Praski zamach stanu 1948: Różnice pomiędzy wersjami

Praski zamach stanu
	zimna wojna
	; Manifestacja komunistyczna na Rynku Staromiejskim w Pradze w czasie przewrotu
Czas	21–25 lutego 1948
Miejsce	Czechosłowacja
Przyczyna	dążenia czechosłowackich komunistów popieranych przez ZSRR do zdobycia pełni władzy w kraju
Wynik	przejęcie władzy w Czechosłowacji przez komunistów
Strony konfliktu
Prezydent Czechosłowacji Czeska Partia Narodowo-Socjalistyczna; Partia Ludowa; Partia Demokratyczna; Czeska Partia Socjaldemokratyczna; (frakcje antykomunistyczne); Wsparcie:; Wielka Brytania	Premier Czechosłowacji Komunistyczna Partia Czechosłowacji; Czeska Partia Socjaldemokratyczna; (frakcje prokomunistyczne); Wsparcie:; ZSRR
Dowódcy
Edvard Beneš ; Petr Zenkl; Jan Šrámek; Jozef Lettrich; Bohumil Laušman	Klement Gottwald; Rudolf Slánský; Zdeněk Fierlinger
brak współrzędnych
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 18:50, 3 mar 2024

Praski zamach stanu 1948 (cz. Únor 1948) – faktyczne przejęcie całości władzy w Czechosłowacji przez Komunistyczną Partię Czechosłowacji (KSČ), z poparciem ZSRR, dokonane w dniach 20–25 lutego 1948 roku w Pradze. Przy zachowaniu fasady demokracji parlamentarnej i pozorów systemu wielopartyjnego wprowadzona została dyktatura partii komunistycznej, kierowanej przez Klementa Gottwalda. Dotychczasowe partie niekomunistyczne zostały przekształcone w niesamodzielne ugrupowania satelickie KSČ, a ich kierownictwa przejęte przez osoby podporządkowane Komunistycznej Partii Czechosłowacji. Przewrotowi towarzyszyły czystki personalne i aresztowania przeciwników partii komunistycznej przez podporządkowaną KSČ Státní bezpečnost. Bezpośrednio po przewrocie w niewyjaśnionych okolicznościach zginął minister spraw zagranicznych Jan Masaryk. Tysiące osób udało się na emigrację.

9 maja 1948 roku parlament przyjął nową konstytucję, określającą nowo powstałą Republikę Czechosłowacką jako demokrację ludową, 30 maja odbyły się wybory parlamentarne, w których dopuszczono głosowanie wyłącznie na jedną listę Frontu Narodowego Czechów i Słowaków (KSČ, partie i organizacje satelitarne). 7 czerwca 1948 roku prezydent Republiki Edvard Beneš podał się do dymisji, 14 czerwca 1948 roku stanowisko prezydenta objął Klement Gottwald.

Szok wywołany na Zachodzie przejęciem władzy w Czechosłowacji przez komunistów przyspieszył konsolidację bloku zachodniego w sytuacji rozwijającej się zimnej wojny^[1]. Konsekwencjami były energiczne wdrażanie Planu Marshalla, skuteczne przeciwdziałanie próbom dojścia do władzy partii komunistycznych we Francji i Włoszech, konsolidacja zachodnich stref okupacyjnych Niemiec w Trizonię, a następnie powołanie Republiki Federalnej Niemiec oraz budowa zachodniego systemu bezpieczeństwa zbiorowego poprzez utworzenie NATO.

System polityczny władzy partii komunistycznej w Czechosłowacji ukształtowany w lutym 1948 roku przetrwał z modyfikacjami do swego upadku w 1989 roku, w czasie Jesieni Ludów.

Przypisy

↑ KarrieK. Pilgrim KarrieK., Who’s To Blame For The Cold War? [online] [dostęp 2023-08-04] [zarchiwizowane z adresu 2018-06-21] (ang.).

Bibliografia

François Fejtö: Praski zamach stanu 1948, wyd. II Warszawa 1990, Wydawnictwo Krąg.
Henry Kissinger: Dyplomacja, Warszawa 1995, ISBN 83-85840-75-3.
Praski zamach stanu na portalu totalita.cz (cz.)
Norbert Wójtowicz, Nástup komunistickej diktatúry v Československu z pohľadu Poľska (Przewrót komunistyczny w Czechosłowacji widziany z polskiej perspektywy), [w:] Február 1948 a Slovensko. Zborník z vedeckej konferencie Bratislava 14. – 15. február 2008, red. Ondrej Podolec, Bratislawa: ÚSTAV PAMÄTI NÁRODA, 2008, s. 63-83 (cz.).
Norbert Wójtowicz, Przewrót komunistyczny w Czechosłowacji 1948 roku widziany z polskiej perspektywy, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2021, 368 s., ISBN 978-83-8229-162-9

[Dww3-1] KarrieK. Pilgrim KarrieK., Who’s To Blame For The Cold War? [online] [dostęp 2023-08-04] [zarchiwizowane z adresu 2018-06-21] (ang.).

