Przejdź do zawartości

Mierzeja Wiślana: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m MalarzBOT: przerabiam link na wywołanie szablonu {{encyklopedia PWN}}
m Wycofano edycję użytkownika 178.78.252.98 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to 37.248.253.190.
Znacznik: Wycofanie zmian
(Nie pokazano 12 wersji utworzonych przez 11 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Współrzędne|54°21'42.3429"N 19°20'32.8867"E|umieść=na górze}}
{{Współrzędne|54°21′42.3429″N 19°20′32.8867″E|umieść=na górze}}
{{Region infobox
{{Region infobox
|nazwa = Mierzeja Wiślana
|nazwa = Mierzeja Wiślana
|obrazek = Vistula Lagoon.jpg
|obrazek = Vistula Lagoon.jpg
|opis obrazka =
|mapa = 313.53 Mierzeja Wiślana.png
|mapa = 313.53 Mierzeja Wiślana.png
|opis mapy = Zasięg regionu w obrębie Polski
|opis mapy = Zasięg regionu w obrębie Polski
Linia 11: Linia 12:
|mezoregion = Mierzeja Wiślana
|mezoregion = Mierzeja Wiślana
|mikroregion =
|mikroregion =
|jednostki = '''[[Polska]]:'''<br />[[województwo pomorskie]]:<br />[[Gdańsk]]<br />[[powiat nowodworski (województwo pomorskie)|powiat nowodworski]],<br />'''[[Rosja]]:'''<br />[[obwód kaliningradzki]]
|jednostki = '''[[Polska]]:'''<br />[[województwo pomorskie]]:<br />[[Gdańsk]]<br />[[powiat nowodworski (województwo pomorskie)|powiat nowodworski]],<br />'''[[Rosja]]:'''<br />[[obwód królewiecki]]
|commons =
}}
}}
'''Mierzeja Wiślana''' ([[regionalizacja fizycznogeograficzna Polski|313.53]]) – [[Mierzeja|piaszczysty wał]] na południowo-wschodnim brzegu [[Zatoka Gdańska|Zatoki Gdańskiej]], rozciągający się od [[Gdańsk]]a na zachodzie po [[Lochstedt]] za [[Bałtyjsk|Piławą]] w [[Rosja|Federacji Rosyjskiej]] na północnym wschodzie. Oddziela [[Zalew Wiślany]] i [[Żuławy Wiślane]] od otwartych wód Zatoki. Mierzeja podzielona jest między terytorium [[Polska|Polski]] i Federacji Rosyjskiej (część wschodnia).
'''Mierzeja Wiślana''' ([[regionalizacja fizycznogeograficzna Polski|313.53]]) – [[Mierzeja|piaszczysty wał]] na południowo-wschodnim brzegu [[Zatoka Gdańska|Zatoki Gdańskiej]], rozciągający się od [[Gdańsk]]a na zachodzie po [[Lochstedt]] za [[Bałtyjsk|Piławą]] w [[Rosja|Federacji Rosyjskiej]] na północnym wschodzie. Oddziela [[Zalew Wiślany]] i [[Żuławy Wiślane]] od otwartych wód Zatoki. Mierzeja podzielona jest między terytorium [[Polska|Polski]] i Federacji Rosyjskiej (część wschodnia).
Linia 19: Linia 21:


== Nazwa ==
== Nazwa ==
Nazwę „Mierzeja Wiślana” wprowadzono urzędowo w 1950 roku, zastępując poprzednią niemiecką nazwę mierzei – ''Frische Nehrung''<ref>Zarządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 15 grudnia 1949 r. ({{Monitor Polski|rok=1950|numer=8|pozycja=76}}, s. 76).</ref>. Wcześniej polską nazwą była ''Mierzeja Świeża''<ref name="SgKP">{{SgKP|VII|110|Nierzeja Świeża}}</ref><ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Rehman | imię = Antoni | tytuł = Niżowa Polska opisana pod względem fizyczno-<!-- sic -->geograficznym | url = http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/docmetadata?id=796&dirds=1&tab=1| wydawca = Drukarnia Ludowa | miejsce = Lwów | data = 1904 | strony = 345}}</ref>. Stosowano także nazwę ''Mierzeja Fryska''{{r|SgKP}} (analogiczne do nazw ''Zatoka Świeża'' i ''Zatoka Fryska'' stosowanych w odniesieniu do [[Zalew Wiślany|Zalewu Wiślanego]]).
Nazwę „Mierzeja Wiślana” wprowadzono urzędowo w 1950 roku, zastępując poprzednią niemiecką nazwę mierzei – ''Frische Nehrung''<ref>Zarządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 15 grudnia 1949 r. ({{Monitor Polski|1950|8|76}}, s. 76).</ref>. Wcześniej polską nazwą była ''Mierzeja Świeża''<ref name="SgKP">{{SgKP|VII|110|Nierzeja Świeża}}</ref><ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Rehman |imię = Antoni |tytuł = Niżowa Polska opisana pod względem fizyczno-<!-- sic -->geograficznym |url = http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/docmetadata?id=796&dirds=1&tab=1 |wydawca = Drukarnia Ludowa |miejsce = Lwów |data = 1904 |strony = 345}}</ref>. Stosowano także nazwę ''Mierzeja Fryska''{{r|SgKP}} (analogiczne do nazw ''Zatoka Świeża'' i ''Zatoka Fryska'' stosowanych w odniesieniu do [[Zalew Wiślany|Zalewu Wiślanego]]).


