodzicy''. Choć dramat ma strukturę zamkniętą, nie sposób jednoznacznie zinterpretować znaczenia ostatniej sceny, szczególnie w kontekście przepowiedni Rozy. |
|||
Utwór przedstawia tragedię podbitego narodu [[Wenedowie|Wenedów]]. Styl opisu jest podobny do [[mitologia celtycka|mitologii celtyckiej]], [[osjanizm]]u i [[Mitologia nordycka|mitologii nordyckiej]]<ref>{{Cytuj |autor = Julian Maślanka |tytuł = Literatura a dzieje bajeczne |data = 1990 |isbn = 8301067659 |wydanie = 2, rozsz.}}</ref>. |
|||
Akcja utworu rozgrywa się w rejonie jeziora [[Gopło]], w czasie przedhistorycznym. Ukazuje najazd [[Języki lechickie|Lechitów]] – Słowian – inspirowanych przez nordycką królową Gwinonę na [[Celtowie|celtyckich]] Wenedów. Wenedowie ponoszą rozpaczliwą klęskę, której przyczyną jest nieokreślona klątwa. Naród ten nie może być w żaden sposób ocalony – jedynie królewska harfa mogłaby go zbawić, lecz zabierają ją najeźdźcy i nie udaje się jej odzyskać. |
|||
| ⚫ | |||
W 1884 r. na [[Planty Krakowskie|krakowskich Plantach]] ustawiony został pomnik dla uczczenia Juliusza Słowackiego, który przedstawia Lillę Wenedę. Pierwotnie był on wykonany z kamienia pińczowskiego, ale okazał się on materiałem niezbyt trwałym i uległ dosyć szybko zniszczeniu. |
|||
Tytułowa Lilla jest córką króla Wenedów, miłującą pokój, łagodną harfiarką. Daremnie usiłuje ona ocalić najbliższych i zapobiec zagładzie, na wzór niektórych bohaterek antycznych<ref>{{Cytuj |autor = Monika Rekowska-Ruszkowska |redaktor = K. Jakubiak |tytuł = Julia Alpinula i Lilla Weneda, czyli Międzynarodowa kariera pewnej transkrypcji |data = 2019 |isbn = 978-83-235-3847-9 |wydawca = Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego |s = 314-327 |praca = Donum cordis. Studia poświęcone pamięci Profesora Jerzego Kolendo}}</ref>. Sens beznadziejnej walki rozumie druga córka króla – stylizowana na druidkę literatury romantycznej, podobna do [[Norma (opera)|Normy]] Roza, która przepowiada tragedię już w Prologu i wydaje się popychać Wenedów do klęski. Podczas rozmowy z Harfiarzem wieszczy jednak, że zapłodnią ją ''popioły rycerzy'', a ona sama będzie uświęcona na wzór chrześcijańskiej Marii (''Kto konając we mnie uwierzy, / skona spokojny:/ Ja go zemszczę lepiej od ognia i wojny, / lepiej niż sto tysięcy wroga, / Lepiej od Boga...''). |
|||
Obecny pomnik odlany został z brązu w 1897 r. Fundatorem monumentu był dr [[Henryk Jordan]], a jego autorem [[Alfred Daun]]. Na niewielkim postumencie ustawionym prawie bezpośrednio na poziomie gruntu znajduje się postać Lilli Wenedy, która zdaje się wzlatywać ku górze, niemal odrywając się od cokołu. Postument jest ozdobiony motywami roślinnymi i widnieje na nim duży napis: ''Lilla Weneda''. Pomnik usytuowany jest na skraju plantowego ogrodu „Przy Floriance”. u wylotu [[Ulica Łobzowska w Krakowie|ul. Łobzowskiej]], dochodzącej w tym miejscu do [[Ulica Juliana Dunajewskiego w Krakowie|ul. Dunajewskiego]], w nieco mniej uczęszczanym zakątku Plant<ref>Marek Żukow-Karczewski, ''Dawne pomniki Krakowa. Pomnik ku czci Juliusza Słowackiego (Lilla Weneda)'', „Echo Krakowa”. 207 (13268) 1990.</ref>. |
|||
Każdy z pierwszych czterech aktów zamyka pieśń Chóru Dwunastu Harfiarzy interpretująca poprzednie wydarzenia. Akt V kończy się wielką klęską Wenedów, śmiercią Lilli Wenedy, jej ojca – Derwida, dwóch braci: Leluma i Poleluma, wreszcie ukazaniem się zwycięskiej ''Bogarodzicy''. Nie da się jednak jednoznacznie zinterpretować znaczenia ostatniej sceny, szczególnie w kontekście przepowiedni Rozy. |
|||
== Omówienie == |
|||
