Przejdź do zawartości

Podział administracyjny Łodzi: Różnice pomiędzy wersjami

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
Boty
401 747 edycji
m Poprawa linkowań
dopracować źródła, poprawa linków, dywizy na myślniki
(Nie pokazano 24 wersji utworzonych przez 13 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
[[Plik:Podział administracyjny Łodzi (aktualny).svg|mały|449x449px|Podział administracyjny [[Łódź|Łodzi]] na osiedla z wyróżnionymi dzielnicami według podziału na [[Dzielnica miasta|dzielnice]] w latach 1960–1992]]
'''Podział administracyjny Łodzi''' – [[podział administracyjny]] obszaru [[Łódź|miasta Łodzi]] na pomocnicze [[Jednostka administracyjna|jednostki administracyjne]] gminy. Miasto było podzielone na pięć dzielnic: [[Bałuty]], [[Górna]], [[Śródmieście (Łódź)|Śródmieście]], [[Polesie (Łódź)|Polesie]] oraz [[Widzew]]. W 1993 r. dzielnice zostały zniesione, a [[Łódź]] stała się jednolitą [[Gmina miejska|gminą miejską]] (od 1999 również [[Miasto na prawach powiatu|miastem na prawach powiatu]]).
'''Podział administracyjny Łodzi''' – [[Podział administracyjny|podział terytorialny]] [[Łódź|Łodzi]] na [[Jednostka pomocnicza gminy|pomocnicze jednostki administracyjne]] podległe władzom miejskim. Od 1 stycznia 1993 r. [[Łódź]] jest jednolitą [[Gmina miejska|gminą miejską]], a od 1 stycznia 1998 r. funkcjonuje jako [[miasto na prawach powiatu]]. Od 8 kwietnia 2000 r. wprowadzono podział na [[Jednostka pomocnicza gminy|osiedla]], w ramach którego miasto podzielone zostało na 36 [[Jednostka pomocnicza gminy|jednostek pomocniczych]].


W historii miasta obowiązywały również podziały na [[Sołectwo|sołectwa]] i [[Dzielnica miasta|dzielnice]]. Zwłaszcza podział na [[Dzielnica miasta|dzielnice]] obowiązujący w latach 1960–1995 r., który wyodrębniał pięć jednostek: [[Bałuty]], [[Górna|Górną]], [[Polesie (Łódź)|Polesie]], [[Śródmieście (Łódź)|Śródmieście]] i [[Widzew]], jest głęboko zakorzeniony w świadomości mieszkańców i szeroko wykorzystywany w mediach, materiałach promocyjnych oraz w życiu codziennym.
Łódź jest podzielona na 36 [[Osiedle|osiedli administracyjnych]] (podział [[Samorząd terytorialny w Polsce|samorządowy]]) oraz 56 obszarów [[System Informacji Miejskiej w Łodzi|Systemu Informacji Miejskiej]] (podział [[TERYT]])


== Rys historyczny ==
== Podział miasta na jednostki pomocnicze (osiedla administracyjne) ==
=== Podział w czasie okupacji niemieckiej ===
Wyodrębnione w Łodzi jednostki pomocnicze gminy nazywane są osiedlami. Obecnie w mieście jest 36 [[Osiedle|osiedli]] administracyjnych.
W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] niemieckie władze okupacyjne dokonały formalnego podziału administracyjnego miasta, który był pokłosiem [[Inkorporacja terytorium|inkorporacji]] wielu podmiejskich wsi do [[Historia Łodzi pod okupacją niemiecką|Litzmannstadt]]. Wówczas 1 stycznia 1940 r. na mocy rozporządzenia powierzchnia administracyjna Litzmannstadt zwiększyła się niemal czterokrotnie z 58,8 km² do 226,6 km²<ref name=":02">{{Cytuj |autor = Danuta Bieńkowska, Elżbieta Umińska-Tytoń |tytuł = Nazewnictwo miejskie Łodzi |data = 2013 |data dostępu = 2024-01-01 |isbn = 978-83-7525-965-0 |miejsce = Łódź |wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego |s = 19, 200–203 |url = https://dspace.uni.lodz.pl/bitstream/handle/11089/29760/Bienkowska%2C%20Uminska-Tyton_Nazewnictwo%20miejskie%20Lodzi.pdf?sequence=1&isAllowed=y |język = pl}}</ref>. Jednocześnie Niemcy podzielili miasto na 11 dzielnic administracyjnych, w tym cztery w zasięgu przedwojennych granic miasta: ''Nord'' (Północ), ''Ost'' (Wschód), ''Süd'' (Południe) i ''West'' (Zachód) oraz siedem na terenach inkorporowanych: ''Karlshof'' (Karolew), ''Radegast'' (Radogoszcz), ''Stockhof'' (Stoki), ''Erzhausen'' (Ruda), ''Effingshausen'' (Chojny), ''Waldborn'' (Łagiewniki), ''Friedrichshagen'' (Augustów)<ref name=":02" />.
[[Plik:Podział administracyjny Łodzi (1954-1960).svg|mały|290x290px|Podział administracyjny Łodzi na dzielnice obowiązujący w latach 1954–1960 na tle współczesnej sieci drogowej]]


=== Pierwszy podział na dzielnice (1946–1954) ===
=== Funkcjonowanie i kompetencje osiedli ===
Po zakończeniu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] wszystkie zmiany administracyjne wprowadzone przez [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacyjne]] władze [[III Rzesza|Rzeszy]] zostały cofnięte, podział administracyjny zniesiony, a granice powróciły do kształtu sprzed 1940 r.<ref name=":02" />. 13 lutego 1946 r. na mocy [[Rozporządzenie|rozporządzenia]] [[Rada Ministrów w Polsce|Rady Ministrów]] dokonano największej w historii miasta [[Inkorporacja terytorium|inkorporacji]] terenów podmiejskich. W granice Wielkiej Łodzi włączono wówczas m.in. [[Brus (Łódź)|Brus]], [[Charzew]], [[Chocianowice (Łódź)|Chocianowice]], [[Chojny (Łódź)|Chojny]], Cyganka, [[Grabieniec (Łódź)|Grabieniec]], [[Lublinek (osiedle)|Lublinek]], [[Łagiewniki (Łódź)|Łagiewniki]], Łodzianka, [[Mikołajew (Łódź)|Mikołajew]], Modrzew, [[Stare Moskule|Moskule]], Odzierady, [[Olechów]], [[Radogoszcz (osiedle)|Radogoszcz]], [[Retkinia]], [[Rokicie (Łódź)|Rokicie]], [[Ruda Pabianicka]], [[Sikawa]], [[Smulsko (Łódź)|Smulsko]], [[Stoki (Łódź)|Stoki]], [[Wiskitno (Łódź)|Wiskitno]] czy [[Złotno (Łódź)|Złotno]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 1945 r. o zmianie granic miasta Łodzi. |data dostępu = 2024-01-01 |opublikowany = isap.sejm.gov.pl |url = https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19460040035}}</ref>.
[[Organ administracji publicznej|Organami]] uchwałodawczymi osiedla są [[rada osiedla]] z przewodniczącym na czele, a także [[zarząd osiedla]] z przewodniczącym na czele.<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = Zakres działania, kompetencje oraz zadania jednostek pomocniczych Miasta Łodzi - osiedli |data dostępu = 2020-12-21 |opublikowany = BIP ŁÓDŹ |url = https://bip.uml.lodz.pl/samorzad/rady-osiedli/zakres-dzialania-kompetencje-oraz-zadania-jednostek-pomocniczych-miasta-lodzi-osiedli/ |język = pl}}</ref> W skład rady osiedla, w zależności od zaludnienia osiedla wchodzi 21 lub 15 radnych. Wybory do rad osiedli są organizowane niezależnie od [[Wybory samorządowe w Polsce|wyborów samorządowych]] co 4 lata. Każde osiedle stanowi jeden [[okręg wyborczy]]. W głosowaniu udział mogą brać [[Pełnoletniość|pełnoletni]] obywatele [[Polska|Polski]], którzy mają czynne prawo do głosowania w wyborach do [[Rada Miejska w Łodzi|Rady Miejskiej w Łodzi]] oraz zamieszkują na terenie danego osiedla.<ref>{{Cytuj |tytuł = Przewodnik wyborcy |data dostępu = 2020-12-21 |opublikowany = BIP ŁÓDŹ |url = https://bip.uml.lodz.pl/samorzad/rady-osiedli/wybory-do-rad-osiedli/przewodnik-wyborcy/ |język = pl}}</ref>


Następstwem poszerzenia granic było stworzenie pierwszego powojennego podziału administracyjnego miasta. Uchwałą [[Rada Narodowa miasta Łodzi|Rady Narodowej miasta Łodzi]] z dnia 27 maja 1946 r. wprowadzono podział miasta na trzy dzielnice: Łódź Śródmieście, Łódź Północ i Łódź Południe<ref name=":02" /><ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Podział administracyjny Łodzi. Nieaktualny od 30 lat plan, a łodzianie wciąż go używają! |data = 2023-12-31 |data dostępu = 2024-01-01 |opublikowany = lodz.pl |url = https://lodz.pl/artykul/podzial-administracyjny-lodzi-nieaktualny-od-30-lat-plan-a-lodzianie-wciaz-go-uzywaja-54825/?fbclid=IwAR3UP-42L7yPnd67dgAYV4KsLWrgH5p01-jmVN39k2kW0lYkR2c3SDLX1hw |język = pl}}</ref>.
Statutową działalność osiedli finansuje [[Rada Miejska w Łodzi|Rada Miejska]] (pieniądze przyznawane są corocznie). Osiedla ściśle współpracują z innymi organami miasta (Radą i [[Prezydent miasta|Prezydentem]]). Zakres działalności osiedli obejmuje publiczne sprawy o charakterze lokalnym<ref name=":0" />. [[Plik:Mapa-administracyjna-lodz.png|mały|438x438px|Podział miasta na osiedla administracyjne.]]
=== Lista osiedli administracyjnych ===
==== [[Bałuty]] ====
* [[Bałuty-Centrum]]
* [[Bałuty–Doły|Doły]]
* [[Bałuty Zachodnie]]
* [[Julianów-Marysin-Rogi]]
* [[Łagiewniki (Łódź)|Łagiewniki]]
* [[Radogoszcz (osiedle)|Radogoszcz]]
* [[Teofilów-Wielkopolska]]
* [[Osiedle Wzniesień Łódzkich]]


=== Drugi podział na dzielnice (1954–1960) ===
==== [[Górna]] ====
Podział administracyjny miasta został zmieniony z dniem 1 stycznia 1954 r. na mocy uchwały [[Prezydium Rady Ministrów|Prezydium Rządu]] z dnia 11 kwietnia 1953 r. Wprowadzono wówczas podział miasta na siedem [[Dzielnica miasta|dzielnic]]: [[Bałuty]], [[Chojny (Łódź)|Chojny]], [[Polesie (Łódź)|Polesie]], [[Ruda Pabianicka|Ruda]], [[Śródmieście (Łódź)|Śródmieście]], [[Staromiejska (Łódź)|Staromiejska]] i [[Widzew]]<ref name=":1" /><ref>{{Cytuj |tytuł = Uchwała nr 279 Prezydium Rządu z dnia 11 kwietnia 1953 r. w sprawie podziału na dzielnice miasta Łodzi. |data dostępu = 2024-01-01 |opublikowany = isap.sejm.gov.pl |url = https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP19530420504}}</ref><ref name=":2">{{Cytuj |autor = Portal lokalny |tytuł = Dzielnice Łodzi – na jakie dzielnice podzielona jest Łódź? Jaka dzielnica jest największa? |data = 2023-06-09 |data dostępu = 2024-01-01 |opublikowany = Dzisiaj w Łodzi – Z Ostatniej Chwili Wiadomości Łódź – TuLodz.pl |url = https://tulodz.pl/wiadomosci-lodz/dzielnice-lodzi-na-jakie-dzielnice-podzielona-jest-lodz-jaka-dzielnica-jest-najwieksza/YT0gflnUSsa1pbEZyNur |język = pl}}</ref>.
* [[Chojny (Łódź)|Chojny]]
* [[Chojny-Dąbrowa]]
* [[Górniak (osiedle)|Górniak]]
* [[Nad Nerem]]
* [[Piastów-Kurak]]
* [[Rokicie (Łódź)|Rokicie]]
* [[Ruda Pabianicka|Ruda]]
* [[Wiskitno (Łódź)|Wiskitno]]