== Granice ==
== Granice ==
[[Plik:Mierzeja Wiślana.PNG|thumb|Mezoregion na tle powiatów, na których terenie się znajduje]]
[[Plik:Mierzeja Wiślana.PNG|thumb|Mezoregion na tle powiatów, na których terenie się znajduje]]
Mierzeja Wiślana ma około 96 km długości i 1–2 km szerokości<ref name="Kondracki64">{{cytuj książkę |nazwisko = Kondracki| imię = Jerzy | tytuł = Geografia Regionalna Polski| wydawca = PWN| miejsce = Warszawa| rok = 2002| strony = 64| isbn = 83-01-13897-1}}</ref>. W tym około 30&nbsp;km przypada na odcinek [[Żuławy Wiślane|Żuław Wiślanych]], 56&nbsp;km na odcinek oddzielający [[Zalew Wiślany]] od [[Zatoka Gdańska|Zatoki Gdańskiej]] (w tym 30&nbsp;km po stronie polskiej) do [[Cieśnina Piławska|Cieśniny Piławskiej]] oraz ok. 10&nbsp;km przypada na odcinek za [[Cieśnina Piławska|Cieśniną Piławską]] do [[Lochstedt]]. Północną granicą mezoregionu jest Zatoka Gdańska, będąca częścią [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]]. Od południa graniczy z Żuławami Wiślanymi oraz przez zalew z [[Wybrzeże Staropruskie|Wybrzeżem Staropruskim]]. Granicę uzupełnia od zachodu Pobrzeże Gdańskie{{r|Kondracki64}}.
Mierzeja Wiślana ma około 96 km długości i 1–2 km szerokości<ref name="Kondracki64">{{cytuj książkę |nazwisko = Kondracki |imię = Jerzy |tytuł = Geografia Regionalna Polski |wydawca = PWN |miejsce = Warszawa |rok = 2002 |strony = 64 |isbn = 83-01-13897-1}}</ref>. W tym około 30&nbsp;km przypada na odcinek [[Żuławy Wiślane|Żuław Wiślanych]], 56&nbsp;km na odcinek oddzielający [[Zalew Wiślany]] od [[Zatoka Gdańska|Zatoki Gdańskiej]] (w tym 30&nbsp;km po stronie polskiej) do [[Cieśnina Piławska|Cieśniny Piławskiej]] oraz ok. 10&nbsp;km przypada na odcinek za [[Cieśnina Piławska|Cieśniną Piławską]] do [[Lochstedt]]. Północną granicą mezoregionu jest Zatoka Gdańska, będąca częścią [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]]. Od południa graniczy z Żuławami Wiślanymi oraz przez zalew z [[Wybrzeże Staropruskie|Wybrzeżem Staropruskim]]. Granicę uzupełnia od zachodu Pobrzeże Gdańskie{{r|Kondracki64}}.


Mezoregion leży na terenie miasta [[Gdańsk]]a i powiatu [[powiat nowodworski (województwo pomorskie)|nowodworskiego]] oraz obwodu kaliningradzkiego (Rosja).
Mezoregion leży na terenie miasta [[Gdańsk]]a i powiatu [[powiat nowodworski (województwo pomorskie)|nowodworskiego]] oraz obwodu królewieckiego (Rosja).


Wcześniej ten mezoregion, podobnie jak [[Mierzeja Helska]], [[Wybrzeże Słowińskie]] oraz [[Wysoczyzna Żarnowiecka]], był zaliczany do Pobrzeża Kaszubskiego<ref name="Augustowski27">{{cytuj książkę |nazwisko = Augustowski| imię = Bolesław | tytuł = Środowisko Geograficzne województwa gdańskiego w zarysie| wydawca = Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Gdańsku| miejsce = Gdańsk| rok = 1969| strony = 27}}</ref>, w systemie [[Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski|regionalizacji]] Kondrackiego są one osobnymi mezoregionami.
Wcześniej ten mezoregion, podobnie jak [[Mierzeja Helska]], [[Wybrzeże Słowińskie]] oraz [[Wysoczyzna Żarnowiecka]], był zaliczany do Pobrzeża Kaszubskiego<ref name="Augustowski27">{{cytuj książkę |nazwisko = Augustowski |imię = Bolesław |tytuł = Środowisko Geograficzne województwa gdańskiego w zarysie |wydawca = Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Gdańsku |miejsce = Gdańsk |rok = 1969 |strony = 27}}</ref>, w systemie [[Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski|regionalizacji]] Kondrackiego są one osobnymi mezoregionami.


