Praski zamach stanu 1948: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m int. |
Anulowanie wersji 73043037 autorstwa 2A00:801:2F3:E1F0:D195:2B5E:B609:A651 (dyskusja) nazwa partii w 1948 Znacznik: Anulowanie edycji |
||
| (Nie pokazano 48 wersji utworzonych przez 32 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Wojna infobox |
|||
[[Plik:Demise ministru.jpg|260px|thumb|20 lutego 1948. Dwunastu niekomunistycznych ministrów rządu Czechosłowacji podaje się do dymisji.]] |
|||
|nazwa = Praski zamach stanu |
|||
[[Plik:Staroměstská radnice, únor 48.jpg|260px|thumb|Manifestacja komunistyczna w centrum Pragi w czasie przewrotu]] |
|||
|epoka = czasy najnowsze |
|||
| ⚫ | '''Praski zamach stanu 1948''' |
||
|konflikt = [[zimna wojna]] |
|||
Przewrotowi towarzyszyły czystki personalne i aresztowania przeciwników partii komunistycznej przez podporządkowaną KPCz policję. Bezpośrednio po przewrocie w niewyjaśnionych okolicznościach zginął minister spraw zagranicznych [[Jan Masaryk]]. Tysiące osób udało się na emigrację. |
|||
|grafika = Staroměstská radnice, únor 48.jpg |
|||
|opis grafiki = Manifestacja [[Komunizm|komunistyczna]] na [[Rynek Staromiejski w Pradze|Rynku Staromiejskim]] w [[Praga|Pradze]] w czasie przewrotu |
|||
|czas = 21–25 lutego 1948 |
|||
|miejsce = [[Trzecia Republika Czechosłowacka|Czechosłowacja]] |
|||
|terytorium = |
|||
|przyczyna = dążenia czechosłowackich komunistów popieranych przez ZSRR do zdobycia pełni władzy w kraju |
|||
|wynik = przejęcie władzy w Czechosłowacji przez komunistów |
|||
|strona1 = [[Plik:Flag of the President of Czechoslovakia (1918-1939, 1945-1960).svg|20px]] '''[[Prezydenci Czechosłowacji|Prezydent Czechosłowacji]]''' |
|||
---- |
|||
[[Plik:Logo of the Czechoslovak National Socialist Party.svg|20px]] [[Czeska Partia Narodowo-Społeczna|Czeska Partia Narodowo-Socjalistyczna]]<br />[[Plik:Czechoslovak People's Party historical logo.svg|15px]] [[Unia Chrześcijańska i Demokratyczna – Czechosłowacka Partia Ludowa|Partia Ludowa]]<br />[[Plik:Emblem of the Democratic Party (Czechoslovakia).svg|15px]] [[Partia Demokratyczna (Słowacja, 1944)|Partia Demokratyczna]]<br />[[Plik:Czechoslovak Social Democracy.png|20px]] [[Czeska Partia Socjaldemokratyczna]]<br />(frakcje antykomunistyczne)<br />'''Wsparcie:'''<br />{{państwo|GBR}} |
|||
|strona2 = [[Plik:Lesser coat of arms of Czechoslovakia.svg|20px]] '''[[Premierzy Czechosłowacji|Premier Czechosłowacji]]''' |
|||
---- |
|||
[[Plik:Emblem of the Communist Party of Czechoslovakia.svg|20px]] [[Komunistyczna Partia Czechosłowacji]]<br />[[Plik:Czechoslovak Social Democracy.png|20px]] [[Czeska Partia Socjaldemokratyczna]]<br />(frakcje prokomunistyczne)<br />'''Wsparcie:'''<br />{{państwo|SUN|1936}} |
|||
|dowódca1 = [[Edvard Beneš]] [[Plik:White flag icon.svg|12px|link=]]<br />[[Petr Zenkl]]<br />[[Jan Šrámek]]<br />[[Jozef Lettrich]]<br />[[Bohumil Laušman]] [[Plik:White flag icon.svg|12px|link=]] |
|||
|dowódca2 = [[Klement Gottwald]]<br />[[Rudolf Slánský]]<br />[[Zdeněk Fierlinger]] |
|||
|siły1 = |
|||
|siły2 = |
|||
|straty1 = |
|||
|straty2 = |
|||
|kod mapy = |
|||
|współrzędne = |
|||
|commons = Category:Únor 1948 |
|||
}} |
|||
[[Plik:Gottwald & Stalin.jpg|thumb|left|Portrety [[Klement Gottwald|Klementa Gottwalda]] i [[Józef Stalin|Józefa Stalina]] oraz flagi [[flaga Czechosłowacji|Czechosłowacji]] i [[flaga Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] w czasie zjazdu Komunistycznej Partii Czechosłowacji w 1947 roku]] |
|||