Nazwy dzielnic [[Bałuty]], [[Chojny (Łódź)|Chojny]] i [[Widzew]] zostały zaczerpnięte od nazw dawnych wsi wcielonych w granice [[Łódź|Łodzi]] w XX w., a nazwa dzielnicy [[Ruda Pabianicka|Ruda]] pochodziła od miasta Ruda Pabianicka, również wcielonego do [[Łódź|Łodzi]] po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]]. Z kolei nazwa dzielnicy [[Staromiejska (Łódź)|Staromiejska]] odnosiła się do faktu, że w obrębie dzielnicy znalazły się najstarsze kwartały miasta ze [[Stary Rynek w Łodzi|Starym Rynkiem]]<ref name=":02" />.
==== [[Polesie (Łódź)|Polesie]] ====
[[Plik:Łódź - districts (labels).svg|mały|289x289px|Podział administracyjny Łodzi na dzielnice obowiązujący formalnie w latach 1960–1992]]
* [[Osiedle im. Józefa Montwiłła-Mireckiego w Łodzi|Osiedle im. Józefa Montwiłła-Mireckiego]]
* [[Karolew-Retkinia Wschód]]
* [[Koziny (Łódź)|Koziny]]
* [[Lublinek-Pienista]]
* [[Retkinia Zachód-Smulsko]]
* [[Stare Polesie (Łódź)|Stare Polesie]]
* [[Zdrowie-Mania]]
* [[Złotno (Łódź)|Złotno]]


=== Trzeci podział na dzielnice (1960–1992) ===
==== [[Śródmieście (Łódź)|Śródmieście]] ====
Z dniem 1 stycznia 1960 r. podział administracyjny Łodzi został ponownie zmieniony uchwałą [[Rada Ministrów w Polsce|Rady Ministrów]] z dnia 4 grudnia 1959 r.<ref name=":02" /> W nowym podziale najmniejsze zmiany dotknęły dzielnic '''[[Polesie (Łódź)|Polesie]]''', '''[[Śródmieście (Łódź)|Śródmieście]]''' i '''[[Widzew]]''', gdzie dokonano drobnych korekt granic. Dzielnica [[Staromiejska (Łódź)|Staromiejska]] została wcielona w granice dzielnicy '''[[Bałuty]]''', natomiast w miejsce dzielnic Chojny i Ruda powstała dzielnica '''[[Górna]]''', której nazwa wzięła się od [[Plac Władysława Reymonta w Łodzi|placu Reymonta]] zwanego Rynkiem Górnym<ref name=":02" /><ref name=":2" />.
* [[Śródmieście-Wschód]]
* [[Katedralna|Osiedle Katedralna]]


W 1988 r. po raz kolejny do Łodzi włączono tereny podmiejskie o znacznej powierzchni. W granicach miasta znalazły się m.in. [[Andrzejów (osiedle w Łodzi)|Andrzejów]], [[Bronisin]], [[Feliksin (Łódź)|Feliksin]], [[Lublinek (osiedle)|Lublinek]], [[Łaskowice]], [[Mileszki]], [[Nowosolna]], [[Nowe Moskule]], [[Nowy Imielnik]], [[Romanów (Łódź)|Romanów]], [[Sąsieczno (Łódź)|Sąsieczno]], [[Wiączyń Górny]] i [[Wiskitno (Łódź)|Wiskitno]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Uchwała nr XXVII/161/87 Rady Narodowej miasta Łodzi z dnia 29 czerwca 1987 r. w sprawie zmiany granic miasta Łodzi. |data dostępu = 2024-01-02 |opublikowany = isap.sejm.gov.pl |url = https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP19870250205}}</ref>.
==== [[Widzew]] ====

* [[Andrzejów (osiedle administracyjne w Łodzi)|Andrzejów]]
=== Zniesienie dzielnic ===
* [[Dolina Łódki]]
Z dniem 1 stycznia 1993 r. podział na [[Dzielnica miasta|dzielnice]] został formalnie zniesiony. Jednocześnie, aby usprawnić jego pracę, Urząd Miasta został podzielony na pięć delegatur, które swoim obszarem odpowiadały dzielnicom. Rejonizacja urzędu również została zlikwidowana w 2011 roku, a w miejsce delegatur powstały uniwersalne centra obsługi mieszkańców<ref>{{Cytuj |tytuł = Podział administracyjny Łodzi. Nieaktualny od 30 lat plan, a łodzianie wciąż go używają! |data = 2023-12-31 |data dostępu = 2024-01-02 |opublikowany = lodz.pl |url = https://lodz.pl/artykul/podzial-administracyjny-lodzi-nieaktualny-od-30-lat-plan-a-lodzianie-wciaz-go-uzywaja-54825/?fbclid=IwAR1T8GxioO4isUTxifUIChZuk3j9_1Us4DMkK5p3YYsOK3ujB-LTIQNHDm8 |język = pl}}</ref>. Mimo, że podział na dzielnice formalnie nie istnieje, to jednak stale funkcjonuje w użyciu praktycznym, zarówno w mediach, wśród mieszkańców jak i w różnych materiałach promocyjnych miasta<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref>{{Cytuj |tytuł = Jednostki pomocnicze – Osiedla |data dostępu = 2024-01-02 |opublikowany = BIP ŁÓDŹ |url = https://bip.uml.lodz.pl/samorzad/rady-osiedli/ |język = pl}}</ref>.
* [[Mileszki (osiedle administracyjne)|Mileszki]]
[[Plik:Podział administracyjny Łodzi (1995).svg|mały|290x290px|Podział administracyjny Łodzi na osiedla i sołectwa (stan na dzień 1 stycznia 1995 r.)]]
* [[Nowosolna]]

* [[Olechów-Janów]]
=== Podział na jednostki pomocnicze przed 2000 r. ===
* [[Stary Widzew (osiedle administracyjne)|Stary Widzew]]
Pierwszy całkowicie sformalizowany podział na [[Jednostka pomocnicza gminy|jednostki pomocnicze]] wprowadzono 7 stycznia 1996 r. uchwałą [[Rada Miejska w Łodzi|Rady Miejskiej]]. Na mocy tego dokumentu w mieście powstało 58 [[Jednostka pomocnicza gminy|osiedli]]<ref name=":3">{{Cytuj |tytuł = Uchwała nr XIX/228/95 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 25 października 1995 r. zmieniająca uchwałę w sprawie utworzenia jednostek pomocniczych gminy – osiedli |data dostępu = 2024-01-02 |opublikowany = BIP ŁÓDŹ |url = https://bip.uml.lodz.pl/files/bip/public/rada_miejska/interpelacje/7/02_228.pdf |język = pl}}</ref>:
*[[Stoki-Sikawa-Podgórze]]

* [[Widzew-Wschód (osiedle administracyjne)|Widzew-Wschód]]
* w obrębie dawnej dzielnicy [[Bałuty]]: Bałuty Centrum, Bałuty Nowe, Bałuty Stare, Bazarowa, Doły Wschodnie, Doły Zachodnie, Julianów, Konopnickiej, Marysin, Marysin Rogi, Mikołajew-Teofilów Przemysłowy, Radogoszcz, Radogoszcz Wschód, Reymonta, Rogatka, Stare Miasto, Wielkopolska, Żeromskiego i Żubardź;
* [[Zarzew (Łódź)|Zarzew]]
* w obrębie dawnej dzielnicy [[Górna]]: Chojny Dąbrowa, Chojny Zatorze, Dąbrowa, Dąbrowa Przemysłowa, Dąbrowskiego, Górniak, Kurak, Nowe Rokicie, Odrzańska, Piastów, Ruda, Stare Chojny, Stare Rokicie i Ślązaki;
* [[Osiedle Nr 33|Osiedle nr 33]]
* w obrębie dawnej dzielnicy [[Polesie (Łódź)|Polesie]]: Hallera, Karolew, Montwiłła-Mireckiego, Politechniczna, Retkinia Wschód, Retkinia Zachód, Smulsko, Zdrowie-Mania i Zielona;
* w obrębie dawnej dzielnicy [[Śródmieście (Łódź)|Śródmieście]]: Akadmicka Radiostacja, Centrum, Katedralna, Nowe Miasto, Ogrody Sukiennicze;
* w obrębie dawnej dzielnicy [[Widzew]]: Księży Młyn, Nad Jasieniem, Sikawa, Stoki, Widzew Wschód, Widzew Zachód, Widzew Zatorze, Wysoka, Zarzew, Zarzew Przemysłowy.

Równocześnie z osiedlami na terenie miasta funkcjonowały inne jednostki pomocnicze – [[Sołectwo|sołectwa]], które zostały powołane uchwałą [[Rada Miejska w Łodzi|Rady Miejskiej]] z dnia 20 marca 1991 r. Na jej mocy na terenie Łodzi powstały 34 [[Sołectwo|sołectwa]]<ref name=":3" /><ref>{{Cytuj |tytuł = Uchwała nr XIII/144/91 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 20 marca 1991 r. w sprawie utworzenia sołectw na terenie gminy Łódź |data dostępu = 2024-01-02 |opublikowany = BIP Łódź |url = https://bip.uml.lodz.pl/files/bip/public/rada_miejska/interpelacje/7/01_144.pdf |język = pl}}</ref>:

* w obrębie dzielnicy [[Bałuty]]: Łagiewniki, Modrzew, Sokołów, Wilanów, Zimna Woda-Romanów (w następnych latach powołano jeszcze sołectwa: Łodzianka, Nowe Moskule i Nowy Imielnik, natomiast sołectwo Zimna Woda-Romanów rozdzielono na dwa: Zimna Woda i Romanów);
* w obrębie dzielnicy [[Górna]]: Bronisin, Chocianowice, Huta Szklana (później wcielona do sołectwa Wiskitno-Las), Jędrzejów, Józefów, Łaskowice, Nowe Chojny, Ruda, Wiskitno A, Wiskitno-Las;
* w obrębie dzielnicy [[Polesie (Łódź)|Polesie]]: Huta Jagodnica, Lublinek (później jako Nowy Józefów-Lublinek), Nowe Złotno, Retkinia-Rokicie, Stare Złotno;
* w obrębie dzielnicy [[Widzew]]: Andrzejów, Beskidzka, Budy-Stoki, Feliksin, Henryków, Janów, Łukaszew, Mileszki, Nery, Nowosolna, Olechów, Sąsieczno, Stoki-Sikawa, Wiączyń Górny.