| ⚫ | W Lilli Wenedzie Słowacki zastosował zasady budowania tragedii, ale posłużył się też elementami [[groteska|groteski]]. Uczynił to w celu zdemaskowania postaw upadłych moralnie bohaterów utworu, instytucji i grup społecznych. Nawiązał do propagowanej wtedy przez historyków teorii podboju, która wyjaśniała źródła struktury narodu polskiego i dwoistość jego istoty. W szczególności oparł się na ideach zaprzyjaźnionego z nim [[Fryderyk Henryk Lewestam|Fryderyka Henryka Lewestama]], który uważał, że Polacy są częściowo pochodzenia celtyckiego. To spowodowało, że poeta zaczerpnął wątki i motywy z literatury irlandzkiej, a także innych literatur Europy Zachodniej<ref>{{Cytuj |autor = Katarzyna Michalik |tytuł = Szekspiryzm - saga - estetyka Północy : o literackich oraz kulturowych inspiracjach w "Irydionie" i "Lilli Wenedzie". |data = 2018 |isbn = 978-83-7614-350-7 |miejsce = Kraków |wydawca = Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum |praca = Ślady Szekspira. Jego dzieło w literaturze i teatrze}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Wiktor Hahn |tytuł = Celtowie w Lilii Wenedzie |czasopismo = Pamiętnik Literacki |data = 1903 |wolumin = R. 2}}</ref>. Interpretacja teorii Lewestama była swobodna, i stanowiła ona tylko jedno ze źródeł inspiracji<ref>{{Cytuj |autor = Katarzyna Gmerek |tytuł = Polacy i materia celtycka w 19w |data = 2010 |isbn = 9788362298044 |miejsce = Poznań |wydawca = Biblioteka UAM; Bonami |s = 211-220}}</ref>. |
||
Utwór powstał po upadku [[Powstanie listopadowe|powstania 1830]]. Z tej perspektywy poeta nadaje dodatkowe znaczenie ówczesnej sytuacji Polaków i ukazuje sens dziejów narodowych. Klęski dopatruje się nie tyle w braku bohaterstwa, co w [[fatalizm]]ie dziejowym, dwoistości ideowej narodu i jego oczekiwaniu na niezwykłe przemiany: motyw magicznej [[Harfa|harfy]], podobnej do tej, jaką miał ponoć irlandzki bóg [[Dagda (mitologia)|Dagda]], a która miała „zwyciężyć narody”{{fakt|data=2024-05}}. Harfa symbolizuje [[poezja tyrtejska|poezję tyrtejską]]. Można postawić pytanie, czy poezja ma moc sprawczą: czy słowo posiada moc, czy jest bezsilne<ref>{{Cytuj |autor = Katarzyna Gmerek |redaktor = M. Fomin, J. Jarniewicz, P. Stalmaszczyk |tytuł = Celtic Countries from the Perspective of Polish Romantics and Exiles |data = 2010 |isbn = 9788375254556 |miejsce = Łódź |wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego |s = 7 |praca = Dimensions and categories of Celticity studies in literature and cultureStudia Celto-Slavica 5}}</ref>. Nadzieję poeta widzi jedynie w heroicznej ofierze{{fakt|data=2024-05}}. |
|||
Ze względu na wymowę dramatu i pojawiający się wątek walki o wolność, w 1946 Lilla Weneda została wybrana jako utwór premierowy na otwarcie [[Teatr Polski im. Arnolda Szyfmana w Warszawie|Teatru Polskiego]] w zrujnowanej Warszawie<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Otwarcie Państwowego Teatru Polskiego i przedstawienie "Lilla Weneda" |data = 1946-02-13 |url = https://repozytorium.fn.org.pl/?q=pl/node/4067}}</ref>. |
|||
== Ilustracje Ferdynanda Ruszczyca do Lilli Wenedy == |
|||
<gallery widths=180 heights=130> |
|||
Kalnas su aukuru. Dekoracijos eskizas Julijaus Slovackio dramai „Lilija Veneda“.jpg| Góra z ołtarzem |
|||
Ola kalnuose. Dekoracijos eskizas Julijaus Slovackio dramai „Lilija Veneda“.jpg| Jaskinia w górach |
|||
Medžiai prie kapo. Dekoracijos eskizas Julijaus Slovackio dramai „Lilija Veneda“.jpg| Drzewa przy grobie |
|||
Kalnai. Dekoracijos eskizas Julijaus Slovackio dramai „Lilija Veneda“.jpg| Góry |
|||