[1]

@@ Linia 3: / Linia 3: @@
  |epoka        = czasy najnowsze
  |konflikt     = [[zimna wojna]]
- |grafika      = Demise ministru.jpg
+ |grafika      = Staroměstská radnice, únor 48.jpg
+ |opis grafiki = Manifestacja [[Komunizm|komunistyczna]] na [[Rynek Staromiejski w Pradze|Rynku Staromiejskim]] w [[Praga|Pradze]] w czasie przewrotu
- |opis grafiki = Dwunastu niekomunistycznych ministrów rządu Czechosłowacji podaje się do dymisji, 20 lutego 1948
  |czas         = 21–25 lutego 1948
  |miejsce      = [[Trzecia Republika Czechosłowacka|Czechosłowacja]]
@@ Linia 12: / Linia 12: @@
  |strona1      = [[Plik:Flag of the President of Czechoslovakia (1918-1939, 1945-1960).svg|20px]] '''[[Prezydenci Czechosłowacji|Prezydent Czechosłowacji]]'''
 ----
-[[Plik:Logo of the Czechoslovak National Socialist Party.svg|20px]] [[Czeska Partia Narodowo-Społeczna]]<br />[[Plik:Czechoslovak People's Party historical logo.svg|15px]] [[Unia Chrześcijańska i Demokratyczna – Czechosłowacka Partia Ludowa|Partia Ludowa]]<br />[[Plik:Emblem of the Democratic Party (Czechoslovakia).svg|15px]] [[Partia Demokratyczna (Słowacja, 1944)|Partia Demokratyczna]]<br />[[Plik:Czechoslovak Social Democracy.png|20px]] [[Czeska Partia Socjaldemokratyczna]]<br />(frakcje antykomunistyczne)<br />'''Wsparcie:'''<br />{{państwo|GBR}}
+[[Plik:Logo of the Czechoslovak National Socialist Party.svg|20px]] [[Czeska Partia Narodowo-Społeczna|Czeska Partia Narodowo-Socjalistyczna]]<br />[[Plik:Czechoslovak People's Party historical logo.svg|15px]] [[Unia Chrześcijańska i Demokratyczna – Czechosłowacka Partia Ludowa|Partia Ludowa]]<br />[[Plik:Emblem of the Democratic Party (Czechoslovakia).svg|15px]] [[Partia Demokratyczna (Słowacja, 1944)|Partia Demokratyczna]]<br />[[Plik:Czechoslovak Social Democracy.png|20px]] [[Czeska Partia Socjaldemokratyczna]]<br />(frakcje antykomunistyczne)<br />'''Wsparcie:'''<br />{{państwo|GBR}}
- |strona2      = [[Plik:Coat of arms of the Czech and Slovak Federal Republic.svg|20px]] '''[[Premierzy Czechosłowacji|Premier Czechosłowacji]]'''
+ |strona2      = [[Plik:Lesser coat of arms of Czechoslovakia.svg|20px]] '''[[Premierzy Czechosłowacji|Premier Czechosłowacji]]'''
 ----
-[[Plik:Emblem of the Communist Party of Czechoslovakia.svg|20px]] [[Komunistyczna Partia Czechosłowacji]]<br />[[Plik:Czechoslovak Social Democracy.png|20px]] [[Czeska Partia Socjaldemokratyczna]]<br />(frakcje prokomunistyczne)<br />'''Wsparcie:'''<br />{{państwo|SUN}}
+[[Plik:Emblem of the Communist Party of Czechoslovakia.svg|20px]] [[Komunistyczna Partia Czechosłowacji]]<br />[[Plik:Czechoslovak Social Democracy.png|20px]] [[Czeska Partia Socjaldemokratyczna]]<br />(frakcje prokomunistyczne)<br />'''Wsparcie:'''<br />{{państwo|SUN|1936}}
  |dowódca1     = [[Edvard Beneš]] [[Plik:White flag icon.svg|12px|link=]]<br />[[Petr Zenkl]]<br />[[Jan Šrámek]]<br />[[Jozef Lettrich]]<br />[[Bohumil Laušman]] [[Plik:White flag icon.svg|12px|link=]]
  |dowódca2     = [[Klement Gottwald]]<br />[[Rudolf Slánský]]<br />[[Zdeněk Fierlinger]]