Ostatnia duża reforma podziału terytorialnego miasta nastąpiła 2000 r., kiedy uchwałą [[Rada Miejska w Łodzi|Rady Miasta]] z dnia 5 kwietnia 2000 r. zniesiono dotychczasowo istniejące [[Sołectwo|sołectwa]] i [[Jednostka pomocnicza gminy|osiedla]] oraz powołano w ich miejsce 35 osiedli. Pierwotna uchwała nie nadawała jednostkom nazw, a jedynie numery od 1 do 35<ref>{{Cytuj |tytuł = Uchwała nr XXXIV/754/2000 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 5 kwietnia 2000 r. w sprawie zniesienia na terenie Miasta Łodzi jednostek pomocniczych Miasta – osiedli i sołectw oraz utworzenia jednostek pomocniczych Miasta – osiedli |data dostępu = 2024-01-02 |opublikowany = BIP ŁÓDŹ |url = https://bip.uml.lodz.pl/files/bip/public/rada_miejska/interpelacje/7/03_754.pdf |język = pl}}</ref>. W następnych latach nadawano nazwy kolejnym osiedlom, rezygnując z przypisanych numerów. Obecnie tylko jedno osiedle – [[Osiedle Nr 33|osiedle nr 33]], nie ma nadanej nazwy. W 2005 r. dokonano ostatniej mniejszej zmiany w podziale terytorialnym: osiedle nr 18 zostało podzielone na dwa mniejsze: [[Zdrowie-Mania]] i [[Osiedle im. Józefa Montwiłła-Mireckiego w Łodzi|im. Józefa Montwiłła-Mireckiego]].

== Osiedla administracyjne ==
{{Dopracować|sekcja|źródła=2024-05}}
Na terenie Łodzi funkcjonuje 36 '''[[Jednostka pomocnicza gminy|osiedli administracyjnych]]''', będących [[Jednostka pomocnicza gminy|jednostkami pomocniczymi]] [[Gmina miejska|gminy miejskiej]] [[Łódź]].

Podział na osiedla jest kompatybilny z nieobowiązującym formalnie od 1992 r. podziałem na pięć [[Dzielnica miasta|dzielnic]]. W obrębie dawnych dzielnic [[Bałuty]], [[Górna]] i [[Polesie (Łódź)|Polesie]] funkcjonuje po osiem osiedli, dziesięć osiedli jest w dawnej dzielnicy [[Widzew]], a w [[Śródmieście (Łódź)|Śródmieściu]] dwa. Osiedla w Łodzi są silnie zróżnicowane pod względem populacji. Największym ze względu na liczbę mieszkańców jest osiedle [[Chojny-Dąbrowa|Chojny Dąbrowa]] zamieszkiwane przez 42 457 osób. Ponadto jeszcze siedem innych osiedli ma populacje przekraczającą 30 tys. mieszkańców: [[Bałuty-Centrum|Bałuty Centrum]], [[Bałuty-Doły]], [[Chojny (Łódź)|Chojny]], [[Karolew-Retkinia Wschód]], [[Katedralna]], [[Teofilów-Wielkopolska]] i [[Widzew-Wschód (osiedle administracyjne)|Widzew-Wschód]]. Natomiast najmniejszym jest osiedle [[Nad Nerem]] z populacją 1032 osoby. Ponadto jeszcze dziewięć innych osiedli zamieszkuje mniej niż 5 tys. osób: [[Dolina Łódki]], [[Osiedle im. Józefa Montwiłła-Mireckiego w Łodzi|im. Józefa Montwiłła-Mireckiego]], [[Łagiewniki (Łódź)|Łagiewniki]], [[Mileszki (osiedle administracyjne)|Mileszki]], [[Nowosolna]], [[Osiedle Nr 33|nr 33]], [[Wiskitno (Łódź)|Wiskitno]], [[Osiedle Wzniesień Łódzkich|Wzniesień Łódzkich]] i [[Zdrowie-Mania]].
{| class="wikitable"
!Osiedle
!Położenie
!Dzielnica
!Populacja (2023)<ref>{{Cytuj |tytuł = Podział środków w ramach ŁBO |data dostępu = 2024-01-02 |opublikowany = Urząd Miasta Łodzi |url = https://uml.lodz.pl/budzet-obywatelski/lbo-20232024/podzial-srodkow-w-ramach-lbo/ |język = pl}}</ref>
!Siedziba
!Przewodniczący RO
!Obszary SIM
|-
|'''[[Bałuty-Centrum|Bałuty Centrum]]'''
|[[Plik:Osiedle Bałuty Centrum.svg|106x106px]]
|[[Bałuty]]
|41 843
|ul. Łagiewnicka 118
|Krzysztof Dziatlik
|Julianów, Stare Bałuty, Stare Miasto, Żubardź
|-
|'''[[Bałuty-Doły]]'''
|[[Plik:Osiedle Bałuty-Doły.svg|106x106px]]
|[[Bałuty]]
|38 192
|ul. Wojska Polskiego 122
|Elżbieta Kułaniecka-Perz
|Doły, Helenów, Marysin Doły, Stare Bałuty, Stare Miasto
|-
|'''[[Bałuty Zachodnie]]'''
|[[Plik:Osiedle Bałuty Zachodnie.svg|106x106px]]
|[[Bałuty]]
|7021
|ul. Warecka 41
|Ewa Biniecka
|Kochanówka, Romanów, Teofilów Przemysłowy, Żabieniec
|-
|'''[[Julianów-Marysin-Rogi]]'''
|[[Plik:Osiedle Julianów-Marysin-Rogi.svg|106x106px]]
|[[Bałuty]]
|11 379
|ul. Skrzydlata 15
|Kazimierz Lewicki
|Julianów, Marysin, Rogi
|-
|'''[[Łagiewniki (Łódź)|Łagiewniki]]'''
|[[Plik:Osiedle Łagiewniki.svg|106x106px]]
|[[Bałuty]]
|1538
|ul. Pszczelna 84
|Aneta Bajerska
|Łagiewniki
|-
|'''[[Radogoszcz (osiedle)|Radogoszcz]]'''
|[[Plik:Osiedle Radogoszcz.svg|106x106px]]
|[[Bałuty]]
|29 550
|ul. Jesionowa 38
|Tomasz Głowacki
|Julianów, Radogoszcz
|-
|'''[[Teofilów-Wielkopolska]]'''
|[[Plik:Osiedle Teofilów-Wielkopolska.svg|106x106px]]
|[[Bałuty]]
|39 710
|ul. Łanowa 14
|Tomasz Szczepaniak
|Teofilów, Żabieniec, Żubardź
|-
|'''[[Osiedle Wzniesień Łódzkich|Wzniesień Łódzkich]]'''
|[[Plik:Osiedle Wzniesień Łódzkich.svg|106x106px]]
|[[Bałuty]]
|1329
|ul. Łupkowa 6
|Marian Piestrzeniewicz
|Wzniesienia Łódzkie
|-
|'''[[Chojny (Łódź)|Chojny]]'''
|[[Plik:Osiedle Chojny.svg|106x106px]]
|[[Górna]]
|30 905
|ul. Rzgowska 151
|Jolanta Kamińska
|Stare Chojny
|-
|'''[[Chojny-Dąbrowa]]'''
|[[Plik:Osiedle Chojny Dąbrowa.svg|106x106px]]
|[[Górna]]
|42 457
|ul. Karpia 65/67
|Witold Michalak
|Chojny, Dąbrowa
|-
|'''[[Górniak (Łódź)|Górniak]]'''
|[[Plik:Osiedle Górniak.svg|106x106px]]
|[[Górna]]
|15 989
|ul. Słowiańska 30
|Andrzej Maciejewski
|Górniak
|-
|'''[[Nad Nerem]]'''
|[[Plik:Osiedle Nad Nerem.svg|106x106px]]
|[[Górna]]
|1092
|ul. Sopocka 23/29
|Janina Śmiechowicz
|Chocianowice, Łaskowice
|-
|'''[[Piastów-Kurak|Piastów Kurak]]'''
|[[Plik:Osiedle Piastów-Kurak.svg|106x106px]]
|[[Górna]]
|17 507
|ul. Lokatorska 9
|Teresa Myślińska
|Kurak
|-
|'''[[Rokicie (Łódź)|Rokicie]]'''
|[[Plik:Osiedle Rokicie.svg|106x106px]]
|[[Górna]]
|15 628
|ul. Cieszkowskiego 7
|Barbara Tomaszewska
|Rokicie, Nowe Rokicie, Nowe Sady
|-
|'''[[Ruda Pabianicka|Ruda]]'''
|[[Plik:Osiedle Ruda.svg|106x106px]]
|[[Górna]]
|10 578
|ul. Zjednoczenia 1a
|Marcin Żuber
|Ruda Pabianicka
|-
|'''[[Wiskitno (Łódź)|Wiskitno]]'''
|[[Plik:Osiedle Wiskitno.svg|106x106px]]
|[[Górna]]
|3708
|ul. Kolumny 311
|Sylwia Kozińska
|Wiskitno
|-
|'''[[Karolew-Retkinia Wschód]]'''
|[[Plik:Osiedle Karolew-Retkinia Wschód.svg|106x106px]]
|[[Polesie (Łódź)|Polesie]]
|33 061
|ul. Olimpijska 9
|Paweł Duraj
|Karolew, Retkinia
|-
|'''[[Koziny (Łódź)|Koziny]]'''
|[[Plik:Osiedle Koziny.svg|106x106px]]
|[[Polesie (Łódź)|Polesie]]
|8908
|ul. Długosza 24
|Katarzyna Kępka-Walczak
|Koziny
|-
|'''[[Lublinek-Pienista]]'''
|[[Plik:Osiedle Lublinek-Pienista.svg|106x106px]]
|[[Polesie (Łódź)|Polesie]]
|5776
|ul. Kubusia Puchatka 9
|Szymon Pytel
|Lublinek, Smulsko
|-
|'''[[Osiedle im. Józefa Montwiłła-Mireckiego w Łodzi|im. Józefa Montwiłła-Mireckiego]]'''
|[[Plik:Osiedle im. Józefa Montwiłła-Mireckiego.svg|106x106px]]
|[[Polesie (Łódź)|Polesie]]
|1494
|ul. Perla 2
|Remigiusz Kaczmarek
|Zdrowie
|-
|'''[[Retkinia Zachód-Smulsko]]'''
|[[Plik:Osiedle Retkinia Zachód-Smulsko.svg|106x106px]]
|[[Polesie (Łódź)|Polesie]]
|24 146
|ul. Kusocińskiego 166
|Anetta Kietlińska
|Retkinia, Smulsko
|-
|'''[[Stare Polesie (Łódź)|Stare Polesie]]'''
|[[Plik:Osiedle Stare Polesie.svg|106x106px]]
|[[Polesie (Łódź)|Polesie]]
|29 400
|ul. Żeromskiego 25
|Piotr Kaźmierczak
|Stare Polesie, Politechniczna
|-
|'''[[Zdrowie-Mania]]'''
|[[Plik:Osiedle Zdrowie-Mania.svg|106x106px]]
|[[Polesie (Łódź)|Polesie]]
|3243
|ul. Grzybowa 1
|Adam Macander
|Brus, Zdrowie
|-
|'''[[Złotno (Łódź)|Złotno]]'''
|[[Plik:Osiedle Złotno.svg|106x106px]]
|[[Polesie (Łódź)|Polesie]]
|9822
|ul. Garnizonowa 38
|–
|Złotno
|-
|'''[[Katedralna]]'''
|[[Plik:Osiedle Katedralna.svg|106x106px]]
|[[Śródmieście (Łódź)|Śródmieście]]
|31 797
|ul. Żwirki 3
|Jan Brzeziński
|Centrum
|-
|'''[[Śródmieście-Wschód]]'''
|[[Plik:Osiedle Śródmieście-Wschód.svg|106x106px]]
|[[Śródmieście (Łódź)|Śródmieście]]
|15 527
|ul. Jaracza 42
|Radosław Czerwiński
|Fabryczna, Radiostacja
|-
|'''[[Andrzejów (osiedle w Łodzi)|Andrzejów]]'''
|[[Plik:Osiedle Andrzejów.svg|106x106px]]
|[[Widzew]]
|5897
|ul. Rokicińska 335
|Teresa Bąk
|Andrzejów, Feliksin
|-
|'''[[Dolina Łódki]]'''
|[[Plik:Osiedle Dolina Łódki.svg|106x106px]]
|[[Widzew]]
|2490
|ul. Beskidzka 172
|Wojciech Pisarski
|Sikawa, Stoki, Stare Moskule
|-
|'''[[Mileszki (osiedle administracyjne)|Mileszki]]'''
|[[Plik:Osiedle Mileszki.svg|106x106px]]
|[[Widzew]]
|2228
|ul. Pomorska 406
|Rafał Strumiński
|Mileszki
|-
|'''[[Nowosolna]]'''
|[[Plik:Osiedle Nowosolna.svg|106x106px]]
|[[Widzew]]
|4604
|ul. Byszewska 1/2
|Tomasz Lewandowski
|Nowosolna
|-
|'''[[Osiedle Nr 33|nr 33]]'''
|[[Plik:Osiedle nr 33.svg|106x106px]]
|[[Widzew]]
|1427
|ul. Rokicińska 335
|Maciej Kotynia
|Olechów
|-
|'''[[Olechów-Janów]]'''
|[[Plik:Osiedle Olechów-Janów.svg|106x106px]]
|[[Widzew]]
|20 523
|ul. Dąbrówki 3
|Piotr Sumiński
|Olechów
|-
|'''[[Stary Widzew (osiedle administracyjne)|Stary Widzew]]'''
|[[Plik:Osiedle Stary Widzew.svg|106x106px]]
|[[Widzew]]
|19 399
|ul. Przędzalniana 22
|Krystyna Wysota
|Fabryczna Widzew, Księży Młyn, Stary Widzew
|-
|'''[[Stoki-Sikawa-Podgórze]]'''
|[[Plik:Osiedle Stoki-Sikawa-Podgórze.svg|106x106px]]
|[[Widzew]]
|10 873
|ul. Zbocze 22
|–
|Niciarniana, Sikawa, Stoki
|-
|'''[[Widzew-Wschód (osiedle administracyjne)|Widzew-Wschód]]'''
|[[Plik:Osiedle Widzew-Wschód.svg|106x106px]]
|[[Widzew]]
|35 097
|ul. Ćwiklińskiej 22
|Jadwiga Szczepaniak
|Widzew Wschód
|-
|'''[[Zarzew (Łódź)|Zarzew]]'''
|[[Plik:Osiedle Zarzew.svg|106x106px]]
|[[Widzew]]
|18 648
|ul. Grota Roweckiego 1
|Jakub Hubert
|Zarzew
|}