Dangus su debesimis ir mėnuliu. Dekoracijos eskizas Julijaus Slovackio dramai „Lilija Veneda“.jpg| Niebo z chmurami i księżycem |
|||
Žynių akmenys miške. Dekoracijos eskizas Julijaus Slovackio dramai „Lilija Veneda“.jpg| Mądre kamienie w lesie |
|||
Šventyklos vidus. Dekoracijos eskizas Julijaus Slovackio dramai „Lilija Veneda“.jpg| Wnętrze świątyni |
|||
Lilija Veneda. Kostiumo eskizas Julijaus Slovackio dramai Lilija Veneda.jpg| Lilla Weneda |
|||
Lechas. Kostiumo eskizas Julijaus Slovackio dramai Lilija Veneda.jpg| Lech |
|||
Lelium. Kostiumo eskizas Julijaus Slovackio dramai Lilija Veneda.jpg| Lelum |
|||
Gvinona. Kostiumo eskizas Julijaus Slovackio dramai Lilija Veneda.jpg| Gwinona |
|||
Roza Veneda. Kostiumo eskizas Julijaus Slovackio dramai Lilija Veneda.jpg| Roza Weneda |
|||
Sarkofagas. Dekoracijos eskizas Julijaus Slovackio dramai Lilija Veneda.jpg| Sarkofag |
|||
</gallery> |
|||
== Zobacz też == |
|||
| ⚫ | |||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
Aktualna wersja na dzień 02:16, 13 maj 2024
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Data powstania |
1839 |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania |
Paryż |
| Język |
polski |
| Data wydania |
1840 |
.jpg)
Lilla Weneda. Tragedia w pięciu aktach – utwór historiozoficzny napisany przez Juliusza Słowackiego w roku 1839, a wydany w 1840 w Paryżu. Tragedia pisana częściowo wierszem białym, częściowo rymowanym. Została wystawiona 23 czerwca 1863 w teatrze Skarbkowskim we Lwowie. Po raz pierwszy utwór był wydany wraz z listem do Zygmunta Krasińskiego, wierszem List do Aleksandra H. (Hołyńskiego) i Grobem Agamemnona.
Tragedia ta stanowiła inspirację malarską dla m.in. Jacka Malczewskiego i Ferdynanda Ruszczyca. Miała też wpływ na twórczość Antoniego Langego (Wenedzi), Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej (Róża, lasy i świat), a także wielu innych pisarzy, młodopolskich i nie tylko[1][2].
Fabuła
[edytuj | edytuj kod]Utwór przedstawia tragedię podbitego narodu Wenedów. Styl opisu jest podobny do mitologii celtyckiej, osjanizmu i mitologii nordyckiej[3].
Akcja utworu rozgrywa się w rejonie jeziora Gopło, w czasie przedhistorycznym. Ukazuje najazd Lechitów – Słowian – inspirowanych przez nordycką królową Gwinonę na celtyckich Wenedów. Wenedowie ponoszą rozpaczliwą klęskę, której przyczyną jest nieokreślona klątwa. Naród ten nie może być w żaden sposób ocalony – jedynie królewska harfa mogłaby go zbawić, lecz zabierają ją najeźdźcy i nie udaje się jej odzyskać.
Tytułowa Lilla jest córką króla Wenedów, miłującą pokój, łagodną harfiarką. Daremnie usiłuje ona ocalić najbliższych i zapobiec zagładzie, na wzór niektórych bohaterek antycznych[4]. Sens beznadziejnej walki rozumie druga córka króla – stylizowana na druidkę literatury romantycznej, podobna do Normy Roza, która przepowiada tragedię już w Prologu i wydaje się popychać Wenedów do klęski. Podczas rozmowy z Harfiarzem wieszczy jednak, że zapłodnią ją popioły rycerzy, a ona sama będzie uświęcona na wzór chrześcijańskiej Marii (Kto konając we mnie uwierzy, / skona spokojny:/ Ja go zemszczę lepiej od ognia i wojny, / lepiej niż sto tysięcy wroga, / Lepiej od Boga...).
Każdy z pierwszych czterech aktów zamyka pieśń Chóru Dwunastu Harfiarzy interpretująca poprzednie wydarzenia. Akt V kończy się wielką klęską Wenedów, śmiercią Lilli Wenedy, jej ojca – Derwida, dwóch braci: Leluma i Poleluma, wreszcie ukazaniem się zwycięskiej Bogarodzicy. Nie da się jednak jednoznacznie zinterpretować znaczenia ostatniej sceny, szczególnie w kontekście przepowiedni Rozy.