== Geologia i geomorfologia ==
== Geologia i geomorfologia ==
Linia 34: Linia 36:
== Sieć wodna ==
== Sieć wodna ==
[[Plik:Poland Mikoszewo - Vistula Przekop Wisly.jpg|thumb|Przekop Wisły]]
[[Plik:Poland Mikoszewo - Vistula Przekop Wisly.jpg|thumb|Przekop Wisły]]
Mierzeja Wiślana zamyka deltę Wisły i w mezoregionie nie ma żadnej sieci wodnej oprócz ujść Wisły{{r|Kondracki64}}: [[Wisła Śmiała|Wisły Śmiałej]] (powstałej w roku 1840) i [[Przekop Wisły|Przekopu Wisły]] (1891–1895). Ponadto na zachodnim krańcu mierzei w latach 1901–1904 zbudowano [[Kanał Kaszubski]].
Mierzeja Wiślana zamyka deltę Wisły i w mezoregionie nie ma żadnej sieci wodnej oprócz ujść Wisły{{r|Kondracki64}}: [[Wisła Śmiała|Wisły Śmiałej]] (powstałej w roku 1840) i [[Przekop Wisły|Przekopu Wisły]] (1891–1895). Ponadto na zachodnim krańcu mierzei w latach 1901–1904 zbudowano [[Kanał Kaszubski]]. W [[Sztutowo (gmina)|gminie Sztutowo]] w roku 2022 została zakończona budowa [[Kanał przez Mierzeję Wiślaną|kanału przez Mierzeję Wiślaną]], łączącego [[Zalew Wiślany]] z [[Zatoka Gdańska|Zatoką Gdańską]] w pobliżu miejscowości [[Skowronki (województwo pomorskie)|Skowronki]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.pb.pl/4401743,71540,nowy-swiat-na-mierzei |tytuł = Nowy Świat na mierzei |autor = Katarzyna Kapczyńska |data = 2015-12-24 |opublikowany = Puls Biznesu |archiwum = https://web.archive.org/web/20160416101028/http://www.pb.pl/4401743,71540,nowy-swiat-na-mierzei |zarchiwizowano = 2016-04-16 |data dostępu = 2016-04-07}}</ref><ref>{{Cytuj stronę |url = https://info.elblag.pl/19,45015,Przekop-Mierzei-do-2022-r-Minister-Grobarczyk-Ten-termin-wydaje-sie-jak-najbardziej-mozliwy.html |tytuł = Przekop Mierzei do 2022 r.? Minister Gróbarczyk: „Ten termin wydaje się jak najbardziej możliwy” |data = 2016-04-07 |opublikowany = info.elblag.pl |data dostępu = 2016-04-07}}</ref>.
W [[Sztutowo (gmina)|gminie Sztutowo]] na rok 2022 planowane jest zakończenie budowy [[Kanał żeglugowy na Mierzei Wiślanej|Kanału Żeglugowego Nowy Świat]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.pb.pl/4401743,71540,nowy-swiat-na-mierzei | tytuł = Nowy Świat na mierzei | autor = Katarzyna Kapczyńska | data = 2015-12-24 | opublikowany = Puls Biznesu| data dostępu = 2016-04-07 | archiwum = https://web.archive.org/web/20160416101028/http://www.pb.pl/4401743,71540,nowy-swiat-na-mierzei | zarchiwizowano = 2016-04-16 }}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = https://info.elblag.pl/19,45015,Przekop-Mierzei-do-2022-r-Minister-Grobarczyk-Ten-termin-wydaje-sie-jak-najbardziej-mozliwy.html | tytuł = Przekop Mierzei do 2022 r.? Minister Gróbarczyk: "Ten termin wydaje się jak najbardziej możliwy" | data = 2016-04-07 | opublikowany = info.elblag.pl | data dostępu = 2016-04-07}}</ref>.


== Klimat ==
== Klimat ==
=== Temperatura powietrza ===
=== Temperatura powietrza ===
Warunki klimatyczne w mezoregionie są wyraźnie inne od tych w głębi kraju, ale podobne do tych w innych nadmorskich mezoregionach. Średnia temperatura roczna jest nieco wyższa niż na pojezierzach, jednak nieco niższa niż w centrum Polski. Wiosną jest chłodniej niż w głębi kraju, lecz jesienią wyraźnie cieplej. Średnia roczna oraz średnia dobowa amplituda temperatur są mniejsze niż w głębi kraju<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Wojterski| imię = Teofil| nazwisko2 = Bednorz | imię2 = Jan| tytuł = Pobrzeże Słowińskie i Kaszubskie| wydawca = Wiedza Powszechna| miejsce = Warszawa| rok = 1982| strony = 21| isbn = 83-214-0281-X}}</ref>. Wpływ Bałtyku jest również widoczny w długości pór roku – na wybrzeżu zimy są znacznie krótsze, a jesień dłuższa. Prawie nie występuje przedwiośnie<ref name="pobrzeże24">{{cytuj książkę |nazwisko = Wojterski| imię = Teofil| nazwisko2 = Bednorz | imię2 = Jan| tytuł = Pobrzeże Słowińskie i Kaszubskie| wydawca = Wiedza Powszechna| miejsce = Warszawa| rok = 1982| strony = 24| isbn = 83-214-0281-X}}</ref>. Od zachodu na klimat oddziałuje aglomeracja trójmiejska.
Warunki klimatyczne w mezoregionie są wyraźnie inne od tych w głębi kraju, ale podobne do tych w innych nadmorskich mezoregionach. Średnia temperatura roczna jest nieco wyższa niż na pojezierzach, jednak nieco niższa niż w centrum Polski. Wiosną jest chłodniej niż w głębi kraju, lecz jesienią wyraźnie cieplej. Średnia roczna oraz średnia dobowa amplituda temperatur są mniejsze niż w głębi kraju<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Wojterski |imię = Teofil |nazwisko2 = Bednorz |imię2 = Jan |tytuł = Pobrzeże Słowińskie i Kaszubskie |wydawca = Wiedza Powszechna |miejsce = Warszawa |rok = 1982 |strony = 21 |isbn = 83-214-0281-X}}</ref>. Wpływ Bałtyku jest również widoczny w długości pór roku – na wybrzeżu zimy są znacznie krótsze, a jesień dłuższa. Prawie nie występuje przedwiośnie<ref name="pobrzeże24">{{cytuj książkę |nazwisko = Wojterski |imię = Teofil |nazwisko2 = Bednorz |imię2 = Jan |tytuł = Pobrzeże Słowińskie i Kaszubskie |wydawca = Wiedza Powszechna |miejsce = Warszawa |rok = 1982 |strony = 24 |isbn = 83-214-0281-X}}</ref>. Od zachodu na klimat oddziałuje aglomeracja trójmiejska.


== Przyroda ==
== Przyroda ==
Linia 45: Linia 46:


=== Flora ===
=== Flora ===
Warunki klimatyczne oraz glebowe powodują, że wykształciła się roślinność charakterystyczna dla wybrzeża. W podziale geobotanicznym roślinność ta jest zaliczona do „Krainy Wybrzeża”<ref name="Wojterski13">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski| imię = Teofil| tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej| miejsce = Warszawa| rok = 1957| strony = 13}}</ref>.
Warunki klimatyczne oraz glebowe powodują, że wykształciła się roślinność charakterystyczna dla wybrzeża. W podziale geobotanicznym roślinność ta jest zaliczona do „Krainy Wybrzeża”<ref name="Wojterski13">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski |imię = Teofil |tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej |miejsce = Warszawa |rok = 1957 |strony = 13}}</ref>.