== Podział miasta w ramach SIM ==
== Podział miasta w ramach SIM ==
{{Główny artykuł|System Informacji Miejskiej w Łodzi}}
{{Główny artykuł|System Informacji Miejskiej w Łodzi}}
[[Plik:Ulica Knychalskiego Lodz.jpg|mały|280x280px|Tabliczka Systemu Informacji Miejskiej w Łodzi z nazwą osiedla (obszaru SIM).]]
[[Plik:Ulica Knychalskiego Lodz.jpg|mały|280x280px|Tabliczka Systemu Informacji Miejskiej w Łodzi z nazwą osiedla (obszaru SIM)]]
Od 2005 roku rozwijany jest w Łodzi [[System Informacji Miejskiej w Łodzi|System Informacji Miejskiej]], którego jednym z elementów jest jednolite oznakowanie ulic, na potrzeby którego podzielono miasto na 56 osiedli - obszarów SIM.<ref>{{Cytuj stronę|tytuł=Uchwała Nr LVI/1069/05 Rady Miejskiej w Łodzi z dn. 26 października 2005 r. w sprawie Systemu Informacji Miejskiej w Łodzi|url=http://zdit.uml.lodz.pl/files/dane/utrzymanie_drog/system_informacji_miejskiej/_plik.pdf|data dostępu=2019-008-24|opublikowany=Zarząd Dróg i Transportu, Urząd Miasta Łodzi}}</ref> Podział ten nie ma charakteru urzędowego. Część obszarów jest tożsama z osiedlami administracyjnymi, inne osiedla zostały podzielone, a inne występują pod inną nazwą.
Od 2005 roku rozwijany jest w Łodzi [[System Informacji Miejskiej w Łodzi|System Informacji Miejskiej]], którego jednym z elementów jest jednolite oznakowanie ulic, na potrzeby którego podzielono miasto na 56 osiedli – obszarów SIM<ref>{{Cytuj stronę|tytuł=Uchwała Nr LVI/1069/05 Rady Miejskiej w Łodzi z dn. 26 października 2005 r. w sprawie Systemu Informacji Miejskiej w Łodzi|url=http://zdit.uml.lodz.pl/files/dane/utrzymanie_drog/system_informacji_miejskiej/_plik.pdf|data dostępu=2019-08-24|opublikowany=Zarząd Dróg i Transportu, Urząd Miasta Łodzi}}</ref>. Podział ten nie ma charakteru urzędowego. Część obszarów jest tożsama z osiedlami administracyjnymi, inne osiedla zostały podzielone, a inne występują pod inną nazwą.
[[Plik:Mapa-sim-lodz.png|mały|448x448px|Podział miasta na obszary SIM.]]
[[Plik:Mapa-sim-lodz.png|mały|448x448px|Podział miasta na obszary SIM]]


=== Lista obszarów SIM ===
=== Lista obszarów SIM ===

==== [[Śródmieście (Łódź)|Śródmieście]] ====
==== [[Śródmieście (Łódź)|Śródmieście]] ====
* [[Centrum Łodzi|Centrum]]
* [[Centrum Łodzi|Centrum]]
Linia 87: Linia 379:


==== [[Górna]] ====
==== [[Górna]] ====
* [[Górniak (osiedle)|Górniak]]
* [[Górniak (Łódź)|Górniak]]
* [[Dąbrowa (Łódź)|Dąbrowa]]
* [[Dąbrowa (Łódź)|Dąbrowa]]
* [[Chojny (Łódź)|Chojny]]
* [[Chojny (Łódź)|Chojny]]
Linia 122: Linia 414:
* [[Kochanówka (Łódź)|Kochanówka]]
* [[Kochanówka (Łódź)|Kochanówka]]
* [[Radogoszcz (osiedle)|Radogoszcz]]
* [[Radogoszcz (osiedle)|Radogoszcz]]
* [[Julianów (Łódź)|Julianów]]
* [[Julianów (Łódź-Bałuty)|Julianów]]
* [[Łagiewniki (Łódź)|Łagiewniki]]
* [[Łagiewniki (Łódź)|Łagiewniki]]
* [[Osiedle Wzniesień Łódzkich|Wzniesienia Łódzkie]]
* [[Osiedle Wzniesień Łódzkich|Wzniesienia Łódzkie]]
* [[Rogi (Łódź)|Rogi]]
* [[Rogi (Łódź)|Rogi]]
* [[Marysin (osiedle)|Marysin]]
* [[Marysin (Łódź-Bałuty)|Marysin]]
* [[Marysin Doły]]
* [[Marysin Doły]]
* [[Helenów (Łódź)|Helenów]]
* [[Helenów (Łódź)|Helenów]]
* [[Doły (Łódź)|Doły]]
* [[Doły (Łódź)|Doły]]

== Podział miasta na dzielnice (1946-1992) ==
Dzielnice były jednostkami [[Podział administracyjny|podziału administracyjnego]], na jakie w latach 1946–1992 składała się Łódź. Do 2012 roku były to obszary miasta podległe odpowiednim delegaturom Urzędu Miasta Łodzi. Po reformie administracyjnej Urzędu podział ten oficjalnie nie istnieje, jest jednak silnie zakorzeniony w świadomości mieszkańców.
[[Plik:Mapa-lodz-1953-60.png|mały|403x403px|Podział na dzielnice, obowiązujący w latach 1953–1960]]

=== Podział podczas okupacji niemieckiej ===
Pierwszy podział Łodzi na mniejsze jednostki nastąpił w okresie [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacji niemieckiej]] w czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]], kiedy to Niemcy do wcielonej do [[III Rzesza|Rzeszy]] jako ''[[Historia Łodzi pod okupacją niemiecką|Litzmannstadt]]'' Łodzi przyłączyli do miasta wiele podłódzkich dotąd wsi i w związku z tym powiększony obszar miasta podzielili na mniejsze jednostki administracyjne.<ref>{{Cytuj |autor = Dorota Sierpracka, Janusz Wróbel |tytuł = Litzmannstadt – nazistowski eksperyment narodowościowy na ziemiach polskich |data = }}</ref> Po wyzwoleniu przywrócono status sprzed wojny – zarówno w kwestii przyłączeń okolicznych osad, jak i podziału Łodzi.

=== Podział w latach 1946–1953 ===
Po zakończeniu II wojny światowej i wyzwoleniu niektóre podłódzkie wsie oraz miasto [[Ruda Pabianicka]] zostały wcielone w granice miasta. W związku z powiększeniem obszaru Łodzi 27 maja 1946 r. podzielono miasto trzy dzielnice: [[Północ (dawna dzielnica Łodzi)|Północ]], [[Południe (dawna dzielnica Łodzi)|Południe]] i [[Śródmieście (Łódź)|Śródmieście]].

=== Podział w latach 1953–1960 ===
10 kwietnia 1953 roku Prezydium Rządu zniosło podział na trzy dzielnice, obowiązujący od 1946 i wprowadziło jednocześnie podział na siedem dzielnic: [[Bałuty]], [[Chojny (Łódź)|Chojny]], [[Polesie (Łódź)|Polesie]], [[Ruda Pabianicka|Ruda]], [[Staromiejska (dawna dzielnica Łodzi)|Staromiejska]], [[Śródmieście (Łódź)|Śródmieście]] oraz [[Widzew]].<ref>{{Monitor Polski|1953|42|504}}.</ref>

=== Podział w latach 1960–1992 ===
1 stycznia 1960 roku wprowadzono korekcje w podziale administracyjnym Łodzi. Dzielnicę [[Staromiejska (dawna dzielnica w Łodzi)|Staromiejska]] wcielono do [[Bałuty|Bałut]], a dzielnice [[Chojny (Łódź)|Chojny]] i [[Ruda Pabianicka|Ruda]] połączono pod nazwą [[Górna]]. W 1992 zlikwidowano podział na dzielnice, tworząc jednolitą gminę miejską Łódź, która siedem lat później po [[Reforma administracyjna w Polsce (1999)|reformie administracyjnej z 1999 roku]] zyskała status [[Miasto na prawach powiatu|miasta na prawach powiatu]].

Podział ten obowiązywał najdłużej, bo aż 32 lata i jest nadal silnie zakorzeniony w świadomości mieszkańców miasta, o czym świadczy kolorystyczne wyróżnianie pięciu dzielnic na oficjalnych grafikach, przedstawiających podział miasta. Do 2012 roku pozostałością dawnego podziału [[Łódź Bajkowa|Łodzi]] były delegatury urzędu miasta, które odpowiadały dzielnicom.
[[Plik:Łódź - districts (labels).svg|mały|402x402px|Podział Łodzi na dzielnice obowiązujący w latach 1960–1992.]]