@@ Linia 26: / Linia 26: @@
  |commons      = Category:Únor 1948
 }}
+[[Plik:Gottwald & Stalin.jpg|thumb|left|Portrety [[Klement Gottwald|Klementa Gottwalda]] i [[Józef Stalin|Józefa Stalina]] oraz flagi [[flaga Czechosłowacji|Czechosłowacji]] i [[flaga Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] w czasie zjazdu Komunistycznej Partii Czechosłowacji w 1947 roku]]
-[[Plik:Staroměstská radnice, únor 48.jpg|thumb|left|Manifestacja [[Komunizm|komunistyczna]] na [[Rynek Staromiejski w Pradze|Rynku Staromiejskim]] w [[Praga|Pradze]] w czasie przewrotu]]
-[[Plik:Gottwald & Stalin.jpg|thumb|left|Portrety [[Klement Gottwald|Klementa Gottwalda]] i [[Józef Stalin|Józefa Stalina]] oraz flagi [[flaga Czechosłowacji|Czechosłowacji]] i [[flaga Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] w czasie zjadu Komunistycznej Partii Czechosłowacji w 1947 roku]]
 '''Praski zamach stanu 1948''' ({{w języku|cs|Únor 1948}}) – faktyczne przejęcie całości władzy w [[Trzecia Republika Czechosłowacka|Czechosłowacji]] przez [[Komunistyczna Partia Czechosłowacji|Komunistyczną Partię Czechosłowacji]] (KSČ), z poparciem [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], dokonane w dniach 20–25 lutego 1948 roku w [[Praga|Pradze]]. Przy zachowaniu fasady [[Demokracja parlamentarna|demokracji parlamentarnej]] i pozorów [[System wielopartyjny|systemu wielopartyjnego]] wprowadzona została [[dyktatura]] partii [[Komunizm|komunistycznej]], kierowanej przez [[Klement Gottwald|Klementa Gottwalda]]. Dotychczasowe partie niekomunistyczne zostały przekształcone w niesamodzielne ugrupowania satelickie KSČ, a ich kierownictwa przejęte przez osoby podporządkowane Komunistycznej Partii Czechosłowacji. Przewrotowi towarzyszyły czystki personalne i aresztowania przeciwników partii komunistycznej przez podporządkowaną KSČ [[Státní bezpečnost]]. Bezpośrednio po przewrocie w niewyjaśnionych okolicznościach zginął minister spraw zagranicznych [[Jan Masaryk]]. Tysiące osób udało się na emigrację.
-maja 1948 roku parlament przyjął nową konstytucję, określającą nowo powstałą [[Republika Czechosłowacka|Republikę Czechosłowacką]] jako [[demokracja ludowa|demokrację ludową]], 30 maja odbyły się wybory parlamentarne, w których dopuszczono głosowanie wyłącznie na jedną listę [[Front Narodowy Czechów i Słowaków|Frontu Narodowego Czechów i Słowaków]] (KSČ, partie i organizacje satelitarne). 7 czerwca 1948 roku prezydent Republiki [[Edvard Beneš]] podał się do dymisji, 14 czerwca 1948 roku stanowisko prezydenta objął Klement Gottwald.
+maja 1948 roku parlament przyjął nową konstytucję, określającą nowo powstałą [[Republika Czechosłowacka (1948–1960)|Republikę Czechosłowacką]] jako [[demokracja ludowa|demokrację ludową]], 30 maja odbyły się wybory parlamentarne, w których dopuszczono głosowanie wyłącznie na jedną listę [[Front Narodowy Czechów i Słowaków|Frontu Narodowego Czechów i Słowaków]] (KSČ, partie i organizacje satelitarne). 7 czerwca 1948 roku prezydent Republiki [[Edvard Beneš]] podał się do dymisji, 14 czerwca 1948 roku stanowisko prezydenta objął Klement Gottwald.