Roślinność Mierzei Wiślanej występuje w charakterystycznych pasmach. Podstawową roślinnością plaży jest [[honkenia piaskowa]]<ref name="Wojterski31">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski| imię = Teofil| tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej| miejsce = Warszawa| rok = 1957| strony = 31}}</ref>, [[rukwiel nadmorska]]<ref name="Wojterski33">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski| imię = Teofil| tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej| miejsce = Warszawa| rok = 1957| strony = 33}}</ref>, powodująca między innymi hamowanie wydm{{r|Wojterski31}}. Oprócz tego występują inne słonorośla związane z siedliskami plaż np. [[solanka kolczysta]]<ref name="Wojterski35">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski| imię = Teofil| tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej| miejsce = Warszawa| rok = 1957| strony = 35}}</ref>.
Roślinność Mierzei Wiślanej występuje w charakterystycznych pasmach. Podstawową roślinnością plaży jest [[honkenia piaskowa]]<ref name="Wojterski31">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski |imię = Teofil |tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej |miejsce = Warszawa |rok = 1957 |strony = 31}}</ref>, [[rukwiel nadmorska]]<ref name="Wojterski33">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski |imię = Teofil |tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej |miejsce = Warszawa |rok = 1957 |strony = 33}}</ref>, powodująca między innymi hamowanie wydm{{r|Wojterski31}}. Oprócz tego występują inne słonorośla związane z siedliskami plaż np. [[solanka kolczysta]]<ref name="Wojterski35">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski |imię = Teofil |tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej |miejsce = Warszawa |rok = 1957 |strony = 35}}</ref>.


Na wydmie białej dominują luźno rosnące trawy. Typowymi trawami polskiego wybrzeża są [[piaskownica zwyczajna]] oraz [[wydmuchrzyca piaskowa]]<ref name="Wojterski36">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski| imię = Teofil| tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej| miejsce = Warszawa| rok = 1957| strony = 36}}</ref>. Oprócz traw rzadko występuje [[lepiężnik]] oraz [[groszek nadmorski]]<ref name="Wojterski38">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski| imię = Teofil| tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej| miejsce = Warszawa| rok = 1957| strony = 38}}</ref>, a także [[bylica polna]], która rośnie również poza strefą nadmorską<ref name="Wojterski41">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski| imię = Teofil| tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej| miejsce = Warszawa| rok = 1957| strony = 41}}</ref>.
Na wydmie białej dominują luźno rosnące trawy. Typowymi trawami polskiego wybrzeża są [[piaskownica zwyczajna]] oraz [[wydmuchrzyca piaskowa]]<ref name="Wojterski36">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski |imię = Teofil |tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej |miejsce = Warszawa |rok = 1957 |strony = 36}}</ref>. Oprócz traw rzadko występuje [[lepiężnik]] oraz [[groszek nadmorski]]<ref name="Wojterski38">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski |imię = Teofil |tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej |miejsce = Warszawa |rok = 1957 |strony = 38}}</ref>, a także [[bylica polna]], która rośnie również poza strefą nadmorską<ref name="Wojterski41">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski |imię = Teofil |tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej |miejsce = Warszawa |rok = 1957 |strony = 41}}</ref>.


Na wydmie szarej oprócz roślin występujących na wydmie białej pojawia się wiele [[zielenice|zielenic]], [[sinice|sinic]]{{r|Wojterski41}} oraz [[turzyca piaskowa]]<ref name="Wojterski42">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski| imię = Teofil| tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej| miejsce = Warszawa| rok = 1957| strony = 42}}</ref>, [[szczotlicha siwa]]<ref name="Wojterski44">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski| imię = Teofil| tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej| miejsce = Warszawa| rok = 1957| strony = 44}}</ref>, [[kocanki piaskowe]]<ref name="Wojterski45">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski| imię = Teofil| tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej| miejsce = Warszawa| rok = 1957| strony = 45}}</ref>. Dzięki zwiewaniu obumierających roślin na wydmach tych tworzy się niewielka warstwa próchnicy{{r|Wojterski41}}.
Na wydmie szarej oprócz roślin występujących na wydmie białej pojawia się wiele [[zielenice|zielenic]], [[sinice|sinic]]{{r|Wojterski41}} oraz [[turzyca piaskowa]]<ref name="Wojterski42">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski |imię = Teofil |tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej |miejsce = Warszawa |rok = 1957 |strony = 42}}</ref>, [[szczotlicha siwa]]<ref name="Wojterski44">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski |imię = Teofil |tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej |miejsce = Warszawa |rok = 1957 |strony = 44}}</ref>, [[kocanki piaskowe]]<ref name="Wojterski45">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski |imię = Teofil |tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej |miejsce = Warszawa |rok = 1957 |strony = 45}}</ref>. Dzięki zwiewaniu obumierających roślin na wydmach tych tworzy się niewielka warstwa próchnicy{{r|Wojterski41}}.