=== Nazewnictwo dzielnic ===
Pierwszy podział obejmował trzy dzielnice, których nazwy pochodziły od [[Położenie geograficzne|geograficznego położenia]] miasta - [[Północ (dawna dzielnica Łodzi)|Północ]], obejmująca północną część miasta; [[Południe (dawna dzielnica Łodzi)|Południe]], obejmująca południową część miasta; oraz [[Śródmieście (Łódź)|Śródmieście]], obejmująca centrum miasta.

Dzielnice [[Bałuty]], [[Chojny (Łódź)|Chojny]] i [[Widzew]] wzięły nazwy od dawnych wsi wcielonych do Łodzi w trakcie [[I wojna światowa|I wojny światowej]]. Zaś nazwa dzielnicy [[Ruda Pabianicka|Ruda]] pochodzi od nazwy miasta - [[Ruda Pabianicka]], wcielonego w granice Łodzi po zakończeniu [[II wojna światowa|II wojny światowej]]. Nazwa piątej dzielnicy - [[Polesie (Łódź)|Polesie]]; nawiązywała do faktu, że w większości obejmowała ona najsłabiej zurbanizowany obszar miasta, na którym przed 1946 znajdowały się pojedyncze wsie otoczone lasami. Współcześnie lasy zostały w większości wycięte, a ich pozostałości można znaleźć np. w [[Rezerwat przyrody Polesie Konstantynowskie|rezerwacie przyrody Polesie Konstantynowskie]]. Dzielnica [[Staromiejska (dawna dzielnica Łodzi)|Staromiejska]], wzięła swoją nazwę, od tego, że w jej granicach znalazły się najstarsze obszary miasta.

Po scaleniu [[Ruda Pabianicka|Rudy]] i [[Chojny (Łódź)|Chojen]] powstała dzielnica [[Górna]], której nazwa pochodzi od ''Rynku Górnego'' ([[Plac Niepodległości w Łodzi|plac Niepodległości]]).


== Osiedla nieformalne ==
== Osiedla nieformalne ==
[[Plik:Ksiezy Mlyn domy.jpg|thumb|250px|Pofabryczna zabudowa osiedla [[Księży Młyn]]]]Powszechnie mianem ''osiedli'' określa się części miasta, które nie są formalnie wyodrębnione, a podział na takie jednostki nie jest w żaden sposób zatwierdzony przez władze, ale ma znaczenie praktyczne, gdyż funkcjonuje w świadomości społecznej.
[[Plik:Ksiezy Mlyn domy.jpg|thumb|250px|Pofabryczna zabudowa osiedla [[Księży Młyn]]]]
Powszechnie mianem ''osiedli'' określa się części miasta, które nie są formalnie wyodrębnione, a podział na takie jednostki nie jest w żaden sposób zatwierdzony przez władze, ale ma znaczenie praktyczne, gdyż funkcjonuje w świadomości społecznej.


Zazwyczaj osiedla wyodrębnia się często na podstawie rodzaju zabudowy, np. [[Blok mieszkalny|blokowiska]] stanowiące [[Wielki zespół mieszkaniowy|wielkie zespoły mieszkaniowe]] (np. [[Radogoszcz (osiedle)|Radogoszcz]], [[Retkinia]]), czy osiedla [[Budynek mieszkalny jednorodzinny|domków jednorodzinnych]] (np. [[Smulsko (Łódź)|Smulsko]]). Nazwę ''osiedle'' stosuje się także do części większych osiedli, które stanowią [[Wielki zespół mieszkaniowy|wielkie zespoły mieszkaniowe]]. Kiedy [[Blok mieszkalny|blokowiska]] są duże, bloki należą często do odrębnych [[Spółdzielnia mieszkaniowa|spółdzielni mieszkaniowych]] (np. [[Zagrodniki (Łódź)|Zagrodniki]] na osiedlu [[Retkinia]]).[[Plik:Retkinia11288.jpg|thumb|250px|[[Wielki zespół mieszkaniowy|Blokowisko]] na osiedlu [[Retkinia]]]]
Zazwyczaj osiedla wyodrębnia się często na podstawie rodzaju zabudowy, np. [[Blok mieszkalny|blokowiska]] stanowiące [[Wielki zespół mieszkaniowy|wielkie zespoły mieszkaniowe]] (np. [[Radogoszcz (osiedle)|Radogoszcz]], [[Retkinia]]), czy osiedla [[Budynek mieszkalny jednorodzinny|domków jednorodzinnych]] (np. [[Smulsko (Łódź)|Smulsko]]). Nazwę ''osiedle'' stosuje się także do części większych osiedli, które stanowią [[Wielki zespół mieszkaniowy|wielkie zespoły mieszkaniowe]]. Kiedy [[Blok mieszkalny|blokowiska]] są duże, bloki należą często do odrębnych [[Spółdzielnia mieszkaniowa|spółdzielni mieszkaniowych]] (np. [[Zagrodniki (Łódź)|Zagrodniki]] na osiedlu [[Retkinia]]).[[Plik:Retkinia11288.jpg|thumb|250px|[[Wielki zespół mieszkaniowy|Blokowisko]] na osiedlu [[Retkinia]]]]
[[Plik:Radio Lodz.jpg|thumb|250px|Siedziba ''[[Radio Łódź|Radia Łódź]]'', od którego pochodzi nazwa osiedla Radiostacja]]
[[Plik:Radio Lodz.jpg|thumb|250px|Siedziba ''[[Radio Łódź|Radia Łódź]]'', od którego pochodzi nazwa osiedla Radiostacja]]
Często również ''osiedlami'' nazywa się części miasta, które administracyjnie do niego należą, ale są oddzielone od głównych obszarów miejskich terenami niezabudowanymi. Osiedla te zazwyczaj stanowią dawne [[Wieś|wsie]], które zostały włączone do Łodzi po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]], ale nadal zachowały w dużej mierze swój wiejski charakter (np.[[Chocianowice (Łódź)|Chocianowice]], [[Łaskowice]], [[Mileszki]], [[Feliksin (Łódź)|Feliksin]]).
Często również ''osiedlami'' nazywa się części miasta, które administracyjnie do niego należą, ale są oddzielone od głównych obszarów miejskich terenami niezabudowanymi. Osiedla te zazwyczaj stanowią dawne [[Wieś|wsie]], które zostały włączone do Łodzi po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]], ale nadal zachowały w dużej mierze swój wiejski charakter (np. [[Chocianowice (Łódź)|Chocianowice]], [[Łaskowice]], [[Mileszki]], [[Feliksin (Łódź)|Feliksin]]).