-Szok wywołany na Zachodzie przejęciem władzy w Czechosłowacji przez komunistów przyspieszył konsolidację bloku zachodniego w sytuacji rozwijającej się [[Zimna wojna|zimnej wojny]]. Konsekwencją było energiczne wdrażanie [[Plan Marshalla|Planu Marshalla]], skuteczne przeciwdziałanie próbom dojścia do władzy partii komunistycznych we [[IV Republika Francuska|Francji]] i [[Włochy|Włoszech]], konsolidacja zachodnich [[Okupacja aliancka Niemiec|stref okupacyjnych Niemiec]] w [[Trizonia|Trizonię]], a następnie powołanie [[Republika Federalna Niemiec (1949–1990)|Republiki Federalnej Niemiec]], wreszcie budowa zachodniego systemu bezpieczeństwa zbiorowego poprzez utworzenie [[NATO]].
+Szok wywołany na Zachodzie przejęciem władzy w Czechosłowacji przez komunistów przyspieszył konsolidację bloku zachodniego w sytuacji rozwijającej się [[Zimna wojna|zimnej wojny]]<ref name="Dww3">{{cytuj |url = http://web.archive.org/web/20180621070313/http://www.customessaymeister.com/customessays/College%20Papers/527.htm |tytuł = Who’s To Blame For The Cold War? |autor = Karrie Pilgrim |język = en |data dostępu = 2023-08-04}}</ref>. Konsekwencjami były energiczne wdrażanie [[Plan Marshalla|Planu Marshalla]], skuteczne przeciwdziałanie próbom dojścia do władzy partii komunistycznych we [[IV Republika Francuska|Francji]] i [[Włochy|Włoszech]], konsolidacja zachodnich [[Okupacja aliancka Niemiec|stref okupacyjnych Niemiec]] w [[Trizonia|Trizonię]], a następnie powołanie [[Republika Federalna Niemiec (1949–1990)|Republiki Federalnej Niemiec]] oraz budowa zachodniego systemu bezpieczeństwa zbiorowego poprzez utworzenie [[NATO]].
 System polityczny władzy partii komunistycznej w Czechosłowacji ukształtowany w lutym 1948 roku przetrwał z modyfikacjami do [[Aksamitna rewolucja|swego upadku]] w 1989 roku, w czasie [[Jesień Ludów|Jesieni Ludów]].
+== Przypisy ==
+{{Przypisy}}
 == Bibliografia ==
@@ Linia 41: / Linia 43: @@
 * [http://www.totalita.cz/1948/1948.php Praski zamach stanu na portalu ''totalita.cz''] {{lang|cs}}
 * [[Norbert Wójtowicz]], ''Nástup komunistickej diktatúry v Československu z pohľadu Poľska'' (Przewrót komunistyczny w Czechosłowacji widziany z polskiej perspektywy), [w:] ''Február 1948 a Slovensko. Zborník z vedeckej konferencie Bratislava 14. – 15. február 2008'', red. Ondrej Podolec, Bratislawa: ÚSTAV PAMÄTI NÁRODA, 2008, s. 63-83 {{lang|cs}}.
+* [[Norbert Wójtowicz]], ''Przewrót komunistyczny w Czechosłowacji 1948 roku widziany z polskiej perspektywy'', Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2021, 368 s., {{ISBN|978-83-8229-162-9}}
 {{Zimna wojna}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
-[[Kategoria:1948 w Europie]]
-[[Kategoria:Blok Wschodni]]
-[[Kategoria:Czechosłowacja w XX wieku]]
+[[Kategoria:1948 w Czechosłowacji]]
+[[Kategoria:Blok wschodni]]
 [[Kategoria:Zamachy stanu w XX wieku]]
-[[Kategoria:Zimna wojna]]
+[[Kategoria:Zamachy stanu w Europie]]