Naturalną roślinnością centralnej części mierzei jest bór sosnowy. [[Sosna zwyczajna]] jest drzewem, które dobrze radzi sobie w trudnych warunkach. Sosna jest rośliną pionierską na wydmie szarej. Ze względu na działalności wiatru sosny rosnące na wydmach są mocno zdeformowane<ref name="Wojterski51">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski| imię = Teofil| tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej| miejsce = Warszawa| rok = 1957| strony = 51}}</ref> korony oraz pnie są niesymetryczne<ref name="Wojterski52">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski| imię = Teofil| tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej| miejsce = Warszawa| rok = 1957| strony = 52}}</ref>. Oprócz sosny w borach sosnowych rosną: [[jałowiec pospolity]] i [[wierzba piaskowa]]<ref name="Wojterski53">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski| imię = Teofil| tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej| miejsce = Warszawa| rok = 1957| strony = 53}}</ref>. W runie boru sosnowego występuje [[wrzos|wrzos zwyczajny]]<ref name="Wojterski56">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski| imię = Teofil| tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej| miejsce = Warszawa| rok = 1957| strony = 56}}</ref>, [[bażyna czarna]] oraz [[borówka brusznica]]<ref name="Wojterski57">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski| imię = Teofil| tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej| miejsce = Warszawa| rok = 1957| strony = 57}}</ref>.
Naturalną roślinnością centralnej części mierzei jest bór sosnowy. [[Sosna zwyczajna]] jest drzewem, które dobrze radzi sobie w trudnych warunkach. Sosna jest rośliną pionierską na wydmie szarej. Ze względu na działalności wiatru sosny rosnące na wydmach są mocno zdeformowane<ref name="Wojterski51">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski |imię = Teofil |tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej |miejsce = Warszawa |rok = 1957 |strony = 51}}</ref> korony oraz pnie są niesymetryczne<ref name="Wojterski52">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski |imię = Teofil |tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej |miejsce = Warszawa |rok = 1957 |strony = 52}}</ref>. Oprócz sosny w borach sosnowych rosną: [[jałowiec pospolity]] i [[wierzba piaskowa]]<ref name="Wojterski53">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski |imię = Teofil |tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej |miejsce = Warszawa |rok = 1957 |strony = 53}}</ref>. W runie boru sosnowego występuje [[wrzos zwyczajny]]<ref name="Wojterski56">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski |imię = Teofil |tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej |miejsce = Warszawa |rok = 1957 |strony = 56}}</ref>, [[bażyna czarna]] oraz [[borówka brusznica]]<ref name="Wojterski57">{{Cytuj książkę |nazwisko = Wojterski |imię = Teofil |tytuł = Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej |miejsce = Warszawa |rok = 1957 |strony = 57}}</ref>.


=== Ochrona przyrody ===
=== Ochrona przyrody ===
Linia 62: Linia 63:
* [[Rezerwat przyrody Buki Mierzei Wiślanej|Buki Mierzei Wiślanej]].
* [[Rezerwat przyrody Buki Mierzei Wiślanej|Buki Mierzei Wiślanej]].


== Ludność, gospodarka, komunikacja ==
== Ludność i urbanizacja ==
⚫
[[Plik:Droga wojewódzka 501 (Poland) map.jpg|thumb|Drogi Mierzei Wiślanej]]

=== Ludność i urbanizacja ===
Mimo że większość terenu Mierzei zajmują miasta [[Gdańsk]], [[Krynica Morska]] oraz [[Bałtyjsk]] w Rosji, tereny są słabo zurbanizowane, szczególnie na terenie Gdańska, poza przemysłowo-mieszkaniową dzielnicą [[Stogi z Przeróbką]].
Mimo że większość terenu Mierzei zajmują miasta [[Gdańsk]], [[Krynica Morska]] oraz [[Bałtyjsk]] w Rosji, tereny są słabo zurbanizowane, szczególnie na terenie Gdańska, poza przemysłowo-mieszkaniową dzielnicą [[Stogi z Przeróbką]].


=== Gospodarka ===
== Gospodarka ==
Mierzeja jest wykorzystywana głównie w celach turystycznych. Ze względu na niestabilność gruntu poza zachodnim skrawkiem obszar ten nie jest zindustrializowany.
Mierzeja jest wykorzystywana głównie w celach turystycznych. Ze względu na niestabilność gruntu poza zachodnim skrawkiem obszar ten nie jest zindustrializowany.


W zachodniej części na granicy z Pobrzeżem Kaszubskim znajduje się [[Port morski Gdańsk|Port Gdańsk]].
W zachodniej części na granicy z Pobrzeżem Kaszubskim znajduje się [[Port morski Gdańsk|Port Gdańsk]].


=== Komunikacja kolejowa ===
== Transport ==
⚫
[[Plik:Droga wojewódzka 501 (Poland) map.jpg|thumb|Drogi Mierzei Wiślanej]]

=== Transport kolejowy ===
Przez mezoregion poprowadzono północny fragment kolei wąskotorowej, działającej w ograniczonym zakresie w sezonie letnim – [[Żuławska Kolej Dojazdowa|Żuławskiej Kolei Dojazdowej]] – 15 stacji i przystanków: [[Lewy Brzeg Wisły]], [[Prawy Brzeg Wisły]], [[Mikoszewo (przystanek kolejowy)|Mikoszewo]][[Jantar-Leśniczówka|, Jantar-Leśniczówka]], [[Jantar (przystanek kolejowy)|Jantar]], [[Jantar Port]], [[Jantar Młyn]], [[Junoszyno (przystanek kolejowy)|Junoszyno]], [[Stegna Gdańska]], [[Stegna PKS]], [[Sztutowo Muzeum]]
Przez mezoregion poprowadzono północny fragment kolei wąskotorowej, działającej w ograniczonym zakresie w sezonie letnim – [[Żuławska Kolej Dojazdowa|Żuławskiej Kolei Dojazdowej]] – 15 stacji i przystanków: [[Lewy Brzeg Wisły]], [[Prawy Brzeg Wisły]], [[Mikoszewo (przystanek kolejowy)|Mikoszewo]][[Jantar-Leśniczówka|, Jantar-Leśniczówka]], [[Jantar (przystanek kolejowy)|Jantar]], [[Jantar Port]], [[Jantar Młyn]], [[Junoszyno (przystanek kolejowy)|Junoszyno]], [[Stegna Gdańska]], [[Stegna PKS]], [[Sztutowo Muzeum]]