| ⚫ | '''Praski zamach stanu 1948''' ({{w języku|cs|Únor 1948}}) – faktyczne przejęcie całości władzy w [[Trzecia Republika Czechosłowacka|Czechosłowacji]] przez [[Komunistyczna Partia Czechosłowacji|Komunistyczną Partię Czechosłowacji]] (KSČ), z poparciem [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], dokonane w dniach 20–25 lutego 1948 roku w [[Praga|Pradze]]. Przy zachowaniu fasady [[Demokracja parlamentarna|demokracji parlamentarnej]] i pozorów [[System wielopartyjny|systemu wielopartyjnego]] wprowadzona została [[dyktatura]] partii [[Komunizm|komunistycznej]], kierowanej przez [[Klement Gottwald|Klementa Gottwalda]]. Dotychczasowe partie niekomunistyczne zostały przekształcone w niesamodzielne ugrupowania satelickie KSČ, a ich kierownictwa przejęte przez osoby podporządkowane Komunistycznej Partii Czechosłowacji. Przewrotowi towarzyszyły czystki personalne i aresztowania przeciwników partii komunistycznej przez podporządkowaną KSČ [[Státní bezpečnost]]. Bezpośrednio po przewrocie w niewyjaśnionych okolicznościach zginął minister spraw zagranicznych [[Jan Masaryk]]. Tysiące osób udało się na emigrację. |
||
9 maja 1948 parlament przyjął nową konstytucję określającą |
9 maja 1948 roku parlament przyjął nową konstytucję, określającą nowo powstałą [[Republika Czechosłowacka (1948–1960)|Republikę Czechosłowacką]] jako [[demokracja ludowa|demokrację ludową]], 30 maja odbyły się wybory parlamentarne, w których dopuszczono głosowanie wyłącznie na jedną listę [[Front Narodowy Czechów i Słowaków|Frontu Narodowego Czechów i Słowaków]] (KSČ, partie i organizacje satelitarne). 7 czerwca 1948 roku prezydent Republiki [[Edvard Beneš]] podał się do dymisji, 14 czerwca 1948 roku stanowisko prezydenta objął Klement Gottwald. |
||
Szok wywołany na |
Szok wywołany na Zachodzie przejęciem władzy w Czechosłowacji przez komunistów przyspieszył konsolidację bloku zachodniego w sytuacji rozwijającej się [[Zimna wojna|zimnej wojny]]<ref name="Dww3">{{cytuj |url = http://web.archive.org/web/20180621070313/http://www.customessaymeister.com/customessays/College%20Papers/527.htm |tytuł = Who’s To Blame For The Cold War? |autor = Karrie Pilgrim |język = en |data dostępu = 2023-08-04}}</ref>. Konsekwencjami były energiczne wdrażanie [[Plan Marshalla|Planu Marshalla]], skuteczne przeciwdziałanie próbom dojścia do władzy partii komunistycznych we [[IV Republika Francuska|Francji]] i [[Włochy|Włoszech]], konsolidacja zachodnich [[Okupacja aliancka Niemiec|stref okupacyjnych Niemiec]] w [[Trizonia|Trizonię]], a następnie powołanie [[Republika Federalna Niemiec (1949–1990)|Republiki Federalnej Niemiec]] oraz budowa zachodniego systemu bezpieczeństwa zbiorowego poprzez utworzenie [[NATO]]. |
||
System polityczny władzy partii komunistycznej w Czechosłowacji w lutym 1948 przetrwał z modyfikacjami do [[Aksamitna rewolucja|swego upadku]] w 1989, w czasie [[Jesień Ludów|Jesieni Ludów]]. |
System polityczny władzy partii komunistycznej w Czechosłowacji ukształtowany w lutym 1948 roku przetrwał z modyfikacjami do [[Aksamitna rewolucja|swego upadku]] w 1989 roku, w czasie [[Jesień Ludów|Jesieni Ludów]]. |
||
== Przypisy == |
|||
| ⚫ | |||
{{Przypisy}} |
|||
| ⚫ | |||
* [[François Fejtö]], ''Praski zamach stanu 1948'', wyd. II Warszawa 1990, wyd. ''[[Krąg (wydawnictwo)|Krąg]]'' |
|||
* [[ |
* [[François Fejtö]]: ''Praski zamach stanu 1948'', wyd. II Warszawa 1990, Wydawnictwo ''[[Krąg (wydawnictwo)|Krąg]]''. |
||
* [[Henry Kissinger]]: ''Dyplomacja'', Warszawa 1995, {{ISBN|83-85840-75-3}}. |
|||
* [http://www.totalita.cz/1948/1948.php Praski zamach stanu na portalu ''totalita.cz''] |
* [http://www.totalita.cz/1948/1948.php Praski zamach stanu na portalu ''totalita.cz''] {{lang|cs}} |
||
| ⚫ | |||
* [[Norbert Wójtowicz]], ''Nástup komunistickej diktatúry v Československu z pohľadu Poľska'' (Przewrót komunistyczny w Czechosłowacji widziany z polskiej perspektywy), [w:] ''Február 1948 a Slovensko. Zborník z vedeckej konferencie Bratislava 14. – 15. február 2008'', red. Ondrej Podolec, Bratislawa: ÚSTAV PAMÄTI NÁRODA, 2008, s. 63-83 {{lang|cs}}. |
|||
| ⚫ | |||