Niekiedy powodem wyodrębnienia osiedla jest historyczna odrębność danego obszaru. Tego typu osiedlem jest np. [[Ruda Pabianicka]], która przez [[II wojna światowa|II wojną światową]] stanowiła osobne miasto.
Niekiedy powodem wyodrębnienia osiedla jest historyczna odrębność danego obszaru. Tego typu osiedlem jest np. [[Ruda Pabianicka]], która przez [[II wojna światowa|II wojną światową]] stanowiła osobne miasto.
Linia 170: Linia 437:
[[Plik:Lodz Stoki Poczta Skalna.jpg|thumb|250px|[[Kamienica (architektura)|Kamienica]] na osiedlu [[Stoki (Łódź)|Stoki]]]]
[[Plik:Lodz Stoki Poczta Skalna.jpg|thumb|250px|[[Kamienica (architektura)|Kamienica]] na osiedlu [[Stoki (Łódź)|Stoki]]]]
[[Plik:Lodz Manhattan-03.jpg|thumb|200px|Wysokościowce w [[Śródmiejska Dzielnica Mieszkaniowa w Łodzi|Śródmiejskiej Dzielnicy Mieszkaniowej]]]]
[[Plik:Lodz Manhattan-03.jpg|thumb|200px|Wysokościowce w [[Śródmiejska Dzielnica Mieszkaniowa w Łodzi|Śródmiejskiej Dzielnicy Mieszkaniowej]]]]
{{Układ wielokolumnowy |szerokość=16em <!-- od 15 do 24 --> |liczba=2 |
<div style="-moz-column-count:2; column-count:2;">
* '''[[Bałuty|BAŁUTY]]'''
* '''[[Bałuty|BAŁUTY]]'''
** '''[[Bałuty-Centrum]]'''
** '''[[Bałuty-Centrum]]'''
*** [[Berlinek (osiedle w Łodzi)|Berlinek]]
*** [[Berlinek (Łódź)|Berlinek]]
*** [[Osiedle im. Władysława Jagiełły w Łodzi|Osiedle im. Władysława Jagiełły]]
*** [[Osiedle im. Władysława Jagiełły w Łodzi|Osiedle im. Władysława Jagiełły]]
*** [[Pojezierska (osiedle w Łodzi)|Pojezierska]]
*** [[Pojezierska (Łódź)|Pojezierska]]
*** [[Stare Bałuty]]
*** [[Stare Bałuty]]
*** [[Stare Miasto w Łodzi|Stare Miasto]]
*** [[Stare Miasto (Łódź)|Stare Miasto]]
*** [[Żubardź]]
*** [[Żubardź]]
** '''[[Bałuty-Doły]]'''
** '''[[Bałuty-Doły]]'''
Linia 186: Linia 453:
*** [[Osiedle im. Władysławy Bytomskiej w Łodzi|Osiedle im. Władysławy Bytomskiej]]
*** [[Osiedle im. Władysławy Bytomskiej w Łodzi|Osiedle im. Władysławy Bytomskiej]]
** '''[[Bałuty Zachodnie]]'''
** '''[[Bałuty Zachodnie]]'''
*** [[Huta Aniołów (osiedle w Łodzi)|Huta Aniołów]]
*** [[Huta Aniołów]]
*** [[Kały (Łódź)|Kały]]
*** [[Kały (Łódź)|Kały]]
*** [[Kochanówka (Łódź)|Kochanówka]]
*** [[Kochanówka (Łódź)|Kochanówka]]
*** [[Marianów w Łodzi|Marianów]]
*** [[Marianów (Łódź)|Marianów]]
*** [[Mikołajew (Łódź)|Mikołajew]]
*** [[Mikołajew (Łódź)|Mikołajew]]
*** [[Piskowiec (osiedle w Łodzi)|Piskowiec]]
*** [[Piskowiec]]
*** [[Romanów (Łódź)|Romanów]]
*** [[Romanów (Łódź)|Romanów]]
*** [[Teofilów Przemysłowy]]
*** [[Teofilów Przemysłowy]]
*** [[Zielony Romanów]]
*** [[Zielony Romanów]]
*** [[Zimna Woda (osiedle w Łodzi)|Zimna Woda]]
*** [[Zimna Woda (Łódź)|Zimna Woda]]
*** [[Żabieniec (Łódź)|Żabieniec]]
*** [[Żabieniec (Łódź)|Żabieniec]]
** '''[[Julianów-Marysin-Rogi]]'''
** '''[[Julianów-Marysin-Rogi]]'''
*** [[Julianów (Łódź)|Julianów]]
*** [[Julianów (Łódź-Bałuty)|Julianów]]
*** [[Marysin]]
*** [[Marysin (Łódź-Bałuty)|Marysin]]
*** [[Rogi (Łódź)|Rogi]]
*** [[Rogi (Łódź)|Rogi]]
** '''[[Łagiewniki (Łódź)|Łagiewniki]]'''
** '''[[Łagiewniki (Łódź)|Łagiewniki]]'''
*** [[Arturówek]]
*** [[Arturówek]]
** '''[[Radogoszcz (osiedle)|Radogoszcz]]'''
** '''[[Radogoszcz (osiedle)|Radogoszcz]]'''
*** [[Radogoszcz-Zachód (osiedle w Łodzi)|Radogoszcz-Zachód]]
*** [[Radogoszcz-Zachód]]
*** [[Radogoszcz-Wschód (osiedle w Łodzi)|Radogoszcz-Wschód]]
*** [[Radogoszcz-Wschód]]
*** [[Helenówek (osiedle w Łodzi)|Helenówek]]
*** [[Helenówek (Łódź)|Helenówek]]
** '''[[Teofilów-Wielkopolska]]'''
** '''[[Teofilów-Wielkopolska]]'''
*** [[Grabieniec (Łódź)|Grabieniec]]
*** [[Grabieniec (Łódź)|Grabieniec]]
Linia 214: Linia 481:
**** [[Osiedle im. Stefana Żeromskiego w Łodzi|Osiedle im. Stefana Żeromskiego]]
**** [[Osiedle im. Stefana Żeromskiego w Łodzi|Osiedle im. Stefana Żeromskiego]]
*** [[Osiedle im. Mikołaja Reja w Łodzi|Osiedle im. Mikołaja Reja]]
*** [[Osiedle im. Mikołaja Reja w Łodzi|Osiedle im. Mikołaja Reja]]
*** [[Wielkopolska (osiedle w Łodzi)|Wielkopolska]]
*** [[Wielkopolska (Łódź)|Wielkopolska]]
** '''[[Osiedle Wzniesień Łódzkich|Wzniesień Łódzkich]]'''
** '''[[Osiedle Wzniesień Łódzkich|Wzniesień Łódzkich]]'''
*** [[Nowy Imielnik|Imielnik Nowy]]
*** [[Nowy Imielnik|Imielnik Nowy]]
*** [[Łodzianka (osiedle w Łodzi)|Łodzianka]]
*** [[Łodzianka (Łódź)|Łodzianka]]
*** [[Modrzew (osiedle w Łodzi)|Modrzew]]
*** [[Modrzew (Łódź)|Modrzew]]
*** [[Nowe Moskuły (osiedle w Łodzi)|Nowe Moskuły]]
*** [[Nowe Moskule]]
*** [[Wilanów (osiedle w Łodzi)|Wilanów]]
*** [[Wilanów (Łódź)|Wilanów]]
* '''[[Górna|GÓRNA]]'''
* '''[[Górna|GÓRNA]]'''
** '''[[Chojny (Łódź)|Chojny]]'''
** '''[[Chojny (Łódź)|Chojny]]'''
*** [[Stare Chojny (Łódź)|Stare Chojny]]
*** [[Stare Chojny (Łódź)|Stare Chojny]]
**** [[Chojny Zatorze (osiedle w Łodzi)|Chojny Zatorze]]
**** [[Chojny Zatorze]]
**** [[Józefów (osiedle w Łodzi)|Józefów]]
**** [[Józefów (Łódź)|Józefów]]
**** [[Nowe Górki (osiedle w Łodzi)|Nowe Górki]]
**** [[Nowe Górki]]
**** [[Stare Górki (osiedle w Łodzi)|Stare Górki]]
**** [[Stare Górki]]
**** [[Kurczaki (Łódź)|Kurczaki]] ([[Komorniki w Łodzi|Komorniki]])
**** [[Kurczaki (Łódź)|Kurczaki]] ([[Komorniki (Łódź)|Komorniki]])
** '''[[Chojny-Dąbrowa]]'''
** '''[[Chojny-Dąbrowa]]'''
*** [[Chojny (Łódź)|Chojny]]
*** [[Chojny (Łódź)|Chojny]]
Linia 246: Linia 513:
*** [[Nowe Rokicie]]
*** [[Nowe Rokicie]]
*** [[Rokicie (Łódź)|Stare Rokicie]]
*** [[Rokicie (Łódź)|Stare Rokicie]]
*** [[Chachuły (osiedle w Łodzi)|Chachuły]]
*** [[Chachuły]]
**'''[[Wiskitno (Łódź)|Wiskitno]]'''
**'''[[Wiskitno (Łódź)|Wiskitno]]'''
*** [[Wiskitno (Łódź)|Wiskitno I]]
*** [[Wiskitno (Łódź)|Wiskitno I]]
***[[Wiskitno (Łódź)|Wiskitno II]]
***[[Wiskitno Drugie|Wiskitno II]]
***[[Huta Szklana (osiedle w Łodzi)|Huta Szklana]]
***[[Huta Szklana (Łódź)|Huta Szklana]]
***[[Bronisin (osiedle w Łodzi)|Bronisin]]
***[[Bronisin]]
* '''[[Polesie (Łódź)|POLESIE]]'''
* '''[[Polesie (Łódź)|POLESIE]]'''
** '''[[Karolew-Retkinia Wschód|Karolew-Retkinia-Wschód]]'''
** '''[[Karolew-Retkinia Wschód|Karolew-Retkinia-Wschód]]'''
Linia 275: Linia 542:
*** [[Mania (Łódź)|Mania]]
*** [[Mania (Łódź)|Mania]]
** '''[[Złotno (Łódź)|Złotno]]'''
** '''[[Złotno (Łódź)|Złotno]]'''
*** [[Huta Jagodnica]]
*** [[Huta Jagodnicka|Huta Jagodnica]]
*** [[Jagodnica (osiedle w Łodzi)|Jagodnica]]
*** [[Jagodnica (Łódź)|Jagodnica]]
*** [[Nowe Złotno (osiedle w Łodzi)|Nowe Złotno]]
*** [[Nowe Złotno]]
*** [[Stare Złotno (osiedle w Łodzi)|Stare Złotno]]
*** [[Stare Złotno]]
*** [[Leonów (osiedle w Łodzi)|Leonów]]
*** [[Leonów (Łódź)|Leonów]]
*** [[Brus (Łódź)|Brus]]
*** [[Brus (Łódź)|Brus]]
* '''[[Śródmieście (Łódź)|ŚRÓDMIEŚCIE]]'''
* '''[[Śródmieście (Łódź)|ŚRÓDMIEŚCIE]]'''
Linia 293: Linia 560:
** '''[[Andrzejów (osiedle administracyjne w Łodzi)|Andrzejów]]'''
** '''[[Andrzejów (osiedle administracyjne w Łodzi)|Andrzejów]]'''
*** [[Andrzejów (osiedle w Łodzi)|Andrzejów]]
*** [[Andrzejów (osiedle w Łodzi)|Andrzejów]]
*** [[Sąsieczno (osiedle w Łodzi)|Sąsieczno]]
*** [[Sąsieczno (Łódź)|Sąsieczno]]
*** [[Przylesie (osiedle w Łodzi)|Przylesie]]
*** [[Przylesie (Łódź)|Przylesie]]
*** [[Bolesławów (osiedle w Łodzi)|Bolesławów]]
*** [[Bolesławów (Łódź)|Bolesławów]]
*** [[Feliksin (Łódź)|Feliksin]]
*** [[Feliksin (Łódź)|Feliksin]]
** '''[[Dolina Łódki]]'''
** '''[[Dolina Łódki]]'''
*** [[Stare Moskule]]
*** [[Stare Moskule]]
*** [[Łukaszew (osiedle w Łodzi)|Łukaszew]]
*** [[Łukaszew (Łódź)|Łukaszew]]
*** [[Łódzki Rynek Hurtowy „Zjazdowa”|Zjazdowa]]
*** [[Łódzki Rynek Hurtowy „Zjazdowa”|Zjazdowa]]
*** [[Różki (osiedle w Łodzi)|Różki]]
*** [[Różki (Łódź)|Różki]]
** '''[[Mileszki (osiedle administracyjne)|Mileszki]]'''
** '''[[Mileszki (osiedle administracyjne)|Mileszki]]'''
*** [[Mileszki]]
*** [[Mileszki]]
*** [[Henryków (osiedle w Łodzi)|Henryków]]
*** [[Henryków (Łódź)|Henryków]]
*** [[Popielarnia (osiedle w Łodzi)|Popielarnia]]
*** [[Popielarnia (Łódź)|Popielarnia]]
*** [[Wiączyń Górny (osiedle w Łodzi)|Wiączyń Górny]]
*** [[Wiączyń Górny]]
** '''[[Nowosolna]]'''
** '''[[Nowosolna]]'''
*** [[Wiączyń Górny (osiedle w Łodzi)|Wiączyń Górny]]
*** [[Wiączyń Górny]]
** '''[[Olechów-Janów]]'''
** '''[[Olechów-Janów]]'''
*** [[Olechów]]
*** [[Olechów]]
Linia 316: Linia 583:
*** [[Augustów (Łódź)|Augustów]]
*** [[Augustów (Łódź)|Augustów]]
** '''[[Osiedle Nr 33]]'''
** '''[[Osiedle Nr 33]]'''
*** [[Nery (osiedle w Łodzi)|Nery]]
*** [[Nery]]
*** [[Ustronie (osiedle w Łodzi)|Ustronie]]
*** [[Ustronie (Łódź)|Ustronie]]
** '''[[Stoki-Sikawa-Podgórze]]'''
** '''[[Stoki-Sikawa-Podgórze]]'''
*** [[Stoki (Łódź)|Stoki]]
*** [[Stoki (Łódź)|Stoki]]
**** [[Osiedle na Dołku (Łódź)|Osiedle na Dołku]]
**** [[Osiedle na Dołku]]
*** [[Niciarniana]]
*** [[Niciarniana]]
*** [[Podgórze (Łódź)|Podgórze (Grembach)]]
*** [[Podgórze (Łódź)|Podgórze (Grembach)]]
Linia 332: Linia 599:
*** [[Osiedle Mieszka Pierwszego (Łódź)|Osiedle Mieszka Pierwszego]]
*** [[Osiedle Mieszka Pierwszego (Łódź)|Osiedle Mieszka Pierwszego]]
*** [[Osiedle Stefana Batorego (Łódź)|Osiedle Stefana Batorego]]
*** [[Osiedle Stefana Batorego (Łódź)|Osiedle Stefana Batorego]]
}}
</div>


== Przypisy ==
== Przypisy ==
Linia 338: Linia 605:


== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
* [http://bip.uml.lodz.pl/index.php?str=28 Jednostki pomocnicze – osiedla na stronie Urzędu Miasta Łodzi]
* [https://bip.uml.lodz.pl/samorzad/rady-osiedli/ Jednostki pomocnicze – osiedla na stronie Urzędu Miasta Łodzi]
* [http://sim_lodz.republika.pl/osiedla.swf Mapa] Łodzi z dokładnie zaznaczonymi granicami osiedli administracyjnych – opracowana na podstawie statutów Rad Osiedli i [http://www.mapa.lodz.pl Internetowej] Mapy Łodzi Miejskiego Systemu Informacji o Terenie InterSIT (tworzonego przez Miejski Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Łodzi)
* [http://sim_lodz.republika.pl/osiedla.swf Mapa] Łodzi z dokładnie zaznaczonymi granicami osiedli administracyjnych – opracowana na podstawie statutów Rad Osiedli i [http://www.mapa.lodz.pl Internetowej] Mapy Łodzi Miejskiego Systemu Informacji o Terenie InterSIT (tworzonego przez Miejski Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Łodzi)
* [http://sim_lodz.republika.pl/obszary_SIM.swf Podział] Łodzi według obszarów Systemu Informacji Miejskiej – mapa opracowana na podstawie Internetowej Mapy Łodzi InterSIT
* [http://sim_lodz.republika.pl/obszary_SIM.swf Podział] Łodzi według obszarów Systemu Informacji Miejskiej – mapa opracowana na podstawie Internetowej Mapy Łodzi InterSIT


Wersja z 12:41, 12 maj 2024

Podział administracyjny Łodzi na osiedla z wyróżnionymi dzielnicami według podziału na dzielnice w latach 1960–1992

Podział administracyjny Łodzi – podział terytorialny Łodzi na pomocnicze jednostki administracyjne podległe władzom miejskim. Od 1 stycznia 1993 r. Łódź jest jednolitą gminą miejską, a od 1 stycznia 1998 r. funkcjonuje jako miasto na prawach powiatu. Od 8 kwietnia 2000 r. wprowadzono podział na osiedla, w ramach którego miasto podzielone zostało na 36 jednostek pomocniczych.