Linia 80: Linia 81:


=== Kanał żeglugowy na Mierzei Wiślanej ===
=== Kanał żeglugowy na Mierzei Wiślanej ===
{{Osobny artykuł|Kanał żeglugowy na Mierzei Wiślanej}}
{{Osobny artykuł|Kanał przez Mierzeję Wiślaną}}


== Turystyka ==
== Turystyka ==
[[Plik:Poland Stegna - Church.jpg|thumb|Kościół w Stegnie]]
[[Plik:Poland Stegna - Church.jpg|thumb|upright|Kościół w Stegnie]]
Wszystkie miejscowości położone w polskiej części Mierzei były niegdyś wioskami rybackimi, a obecnie są miejscowościami wypoczynkowymi<ref name="WybrzeżeBałtyku84">{{cytuj książkę | tytuł = Wybrzeże Bałtyku| wydawca = Pascal| miejsce = Bielsko-Biała| rok = 2006| strony = 84| isbn = 83-922862-2-7}}</ref>. Kąpieliska znajdują się w miejscowościach: Krynica Morska, [[Jantar (województwo pomorskie)|Jantar]], [[Stegna]], [[Sztutowo]]<ref>{{encyklopedia PWN|id=3996783|tytuł=Wiślana, Mierzeja|data dostępu=2022-07-26}}</ref>. Rejon umożliwia uprawianie sportów wodnych. W miejscowościach mezoregionu są zabytki oraz inne atrakcje turystyczne. Do najbardziej znanych należą:
Wszystkie miejscowości położone w polskiej części Mierzei były niegdyś wioskami rybackimi, a obecnie są miejscowościami wypoczynkowymi<ref name="WybrzeżeBałtyku84">{{cytuj książkę |tytuł = Wybrzeże Bałtyku |wydawca = Pascal |miejsce = Bielsko-Biała |rok = 2006 |strony = 84 |isbn = 83-922862-2-7}}</ref>. Kąpieliska znajdują się w miejscowościach: Krynica Morska, [[Jantar (województwo pomorskie)|Jantar]], [[Stegna]], [[Sztutowo]]<ref>{{encyklopedia PWN|id=3996783|tytuł=Wiślana, Mierzeja|data dostępu=2022-07-26}}</ref>. Rejon umożliwia uprawianie sportów wodnych. W miejscowościach mezoregionu są zabytki oraz inne atrakcje turystyczne. Do najbardziej znanych należą:
* [[Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Stegnie|Kościół ryglowy w Stegnie]]{{r|WybrzeżeBałtyku84}}
* [[Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Stegnie|Kościół ryglowy w Stegnie]]{{r|WybrzeżeBałtyku84}}
* Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej{{r|WybrzeżeBałtyku84}}
* Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej{{r|WybrzeżeBałtyku84}}
* były obóz koncentracyjny w Sztutowie{{r|WybrzeżeBałtyku84}}
* były obóz koncentracyjny w Sztutowie{{r|WybrzeżeBałtyku84}}
* molo w Krynicy Morskiej<ref name="WybrzeżeBałtyku85">{{cytuj książkę | tytuł = Wybrzeże Bałtyku| wydawca = Pascal| miejsce = Bielsko-Biała| rok = 2006| strony = 85| isbn = 83-922862-2-7}}</ref>
* molo w Krynicy Morskiej<ref name="WybrzeżeBałtyku85">{{cytuj książkę |tytuł = Wybrzeże Bałtyku |wydawca = Pascal |miejsce = Bielsko-Biała |rok = 2006 |strony = 85 |isbn = 83-922862-2-7}}</ref>
* latarnia morska w Krynicy Morskiej
* latarnia morska w Krynicy Morskiej
* [[Żuławska Kolej Dojazdowa]].
* [[Żuławska Kolej Dojazdowa]].


Przez Mierzeję Wiślaną prowadzi {{szlak|żółty}} [[Jantarowy Szlak]] ([[Międzynarodowy Szlak Nadmorski E9]])<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Zalew Wiślany: 1:75 000 | wydawca = ExpressMap| miejsce = Warszawa | rok = 2006 | strony = 1–2| isbn = 83-601-2028-5}}</ref>.
Przez Mierzeję Wiślaną prowadzi {{szlak|żółty}} [[Jantarowy Szlak]] ([[Międzynarodowy Szlak Nadmorski E9]])<ref>{{cytuj książkę |tytuł = Zalew Wiślany: 1:75 000 |wydawca = ExpressMap |miejsce = Warszawa |rok = 2006 |strony = 1–2 |isbn = 83-601-2028-5}}</ref>.