* [[Norbert Wójtowicz]], ''Przewrót komunistyczny w Czechosłowacji 1948 roku widziany z polskiej perspektywy'', Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2021, 368 s., {{ISBN|978-83-8229-162-9}} |
|||
[[Kategoria:Czechosłowacja]] |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
[[en:1948 Czechoslovak coup d'état]] |
|||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
[[Kategoria:1948 w Czechosłowacji]] |
|||
| ⚫ | |||
[[Kategoria:Zamachy stanu w XX wieku]] |
|||
| ⚫ | |||
Wersja z 17:50, 3 mar 2024
| zimna wojna | |||
 Manifestacja komunistyczna na Rynku Staromiejskim w Pradze w czasie przewrotu | |||
| Czas |
21–25 lutego 1948 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Przyczyna |
dążenia czechosłowackich komunistów popieranych przez ZSRR do zdobycia pełni władzy w kraju | ||
| Wynik |
przejęcie władzy w Czechosłowacji przez komunistów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Praski zamach stanu 1948 (cz. Únor 1948) – faktyczne przejęcie całości władzy w Czechosłowacji przez Komunistyczną Partię Czechosłowacji (KSČ), z poparciem ZSRR, dokonane w dniach 20–25 lutego 1948 roku w Pradze. Przy zachowaniu fasady demokracji parlamentarnej i pozorów systemu wielopartyjnego wprowadzona została dyktatura partii komunistycznej, kierowanej przez Klementa Gottwalda. Dotychczasowe partie niekomunistyczne zostały przekształcone w niesamodzielne ugrupowania satelickie KSČ, a ich kierownictwa przejęte przez osoby podporządkowane Komunistycznej Partii Czechosłowacji. Przewrotowi towarzyszyły czystki personalne i aresztowania przeciwników partii komunistycznej przez podporządkowaną KSČ Státní bezpečnost. Bezpośrednio po przewrocie w niewyjaśnionych okolicznościach zginął minister spraw zagranicznych Jan Masaryk. Tysiące osób udało się na emigrację.
9 maja 1948 roku parlament przyjął nową konstytucję, określającą nowo powstałą Republikę Czechosłowacką jako demokrację ludową, 30 maja odbyły się wybory parlamentarne, w których dopuszczono głosowanie wyłącznie na jedną listę Frontu Narodowego Czechów i Słowaków (KSČ, partie i organizacje satelitarne). 7 czerwca 1948 roku prezydent Republiki Edvard Beneš podał się do dymisji, 14 czerwca 1948 roku stanowisko prezydenta objął Klement Gottwald.
Szok wywołany na Zachodzie przejęciem władzy w Czechosłowacji przez komunistów przyspieszył konsolidację bloku zachodniego w sytuacji rozwijającej się zimnej wojny[1]. Konsekwencjami były energiczne wdrażanie Planu Marshalla, skuteczne przeciwdziałanie próbom dojścia do władzy partii komunistycznych we Francji i Włoszech, konsolidacja zachodnich stref okupacyjnych Niemiec w Trizonię, a następnie powołanie Republiki Federalnej Niemiec oraz budowa zachodniego systemu bezpieczeństwa zbiorowego poprzez utworzenie NATO.
System polityczny władzy partii komunistycznej w Czechosłowacji ukształtowany w lutym 1948 roku przetrwał z modyfikacjami do swego upadku w 1989 roku, w czasie Jesieni Ludów.
Przypisy
- ↑ Karrie Pilgrim, Who’s To Blame For The Cold War? [online] [dostęp 2023-08-04] [zarchiwizowane z adresu 2018-06-21] (ang.).
Bibliografia
- François Fejtö: Praski zamach stanu 1948, wyd. II Warszawa 1990, Wydawnictwo Krąg.
- Henry Kissinger: Dyplomacja, Warszawa 1995, ISBN 83-85840-75-3.
- Praski zamach stanu na portalu totalita.cz (cz.)
- Norbert Wójtowicz, Nástup komunistickej diktatúry v Československu z pohľadu Poľska (Przewrót komunistyczny w Czechosłowacji widziany z polskiej perspektywy), [w:] Február 1948 a Slovensko. Zborník z vedeckej konferencie Bratislava 14. – 15. február 2008, red. Ondrej Podolec, Bratislawa: ÚSTAV PAMÄTI NÁRODA, 2008, s. 63-83 (cz.).
- Norbert Wójtowicz, Przewrót komunistyczny w Czechosłowacji 1948 roku widziany z polskiej perspektywy, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2021, 368 s., ISBN 978-83-8229-162-9