W historii miasta obowiązywały również podziały na sołectwa i dzielnice. Zwłaszcza podział na dzielnice obowiązujący w latach 1960–1995 r., który wyodrębniał pięć jednostek: Bałuty, Górną, Polesie, Śródmieście i Widzew, jest głęboko zakorzeniony w świadomości mieszkańców i szeroko wykorzystywany w mediach, materiałach promocyjnych oraz w życiu codziennym.

Rys historyczny

Podział w czasie okupacji niemieckiej

W czasie II wojny światowej niemieckie władze okupacyjne dokonały formalnego podziału administracyjnego miasta, który był pokłosiem inkorporacji wielu podmiejskich wsi do Litzmannstadt. Wówczas 1 stycznia 1940 r. na mocy rozporządzenia powierzchnia administracyjna Litzmannstadt zwiększyła się niemal czterokrotnie z 58,8 km² do 226,6 km²[1]. Jednocześnie Niemcy podzielili miasto na 11 dzielnic administracyjnych, w tym cztery w zasięgu przedwojennych granic miasta: Nord (Północ), Ost (Wschód), Süd (Południe) i West (Zachód) oraz siedem na terenach inkorporowanych: Karlshof (Karolew), Radegast (Radogoszcz), Stockhof (Stoki), Erzhausen (Ruda), Effingshausen (Chojny), Waldborn (Łagiewniki), Friedrichshagen (Augustów)[1].

Podział administracyjny Łodzi na dzielnice obowiązujący w latach 1954–1960 na tle współczesnej sieci drogowej

Pierwszy podział na dzielnice (1946–1954)

Po zakończeniu II wojny światowej wszystkie zmiany administracyjne wprowadzone przez okupacyjne władze Rzeszy zostały cofnięte, podział administracyjny zniesiony, a granice powróciły do kształtu sprzed 1940 r.[1]. 13 lutego 1946 r. na mocy rozporządzenia Rady Ministrów dokonano największej w historii miasta inkorporacji terenów podmiejskich. W granice Wielkiej Łodzi włączono wówczas m.in. Brus, Charzew, Chocianowice, Chojny, Cyganka, Grabieniec, Lublinek, Łagiewniki, Łodzianka, Mikołajew, Modrzew, Moskule, Odzierady, Olechów, Radogoszcz, Retkinia, Rokicie, Ruda Pabianicka, Sikawa, Smulsko, Stoki, Wiskitno czy Złotno[2].

Następstwem poszerzenia granic było stworzenie pierwszego powojennego podziału administracyjnego miasta. Uchwałą Rady Narodowej miasta Łodzi z dnia 27 maja 1946 r. wprowadzono podział miasta na trzy dzielnice: Łódź Śródmieście, Łódź Północ i Łódź Południe[1][3].

Drugi podział na dzielnice (1954–1960)

Podział administracyjny miasta został zmieniony z dniem 1 stycznia 1954 r. na mocy uchwały Prezydium Rządu z dnia 11 kwietnia 1953 r. Wprowadzono wówczas podział miasta na siedem dzielnic: Bałuty, Chojny, Polesie, Ruda, Śródmieście, Staromiejska i Widzew[3][4][5].

Nazwy dzielnic Bałuty, Chojny i Widzew zostały zaczerpnięte od nazw dawnych wsi wcielonych w granice Łodzi w XX w., a nazwa dzielnicy Ruda pochodziła od miasta Ruda Pabianicka, również wcielonego do Łodzi po II wojnie światowej. Z kolei nazwa dzielnicy Staromiejska odnosiła się do faktu, że w obrębie dzielnicy znalazły się najstarsze kwartały miasta ze Starym Rynkiem[1].

Podział administracyjny Łodzi na dzielnice obowiązujący formalnie w latach 1960–1992

Trzeci podział na dzielnice (1960–1992)

Z dniem 1 stycznia 1960 r. podział administracyjny Łodzi został ponownie zmieniony uchwałą Rady Ministrów z dnia 4 grudnia 1959 r.[1] W nowym podziale najmniejsze zmiany dotknęły dzielnic Polesie, Śródmieście i Widzew, gdzie dokonano drobnych korekt granic. Dzielnica Staromiejska została wcielona w granice dzielnicy Bałuty, natomiast w miejsce dzielnic Chojny i Ruda powstała dzielnica Górna, której nazwa wzięła się od placu Reymonta zwanego Rynkiem Górnym[1][5].

W 1988 r. po raz kolejny do Łodzi włączono tereny podmiejskie o znacznej powierzchni. W granicach miasta znalazły się m.in. Andrzejów, Bronisin, Feliksin, Lublinek, Łaskowice, Mileszki, Nowosolna, Nowe Moskule, Nowy Imielnik, Romanów, Sąsieczno, Wiączyń Górny i Wiskitno[6].

Zniesienie dzielnic

Z dniem 1 stycznia 1993 r. podział na dzielnice został formalnie zniesiony. Jednocześnie, aby usprawnić jego pracę, Urząd Miasta został podzielony na pięć delegatur, które swoim obszarem odpowiadały dzielnicom. Rejonizacja urzędu również została zlikwidowana w 2011 roku, a w miejsce delegatur powstały uniwersalne centra obsługi mieszkańców[7]. Mimo, że podział na dzielnice formalnie nie istnieje, to jednak stale funkcjonuje w użyciu praktycznym, zarówno w mediach, wśród mieszkańców jak i w różnych materiałach promocyjnych miasta[3][5][8].

Podział administracyjny Łodzi na osiedla i sołectwa (stan na dzień 1 stycznia 1995 r.)

Podział na jednostki pomocnicze przed 2000 r.

Pierwszy całkowicie sformalizowany podział na jednostki pomocnicze wprowadzono 7 stycznia 1996 r. uchwałą Rady Miejskiej. Na mocy tego dokumentu w mieście powstało 58 osiedli[9]:

  • w obrębie dawnej dzielnicy Bałuty: Bałuty Centrum, Bałuty Nowe, Bałuty Stare, Bazarowa, Doły Wschodnie, Doły Zachodnie, Julianów, Konopnickiej, Marysin, Marysin Rogi, Mikołajew-Teofilów Przemysłowy, Radogoszcz, Radogoszcz Wschód, Reymonta, Rogatka, Stare Miasto, Wielkopolska, Żeromskiego i Żubardź;
  • w obrębie dawnej dzielnicy Górna: Chojny Dąbrowa, Chojny Zatorze, Dąbrowa, Dąbrowa Przemysłowa, Dąbrowskiego, Górniak, Kurak, Nowe Rokicie, Odrzańska, Piastów, Ruda, Stare Chojny, Stare Rokicie i Ślązaki;
  • w obrębie dawnej dzielnicy Polesie: Hallera, Karolew, Montwiłła-Mireckiego, Politechniczna, Retkinia Wschód, Retkinia Zachód, Smulsko, Zdrowie-Mania i Zielona;
  • w obrębie dawnej dzielnicy Śródmieście: Akadmicka Radiostacja, Centrum, Katedralna, Nowe Miasto, Ogrody Sukiennicze;
  • w obrębie dawnej dzielnicy Widzew: Księży Młyn, Nad Jasieniem, Sikawa, Stoki, Widzew Wschód, Widzew Zachód, Widzew Zatorze, Wysoka, Zarzew, Zarzew Przemysłowy.

Równocześnie z osiedlami na terenie miasta funkcjonowały inne jednostki pomocnicze – sołectwa, które zostały powołane uchwałą Rady Miejskiej z dnia 20 marca 1991 r. Na jej mocy na terenie Łodzi powstały 34 sołectwa[9][10]:

  • w obrębie dzielnicy Bałuty: Łagiewniki, Modrzew, Sokołów, Wilanów, Zimna Woda-Romanów (w następnych latach powołano jeszcze sołectwa: Łodzianka, Nowe Moskule i Nowy Imielnik, natomiast sołectwo Zimna Woda-Romanów rozdzielono na dwa: Zimna Woda i Romanów);
  • w obrębie dzielnicy Górna: Bronisin, Chocianowice, Huta Szklana (później wcielona do sołectwa Wiskitno-Las), Jędrzejów, Józefów, Łaskowice, Nowe Chojny, Ruda, Wiskitno A, Wiskitno-Las;
  • w obrębie dzielnicy Polesie: Huta Jagodnica, Lublinek (później jako Nowy Józefów-Lublinek), Nowe Złotno, Retkinia-Rokicie, Stare Złotno;
  • w obrębie dzielnicy Widzew: Andrzejów, Beskidzka, Budy-Stoki, Feliksin, Henryków, Janów, Łukaszew, Mileszki, Nery, Nowosolna, Olechów, Sąsieczno, Stoki-Sikawa, Wiączyń Górny.

Ostatnia duża reforma podziału terytorialnego miasta nastąpiła 2000 r., kiedy uchwałą Rady Miasta z dnia 5 kwietnia 2000 r. zniesiono dotychczasowo istniejące sołectwa i osiedla oraz powołano w ich miejsce 35 osiedli. Pierwotna uchwała nie nadawała jednostkom nazw, a jedynie numery od 1 do 35[11]. W następnych latach nadawano nazwy kolejnym osiedlom, rezygnując z przypisanych numerów. Obecnie tylko jedno osiedle – osiedle nr 33, nie ma nadanej nazwy. W 2005 r. dokonano ostatniej mniejszej zmiany w podziale terytorialnym: osiedle nr 18 zostało podzielone na dwa mniejsze: Zdrowie-Mania i im. Józefa Montwiłła-Mireckiego.

Osiedla administracyjne

Na terenie Łodzi funkcjonuje 36 osiedli administracyjnych, będących jednostkami pomocniczymi gminy miejskiej Łódź.

Podział na osiedla jest kompatybilny z nieobowiązującym formalnie od 1992 r. podziałem na pięć dzielnic. W obrębie dawnych dzielnic Bałuty, Górna i Polesie funkcjonuje po osiem osiedli, dziesięć osiedli jest w dawnej dzielnicy Widzew, a w Śródmieściu dwa. Osiedla w Łodzi są silnie zróżnicowane pod względem populacji. Największym ze względu na liczbę mieszkańców jest osiedle Chojny Dąbrowa zamieszkiwane przez 42 457 osób. Ponadto jeszcze siedem innych osiedli ma populacje przekraczającą 30 tys. mieszkańców: Bałuty Centrum, Bałuty-Doły, Chojny, Karolew-Retkinia Wschód, Katedralna, Teofilów-Wielkopolska i Widzew-Wschód. Natomiast najmniejszym jest osiedle Nad Nerem z populacją 1032 osoby. Ponadto jeszcze dziewięć innych osiedli zamieszkuje mniej niż 5 tys. osób: Dolina Łódki, im. Józefa Montwiłła-Mireckiego, Łagiewniki, Mileszki, Nowosolna, nr 33, Wiskitno, Wzniesień Łódzkich i Zdrowie-Mania.