Omówienie
[edytuj | edytuj kod]W Lilli Wenedzie Słowacki zastosował zasady budowania tragedii, ale posłużył się też elementami groteski. Uczynił to w celu zdemaskowania postaw upadłych moralnie bohaterów utworu, instytucji i grup społecznych. Nawiązał do propagowanej wtedy przez historyków teorii podboju, która wyjaśniała źródła struktury narodu polskiego i dwoistość jego istoty. W szczególności oparł się na ideach zaprzyjaźnionego z nim Fryderyka Henryka Lewestama, który uważał, że Polacy są częściowo pochodzenia celtyckiego. To spowodowało, że poeta zaczerpnął wątki i motywy z literatury irlandzkiej, a także innych literatur Europy Zachodniej[5][6]. Interpretacja teorii Lewestama była swobodna, i stanowiła ona tylko jedno ze źródeł inspiracji[7].
Utwór powstał po upadku powstania 1830. Z tej perspektywy poeta nadaje dodatkowe znaczenie ówczesnej sytuacji Polaków i ukazuje sens dziejów narodowych. Klęski dopatruje się nie tyle w braku bohaterstwa, co w fatalizmie dziejowym, dwoistości ideowej narodu i jego oczekiwaniu na niezwykłe przemiany: motyw magicznej harfy, podobnej do tej, jaką miał ponoć irlandzki bóg Dagda, a która miała „zwyciężyć narody”[potrzebny przypis]. Harfa symbolizuje poezję tyrtejską. Można postawić pytanie, czy poezja ma moc sprawczą: czy słowo posiada moc, czy jest bezsilne[8]. Nadzieję poeta widzi jedynie w heroicznej ofierze[potrzebny przypis].
Ze względu na wymowę dramatu i pojawiający się wątek walki o wolność, w 1946 Lilla Weneda została wybrana jako utwór premierowy na otwarcie Teatru Polskiego w zrujnowanej Warszawie[9].
Ilustracje Ferdynanda Ruszczyca do Lilli Wenedy
[edytuj | edytuj kod]-
Góra z ołtarzem -
Jaskinia w górach -
Drzewa przy grobie -
Góry -
Niebo z chmurami i księżycem -
Mądre kamienie w lesie -
Wnętrze świątyni -
Lilla Weneda -
Lech -
Lelum -
Gwinona -
Roza Weneda -
Sarkofag
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Iwona E. Rusek, Dialogi pisarzy młodopolskich z "Lilią Wenedą" Juliusza Słowackiego., „Tematy i konteksty”, 2012, ISSN 2299-8365.
- ↑ Wawrzonkowska Anna, Fantastyka w przestrzeni kultury (dawnej i współczesnej, druku i multimediów) : motywy celtyckie jako cecha polskiej literatury fantasy : "Wiedźmin" Andrzeja Sapkowskiego w oparciu o "Lillę Wenedę" Juliusza Słowackiego., „Rojsty: rocznik humanistyczny”, 2016, ISSN 2450-5021.
- ↑ Julian Maślanka, Literatura a dzieje bajeczne, wyd. 2, rozsz., 1990, ISBN 83-01-06765-9.
- ↑ Monika Rekowska-Ruszkowska, Julia Alpinula i Lilla Weneda, czyli Międzynarodowa kariera pewnej transkrypcji, K. Jakubiak (red.), [w:] Donum cordis. Studia poświęcone pamięci Profesora Jerzego Kolendo, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2019, s. 314-327, ISBN 978-83-235-3847-9.
- ↑ Katarzyna Michalik, Szekspiryzm - saga - estetyka Północy : o literackich oraz kulturowych inspiracjach w "Irydionie" i "Lilli Wenedzie"., [w:] Ślady Szekspira. Jego dzieło w literaturze i teatrze, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum, 2018, ISBN 978-83-7614-350-7.
- ↑ Wiktor Hahn, Celtowie w Lilii Wenedzie, „Pamiętnik Literacki”, R. 2, 1903.
- ↑ Katarzyna Gmerek, Polacy i materia celtycka w 19w, Poznań: Biblioteka UAM; Bonami, 2010, s. 211-220, ISBN 978-83-62298-04-4.
- ↑ Katarzyna Gmerek, Celtic Countries from the Perspective of Polish Romantics and Exiles, M. Fomin, J. Jarniewicz, P. Stalmaszczyk (red.), [w:] Dimensions and categories of Celticity studies in literature and cultureStudia Celto-Slavica 5, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2010, s. 7, ISBN 978-83-7525-455-6.
- ↑ Otwarcie Państwowego Teatru Polskiego i przedstawienie "Lilla Weneda", 13 lutego 1946.