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
Linia 98: Linia 99:
* [[Cieśnina Piławska]]
* [[Cieśnina Piławska]]
* [[Operacja wschodniopruska (1945)#Dalsze walki|Operacja wschodniopruska na Mierzei Wiślanej]]
* [[Operacja wschodniopruska (1945)#Dalsze walki|Operacja wschodniopruska na Mierzei Wiślanej]]
* [[Kanał żeglugowy na Mierzei Wiślanej]]
* [[Kanał przez Mierzeję Wiślaną]]
* [[Mierzeja Helska]]
* [[Mierzeja Helska]]
* [[Mierzeja Kurońska]]
* [[Mierzeja Kurońska]]
Linia 108: Linia 109:


{{Pobrzeże Gdańskie}}
{{Pobrzeże Gdańskie}}

{{Kontrola autorytatywna}}
{{Kontrola autorytatywna}}


Wersja z 18:59, 7 maj 2024

Mierzeja Wiślana
Ilustracja
Mapa regionu
Zasięg regionu w obrębie Polski
Prowincja

Niż Środkowoeuropejski

Podprowincja

Pobrzeża Południowobałtyckie

Makroregion

Pobrzeże Gdańskie

Mezoregion

Mierzeja Wiślana

Zajmowane
jednostki
administracyjne

Polska:
województwo pomorskie:
Gdańsk
powiat nowodworski,
Rosja:
obwód królewiecki

Mierzeja Wiślana (313.53) – piaszczysty wał na południowo-wschodnim brzegu Zatoki Gdańskiej, rozciągający się od Gdańska na zachodzie po Lochstedt za Piławą w Federacji Rosyjskiej na północnym wschodzie. Oddziela Zalew Wiślany i Żuławy Wiślane od otwartych wód Zatoki. Mierzeja podzielona jest między terytorium Polski i Federacji Rosyjskiej (część wschodnia).

Mierzeja (oprócz niewielkiej części zachodniej) jest słabo zurbanizowana i praktycznie niezindustrializowana. Niegdysiejsze wioski rybackie w polskiej części są miejscowościami wypoczynkowymi.

Nazwa

Nazwę „Mierzeja Wiślana” wprowadzono urzędowo w 1950 roku, zastępując poprzednią niemiecką nazwę mierzei – Frische Nehrung[1]. Wcześniej polską nazwą była Mierzeja Świeża[2][3]. Stosowano także nazwę Mierzeja Fryska[2] (analogiczne do nazw Zatoka Świeża i Zatoka Fryska stosowanych w odniesieniu do Zalewu Wiślanego).

Granice

Mezoregion na tle powiatów, na których terenie się znajduje

Mierzeja Wiślana ma około 96 km długości i 1–2 km szerokości[4]. W tym około 30 km przypada na odcinek Żuław Wiślanych, 56 km na odcinek oddzielający Zalew Wiślany od Zatoki Gdańskiej (w tym 30 km po stronie polskiej) do Cieśniny Piławskiej oraz ok. 10 km przypada na odcinek za Cieśniną Piławską do Lochstedt. Północną granicą mezoregionu jest Zatoka Gdańska, będąca częścią Morza Bałtyckiego. Od południa graniczy z Żuławami Wiślanymi oraz przez zalew z Wybrzeżem Staropruskim. Granicę uzupełnia od zachodu Pobrzeże Gdańskie[4].

Mezoregion leży na terenie miasta Gdańska i powiatu nowodworskiego oraz obwodu królewieckiego (Rosja).

Wcześniej ten mezoregion, podobnie jak Mierzeja Helska, Wybrzeże Słowińskie oraz Wysoczyzna Żarnowiecka, był zaliczany do Pobrzeża Kaszubskiego[5], w systemie regionalizacji Kondrackiego są one osobnymi mezoregionami.

Geologia i geomorfologia

Mierzeja Wiślana jest wielką piaszczystą wydmą, której wysokość w niektórych miejscach przekracza 30 metrów. Mierzeja powstała w wyniku działania fal morskich i (obecnie w mniejszym stopniu) wiatru. Najwyższa wydma, Wielbłądzi Grzbiet (też Garb) (56 m n.p.m.) jest kilka kilometrów na wschód od Krynicy Morskiej.

Sieć wodna

Przekop Wisły

Mierzeja Wiślana zamyka deltę Wisły i w mezoregionie nie ma żadnej sieci wodnej oprócz ujść Wisły[4]: Wisły Śmiałej (powstałej w roku 1840) i Przekopu Wisły (1891–1895). Ponadto na zachodnim krańcu mierzei w latach 1901–1904 zbudowano Kanał Kaszubski. W gminie Sztutowo w roku 2022 została zakończona budowa kanału przez Mierzeję Wiślaną, łączącego Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską w pobliżu miejscowości Skowronki[6][7].

Klimat

Temperatura powietrza

Warunki klimatyczne w mezoregionie są wyraźnie inne od tych w głębi kraju, ale podobne do tych w innych nadmorskich mezoregionach. Średnia temperatura roczna jest nieco wyższa niż na pojezierzach, jednak nieco niższa niż w centrum Polski. Wiosną jest chłodniej niż w głębi kraju, lecz jesienią wyraźnie cieplej. Średnia roczna oraz średnia dobowa amplituda temperatur są mniejsze niż w głębi kraju[8]. Wpływ Bałtyku jest również widoczny w długości pór roku – na wybrzeżu zimy są znacznie krótsze, a jesień dłuższa. Prawie nie występuje przedwiośnie[9]. Od zachodu na klimat oddziałuje aglomeracja trójmiejska.

Przyroda

Grobla Sobieszewska

Flora

Warunki klimatyczne oraz glebowe powodują, że wykształciła się roślinność charakterystyczna dla wybrzeża. W podziale geobotanicznym roślinność ta jest zaliczona do „Krainy Wybrzeża”[10].

Roślinność Mierzei Wiślanej występuje w charakterystycznych pasmach. Podstawową roślinnością plaży jest honkenia piaskowa[11], rukwiel nadmorska[12], powodująca między innymi hamowanie wydm[11]. Oprócz tego występują inne słonorośla związane z siedliskami plaż np. solanka kolczysta[13].

Na wydmie białej dominują luźno rosnące trawy. Typowymi trawami polskiego wybrzeża są piaskownica zwyczajna oraz wydmuchrzyca piaskowa[14]. Oprócz traw rzadko występuje lepiężnik oraz groszek nadmorski[15], a także bylica polna, która rośnie również poza strefą nadmorską[16].