Lata 40.	Konferencja kairska Konferencja teherańska Rewolucja gwatemalska Konferencja jałtańska Operacja Unthinkable Konferencja poczdamska Indonezyjska Rewolucja Narodowa Zdrada Guzenki Operacja Keelhaul Konferencja moskiewska Projekt Venona Kryzys irański Incydent w cieśninie Korfu Chińska wojna domowa Wojna domowa w Grecji Działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce Walki polsko-ukraińskie Mowa nadziei UNRRA Praski zamach stanu 1948 I wojna izraelsko-arabska Zerwanie stosunków Tito-Stalin Blokada Berlina Zdrada jałtańska Żelazna kurtyna Powstanie malajskie
Lata 50.	Wojna koreańska I wojna indochińska Zamach stanu w Iranie Powstanie czerwcowe Wojna w Laosie Zamach stanu w Gwatemali Pierwszy kryzys w Cieśninie Tajwańskiej Konferencja genewska (1955) Protesty w Gruzji Poznański Czerwiec '56 Powstanie węgierskie Kryzys sueski Kryzys satelitarny Drugi kryzys w Cieśninie Tajwańskiej Kryzys libański Rewolucja kubańska Debata kuchenna Konferencja w Bandungu Poprawka Brickera Makkartyzm Operacja Gladio Operacja Gladius Doktryna Hallsteina
Lata 60.	Kryzys kongijski Wojna domowa w Gwatemali Zestrzelenie Lockheed U-2 Rozłam radziecko-albański Rozłam radziecko-chiński Kryzys berliński Mur Berliński Powstanie w Brunei Konflikt marokańsko-algierski Konflikt adeński Powstanie w Sarawaku Wojna o niepodległość Erytrei Inwazja na Indie Portugalskie Konflikt o Holenderską Nową Gwineę Konfrontacja indonezyjsko-malezyjska Wojna o niepodległość Angoli Wojna w Zufarze Inwazja w Zatoce Świń Operacja Northwoods Projekt Kuba Kryzys kubański Wojna wietnamska Wojna o niepodległość Gwinei Bissau Wojna rodezyjska Zamach stanu w Brazylii Wojna o niepodległość Mozambiku Intifada marcowa Operacja Power Pack Południowoafrykańska wojna graniczna Indonezyjski zamach stanu Wojna o niepodległość Namibii Deklaracja ASEAN Junta czarnych pułkowników Rewolucja kulturalna Wojna chińsko-indyjska Marzec 1968 Maj 1968 Praska Wiosna Inwazja na Czechosłowację Gulaszowy komunizm Drugie powstanie malajskie Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (NPT) Konflikt nad Ussuri
Lata 70.	Lata ołowiu Détente Grudzień 1970 Powstanie organizacji „Czarny Wrzesień” Wojna domowa w Kambodży Demokratyczna Kampucza Dyplomacja pingpongowa Traktat czterech mocarstw o statusie Berlina Zachodniego Wizyta Nixona w Chinach SALT I Pucz w Chile Wojna Jom Kipur Rewolucja goździków Wojna domowa w Angoli Wojna w Ogadenie Wojna kambodżańsko-wietnamska Wojna chińsko-wietnamska Irańska rewolucja islamska Wojna domowa w Mozambiku Wojna domowa w Etiopii Wojna w Saharze Zachodniej Operacja Kondor Wojna o niepodległość Bangladeszu Lot 902 „Korean Air” SALT II Rewolucja nikaraguańska Rozłam chińsko-albański Rewolucja kwietniowa Sztorm-333
Lata 80.	Radziecka interwencja w Afganistanie Wojna domowa w Salwadorze Bojkot olimpiady w Moskwie Powstanie NSZZ „Solidarność” Sierpień 1980 Wojna iracko-irańska Stan wojenny w Polsce Contras Kryzys w Ameryce Środkowej RJAN Zestrzelenie KAL 007 Able Archer 83 Strategic Defense Initiative Inwazja na Grenadę Protesty na placu Niebiańskiego Spokoju w 1989 Śpiewająca rewolucja Inwazja Stanów Zjednoczonych na Panamę Upadek Muru Berlińskiego Jesień Ludów III Rzeczpospolita Głasnost Pieriestrojka Uskorienije
Lata 90.	Rozpad Jugosławii Rozpad ZSRR
Epilog	I wojna w Zatoce Perskiej Wojna dziesięciodniowa Aksamitna rewolucja Aksamitny rozwód Wojna w Chorwacji Wojna w Bośni i Hercegowinie Wojna chorwacko-bośniacka Masakra w Srebrenicy Wojna w Kosowie
Organizacje	Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej Wspólnota Europejska CIA MI6 KGB UB SB Stasi AVH StB Securitate KDS Sigurimi
Wyścig zbrojeń	Amerykańskie i radzieckie morskie systemy balistyczne Wyścig nuklearny Wyścig kosmiczny
Ideologie	Kapitalizm Liberalizm Demokracja socjalistyczna Komunizm Stalinizm Fidelizm Maoizm Dżucze Titoizm Hodżyzm Antykomunizm
Propaganda	Prawda (dziennik) Radio Wolna Europa Głos Ameryki Radio Martí Radio Moskwa RIAS
Polityka międzynarodowa	Doktryna Trumana Plan Marshalla Doktryna powstrzymywania Doktryna Eisenhowera Teoria domina Doktryna Kennedy’ego Pokojowe współistnienie Polityka wschodnia Doktryna Johnsona Doktryna Breżniewa Doktryna Nixona Doktryna Ulbrichta Doktryna Cartera Doktryna Reagana Polityka „odwrotu” Finlandyzacja Blok wschodni
Zobacz też	Szpiegostwo Stosunki międzynarodowe Jan Paweł II Karta 77