Osiedle Położenie Dzielnica Populacja (2023)[12] Siedziba Przewodniczący RO Obszary SIM
Bałuty Centrum Bałuty 41 843 ul. Łagiewnicka 118 Krzysztof Dziatlik Julianów, Stare Bałuty, Stare Miasto, Żubardź
Bałuty-Doły Bałuty 38 192 ul. Wojska Polskiego 122 Elżbieta Kułaniecka-Perz Doły, Helenów, Marysin Doły, Stare Bałuty, Stare Miasto
Bałuty Zachodnie Bałuty 7021 ul. Warecka 41 Ewa Biniecka Kochanówka, Romanów, Teofilów Przemysłowy, Żabieniec
Julianów-Marysin-Rogi Bałuty 11 379 ul. Skrzydlata 15 Kazimierz Lewicki Julianów, Marysin, Rogi
Łagiewniki Bałuty 1538 ul. Pszczelna 84 Aneta Bajerska Łagiewniki
Radogoszcz Bałuty 29 550 ul. Jesionowa 38 Tomasz Głowacki Julianów, Radogoszcz
Teofilów-Wielkopolska Bałuty 39 710 ul. Łanowa 14 Tomasz Szczepaniak Teofilów, Żabieniec, Żubardź
Wzniesień Łódzkich Bałuty 1329 ul. Łupkowa 6 Marian Piestrzeniewicz Wzniesienia Łódzkie
Chojny Górna 30 905 ul. Rzgowska 151 Jolanta Kamińska Stare Chojny
Chojny-Dąbrowa Górna 42 457 ul. Karpia 65/67 Witold Michalak Chojny, Dąbrowa
Górniak Górna 15 989 ul. Słowiańska 30 Andrzej Maciejewski Górniak
Nad Nerem Górna 1092 ul. Sopocka 23/29 Janina Śmiechowicz Chocianowice, Łaskowice
Piastów Kurak Górna 17 507 ul. Lokatorska 9 Teresa Myślińska Kurak
Rokicie Górna 15 628 ul. Cieszkowskiego 7 Barbara Tomaszewska Rokicie, Nowe Rokicie, Nowe Sady
Ruda Górna 10 578 ul. Zjednoczenia 1a Marcin Żuber Ruda Pabianicka
Wiskitno Górna 3708 ul. Kolumny 311 Sylwia Kozińska Wiskitno
Karolew-Retkinia Wschód Polesie 33 061 ul. Olimpijska 9 Paweł Duraj Karolew, Retkinia
Koziny Polesie 8908 ul. Długosza 24 Katarzyna Kępka-Walczak Koziny
Lublinek-Pienista Polesie 5776 ul. Kubusia Puchatka 9 Szymon Pytel Lublinek, Smulsko
im. Józefa Montwiłła-Mireckiego Polesie 1494 ul. Perla 2 Remigiusz Kaczmarek Zdrowie
Retkinia Zachód-Smulsko Polesie 24 146 ul. Kusocińskiego 166 Anetta Kietlińska Retkinia, Smulsko
Stare Polesie Polesie 29 400 ul. Żeromskiego 25 Piotr Kaźmierczak Stare Polesie, Politechniczna
Zdrowie-Mania Polesie 3243 ul. Grzybowa 1 Adam Macander Brus, Zdrowie
Złotno Polesie 9822 ul. Garnizonowa 38 – Złotno
Katedralna Śródmieście 31 797 ul. Żwirki 3 Jan Brzeziński Centrum
Śródmieście-Wschód Śródmieście 15 527 ul. Jaracza 42 Radosław Czerwiński Fabryczna, Radiostacja
Andrzejów Widzew 5897 ul. Rokicińska 335 Teresa Bąk Andrzejów, Feliksin
Dolina Łódki Widzew 2490 ul. Beskidzka 172 Wojciech Pisarski Sikawa, Stoki, Stare Moskule
Mileszki Widzew 2228 ul. Pomorska 406 Rafał Strumiński Mileszki
Nowosolna Widzew 4604 ul. Byszewska 1/2 Tomasz Lewandowski Nowosolna
nr 33 Widzew 1427 ul. Rokicińska 335 Maciej Kotynia Olechów
Olechów-Janów Widzew 20 523 ul. Dąbrówki 3 Piotr Sumiński Olechów
Stary Widzew Widzew 19 399 ul. Przędzalniana 22 Krystyna Wysota Fabryczna Widzew, Księży Młyn, Stary Widzew
Stoki-Sikawa-Podgórze Widzew 10 873 ul. Zbocze 22 – Niciarniana, Sikawa, Stoki
Widzew-Wschód Widzew 35 097 ul. Ćwiklińskiej 22 Jadwiga Szczepaniak Widzew Wschód
Zarzew Widzew 18 648 ul. Grota Roweckiego 1 Jakub Hubert Zarzew

Podział miasta w ramach SIM

 Główny artykuł: System Informacji Miejskiej w Łodzi.
Tabliczka Systemu Informacji Miejskiej w Łodzi z nazwą osiedla (obszaru SIM)

Od 2005 roku rozwijany jest w Łodzi System Informacji Miejskiej, którego jednym z elementów jest jednolite oznakowanie ulic, na potrzeby którego podzielono miasto na 56 osiedli – obszarów SIM[13]. Podział ten nie ma charakteru urzędowego. Część obszarów jest tożsama z osiedlami administracyjnymi, inne osiedla zostały podzielone, a inne występują pod inną nazwą.

Podział miasta na obszary SIM

Lista obszarów SIM

Śródmieście

Widzew

Górna

Polesie

Bałuty

Osiedla nieformalne

Pofabryczna zabudowa osiedla Księży Młyn

Powszechnie mianem osiedli określa się części miasta, które nie są formalnie wyodrębnione, a podział na takie jednostki nie jest w żaden sposób zatwierdzony przez władze, ale ma znaczenie praktyczne, gdyż funkcjonuje w świadomości społecznej.

Zazwyczaj osiedla wyodrębnia się często na podstawie rodzaju zabudowy, np. blokowiska stanowiące wielkie zespoły mieszkaniowe (np. Radogoszcz, Retkinia), czy osiedla domków jednorodzinnych (np. Smulsko). Nazwę osiedle stosuje się także do części większych osiedli, które stanowią wielkie zespoły mieszkaniowe. Kiedy blokowiska są duże, bloki należą często do odrębnych spółdzielni mieszkaniowych (np. Zagrodniki na osiedlu Retkinia).

Blokowisko na osiedlu Retkinia
Siedziba Radia Łódź, od którego pochodzi nazwa osiedla Radiostacja

Często również osiedlami nazywa się części miasta, które administracyjnie do niego należą, ale są oddzielone od głównych obszarów miejskich terenami niezabudowanymi. Osiedla te zazwyczaj stanowią dawne wsie, które zostały włączone do Łodzi po II wojnie światowej, ale nadal zachowały w dużej mierze swój wiejski charakter (np. Chocianowice, Łaskowice, Mileszki, Feliksin).

Niekiedy powodem wyodrębnienia osiedla jest historyczna odrębność danego obszaru. Tego typu osiedlem jest np. Ruda Pabianicka, która przez II wojną światową stanowiła osobne miasto.

Lista osiedli nieformalnych w Łodzi

Wytłuszczone zostały formalne osiedla administracyjne.

Wiejski krajobraz osiedla Sikawa
Kamienica na osiedlu Stoki
Wysokościowce w Śródmiejskiej Dzielnicy Mieszkaniowej

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g Danuta Bieńkowska, Elżbieta Umińska-Tytoń, Nazewnictwo miejskie Łodzi, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2013, s. 19, 200–203, ISBN 978-83-7525-965-0 [dostęp 2024-01-01] (pol.).
  2. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 1945 r. o zmianie granic miasta Łodzi. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-01-01].
  3. ↑ a b c Podział administracyjny Łodzi. Nieaktualny od 30 lat plan, a łodzianie wciąż go używają! [online], lodz.pl, 31 grudnia 2023 [dostęp 2024-01-01] (pol.).
  4. ↑ Uchwała nr 279 Prezydium Rządu z dnia 11 kwietnia 1953 r. w sprawie podziału na dzielnice miasta Łodzi. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-01-01].
  5. ↑ a b c Portal, Dzielnice Łodzi – na jakie dzielnice podzielona jest Łódź? Jaka dzielnica jest największa? [online], Dzisiaj w Łodzi – Z Ostatniej Chwili Wiadomości Łódź – TuLodz.pl, 9 czerwca 2023 [dostęp 2024-01-01] (pol.).
  6. ↑ Uchwała nr XXVII/161/87 Rady Narodowej miasta Łodzi z dnia 29 czerwca 1987 r. w sprawie zmiany granic miasta Łodzi. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-01-02].
  7. ↑ Podział administracyjny Łodzi. Nieaktualny od 30 lat plan, a łodzianie wciąż go używają! [online], lodz.pl, 31 grudnia 2023 [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  8. ↑ Jednostki pomocnicze – Osiedla [online], BIP ŁÓDŹ [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  9. ↑ a b Uchwała nr XIX/228/95 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 25 października 1995 r. zmieniająca uchwałę w sprawie utworzenia jednostek pomocniczych gminy – osiedli [online], BIP ŁÓDŹ [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  10. ↑ Uchwała nr XIII/144/91 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 20 marca 1991 r. w sprawie utworzenia sołectw na terenie gminy Łódź [online], BIP Łódź [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  11. ↑ Uchwała nr XXXIV/754/2000 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 5 kwietnia 2000 r. w sprawie zniesienia na terenie Miasta Łodzi jednostek pomocniczych Miasta – osiedli i sołectw oraz utworzenia jednostek pomocniczych Miasta – osiedli [online], BIP ŁÓDŹ [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  12. ↑ Podział środków w ramach ŁBO [online], Urząd Miasta Łodzi [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  13. ↑ Uchwała Nr LVI/1069/05 Rady Miejskiej w Łodzi z dn. 26 października 2005 r. w sprawie Systemu Informacji Miejskiej w Łodzi. Zarząd Dróg i Transportu, Urząd Miasta Łodzi. [dostęp 2019-08-24].

Linki zewnętrzne

  • Jednostki pomocnicze – osiedla na stronie Urzędu Miasta Łodzi
  • Mapa Łodzi z dokładnie zaznaczonymi granicami osiedli administracyjnych – opracowana na podstawie statutów Rad Osiedli i Internetowej Mapy Łodzi Miejskiego Systemu Informacji o Terenie InterSIT (tworzonego przez Miejski Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Łodzi)
  • Podział Łodzi według obszarów Systemu Informacji Miejskiej – mapa opracowana na podstawie Internetowej Mapy Łodzi InterSIT
Dzielnice Łodzi (1960–1992)
Herb Łodzi
Herb Łodzi
Podział administracyjny Łodzi
Osiedla
administracyjne
Bałuty
Górna
Polesie
Śródmieście
Widzew
Obszary Systemu
Informacji Miejskiej
Bałuty
Górna
Polesie
Śródmieście
Widzew
Części miasta
wg TERYT
Bałuty
Górna
Polesie
Śródmieście
Widzew
Inne części miasta
(historyczne, zwyczajowe)
Bałuty
Górna
Polesie
Śródmieście
Widzew

Herb Łodzi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Podział_administracyjny_Łodzi&oldid=73759845”