Na wydmie szarej oprócz roślin występujących na wydmie białej pojawia się wiele zielenic, sinic[16] oraz turzyca piaskowa[17], szczotlicha siwa[18], kocanki piaskowe[19]. Dzięki zwiewaniu obumierających roślin na wydmach tych tworzy się niewielka warstwa próchnicy[16].

Naturalną roślinnością centralnej części mierzei jest bór sosnowy. Sosna zwyczajna jest drzewem, które dobrze radzi sobie w trudnych warunkach. Sosna jest rośliną pionierską na wydmie szarej. Ze względu na działalności wiatru sosny rosnące na wydmach są mocno zdeformowane[20] korony oraz pnie są niesymetryczne[21]. Oprócz sosny w borach sosnowych rosną: jałowiec pospolity i wierzba piaskowa[22]. W runie boru sosnowego występuje wrzos zwyczajny[23], bażyna czarna oraz borówka brusznica[24].

Ochrona przyrody

Na Mierzei Wiślanej znajdują się Park Krajobrazowy Mierzeja Wiślana oraz cztery rezerwaty przyrody:

Ludność i urbanizacja

Mimo że większość terenu Mierzei zajmują miasta Gdańsk, Krynica Morska oraz Bałtyjsk w Rosji, tereny są słabo zurbanizowane, szczególnie na terenie Gdańska, poza przemysłowo-mieszkaniową dzielnicą Stogi z Przeróbką.

Gospodarka

Mierzeja jest wykorzystywana głównie w celach turystycznych. Ze względu na niestabilność gruntu poza zachodnim skrawkiem obszar ten nie jest zindustrializowany.

W zachodniej części na granicy z Pobrzeżem Kaszubskim znajduje się Port Gdańsk.

Transport

Drogi Mierzei Wiślanej

Transport kolejowy

Przez mezoregion poprowadzono północny fragment kolei wąskotorowej, działającej w ograniczonym zakresie w sezonie letnim – Żuławskiej Kolei Dojazdowej – 15 stacji i przystanków: Lewy Brzeg Wisły, Prawy Brzeg Wisły, Mikoszewo, Jantar-Leśniczówka, Jantar, Jantar Port, Jantar Młyn, Junoszyno, Stegna Gdańska, Stegna PKS, Sztutowo Muzeum

Drogi

Przez mezoregion przebiega droga wojewódzka nr 501, krzyżująca się w Stegnie z drogą wojewódzką nr 502. Na 13. kilometrze trasy jest przeprawa promowa przez Przekop Wisły.

Kanał żeglugowy na Mierzei Wiślanej

 Osobny artykuł: Kanał przez Mierzeję Wiślaną.

Turystyka

Kościół w Stegnie

Wszystkie miejscowości położone w polskiej części Mierzei były niegdyś wioskami rybackimi, a obecnie są miejscowościami wypoczynkowymi[25]. Kąpieliska znajdują się w miejscowościach: Krynica Morska, Jantar, Stegna, Sztutowo[26]. Rejon umożliwia uprawianie sportów wodnych. W miejscowościach mezoregionu są zabytki oraz inne atrakcje turystyczne. Do najbardziej znanych należą:

Przez Mierzeję Wiślaną prowadzi szlak turystyczny żółty Jantarowy Szlak (Międzynarodowy Szlak Nadmorski E9)[28].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Zarządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 15 grudnia 1949 r. (M.P. z 1950 r. nr 8, poz. 76, s. 76).
  2. ↑ a b Nierzeja Świeża, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 110.
  3. ↑ Antoni Rehman: Niżowa Polska opisana pod względem fizyczno-geograficznym. Lwów: Drukarnia Ludowa, 1904, s. 345.
  4. ↑ a b c Jerzy Kondracki: Geografia Regionalna Polski. Warszawa: PWN, 2002, s. 64. ISBN 83-01-13897-1.
  5. ↑ Bolesław Augustowski: Środowisko Geograficzne województwa gdańskiego w zarysie. Gdańsk: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Gdańsku, 1969, s. 27.
  6. ↑ Katarzyna Kapczyńska: Nowy Świat na mierzei. Puls Biznesu, 2015-12-24. [dostęp 2016-04-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-16)].
  7. ↑ Przekop Mierzei do 2022 r.? Minister Gróbarczyk: „Ten termin wydaje się jak najbardziej możliwy”. info.elblag.pl, 2016-04-07. [dostęp 2016-04-07].
  8. ↑ Teofil Wojterski, Jan Bednorz: Pobrzeże Słowińskie i Kaszubskie. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 21. ISBN 83-214-0281-X.
  9. ↑ Teofil Wojterski, Jan Bednorz: Pobrzeże Słowińskie i Kaszubskie. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 24. ISBN 83-214-0281-X.
  10. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 13.
  11. ↑ a b Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 31.
  12. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 33.
  13. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 35.
  14. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 36.
  15. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 38.
  16. ↑ a b c Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 41.
  17. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 42.
  18. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 44.
  19. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 45.
  20. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 51.
  21. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 52.
  22. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 53.
  23. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 56.
  24. ↑ Teofil Wojterski: Zielonym szlakiem polskiego wybrzeża. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej, 1957, s. 57.
  25. ↑ a b c d Wybrzeże Bałtyku. Bielsko-Biała: Pascal, 2006, s. 84. ISBN 83-922862-2-7.
  26. ↑ Wiślana, Mierzeja, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-07-26].
  27. ↑ Wybrzeże Bałtyku. Bielsko-Biała: Pascal, 2006, s. 85. ISBN 83-922862-2-7.
  28. ↑ Zalew Wiślany: 1:75 000. Warszawa: ExpressMap, 2006, s. 1–2. ISBN 83-601-2028-5.
Mezoregiony Pobrzeża Gdańskiego
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mierzeja_Wiślana&oldid=73725224”